Natuurinclusieve landbouw goed voor boer, burger en landschap

Transcriptie

1 Natuurinclusieve landbouw goed voor boer, burger en landschap Jan Willem Erisman Beesd, 15 november 2018

2 Louis Bolk Instituut (sinds 1976) 2

3 Overzicht presentatie De stikstofproblematiek Karakterisering huidig landbouw- en voedselsysteem Visie van minister Schouten Publieke waarden Verschillende routes in de toekomst Natuurinclusieve landbouw Schiermonnikoog als voorbeeld 3

4 Waarom zorgen om stikstof? Rockström et al Nature 4

5 5 Natuurlijke niveaus: hoge biodiversiteit Stikstof als voorbeeld: nodig voor groei Meer biomassa (= voedsel): meer stikstof Bodemleven en biodiversiteit ongebruikt Afnemende meeropbrengst; Toenemende verliezen 5

6 6 100 kg Hoe efficiënt is kunstmest in de voedselketen? 14 kg 4 kg 3 kg 95 kg komt in het milieu 6

7 Stikstof als voorbeeld: laat alles groeien N-arme natuurlijke ecosystemen Biodiverse bos ondergroei Korstmossen kruidenrijk grasland voedselarme rivier N-rijke ecosystemen Verlies biodiverse ondergroei Verlies korstmossen monocultuur grasland vissterfte 7 7

8 Stikstof stimuleert alle groei David, Michelangelo Buonarroti ( ) 8

9 Nederlandse landbouw is belangrijk, want 1. We moeten de wereld voeden 2. Landbouw is heel belangrijke traditionele en economische sector 3. Nederland heeft het meest vruchtbare land van de wereld 4. Nederland is cultuurland, natuur is allang weg; Er is ruim voldoende groene ruimte 5. Wonen, recreëren en natuur gaat boven landbouw 9

10 Sicco Mansholt ( ) Nooit Meer Hongerwinter 10

11 Voedselzekerheid! (in t westen) Een belangrijke agrarische sector; Groot economisch belang Grootschaligheid, industriële productie, efficiëntie, specialistische bedrijven Internationalisering, mondiaal werken, mondiale markt Wat heeft landbouwbeleid gebracht 11 11

12 Consumenten besteding en inkomen boer 70 (% of inkomen)

13 Boer zit klem onder druk van economie, consument en regels? 13

14 Bruto toegevoegde waarde en milieudruk landbouw Landbouw productie is economisch en ecologisch zeer efficiënt per eenheid product Maar vanwege de omvang, is de milieudruk hoog (per ha) 14

15 Landbouwbodems onder druk 15

16 16

17 Diverse systemen En de diversiteit in het landschap verdwijnt Bio-uniforme en monoculturen 17

18 Infographic: Kaayman Bron: CBS Aantal boerenlandvogels neemt af 18

19 Meerdere oorzaken Rond percelen: Veranderd landgebruik 50% van de cultuur historische lijnelementen verdwenen (< 1990) minder randen of overgangen, weinig overhoekjes of bosjes en/of struweel Op percelen: Afname bloeiende maaigewassen en fruitbomen 19

20 Visie landbouw minister Schouten Economische positie boeren waardering voedsel Vernieuwing productiemethoden 20

21 Wat nu?????? 21

22 Wie is er nu het eerst aan zet? 1. Boer 2. Erfbetreders 3. Overheid 4. Consument 5. Onderwijs 6. Allemaal 22

23 De huidige en veerkrachtige landbouw - Probleemgericht - Variatie uitschakelen - Continue monitoring en direct ingrijpen - Hoog risico - Statisch evenwicht - Optimalisatie opbrengsten - Systeemgericht - Variatie gebruiken - Zelfregulerend vermogen stimuleren, indirect sturen - Laag risico - Dynamisch evenwicht - Optimalisatie kwaliteit van bodem en leefomgeving 23

24 Zet integrale lange termijn doelen centraal 2018 Het vertrekpunt: gedeelde urgentie De routes naar doelen vanuit perspectieven 2050 Vanuit publieke waarden: doelen NU Route 1 Route 2 Route 3.. Integrale kaders Bodem + Water, lucht + Biodiversiteit + Landschap + Natuur + Dierenwelzijn + Gezond voedsel 24

25 25 Meerdere oplossingsrichtingen (routes) Technologie spoor Kringloop landbouw Natuurinclusieve landbouw 25

26 Ik geloof dat de beste oplossingsrichting is 1. Verder gaan op dezelfde weg 2. Efficiëntieverhoging en technologie 3. Stadslandbouw 4. Kringlooplandbouw 5. Biologische landbouw 6. Natuurinclusieve landbouw 26

27 Natuurinclusieve (veerkrachtige) landbouw is: Productie van veilig, voldoende en gezond voedsel Gebruikmakend van natuurlijke processen en ecologie Op een gezonde bodem passend in het landschap Binnen de randvoorwaarden van natuur- en milieukwaliteit, biodiversiteit en klimaat Goed voor boer, burger en economie (verdienmodel). 27

28 Route: natuur-inclusief (Bron: Stichting Van Akker naar Bos) Bodem bepaalt geschiktheid type landbouw Diversiteit als basis voor weerbaarheid/veerkracht 28

29 4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit 29

30 4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit FELIXX/WWF NL 30

31 4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit Regionale biodiversiteit FELIXX/WWF NL 31

32 4 samenhangende pijlers van natuurinclusieve landbouw Functionele Agro-biodiversiteit Landschappelijke diversiteit Regionale biodiversiteit Diversiteit van soorten FELIXX/WWF NL 32

33 Biodiversiteitsmonitor: voor (gestapelde) beloning en integrale sturing 33

34 Melkveehouderij Maatregelen biodiversiteit Akkerbouw 34

35 35

36 Van biouniform naar diversiteit 36

37 Gebiedsaanpak 37

38 Voorbeeld landschapsherstel Schiermonnikoog 7 melkveehouders 650 stuks melkvee 275 ha polder en kwelder voor begrazing jongvee 5,3 miljoen liter melk Randbeheer en uitgestelde maaidatum Grote ganzenschade 38

39 Twee scenario s voor Schiermonnikoog Biologisch/zelfvoorzienend (-50%) en/of zuivelfabriek (-30%) 39

40 Lessons learned Schiermonnikoog Start bij de boeren Druk of potentie Vertrouwen boeren en stakeholders Kennis Ondernemerschap Onafhankelijk advies/erfbetreders Financieel rendement/verdienmodel Zekerheid bieden Betrokkenheid stakeholders en alternatief voor verliezers Samenwerking boeren (coöperatie?) Extreme gebeurtenis 40

41 Productie - opbrengsten Subsidies Herontwerp systeem Adaptief model Controle model Agrarisch Natuurbeheer Nieuwe bedrijfsmodellen Productiemiddelen : Bodem, agrobiodiversiteit, landschap 41

42 1. Vooral bijdragen aan het inkomen van boeren 2. Gebruikt worden om de marktprijs te beïnvloeden Het nieuwe GLB moet: 3. Hoge instapverplichting hebben 4. Gekoppeld worden aan resultaten op het gebied van Klimaat, bodem, biodiversiteit en landschap 5. Gebiedsgericht ingezet worden 42

43 Bedankt voor uw aandacht 43

44 Uw lunch stikstof footprint gram eiwit gram N Dagelijkse behoefte N inname Groente sandwich Kaas sandwich Tonijn sandwich Vlees sandwich 44

45 Wie moet/kan wat doen? Consumenten: 20% meer betalen voor voedsel Overheid: mark beïnvloeding: true cost/true price; incentives voor lokale afzet duurzame producten; vertalen publieke waarden naar kaders; sense of urgency Bedrijven: nieuw verdienmodel: van kwantiteit naar kwaliteit NGO s: af van zwart wit denken; stimuleren en informeren leden/achterban: sense of urgency; meer stellingname Onderwijs: vanuit en over publieke waarden onderwijzen Kennis: vanuit systeemdenken werken aan integrale aanpak en oplossingen Regionale coöperaties: exploiteren landschap 45