Veerkrachtige landbouw Het conceptueel kader voor biodiversiteit in Zeeland

Transcriptie

1 Veerkrachtige landbouw Het conceptueel kader voor biodiversiteit in Zeeland Chris Koopmans Jan Willem Erisman

2 Louis Bolk Instituut Onafhankelijk kennisinstituut, duurzame landbouw, voeding en gezondheid Praktijkgerichte onderzoeks- en adviesprojecten Systeembenadering

3 Louis Bolk ( ) We zouden het leven moeten bestuderen met vergrootglazen én verkleinglazen"

4 Druk op landbouw Natuur, water, recreatie, PAS Vermindering inputs (mest en middelen) Druk vanuit de keten (focus op korte termijn) Bodemvruchtbaarheid achteruit Hoge grond- en pachtprijzen Klimaatverandering (extreme neerslag, droogte)

5 Opbrengsten NL

6 Ontwikkeling nominale grondprijs

7 Ondertussen.. Nederland grootgebruiker pesticiden Binnen de EU worden alleen in Malta meer kilogrammen pesticiden per hectare verkocht dan in Nederland. Dat blijkt uit cijfers van Eurostat, het statistisch bureau van de EU. Volgens cijfers van Eurostat werd in onderzoeksjaar 2013 bijna 6 kg aan pesticiden per hectare verkocht. Lees meer

8 Bodemvruchtbaarheid onder druk (Eurofins, HLB, WUR, LBI) Ca. de helft van de bodems is (over)verdicht (Alterra) Organische stofbalans is op veel percelen negatief ph op 50% van de percelen < 5 CEC (bindingscapaciteit) op 40% vd percelen onvoldoende benut Toename aaltjesproblemen (Actieplan Aaltjesbeheersing)

9 Biodiversiteit onder druk Agrarisch > 100 ha Natuurgebieden > 100 ha 9 PBL/AUG10/1543

10 Intensiteit ten kostte van biodiversiteit

11 De huidige landbouw - Probleemgericht - Variatie uitschakelen - Continue monitoring en direct ingrijpen - Hoog risico - Statisch evenwicht

12 De veerkrachtige landbouw - Systeemgericht - Variatie gebruiken - Zelfregulerend vermogen stimuleren, indirect sturen - Laag risico - Dynamisch evenwicht

13 Biodiversiteit bevordering en risico verlaging Functionele (agro) biodiversiteit versterken Lagere drukfactoren Toename biodiversiteit op en buiten het bedrijf 13

14 Doel haalbaarheidsstudie: Herontwerp middels biodiversiteit op basis van regionale kansen!

15 Productiviteit bedrijf Herontwerp gericht op financiële marge Bruto opbrengst Ruimere financiële marge Bruto opbrengst Krappe financiële marge Netto opbrengst Netto opbrengst Inputs

16 De 4 samenhangende pijlers van biodiversiteit Specifieke Soorten Brongebieden en Verbindingszones Landschappelijke Diversiteit Functionele Agrobiodiversiteit

17 Aktiviteiten pilot Selectie van gebieden; Ervaren drukfactoren; Inventariseren van de ambities; Activiteitenplan met voorgestelde maatregelen; Voorstel voor implementatie 2 e fase: omschakeling van een huidige controlemodel naar een veerkrachtig model (stapsgewijs).

18 Pilot gebieden Zeeland

19 Sessies 1. Welke druk wordt ervaren? 2. Welke ambitie en kansen liggen er om tot een biodiverse invulling te komen? 3. Hoe kan benadering vorm krijgen? Waar kan Provincie ondersteunen? 4. 2 e bijeenkomst: activiteitenplan met voorstel voor maatregelen;

20 Drukfactoren Walcheren 1. Geringe waterbeschikbaarheid 2. GLB beleid, groenbemesters tijdig omploegen of structuurschade 3. Op peil houden van organische stof 4. Beperkte teeltrotaties wegens watergebrek 5. Natuur en recreatie

21 Ambities Scheiden van zoet- en zout water verbeteren meer biodiverse invulling van de rotatie, Water zolang mogelijk vast te houden, Verminderen van de piekafvoeren Inzaai van rijpaden met andere grassen en mengsels die ook opbrengst kunnen genereren (uit GLB bijv.) Verruiming van de mogelijkheden t.a.v. groenbemesters.

22 Implementatie Stimulering en ondersteuning van de ontwikkelingen Taakstelling aan waterschap: niet alleen water afvoer maar ook toevoer Behoefte is aan ondersteuning van water vasthouden en conserveren op perceelniveau. Gesprek en relatie met Zeeuws landschap en eventueel landgoedeigenaren.

23 Voorstel implementatie Doel: beheer van de bodem en bodemfuncties in relatie tot zoet- en zoutwatermanagement ten dienste van productie en biodiversiteit anderzijds. Effect van waterbeheer op bodemkwaliteit Vergelijkende perceelmaatregelen ten dienste van Opheffen van de verdichting Optimalisatie van de organische stof toevoer Verbetering van de bewortelingsdiepte Versterken van het bodemleven

24 Verwacht effect Winst voor water: Meer bergend vermogen, hogere infiltratiesnelheid. Minder piekafvoer, minder droogteschade. Minder emissie nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen. Winst voor bodem en boer: duurzame productiecapaciteit door betere: waterhuishouding, bewerkbaarheid, bodembenutting door gewassen en betere bodembiodiversiteit (betere weerbaarheid). Voor allen: Inzicht in de potentie (effecten, mogelijke kosten en haalbaarheid) van gebiedsmaatregelen en bijdrage aan klimaatopgave (mitigatie, adaptatie).

25 Oost Zeeuws Vlaanderen Problematiek: verkaveling, instandhouding open akker Druk: beweging uit Vlaanderen, biodiversiteit, bodem, zoet water, vermesting Aansluiting bij: ANV Groene Oogst, landschapspark rond Hedwige polder

26 Ambities Bodemgezondheid: dat is uiteindelijk het kapitaal van de boeren. Intensivering zal doorgaan: breng daarbinnen slimme maatregelen aan. Demonstratie op bestaande bedrijven die al veel biodiversiteitsmaatregelen nemen Pilots op overheidsgronden. Werken naar zelfsupport!

27 Implementatie op meerdere niveaus Functionele biodiversiteit: de kringloop op het bedrijf Inzet niet kerende grondbewerking met winter bedekking vd bodem Teelt van graszaad Optimaliseren bodemstructuur en bodemleven Natuurlijk plaagbeheersing Landschappelijke diversiteit: Akkerranden Specifieke soorten: vogelakkers Brongebieden en verbindingszones (landschap): droge en natte dooradering

28 Functionele Biodiversiteit: kruiden doorzaaien

29 Landschappelijke diversiteit: akkerranden Eenjarige graan-kruidenrand Veel bloei voor bloembezoekende insecten De winter over laten staan voor Meerjarige gras-kruidenrand Rustelement voor overwintering insecten Gefaseerd maaien en afvoeren

30 Specifieke soorten: vogelakker Stroken natuurbraak met zomergranen, grassen en kruiden Strook met meerjarig eiwitgewas: luzerne op klei en rode klaver op zand Ligt vast voor 3-4 jaar

31 Verbindingzones: invulling droge- en natte dooradering

32 Mogelijkheden voor waardering Intrinsieke motivatie van de ondernemer Duurzaamheidscertificaten (bv. Veldleeuwerik) Vergoedingen agrarisch natuurbeheer (GLB) Groenfinanciering Waardering in de keten

33 Toekomst Welke integrale set van maatregelen gaat optimaal bijdragen aan de invulling van een veerkrachtig biodiversiteitsmodel? Dank u! Chris koopmans