Dienst Landbouw Voorlichting (teruggaand tot voor 1900) Aequator Groen & Ruimte bv 3

Transcriptie

1 Groenbemesters, goed voor grond, boer en waterbeheerder Bodemverdichting Everhard van Essen Aequator Groen & Ruimte bv Even voorstellen Aequator Groen & Ruimte bv 2 1

2 Waar komen we vandaan? Dienst Landbouw Voorlichting (teruggaand tot voor 1900) Medio 1990: Boterberg, melkplas, te veel mest privatisering DLV De Landbouw Voorlichting DLV Adviesgroep (eind jaren 90) Vanaf 2004 Aequator Groen & Ruimte Aequator Groen & Ruimte bv 3 Even voorstellen Aequator is een landelijk opererend, onafhankelijk adviesbureau dat werkt aan een vitaal en leefbaar buitengebied Totaal 20 werknemers Eigenschappen: kennis van de raakvlakken tussen landbouw, natuur, bodem, water en andere functies is gebaseerd op jarenlange ervaring als intermediairs tussen (overheids-) beleid en praktijk verstand van landbouw creatief en gericht op implementatie en 'doen' expliciete aandacht voor draagvlak en lokaal (privaat) initiatief. Nalezen op of in ons eigen magazine: Aequator Groen & Ruimte Aequator Groen & Ruimte bv 4 2

3 Opzet inleiding Groenbemesters, goed voor grond, boer en waterbeheer(der) Introductie op bodemverdichting Hoe ziet het eruit? Metingen aan bodemverdichting in noordelijk kleigebied Relaties met management, drainage, machines,.. Gevolgen voor landbouw en waterbeheer Tips en maatregelen Rol van groenbemesters Uitdagingen Aequator Groen & Ruimte bv 5 Water diep in de sloot, plassen op het land,,. wat is hier aan de hand? Aequator Groen & Ruimte bv 6 3

4 We hebben te maken met schaalvergroting en zwaardere machines Aequator Groen & Ruimte bv 7 Grondspanning 25 cm diep 1980 en 2010 Grondspanning (kpa) Diepte 25 cm ploegen ploegen 2010 rupsen Vermeulen e.a., 2010 Wiellast (kg) 4

5 Bodemverdichting (v.d. Akker 2015) 40-50% van de ondergronden zijn verdicht Aequator 9 Bodemverdichting Aequator Groen & Ruimte bv 10 5

6 Bodemverdichting in Noord Nederland Aequator Groen & Ruimte bv 11 Hoe meet je bodemverdichting? Aequator Groen & Ruimte bv 12 6

7 Meten aan bodemverdichting Aequator Groen & Ruimte bv 13 Resultaten - Dalgrond Dalgronden kunnen nog veen(resten) bevatten Dit beïnvloedt de bulkdichtheid Aequator Groen & Ruimte bv 14 7

8 Resultaten - Zand Aequator Groen & Ruimte bv 15 Resultaten - Zavel Veel minder spreiding in bulkdichtheden Ploegzool duidelijk meer verdicht +/- 75% sprake van verdichting Aequator Groen & Ruimte bv 16 8

9 Invloed grondbewerking Grote spreiding maakt het lastig Ploegen lijkt hogere dichtheden te hebben Aequator Groen & Ruimte bv 17 Invloed grondbewerking Ploegen over het algemeen redelijk hoog Andere twee bewerkingsmethoden tonen grotere verschillen Aequator Groen & Ruimte bv 18 9

10 Invloed grondbewerking Geen duidelijk beeld te trekken uit de data Aequator Groen & Ruimte bv 19 Drentse zand, melkveehouderij Hoog Matig Laag Aequator Groen & Ruimte bv 20 10

11 Koppelingen met management Lastig vanwege complexiteit van elk individueel bedrijf Ouderdom grasland lijkt positief effect te hebben Boeren die bodem bewust bezig zijn scoren beter Sleepslangen lijkt positief effect te hebben Niet weiden is negatief (meer berijding?) Effecten biologische teelt op akkerbouw lijkt positief Goede ontwatering (drainage) belangrijk Juiste teelt op het juiste perceel (niet mais op een te nat perceel) Aequator Groen & Ruimte bv 21 Conclusies Op akkerbouw / zavelgronden op circa 75% van de bedrijven sprake van bodemverdichting van de ondergrond. Hierbij zijn ploegzolen sterker verdicht dan de ondergrond. Op zandgronden Gras 6 van de 10 grasbedrijven matige bodemverdichting. Akkerbouw 10 van de 18 bedrijven sprake van bodemverdichting Koppeling bodemverdichting met management is lastig. Indicaties zijn wijzen naar intensiteit bouwplan, laatste tijdstip oogsten, niet weiden, biologisch, sleepslangen, bewuste bodem boer. Aequator Groen & Ruimte bv 22 11

12 Gevolgen bodemverdichting voor boer en waterbeheer Beperkte beworteling Slechter waterdoorlatend / plasvorming Minder opbrengst (10-30%) Meer oogstrisico s Grotere piek afvoeren (5-70% toename) Meer beregening (1-2 beregeningsbeurten) Slechtere benutting nutriënten / meer af- en uitspoeling Tips Lage bandenspanning (0,5-0,6 bar in het voorjaar) Gelijkmatige verdeling van de lasten over de wielen Kies steeds een brede band of rups Werk met drukwissel systeem Verminderen van het aantal veldbetredingen Sleepslangen Boven over ploegen Bouwplan, vroeg ruimende gewassen Ontwatering Groenbemesters Aequator Groen & Ruimte bv 24 12

13 Bodemverdichting Flevoland (bron: WUR/Aequator 2013) 19% van de ploegzolen is dusdanig verdicht dat beworteling niet mogelijk is Op wendakkers is 38% van de ploegzolen verdicht, en 20% van de ondergrond is niet bewortelbaar Compact (> 1.51 g/cm 3 ): 19% 0% 38% 19% Invloed organisch stofgehalte op bodemverdichting 1,80 Soil bulk density (g/cm 3 ) 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 Field centre, compact Field margin, compact Field centre, subsoil Field margin, subsoil 0,00 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Organic matter content (%) 13

14 Invloed drainage op bodemverdichting 2000 Packing density Field centre Compact layer (kg/m 3 ) y = 5,1492x ,6 R² = 0, Drainage distance (m) Aequator Groen & Ruimte bv 27 Invloed laatste bewerking op verdichting 2000 Packing density Field centre Compact layer (kg/m 3 ) y = 4,3649x R² = 0, okt 7-nov 17-nov 27-nov 7-dec 17-dec 27-dec 6-jan Target date last cultivation Aequator Groen & Ruimte bv 28 14

15 Rol van groenbemesters Structuurverbetering Aanvoer van organische stof Verminderen van uitspoeling nutriënten Aanvulling van zoetwaterlenzen Bedekken van de bodem, onkruidbestrijding en voorkomen van slemp Minder afstroming - betere infiltratie minder nutriënten naar het oppervlaktewater Voorkomen van hoge piekafvoeren Aanvulling van zoetwaterlenzen in de winter Stimulans voor bodemleven Vochtverdamping, betere draagkracht Aaltjes. Aequator Groen & Ruimte bv 29 Rol van groenbemesters Opvallend hoe weinig we precies weten. Aequator Groen & Ruimte bv 30 15

16 Belang van organische stof Eén van de lijmstoffen betere bodemstructuur Bron van voedingstoffen Beter bodemleven betere bodemstructuur Vergroot vochtvasthoudend vermogen.. Aequator Groen & Ruimte bv 31 Groenbemesters en organische stof Afbraak organische stof 1-5% : kg OS/ha per jaar Gemiddeld akkerbouwbouwplan aanvoer: 1400 EOS kg EOS/ha per jaar Er is dus vaak een tekort!! Aequator Groen & Ruimte bv 32 16

17 Aanvoer van effectieve organische stof door groenbemesters Aequator Groen & Ruimte bv 33 Beworteling en structuur Engels raai na tarwe, 12 oktober 65 cm 36% afslibaar Swifterbant Aequator Groen & Ruimte bv 34 17

18 Beworteling en structuur Haagsma, 2017 Aequator Groen & Ruimte bv 35 Groenbemesters en bodemstructuur Proeven in Lelystad en Kollumerwaard met bladrammenas 2005 (en engels raaigras) Groeiseizoen 2006, droog, zeer natte augustus maand Proeven in zomergerst en suikerbieten Metingen: bodemstructuur, beworteling, luchtgehalte, indringingsweerstand, infiltratie capaiciteit Structuur beide locaties matig (infiltratie laag, kans op plasvorming), lucht voorziening matig, Aequator Groen & Ruimte bv 36 18

19 Groenbemesters en bodemstructuur Lelystad vooral vocht tekort Kollumerwaard hogere N levering na groenbemester Zomergerst kg ha meer opbrengst na bladrammenas Suikerbieten 0-400,- / ha Aequator Groen & Ruimte bv 37 Groenbemesters beperken uitspoeling kg N / ha vastleggen Waarvan 25-50% beschikbaar is voor het volggewas Meer vastlegging bij onderwerken in voorjaar, en meer beschikbaar voor volggewas Nevenvoordeel, verbetering draagkracht Niet te laat onderwerken, en goed onderwerken! Aequator Groen & Ruimte bv 38 19

20 Uitdagingen Groenbemesters zijn goed voor de grond, boer en waterbeheerder Zoveel als mogelijk telen van groenbemesters Vroeger oogsten, vroeger zaaien van groenbemesters investeren in volgend jaar Telen van winterharde groenbemesters (mengsels?) Hoofdgrondbewerking naar het voorjaar verplaatsen? Stimulans bodemleven (is vooral actief in voor- en najaar) Klimaatsverandering Voorkomen en opheffen van bodemverdichting vraagt meer Graaf eens wat vaker een kuil Aequator Groen & Ruimte bv 39 20