S O S. Management bodemstructuur. To be a successful farmer one must first know the nature of the soil. - preventie verdichten en versmeren -

Transcriptie

1 IRS Postbus AA Bergen op Zoom / tijink@irs.nl Management bodemstructuur - - Frans Tijink EU Thematic strategy for soil protection To minimize threats to soil biodiversity increase organic matter content reduce tillage limit agro-chemicals prevent soil compaction minimize the risk of soil erosion (European Commission, International Day for Biological Diversity Bonn, 22 May 28) S O S To be a successful farmer one must first know the nature of the soil Xenophon in Oeconomicus (4 BC)

2 26/2/27 26/2/27 Een gezonde bodem is de basis voor goede opbrengsten! 26/2/27 Soil health fysisch chemisch biologisch A healthy agricultural soil is one that is capable of supporting the production of food and fibre, to a level and with a quality sufficient to meet human requirements, together with continued delivery of other ecosystem services that are essential for maintenance of the quality of life for humans and the conservation of biodiversity. bodemgezondheid (Kibblewhite et al., 28) 2

3 Succescyclus voor hoge (suiker)opbrengst goede drainage goede kalktoestand hoge voorziening van organische stof hoge opbrengst (naar SBU, 22) diep wortelstelsel goede bodemstructuur vroeg opdrogen vroeg zaaien optimale plantenvoeding gezonde planten Wat is bodemstructuur? bodemstructuur is eeuwenlang ervaren als de conditie van grond voor zaadkieming en plantengroei met de komst van bodemkundigen (ca. 185) werd het vooral een concept gebaseerd op het meten van vaste delen: aggregaatgrootteverdeling, dichtheid om poriënvolume te berekenen, vorm en afmeting van aggregaten, enz. sinds de herkenning van de unieke rol van de bodem in ecosystemen wordt het nu een systeem gebaseerd op ruimte: habitat voor bodemfuncties. De term bodemarchitectuur zou nu beter passen. (naar Warkentin, 28) Vochtkarakteristiek en bodemfuncties (Young & Ritz, 25) 26/2/27 Schimmelgroei in grond (Fusarium oxysporum) Dichtheid grond en schimmelgroei (Rhizoctonia solani) steriel natuurlijk met antagonisten (Ritz & Young, 24) 1 cm (Harris et al., 22; Ritz & Young, 24) 3

4 Bodemstructuur en (suiker)opbrengst ideale structuur: +1% systematisch lage druk: +4% structuurschade: tot -3% Enkele parameters voor een goede structuur luchtgehalte in de bouwvoor (bij pf2) klei: >1% lichte zavel: >13% zand: >15% ondergrond luchtgehalte: > 5% verzadigde waterdoorlatendheid: >1 cm/dag enkele bewortelbare poriën/scheuren/wortelof wormgangen ongestoorde wortelgroei in gehele profiel (SUSY) parenstudie zavelgrond Flakkee Verzadigde waterdoorlatendheid (K sat ) Suikeropbrengst (SO) K sat (25-4 cm) =,1 m/dag (SUSY) parenstudie dalgrond Drenthe Luchtgehalte in de bouwvoor Suikeropbrengst (SO) Lucht pf2 : 15% bewortelingsdiepte: 13 cm SO = 16,6 t/ha SO = 14,3 t/ha SO = 11, t/ha K sat (25-4 cm) =,9 m/dag SO = 8,9 t/ha LuchtpF2: 27% bewortelingsdiepte: 6 cm Ontwatering op orde? roer niet in natte (onder)grond! 2/1/27 2/1/27 4

5 Bodemstructuur en wortelgroei goede structuur droogtestress geen groei optimum geen groeibeperkingen zuurstoftekort wortelgroei beperkt geen groei verdichte grond geen groei hoge weerstand wortelgroei beperkt vertakte bieten optimum zuurstoftekort wortelgroei beperkt geen groei rotte bieten 2/1/27 kurkdroog vochtgehalte verzadigd (Hettiaratchi, 199) diepte (cm) Beworteling na 62 dagen verdichting extreem 5% 1 99% 2 opbrengst (%) (Vermeulen et al., 1988) (naar Vermeulen et al., 1988) verdichting extreem 5

6 Hoe maak je (bak)stenen? Effecten versmeren/verdichten nat: zuurstoftekort minder wortelgroei nat: grond blijft langer nat na drogen: grond harder/taaier meer trekkracht nodig moeilijker bewerkbaar wortelgroei belemmerd Beoordeling bekwaamheid grond met moeite te breken Beoordeling bekwaamheid grond verkruimelt tussen de vingers Bewerken: niet doen! Grond mechanisch beschadigd Bewerken: ideaal! Breekt langs natuurlijke breukvlakken Berijden: ideaal! Hoge draagkracht Berijden: mogelijk. Wel risico op bodemverdichting bij te hoge bodemdruk foto BUWAL/Docuphot foto BUWAL/Docuphot Beoordeling bekwaamheid grond grond kneedbaar Bewerken: niet doen! Vervorming/versmering Berijden: niet doen! Verdichting/versmering foto BUWAL/Docuphot foto LfL 6

7 S t r a t e g i e pas de bodemdruk aan aan de actuele sterkte van de grond Vervorm niet de grond, maar de band Advies voorjaar: banddruk,4 bar grondvervorming bandvervorming hoge druk 3 cm lage druk Lucht uit de band behoud lucht in de grond Advies voor bodemvriendelijk drukken 1953 (Söhne) 1983 (IMAG) 1988 (IMAG),5 bodemdruk bandspanning,8 1,,4 1,,8 toelichting bewerkte bouwvoor, vochtig algemene richtlijn vroege voorjaar, bouwland rest van het jaar Gemiddelde bodemdruk (kpa) Transport standaard band grootste band Laadvermogen (ton) enkele as tandem as drie-asser (Tijink, 199) 7

8 bodemdruk (bar) 1 2 diepte (m),2,4,6 1 t 2 t 4 t 8 t 16 t 2 t,8 1, Oplossingen bij ploegen bovenover ploegen brede banden in de ploegvoor (tot 65 cm is mogelijk) ondieper ploegen 8

9 Bovenover ploegen foto Lemken Druk onder de band 15/5R32 (naar Poodt et al., 23) Radlast, Aufstandsfläche und Bodendruck (4 cm) bei feuchtem Boden vertikale Spannung in 4 cm Tiefe [kpa] Pflegereifen,6-,18 m² Standardreifen,19-,3 m² Breitreifen,31-,36 m² Breitreifen,37-,41 m² Terrareifen,48-,55 m² Zwilling,67 m² Gleisbänder 1,3-2,1 m² Tragfähigkeit U-/L Böden Radlast [kg] (Stahl, 27) 9

10 Lagere bodemdruk betere bodemstructuur meer werkbare dagen eerder zaaien beter zaai- en pootbed langer groeiseizoen hogere opbrengsten meer Advies (techniek) spoorloos rijden ontwerp op 1 bar bij maximale last druk aanpassen aan de sterkte grond (bijv.,4/,8 bar-regel) alle banden op gelijke lage druk één werkgang Advies (praktijk) beoordeel eerst de (onder)grond benut werkbare dagen zeer nat: bunker gedeeltelijk vullen extreem nat: niet rijden behoudt sterkte ondergrond Goed fysisch bodembeheer benut gunstige omstandigheden bewerk en berijd grond niet meer dan strikt nodig lage bodemdruk vaste rijpaden (scheiden telen en rijden) 1