Waarde van bodemvruchtbaarheid. Oene Oenema. Wageningen University & Research

Transcriptie

1 Waarde van bodemvruchtbaarheid Oene Oenema Wageningen University & Research NBV-bijeenkomst Wageningen,

2 Wat is bodemvruchtbaarheid? Twee definities: Productiecapaciteit van de bodem Vermogen om nutriënten te leveren aan het gewas Soms wordt onderscheid gemaakt tussen Biologische bodemvruchtbaarheid Chemische bodemvruchtbaarheid Fysische bodemvruchtbaarheid

3 Betekenis bodemvruchtbaarheid verandert Betekenis van bodemvruchtbaarheid in voedselproductie is afgenomen en die van nutriëntenmanagement toegenomen, door Beschikbaarheid goedkope kunstmeststoffen Ontwikkeling intensieve veehouderij Bodemvruchtbaarheid is in ontwikkelde landen toegenomen Betekenis van bodemvruchtbaarheid in resource use efficiency en milieubelasting neemt toe Zoeken naar een nieuw evenwicht

4 Hoe wordt bodemvruchtbaarheid gemeten? Zeer veel mogelijke parameters Aanbod analyses neemt toe Prijs analyses neemt af Aanvraag voor analyses neemt af Belangrijkste: ph, SOM, NPK, micro-nutrienten Capaciteit & intensiteit Bodemleven

5 Opbrengst = f (gewastype, omgeving, management) Potentiele opbrengst Opbrengst beperkt door water & nutriënten Actuele opbrengst Bepalende factoren Beperkende factoren Gewastype Zonnestraling Temperatuur CO 2 Water Nutriënten Reducerende factoren Onkruid Ziektes Verontreinigingen Situaties Van Ittersum en Rabbinge (1997).

6 Welke bodemfactoren zijn belangrijk voor de gewasopbrengst? Water-leverend vermogen Nutriënten-leverend vermogen Bewerkbaarheid Bodem-pathogenen Onkruid-druk Verontreinigingen/verzilting

7 Illustratie effect bodemvruchtbaarheid Gewasopbrengst Opbrengst zonder bemesting Effect bodemvruchtbaarheid Bemesting

8 Wet van het optimum Het effect van verbetering van een factor, die de opbrengst beperkt, is het grootst als alle andere factoren optimaal zijn (de opbrengst niet beperken). Belang van bedrijfsvoering & management; alles op juiste volgorde en tijdstip, juiste manier, juiste plaats, en in juiste hoeveelheid

9 Stijgende grondprijzen en opbrengsten & achteruithollende bodemvruchtbaarheid? o Waar o Grotendeels waar o Grotendeels onwaar o Onwaar o Niet te checken Achteruithollende bodemvruchtbaarheid

10 Veranderingen in fosfor-overschot in NL CBS, 2016

11 Agrarische grondprijzen en tarweopbrengsten Schröder et al., 2016

12 Schaarste aan grond om mest af te zetten Mestdruk: mestproductie gedeeld door mestplaatsingsruimte, in kg fosfaat per ha De Koeijer et al, 2016

13 Prijs van land in 2016/2017 Keuro/ha dprijzen/?gebied=3010#pricescontent

14 Veranderingen in gewasopbrengst, Gewas Landelijke areaal in 2015 (x 1000 ha) Jaarlijkse opbrengststijging (of daling) 2 (%) Zandgrond Zandgrond 3 Kleigrond Kleigrond Pootaardappel 41 +0,8 +1,9 +0,3 +0,6 Consumptieaardappel 72 +0,2 +0,7-0,2 +0,8 Suikerbieten 58 +2,9 +3,4 +2,9 +3,1 Zaaiuien 24 +0,2 +1,0 +0,5 +1,6 Wintertarwe ,9 +1,7 +0,3 +0,8 Zomertarwe 15 +0,8 +3,3 +0,0 +0,7 Korrelmaïs 11-1,9 +0,6-1,3 +2,8 Wintergerst 8 +3,0 +1,6 +1,7 +1,9 Zomergerst 25 +0,8 +1,5 +0,9 +2,5 Grasland ,5 +2,1 +0,4 +1,2 Snijmaïs ,4 +0,5 +0,9 +1,7 Gemiddeld +0,9 +1,7 +0,6 +1,6 Schröder et al., 2016

15 We find that yields in maize, rice, wheat, and soybean are increasing at 1.6%, 1.0%, 0.9%, and 1.3% per year, respectively, which is less than the 2.4% per year rate required to double global production by 2050

16 Trends opbrengst en kwaliteit suikerbieten IRS, 2014

17 Stikstof-, fosfaat- en VEM-gehalte van gras Bron: Bedrijfsinformatienetwerk (BIN)

18 Trends in organische stof gehalte: stabiel Eurofins, 2016

19 Trends op bouwland in gebieden met relatief laag SOM-gehalte Eurofins, 2016

20 P-AL (mg P2O5/100 g) P-AL (mg P2O5/100 g) Trends in P-AL: constant; regionaal dalend Zuidwest-Brabant (dekzand) Zuidwest-Brabant (zeeklei) IJsselmeerpolders Eurofins, 2016

21 P-PAE (mg P/kg) P-PAE (mg P/kg) Trends in P-CaCl2: dalend 8 6 Zeeklei Rivierklei Veen en kleiig veen 8 6 Bouwhoek en Hogeland Noordelijk weidegebied Zuidwest-Brabant IJsselmeerpolders Westelijk Holland Eurofins, 2016

22 Fosfaattoestand-afhankelijke gebruiksnormen Gebruiksnorm kg P 2 O 5 /ha Evenwichtsbemesting Laag Neutraal Hoog Fosfaattoestand

23 Samenvatting & conclusies (i) Grondprijzen, gewasopbrengsten en bodemvruchtbaarheid zijn hoog t.o.v. andere landen in EU Grondprijzen en gewasopbrengsten zijn gestegen in voorbije 15 jaar Bodemvruchtbaarheid (SOM) is stabiel tot licht dalend (P- CaCl2) Er is grote ruimtelijke variatie; gemiddelden zeggen niet voldoende.

24 Samenvatting en conclusies (i) Veel factoren bepalen relatie bodem en gewasopbrengst Samenhang tussen factoren is bepalend Bodem (land) is groot kapitaal ; wees er zuinig op Meten is weten; houdt vinger aan de pols Wees beducht op sluipende afname bodemkwaliteit: Bodemverdichting ph-daling Schimmels, aaltjes Multi-nutriënten gebrek Afname bodemstructuur Ruimtelijke variatie binnen percelen

25 Resumerend: de waarde van land Ruimtelijke dimensie Waar ligt het Hoe groot, verkaveling Gebruik/functie van het land Nu Verwachting voor toekomst Bodemvruchtbaarheid Vroeger nu Vraag Waarde Aanbod

26 Dank voor uw aandacht Met dank aan Arjan Reijneveld

27 Gaat de bodemvruchtbaarheid hollend achteruit? Vaak gehoord bij boeren en in landbouwbladen Wat wordt daarmee bedoeld? Gaat het opbrengend vermogend achteruit? Gaat nutriënten-leverend vermogen achteruit? Neemt de bewerkbaarheid af? Neemt het organische stofgehalte af?

28 Inkomens in landbouw blijven achter Bron: CBS

29

30

31 Over nutriënten Planten hebben 14 elementen nodig (naast C, H,O): N, P, K, Mg, Ca, S, Fe, Mn, Zn, Cu, B, Mo, Cl (Ni) Dieren en mensen hebben 22 elementen nodig: N, P, K, Mg, Ca, S, Fe, Mn, Zn, Cu, Mo, Cl, Co, Na, Se, I, Cr, Ni, V, Sn, As, F Ongelijke verdeling over de aarde: >Gebrek leidt tot verstoring van groei en ontwikkeling >Overmaat leidt tot verontreiniging, vergiftiging en degradatie >Grondstoffen zijn schaars en ongelijk verdeeld

32 Welke bodemfactoren bepalen opbrengst? Bodemdiepte; tot waar wortels kunnen groeien Draagkracht, drainage Textuur; verdeling tussen klei, silt en zand ph Nutriënten Organische stof Bodemstructuur; Bodemziektes; bodemleven;...

33 De pijlers van het mestbeleid