2 Aanleggen van beplanting Planten van houtige tuinplanten Planten van kruidachtige tuinplanten Afsluiting 46

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "2 Aanleggen van beplanting Planten van houtige tuinplanten Planten van kruidachtige tuinplanten Afsluiting 46"

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grondwerk en grondbewerking Redenen voor grondbewerking Bodemprofiel belangrijk Ideale toestand Niet slechter dan voorheen Machines voor grondbewerking Afsluiting 15 2 Aanleggen van beplanting Planten van houtige tuinplanten Planten van kruidachtige tuinplanten Afsluiting 46 3 Aanleggen van gazon Inzaaien Afsluiting 55 4 Aanleggen van bestrating Bestrating Bouwkundige elementen Afsluiting 79 Trefwoordenlijst 81 INHOUD 7

2 8 TUINAANLEG

3 1 Grondwerk en grondbewerking Oriëntatie Bij de aanleg van een tuin is de bodem een heel belangrijk uitgangspunt. Planten halen voedingselementen opgelost in water uit de bodem. Zonder bodem kun je bijna geen tuin maken. Wanneer je een balkontuin of daktuin ontwerpt, zul je een aarde moeten maken. Planten stellen veel eisen aan de bodem. Wanneer de bodem niet kan leveren wat de planten vragen, zullen ze wegkwijnen en uiteindelijk doodgaan. Het werk in de bodem is dus een zeer belangrijk onderdeel bij de aanleg van de tuin. 1.1 Redenen voor grondbewerking bewortelingszone Een eerste reden kan zijn dat de grondbewerking wordt uitgevoerd om een zo gunstig mogelijke bewortelingszone te krijgen. De tweede reden kan zijn dat de groenvoorziener de lucht- en waterhuishouding wil verbeteren. luchttekort Grond bestaat, als het goed is, uit vaste gronddeeltjes waartussen zich poriën bevinden. Deze poriën kunnen met water of lucht of met water én lucht gevuld zijn. Voor de groei van alle gewassen moeten alle drie grond, water en lucht aanwezig zijn. Voor een goede groei is het zelfs belangrijk dat ze in een bepaalde, gunstige, verhouding aanwezig zijn. Goede gronden zullen voor 40 à 60% uit poriën bestaan, waarvan de helft met water en de andere helft met lucht gevuld is. Voor de opname van voedingsstoffen en water is zuurstof uit de lucht nodig. Bij voldoende lucht in de bodem kan de plant veel meer voedingsstoffen en water opnemen dan wanneer er een luchttekort is ontstaan. Je kunt al spreken van een luchttekort als er minder dan 10% lucht in de bodem aanwezig is. Vaak zal een luchttekort veroorzaakt worden door een zeer sterke verdichting van de grond. Erger is het luchttekort dat veroorzaakt is door een overmaat aan water, waardoor de plant als het ware ademnood krijgt. Niet alleen dit tekort aan lucht is dan erg. Er is ook nog wat anders aan de hand. Rond de wortels zit altijd een watervlies. De zuurstof die de wortel moet hebben, kan slechts met moeite door dit watervlies heendringen. Zelfs bij een geringe waterovermaat is dit watervlies rond de wortels dikker dan normaal en ook daardoor kan de zuurstof slechter dan normaal bij de wortels komen. Vragen 1.1 Noem twee redenen om grondbewerking uit te voeren en verklaar deze in eigen woorden. 1.2 Bodemprofiel belangrijk Niet alleen voor de water- en luchthuishouding is een goede bodemstructuur nodig. Ook voor de groei zelf is ze noodzakelijk. De jonge wortels zijn erg teer en de omgeving waarin ze groeien, moet dan ook goed zijn. Voor een goede vochtvoorziening is het belangrijk dat de wortels zich op grotere diepten voldoende GRONDWERK EN GRONDBEWERKING 9

4 weerstand kunnen ontwikkelen. De weerstand die de jonge wortel ontmoet, bepaalt voornamelijk de groeisnelheid en ontwikkeling van de wortel en dus ook van de plant. Een dichte bodem is moeilijk doordringbaar. De profielopbouw speelt dus een belangrijke rol. De groenvoorziener ontmoet bij de aanleg twee soorten grond. De ene soort is de oorspronkelijke. Vooral parkaanleg, maar ook de aanleg van sportvelden zal vaak plaatsvinden op betrekkelijk ongerepte bodem. De andere soort is een toestand van wanhoop. De grond is door een meer of minder lange bouwperiode stukgereden, vaak sterk verdicht en voorzien van allerlei bouwafval. Soms is een pakket grond opgebracht van volkomen onbekende herkomst, dat bestaat uit allerlei troep en rommel. Soms is de oorspronkelijke bouwvoor verkocht en afgevoerd en later vervangen door grond van een dubieuze samenstelling. Vragen 1.2 Leg uit waarom een goede bodemstructuur belangrijk is. 1.3 Ideale toestand storende lagen Met de grondbewerking willen we nu proberen de ideale toestand van de grond te bereiken. De grondbewerking heeft als doel ondiepe storende lagen te doorbreken of slechte bovengrond te mengen of te wisselen met goede ondergrond en vooral de structuur van de bouwvoor te verbeteren en mest, onkruid en plantenresten onder te werken. We willen een zodanige opbouw van de grond bereiken, dat een gunstige verhouding tussen de drie grondbestanddelen ontstaat. Dat is over het algemeen bereikt als de grond er kluiterig uitziet en er geen water op blijft staan. Vragen 1.3 Wat is de ideale toestand van de grond? 1.4 Niet slechter dan voorheen Bij grondbewerking moet je altijd oppassen dat de structuur van de grond niet slechter wordt dan ze voor de grondbewerking was. 10 TUINAANLEG

5 Fig. 1.1 Vastgereden grond. verslemping verkruimeling Onder bepaalde omstandigheden is verslemping van de grond mogelijk. Verslemping van de grond is het uit elkaar vallen van de kruimels en in elkaar vloeien van de gronddeeltjes tot een in elkaar gezakte pudding. Iedereen kent wel het smurrie maken in een plas. Natte grond roeren tot een papje. Als je dan een paar dagen later weer keek, was het een harde gebarsten koek geworden. Grond is slempgevoelig als het vochtgehalte tijdens de bewerking te hoog is. Losse gronden zijn slempgevoeliger dan vaste gronden. Bij extreme verslemping van de grond kan ook nog ontmenging van de grond optreden. Extreme verslemping laat zich ook maar niet één twee drie herstellen. Slechts zelden treedt totale verslemping op, maar plaatselijke verslemping van de grond, waar de werktuigen deze gesneden hebben, komt veel voor. Vooral kleiige gronden zijn snel slempgevoelig. Verslemping is te vermijden door de grond alleen te bewerken als deze betrekkelijk droog is. Een tweede probleem dat door grondbewerking kan ontstaan en waarvan de gevolgen wel wat op die van de verslemping lijken, is de te sterke verkruimeling van de grond door een overmatige bewerking. De grond wordt dan zo fijn vermalen dat er haast niet meer van verkruimeling gesproken kan worden, maar eerder van verkorreling. Vooral het frezen van de grond is berucht. Verkruimeling treedt voornamelijk op in de gronden die van nature slechts een geringe samenhang hebben, zoals de lichte zandgronden. De bindende krachten van de humus zijn vrij gering en als er dan ook nog vrij weinig humus aanwezig is, zal er snel een te losse structuur ontstaan. Dit structuurverval treedt vooral op als de grond ook nog droog is. Het kan aanleiding geven tot een secundaire slemp. Als op een dergelijke fijne grond een regenbui valt, dan zullen de losse gronddeeltjes aaneenspoelen tot een korst. De bewerkingsfout is te vermijden door de grond voorzichtig te bewerken en erg droge perioden te vermijden. Bij kleigronden komt het minder voor dan bij zandgronden. NIET SLECHTER DAN VOORHEEN 11

Module Aanleg tuinbeplantingen en groenvoorziening

Module Aanleg tuinbeplantingen en groenvoorziening Module Aanleg tuinbeplantingen en groenvoorziening De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grond bewerken 9 1.1 Grond bewerken is noodzakelijk 9 1.2 Grondbewerkingswerktuigen 10 1.3 Bodem en grondbewerking 17 1.4 De invloed van grondbewerkingsmachines op de structuur

Nadere informatie

1 Grond Bodem Minerale bestanddelen Organische bestanddelen De verschillende grondsoorten 16 1.

1 Grond Bodem Minerale bestanddelen Organische bestanddelen De verschillende grondsoorten 16 1. Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grond 9 1.1 Bodem 9 1.2 Minerale bestanddelen 11 1.3 Organische bestanddelen 13 1.4 De verschillende grondsoorten 16 1.5 Afsluiting 17 2 Verzorging van de bodem 19 2.1

Nadere informatie

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip Het bodemboek aanleg en onderhoud van de tuin Voorwoord De grond in de tuin, wat moeten we daar nu weer mee? Misschien heeft u zichzelf deze vraag wel eens gesteld. Wij van Hoveniersbedrijf Stip stellen

Nadere informatie

Bodemkunde. Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1

Bodemkunde. Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1 Bodemkunde Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1 Bodems en hun eigenschappen 3 Bodems en hun eigenschappen Opdracht: - Zoek op wat het bodemprofiel is waar je zelf woont / werkt / stage loopt 4

Nadere informatie

4 Gazonaanleg en -onderhoud

4 Gazonaanleg en -onderhoud 4 Gazonaanleg en -onderhoud Opdracht 4.1 Grondsoorten herkennen a b De antwoorden staan in de tabel. Grondsoort Structuur (korrel) Kleur Plantenresten Opmerkingen Kleigrond fijn grijs/bruin nee Zandgrond

Nadere informatie

Fysische eigenschappen

Fysische eigenschappen Fysische eigenschappen Fysische bodemkengetallen - structuur - - Hoe snel is de grond te berijden - Hoe snel verslempt de grond - Hoe groot is de doorwortelbaarheid - Storende laag/ploegzool - Watervasthoudend

Nadere informatie

Ideale grond. Bodemleven. Bodemstructuur

Ideale grond. Bodemleven. Bodemstructuur Ideale grond Bodemleven Bodemstructuur Ideale grond Bodemleven Ideale grond Bodemleven KRINGLOOP Ideale grond Bodemleven Ideale grond Bodemleven Ideale grond Bodemleven Ideale grond Bodemleven Ideale grond

Nadere informatie

Kennisdocument bodembeheer

Kennisdocument bodembeheer Kennis en tips uit de bodembijeenkomsten Kennisdocument bodembeheer In september 2015 startte het project Vruchtbare Kringloop Overijssel. Samen werken wij aan een vruchtbare bodem en een efficiënte benutting

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume

Nadere informatie

1 Voorbereiding Opruimwerkzaamheden Afval Kabels en leidingen Samenvatting 21

1 Voorbereiding Opruimwerkzaamheden Afval Kabels en leidingen Samenvatting 21 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voorbereiding 11 1.1 Opruimwerkzaamheden 11 1.2 Afval 14 1.3 Kabels en leidingen 19 1.4 Samenvatting 21 2 Grondverzet en grondbewerking 22 2.1 Handgereedschap 23 2.2 Machinale

Nadere informatie

2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49

2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van

Nadere informatie

LANDBOUW EN NATUURLIJKE OMGEVING. Het examen landbouw en natuurlijke omgeving CSE KB bestaat uit twee deelexamens waarvan dit er één is.

LANDBOUW EN NATUURLIJKE OMGEVING. Het examen landbouw en natuurlijke omgeving CSE KB bestaat uit twee deelexamens waarvan dit er één is. Examen VMBO-KB 2006 tijdvak 1 vrijdag 19 mei 9.00-11.00 uur LANDBOUW EN NATUURLIJKE OMGEVING GROENE RUIMTE CSE KB Het examen landbouw en natuurlijke omgeving CSE KB bestaat uit twee deelexamens waarvan

Nadere informatie

Plantenteelt MBO. Grond. Naam leerling:. Samenstelling: R. Soesman

Plantenteelt MBO. Grond. Naam leerling:. Samenstelling: R. Soesman Plantenteelt MBO Grond Naam leerling:. Samenstelling: R. Soesman Inleiding Bij plantenfysiologie hebben we het onderwerp groeifactoren al besproken. Toen hebben we het al gehad over het onderwerp grond.

Nadere informatie

Onderhouden van beplanting 1

Onderhouden van beplanting 1 Onderhouden van beplanting 1 3 Struiken, heesters, coniferen en sierbomen onderhouden 47 Water- en moerasbeplanting onderhouden 139 6oriëntatie a... Oriënteren op border- en perkbeplanting onderhouden

Nadere informatie

(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers

(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers (Ver)ken je tuinbodem Annemie Elsen Stan Deckers Tuinbodems in Vlaanderen ZUURTEGRAAD (ph) 2/3 tuinen = overbekalkt 3/4 gazons = overbekalkt voedingselementen minder beschikbaar voor planten nooit blindelings

Nadere informatie

Gemeente Amsterdam T.a.v. H. de Vries Team Leefomgeving, Ruimte & Duurzaamheid. Weesperplein XA Amsterdam

Gemeente Amsterdam T.a.v. H. de Vries Team Leefomgeving, Ruimte & Duurzaamheid. Weesperplein XA Amsterdam Gemeente Amsterdam T.a.v. H. de Vries Team Leefomgeving, Ruimte & Duurzaamheid. Weesperplein 8 1018 XA Amsterdam Prohold BV Amorijstraat 12 6815 GJ Arnhem Tel: 06 27 166 502 gjvanprooijen@telfort.nl Betreft:

Nadere informatie

Graszoden die niet onmiddellijk gelegd kunnen worden, rolt u uit op een stuk plastic. Geef ze dagelijks water.

Graszoden die niet onmiddellijk gelegd kunnen worden, rolt u uit op een stuk plastic. Geef ze dagelijks water. Graszoden leggen Graszoden leggen Het voordeel van graszoden boven graszaad is dat het effect direct zichtbaar is. Maar ook graszoden moeten eerst aanslaan voor ze kunnen worden betreden en moeten vochtig

Nadere informatie

De positieve kant van onkruid Boomkwekerij Hans Puijk - Vlamings

De positieve kant van onkruid Boomkwekerij Hans Puijk - Vlamings De positieve kant van onkruid Boomkwekerij 13-02-2016 Hans Puijk - Vlamings Inhoud Bodem, balans en elementen (herh) Bewerkingen en bodem management Wat zeggen onkruiden op het perceel Uitbreiding, nieuw

Nadere informatie

F. te Riet Liendenhof HB Amsterdam

F. te Riet Liendenhof HB Amsterdam F. te Riet Liendenhof 62 1108 HB Amsterdam Betreft: Beoordeling bodem Gaasperplaspark Datum: 8 april 2015 Prohold BV Amorijstraat 12 6815 GJ Arnhem Tel: 06 27 166 502 gjvanprooijen@telfort.nl www.gerritjanvanprooijen.nl

Nadere informatie

Het belang van een goede bodem

Het belang van een goede bodem Het belang van een goede bodem Een gezonde bodem is belangrijk. Logisch, zal iedere teler zeggen. Toch is het opvallend dat de praktijk niet altijd overeenkomt met dit zo vanzelfsprekende feit. In vele

Nadere informatie

4 Grondbewerking. 4.1 Hoofdgrondbewerking

4 Grondbewerking. 4.1 Hoofdgrondbewerking 4 Grondbewerking 4.1 Hoofdgrondbewerking... 44 4.2 Zaaibedbereiding... 45 4.3 Stoppelbewerking... 46 4.4 Corrigerende grondbewerkingen... 46 4.5 Minimale en niet kerende grondbewerking... 48 43 4 Grondbewerking

Nadere informatie

Dieper bewerken bij NKG

Dieper bewerken bij NKG De komende 30 minuten Dieper bewerken bij NKG Nut en noodzaak Sander Bernaerts DLV plant Uitgangssituatie vóór NKG Wat veranderd er bij NKG? Nut van diep bewerken bij NKG Risico s van diep bewerken Analyse:

Nadere informatie

Bodemkunde en bemesting

Bodemkunde en bemesting Bodemkunde en bemesting Bodemkunde en bemesting Aankomend hovenier Ton van Driel Jan de Kort Tweede druk, 2001 BODEMKUNDE EN BEMESTING AANKOMEND HOVENIER Bij het tot stand komen van dit boek is dankbaar

Nadere informatie

Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit

Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit 1) Geïntegreerde gewasbescherming 2014 2) Selectieve gewasbescherming d.m.v. foggen 3) Mogelijkheden biologische bestrijding 4) Waarschuwings- en adviessystemen

Nadere informatie

Naar een klimaatbestendige bodem

Naar een klimaatbestendige bodem Naar een klimaatbestendige bodem Jeroen Willemse Delphy BV Water op het land 1 Sporen van mest uitrijden Sporen van grond klaarmaken 2 Sporen van het poten Banen in het land 3 Extreme regenval in het voorjaar

Nadere informatie

creating dairy intelligence

creating dairy intelligence 06-03-12 Cursus Bodemvruchtbaarheid. Deelnemers van de werkgroep Bedrijfsvoering uit het project ADEL heeft dinsdag 6 maart een plenaire cursus gevolgd over bodemvruchtbaarheid. Coen ter Berg van Coen

Nadere informatie

Uitplanten: bodem, structuur, bodembiologie en bemesting. Hoe inboeten voorkomen? Wilma Windhorst Hovenierscursus Vlamings BV

Uitplanten: bodem, structuur, bodembiologie en bemesting. Hoe inboeten voorkomen? Wilma Windhorst Hovenierscursus Vlamings BV Uitplanten: bodem, structuur, bodembiologie en bemesting Hoe inboeten voorkomen? Wilma Windhorst Hovenierscursus Vlamings BV 130116 Voorbereiding aanplant Beplanting: visitekaartje van de gemeente, de

Nadere informatie

Beplantingen en grasvelden theorie. Les 1 van 2. MK Publishing L21GRR005. Toelichting hfst. 1, 5 en 10

Beplantingen en grasvelden theorie. Les 1 van 2. MK Publishing L21GRR005. Toelichting hfst. 1, 5 en 10 Beplantingen en grasvelden theorie Les 1 van 2 MK Publishing L21GRR005. Toelichting hfst. 1, 5 en 10 Doel Lessen Weten wat er nodig is om te zorgen voor een goed eindresultaat als het gaat om het toepassen

Nadere informatie

Bodem en bodemverzorging

Bodem en bodemverzorging Bodem en bodemverzorging Compost en composteren Basisbemesting Basiscursus dl2. TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond Je eigen grond Soort, structuur, zorg Compost en composteren De natuurlijke

Nadere informatie

Grondbewerkingswerktuigen

Grondbewerkingswerktuigen Grondbewerkingswerktuigen Grond bewerken doe je onder andere met ploegen, spitfresen, fresen en eggen. In de gesloten teelten zie je alleen de spitfrees en de frees om de grond plantklaar te maken voor

Nadere informatie

Keuze uit 3 soorten beitels. Type AL, vleugelscharen en geveerde tandarmen, geschikt voor middelzware gronden en intensieve menging

Keuze uit 3 soorten beitels. Type AL, vleugelscharen en geveerde tandarmen, geschikt voor middelzware gronden en intensieve menging Beschrijving van de machine Farmet KOMPaktomat ZAAIBEDBEREIDERS zijn beproefde machines die zijn ontworpen voor het creëren van een egaal zaaibed voor bijvoorbeeld bieten en uien. Gedurende één run wordt

Nadere informatie

Werkblad bodem (vooraf)

Werkblad bodem (vooraf) Werkblad bodem (vooraf) Wat zit er in de bodem? In en op de bodem leven planten en dieren. Om te kunnen leven hebben ze licht, lucht, water en voeding nodig. Licht valt van boven op de bodem, de rest zit

Nadere informatie

Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006

Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006 Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006 Hendrik Jans Inhoud: 1. Toen en nu 2. Wat moet je kennen en kunnen? 3. Soorten bodemleven 4. Water en zuurstofhuishouding 5. Drainagesystemen

Nadere informatie

BODEMKUNDIG ADVIES AANGAANDE TUINAANLEG EN DROOG LEGGING VAN HET BOUWTERREIN VOOR "HET PARKHUIS" TE DUBBELDAM

BODEMKUNDIG ADVIES AANGAANDE TUINAANLEG EN DROOG LEGGING VAN HET BOUWTERREIN VOOR HET PARKHUIS TE DUBBELDAM Stichting voor Bodemkartering St aringgebouw Wageningen Tel. O857O - 6573 Rapport nr. 900 BODEMKUNDIG ADVIES AANGAANDE TUINAANLEG EN DROOG LEGGING VAN HET BOUWTERREIN VOOR "HET PARKHUIS" TE DUBBELDAM door

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-KB 2006

Correctievoorschrift VMBO-KB 2006 Correctievoorschrift VMBO-KB 2006 tijdvak 1 LANDBOUW EN NATUURLIJKE OMGEVING GROENE RUIMTE CSE KB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels

Nadere informatie

Bodem en bodemstructuur

Bodem en bodemstructuur Bodem en bodemstructuur De basis voor een mooie tuin en beplanting! Wilma Windhorst, VHG docentendag 5-10-2017 Voorbereiding aanplant Tuin en beplanting : groen visitekaartje van bewoner, gemeente, wijk,

Nadere informatie

2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur

2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur 2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur CONTACTPERSOON: FRANS TIJINK versie: oktober 2007 De lucht in de bouwvoor wordt onder gemiddelde omstandigheden binnen een etmaal ververst. Bij verdichting,

Nadere informatie

Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006

Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006 Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006 Hendrik Jans Inhoud: 1. Toen en nu 2. Groeivoorwaarden 3. Soorten bodemleven 4. Water en zuurstofhuishouding 5. Drainagesystemen 6. Werking

Nadere informatie

Teelthandleiding. 2.1 grondbewerking en zaaibedbereiding voor suikerbieten

Teelthandleiding. 2.1 grondbewerking en zaaibedbereiding voor suikerbieten Teelthandleiding 2.1 grondbewerking en zaaibedbereiding voor 2.1 Grondbewerking en zaaibedbereiding voor... 1 2 2.1 Grondbewerking en zaaibedbereiding voor Versie: mei 2015 Een goed zaaibed is een eerste

Nadere informatie

Wat is niet-kerende bodembewerking? Resultaten Interreg-project Prosensols

Wat is niet-kerende bodembewerking? Resultaten Interreg-project Prosensols Jan Vermang Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Studiedag Erosie: niet-kerende bodembewerking, 27 augustus 2013 Ruraal Netwerk

Nadere informatie

Teelthandleiding. 2.2 lage bandspanning spaart bodemstructuur

Teelthandleiding. 2.2 lage bandspanning spaart bodemstructuur Teelthandleiding 2.2 lage bandspanning spaart bodemstructuur 2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur... 1 2 2.2 Lage bandspanning spaart bodemstructuur Versie: juni 2015 De lucht in de bouwvoor wordt

Nadere informatie

Resultaten meerjarenproef: bewerking van de ploegzool bij nietkerende grondbewerking (NKG)

Resultaten meerjarenproef: bewerking van de ploegzool bij nietkerende grondbewerking (NKG) PROSENSOLS Resultaten meerjarenproef: bewerking van de ploegzool bij nietkerende grondbewerking (NKG) Doelstellingen De ploegzool is een verdichte laag in de bodem die weinig water doorlaat en moeilijker

Nadere informatie

De Kuil. Bodembeoordeling aan de hand van een kuil. Chris Koopmans Marleen Zanen Coen ter Berg

De Kuil. Bodembeoordeling aan de hand van een kuil. Chris Koopmans Marleen Zanen Coen ter Berg De Kuil Bodembeoordeling aan de hand van een kuil Chris Koopmans Marleen Zanen Coen ter Berg De Kuil Bodembeoordeling aan de hand van een kuil Chris Koopmans Marleen Zanen Coen ter Berg Colofon 2 e druk,

Nadere informatie

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Bodem Bodemleven Composteren Bodemverzorging Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond. Bodem: leer je bodem kennen Bodemvoedselweb Composteren Bodem verbeteren en voeden

Nadere informatie

1 Water Water in de plant Soorten water en waterkwaliteit Verbeteren van de waterkwaliteit Afsluiting 27

1 Water Water in de plant Soorten water en waterkwaliteit Verbeteren van de waterkwaliteit Afsluiting 27 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Water 9 1.1 Water in de plant 9 1.2 Soorten water en waterkwaliteit 12 1.3 Verbeteren van de waterkwaliteit 18 1.4 Afsluiting 27 2 Watervoorziening 29 2.1 Watergeefsystemen

Nadere informatie

Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen.

Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen. Les 1 De bodemverontreiniging. afgraven Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De afgraving De plaats waar de grond wordt weggenomen. De bodemverontreiniging De grond

Nadere informatie

Themadag peen 3 maart 2010 LNCN Emmeloord. Robert Schilder

Themadag peen 3 maart 2010 LNCN Emmeloord. Robert Schilder Themadag peen 3 maart 2010 LNCN Emmeloord Robert Schilder Onderwerpen Marktontwikkelingen Perceelskeuze Bodemvruchtbaarheid en bodemleven Opbouw van de rug Korst breken Sclerotinia / Rhizoctonia Beregenen

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Machines voor zaaien, poten en planten 9 1.1 Soorten zaaimachines 9 1.2 Aanbouwen, afstellen en afdraaien van zaaimachines 13 1.3 Zaaien 14 1.4 Onderhoud 14 1.5 Nieuwe

Nadere informatie

BEGRIPPEN. Grond en Bodem. Kuipers maakt in zijn boek Bodemkunde onderscheid.

BEGRIPPEN. Grond en Bodem. Kuipers maakt in zijn boek Bodemkunde onderscheid. BEGRIPPEN Grond en Bodem Kuipers maakt in zijn boek Bodemkunde onderscheid. GROND Het losse materiaal zo we dat aan de oppervlakte van de aardkorst aantreffen. BODEM De manier waarop gronddeeltjes, in

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 5. 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8. 2 Houtachtige beplantingen en gewassen Grond, water en technische werken 132

Inhoud. Inleiding 5. 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8. 2 Houtachtige beplantingen en gewassen Grond, water en technische werken 132 Inhoud Inleiding 5 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen 8 2 Houtachtige beplantingen en gewassen 66 3 Grond, water en technische werken 132 Trefwoordenlijst 195 1 Kruidachtige gewassen en beplantingen

Nadere informatie

Onkruiden overzicht HortiNova blad 1 Naam: Afbeelding Ca Mg O.s. Fosfaat Kalium Ijzer Aluminium Structuur Vermeerdering Overige informatie Mogelijke oplossing Kweekgras Laag hoog Nat Zaad en ondergrondse

Nadere informatie

2 Zand, klei, humus en kalk 25 2.1 Zandgrond 25 2.2 Kleigrond en zavelgrond 29 2.3 Humus en kalk 32 2.4 Afsluiting 36

2 Zand, klei, humus en kalk 25 2.1 Zandgrond 25 2.2 Kleigrond en zavelgrond 29 2.3 Humus en kalk 32 2.4 Afsluiting 36 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grondonderzoek 13 1.1 Wat kan er mis zijn met de grond? 14 1.2 Vervuilde grond 14 1.3 Bodemziekten 15 1.4 Bodemprofiel en bodemstructuur 18 1.5 Resultaten van het onderzoek

Nadere informatie

BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING

BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek

Nadere informatie

EEN BETERE BODEM. Op goede gronden een gezonde groei. Inhoudsopgave

EEN BETERE BODEM. Op goede gronden een gezonde groei. Inhoudsopgave EEN BETERE BODEM Op goede gronden een gezonde groei Inhoudsopgave Over Heicom Onze producten Zand en grond Zuurstof Bodemverdichting Water lucht en poriën PF curve Eigenschappen van zand Normen ISA sport

Nadere informatie

Masterclass Fruitteelt

Masterclass Fruitteelt Masterclass Fruitteelt Voelen van de bodem 21 maart 2013, Henk van Reuler en Ton Baltissen Wat is een bodem? Buitenste deel van de aardkorst waar de plantenwortels zich in bevinden, 1 2 m Bodem bestaat

Nadere informatie

Vragen. Groeien en bloeien

Vragen. Groeien en bloeien Groeien en bloeien Kamerplanten staan langer in de huiskamer dan een boeket of bloemstuk. Een plant heeft bepaalde zaken nodig om goed te kunnen groeien en bloeien. Om een goed advies te kunnen geven moet

Nadere informatie

L21GRR001 Werktuigen grondbewerking

L21GRR001 Werktuigen grondbewerking Kwalificatiedossier Groene ruimte: Medewerker hovenier Crebonummer: 25452 Medewerker groen en cultuurtechniek Crebonummer: 25451 Medewerker natuur, water en recreatie Crebonummer: 25453 Vakbekwaam hovenier

Nadere informatie

Info 1 Openbaar groen: Bodemverbetering

Info 1 Openbaar groen: Bodemverbetering april 14 Info 1 Openbaar groen: Bodemverbetering Beste groenvoorziener, Onze eerste infomailing richtte zich op de verankering van bomen en de opbouw van de plantput. In deze infomailing willen we graag

Nadere informatie

Bodemkunde Knippen, snijden, steken en onderhoud

Bodemkunde Knippen, snijden, steken en onderhoud Bodemkunde Knippen, snijden, steken en onderhoud Medewerker buitenruimte Vakbekwaam hovenier Vakbekwaam medewerker groenvoorziening Manager natuur en recreatie Chantal ter Steege 2014-2015 Periode 1 1.

Nadere informatie

VERDICHTING: DE ROL VAN MACHINES RONALD EUBEN KBIVB

VERDICHTING: DE ROL VAN MACHINES RONALD EUBEN KBIVB VERDICHTING: DE ROL VAN MACHINES RONALD EUBEN KBIVB Verdichting: de rol van machines 2 Wat is verdichting? oorzaken en gevolgen Welke soorten verdichtingen bestaan er? de ene verdichting is de andere niet

Nadere informatie

Basiscursus Compostering

Basiscursus Compostering Basiscursus Compostering Uw aangeboden door : OVAT Gegeven door Vincent de Wolff Wat gaan we vanavond doen? Wat is composteren Hoe verloopt het proces Wat wel, wat niet in de compost Waarom is compost

Nadere informatie

Kansen voor NKG op zand

Kansen voor NKG op zand Kansen voor NKG op zand Sander Bernaerts DLV plant 14 juni Vessem NKG Niet Kerende Grondbewerking betekent het systematisch vermijden van intensief kerende of mengende grondbewerking en het zoveel mogelijk

Nadere informatie

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1 Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman Saalland Advies 1 Wat ga ik vertellen? Wie ben ik? Wat is het? Eigen stappen Tips Vragen Saalland Advies 2 Introductie Akkerbouwbedrijf

Nadere informatie

Benut de rooicapaciteit en

Benut de rooicapaciteit en F.G.J. Tijink Voorkom verdichting van de ondergrond Benut de rooicapaciteit en Tijdens de bietenoogst is er een verhoogde kans op verdichting van de ondergrond. Problemen zijn te voorkomen door zuinig

Nadere informatie

Cursus Aanleggen gazon

Cursus Aanleggen gazon Cursus Aanleggen gazon Aanleg beplantingen en grasvelden AOC Oost Almelo C. ter Steege Doel van deze les Je leert in deze cursus: - Een gazon aan te leggen door: - graszoden leggen - inzaaien Voorbereiding

Nadere informatie

IJZERSTERK. zelf herstellend Engels raaigras

IJZERSTERK. zelf herstellend Engels raaigras IJZERSTERK zelf herstellend Engels raaigras Revolutionaire technologie: zelf herstellend en hoogste bespelingstolerantie G ras heeft een prominente plek in tuinen. Een mooie grasmat geeft dan ook direct

Nadere informatie

Klimaatverandering en effecten op het bomenbestand

Klimaatverandering en effecten op het bomenbestand Klimaatverandering en effecten op het bomenbestand Presentatie Arthur Wopereis en Henk Puijk Platform Water Vallei en Eem Wageningen 15 december 2016 1. Inleiding 2. Onderzoeksvragen 3. Verandering van

Nadere informatie

Samenstelling en eigenschappen

Samenstelling en eigenschappen Samenstelling en eigenschappen Mest is onder te verdelen in kunstmest en natuurlijke mest. Natuurlijke mest is op zijn beurt weer onder te verdelen in mest van dierlijke herkomst en mest van plantaardige

Nadere informatie

1 Voorbereidingen. 1.1 Een tuin uitzetten. Oriëntatie. Leerdoelen

1 Voorbereidingen. 1.1 Een tuin uitzetten. Oriëntatie. Leerdoelen 1 Voorbereidingen Oriëntatie Alvorens de tuin aan te kunnen leggen, zullen de grenzen van de tuin bekend moeten zijn. Het is de bedoeling dat de haag, die als afscheiding wordt aangeplant tussen jouw tuin

Nadere informatie

Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf

Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf Hoe een graszodenbedrijf met een te droog deel en een te nat deel zijn problemen oplost Foto Waterschap Limburg Korte introductie Leon Steenbergen heeft

Nadere informatie

Bodem en bomen Everhard van Essen

Bodem en bomen Everhard van Essen Bodem en bomen Everhard van Essen Aequator Groen & Ruimte bv Even voorstellen Aequator Groen & Ruimte bv 2 Opzet presentatie Wat bepaald de geschiktheid van de bodem voor de boom? Wat weten we over de

Nadere informatie

AFDELING HERENTALS. Biologisch tuinieren. basiscursus

AFDELING HERENTALS. Biologisch tuinieren. basiscursus AFDELING HERENTALS Lesgever: Bert Peers Tekst: Bert Peers Biologisch tuinieren basiscursus Werkjaar 2016-2017 1 Hoofdstuk 1: Bodembewerking De grond Een gezonde bodem is een vereiste om een gezond gewas

Nadere informatie

1 Gras Bouw en leefwijze van planten Indeling van de grassen Mengselkeuze Kwaliteit van de graszode 17 1.

1 Gras Bouw en leefwijze van planten Indeling van de grassen Mengselkeuze Kwaliteit van de graszode 17 1. Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Gras 9 1.1 Bouw en leefwijze van planten 9 1.2 Indeling van de grassen 12 1.3 Mengselkeuze 14 1.4 Kwaliteit van de graszode 17 1.5 Afsluiting 18 2 Verbetering van grasland

Nadere informatie

De bewerkbaarheid van de grond in het voorjaar

De bewerkbaarheid van de grond in het voorjaar (Overdruk Cultuurtechnisch Tijdschrift, jaargang 18, nr. 4, dec. '78/jan. '79) P. BOEKEL Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, Haren (Gr.) Inleiding De bewerkbaarheid van de grond in het voorjaar De meeste

Nadere informatie

Schep wortelruimte middels bodeminjectie

Schep wortelruimte middels bodeminjectie Bodeminjectering Bodemleven van groot belang De oorzaak van het niet goed functioneren van bomen en ander groen ligt meestal in de bodem. Verstoorde omstandigheden zoals verdichting hebben in eerste instantie

Nadere informatie

bemesten wintergroenten slakkenjacht prei maand van het voorzaaien maand van het voorzaaien

bemesten wintergroenten slakkenjacht prei maand van het voorzaaien maand van het voorzaaien maand van het voorzaaien maand van het voorzaaien WEEK 1 bemesten Je hebt nu de tijd om alles in orde te maken. Heb je in huis wat je de komende maanden nodig gaat hebben? Mest, zaden, gereedschap? En

Nadere informatie

HANDLEIDING LEGGEN VAN GRASZODEN

HANDLEIDING LEGGEN VAN GRASZODEN HANDLEIDING LEGGEN VAN GRASZODEN Leggen van graszoden Een gazon legt u, of laat u leggen voor (vele) jaren. Om de aanleg van een gazon tot een succesvol resultaat te brengen is een juiste uitvoer van de

Nadere informatie

Module Bodem, substraat en potgrond

Module Bodem, substraat en potgrond Module Bodem, substraat en potgrond De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Harm Geert

Nadere informatie

3. Het uitvoeren van opruimingswerkzaamheden

3. Het uitvoeren van opruimingswerkzaamheden 3. Het uitvoeren van opruimingswerkzaamheden 3.1 Inleiding In dit hoofdtuk leer je de opruimingswerkzaamheden in een tuin uit te voeren. Opruimingswerkzaamheden zijn werkzaamheden met als doel het object

Nadere informatie

Precies bemesten door meer meten!

Precies bemesten door meer meten! Precies bemesten door meer meten! 2 Hoe help ik mijn bodem zo goed mogelijk de vernieling in Bodemaspecten fysisch, b.v.: structuur (grondbewerking, bandenspanning, bekalking) grondsoort (egalisatie, mengwoelen,

Nadere informatie

Practicum bodemonderzoek

Practicum bodemonderzoek Practicum bodemonderzoek In het tuinontwerp is de keuze van planten sterk afhankelijk van de bodem waar ze op groeien. Om enig inzicht te verkrijgen in de manieren waarop bodemeigenschappen kunnen worden

Nadere informatie

Verzorging. Pireco. Delumbri. Ter voorkoming van wormenoverlast. Delumbri. Dosering en toediening. Samenstelling en werking

Verzorging. Pireco. Delumbri. Ter voorkoming van wormenoverlast. Delumbri. Dosering en toediening. Samenstelling en werking Ter voorkoming van wormenoverlast Wormen kunnen grote overlast bezorgen wanneer deze in te groten getale voorkomen in de land- en tuinbouw, tuinen en plantsoenen. Ook op sportvelden is het van belang om

Nadere informatie

De bodemstructuur op de drie organische-stof bedrijven

De bodemstructuur op de drie organische-stof bedrijven De bodemstructuur op de drie organische-stof bedrijven Ing. A. Pelgrum - Instituut voor Bodemvruchtbaarheid te Haren (Gr.) De drie organische-stofbedrijven. De Kunstmestakker, Het Klaverland en De Wisselweide

Nadere informatie

De landbouwer als landschapsbouwer

De landbouwer als landschapsbouwer 9A. De bodem (theoretisch) 9A.1 Bodemvorming Door allerlei processen zoals humusvorming, inspoeling, uitspoeling en oxidatie ontwikkelt zich een bodem. Dit is een heel lang proces wat ook nooit stopt.

Nadere informatie

Hoe ontstaan komgronden

Hoe ontstaan komgronden De Batouwe ligt in het rivierengebied tussen de Rijn/Lek en de Waal. De bodem in dit gebied is ooit gevormd door de rivieren en is in een lange tijd opgebouwd tot wat het nu is: blauwe komklei. In dit

Nadere informatie

A.C. DE GRAAFWEG 21 A 1687 PS WOGNUM T: 0229 57 76 10 WWW.JOHNKOOMEN.NL

A.C. DE GRAAFWEG 21 A 1687 PS WOGNUM T: 0229 57 76 10 WWW.JOHNKOOMEN.NL JOHN KOOMEN A.C. DE GRAAFWEG 21 A 1687 PS WOGNUM T: 0229 57 76 10 WWW.JOHNKOOMEN.NL EEN EERLIJKE TUIN Ik houd van tuinen waarin een mens zich prettig voelt. Noem het eerlijke tuinen, zonder overdaad of

Nadere informatie

Woordenschat les 8.1. Vervuilde grond?

Woordenschat les 8.1. Vervuilde grond? Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in

Nadere informatie

Beter waterbeheer en - kwaliteitsmanagement begint op de akker

Beter waterbeheer en - kwaliteitsmanagement begint op de akker november 2008 rapport 0 1150 Beter waterbeheer en - kwaliteitsmanagement begint op de akker Dr.ir. D. W. Bussink Dr. ir. L. van Schöll Ing. H. van der Draai Prof. dr. ir. W.H. van Riemsdijk (WUR) nutriënten

Nadere informatie

DE BODEMGESTELDHEID EN DE VERBETERINGS MOGELIJKHEDEN VAN EEN SPORTVEID TE HORST

DE BODEMGESTELDHEID EN DE VERBETERINGS MOGELIJKHEDEN VAN EEN SPORTVEID TE HORST Stichting voor Bodemkartering Staringgebouw Wageningen Tel. 08370-6333 Rapport nr. 867 DE BODEMGESTELDHEID EN DE VERBETERINGS MOGELIJKHEDEN VAN EEN SPORTVEID TE HORST door J.M.J. Dekkers en B.H. Steeghs

Nadere informatie

Grondbewerking en brandstofbesparing. 9 februari 2015, Gerard Meuffels PPO Vredepeel

Grondbewerking en brandstofbesparing. 9 februari 2015, Gerard Meuffels PPO Vredepeel Grondbewerking en brandstofbesparing 9 februari 2015, Gerard Meuffels PPO Vredepeel BODEMSTRUCTUUR Waaraan voldoet een goede bodem Bron: SBU, 2002 Diepe sporen als gevolg van oogstwerkzaamheden Schade

Nadere informatie

Bodembewerking beperken tot het bewerken van de zaailijnen: Strip-Till

Bodembewerking beperken tot het bewerken van de zaailijnen: Strip-Till Bodembewerking beperken tot het bewerken van de zaailijnen: Strip-Till Principe Strip-Till Strip-Tiller Horsh Strip-Tiller Duro Strigger Kuhn Strip-Till in onze regio Frankrijk De eerste machines verschenen

Nadere informatie

Standaardbestek 250 versie 3.1. Bomen

Standaardbestek 250 versie 3.1. Bomen Standaardbestek 250 versie 3.1 Bomen Wat is standaardbestek 250 SB 250 versie 3.1 In voegen vanaf 1 mei 2015 Bestaat uit 14 hoofdstukken Vijf hoofdstukken behandelen bomen: Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk

Nadere informatie

Technieken opheffen ploegzool

Technieken opheffen ploegzool Technieken opheffen ploegzool 2008 2009 Gediepploegde grond Flevoland Ing. J.G.M. Paauw Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Business unit Akkerbouw, Groene ruimte en Vollegrondsgroente PPO nr. 3250146900

Nadere informatie

Bodem, water en bouwplan

Bodem, water en bouwplan 3 Bodem, water en bouwplan 3.1 Ontwatering en vochtvoorziening... 32 3.2 Structuur... 33 3.3 Temperatuur... 34 3.4 Bodemkwaliteit en organische stof... 34 3.5 Zuurgraad... 37 3.6 Erosie en slemp... 38

Nadere informatie

Zaaien en planten. Wat is er nodig om een zaadje te laten groeien?

Zaaien en planten. Wat is er nodig om een zaadje te laten groeien? Stap 1 de tuin opruimen, vrijmaken van onkruid en omspitten Stap 2 de moestuin bemesting geven volgens het grondonderzoek Stap 3 de moestuin indelen in percelen Stap 4 Zaaien en planten Wat is er nodig

Nadere informatie

5. Het uitvoeren van grondwerk

5. Het uitvoeren van grondwerk 5. Het uitvoeren van grondwerk 5.1 Inleiding In dit hoofstuk leer je hoe je grondwerkzaamheden moeten uitvoeren. Na het opruimingswerk (opschonen) en het uitzetten van de hoofdpunten, begin je met het

Nadere informatie

Bodembeheer bodembiodiversiteit

Bodembeheer bodembiodiversiteit Kop Tekst & Bodembeheer bodembiodiversiteit levende planten plantenresten Chap Kop 1 & Inleiding Deze waaier wordt uitgebracht als onderdeel van het project Kans voor Klei en gaat in op thema s die momenteel

Nadere informatie

Groei en oogst. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2

Groei en oogst. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2 Groei en oogst De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL cmyk 70 0 70 0 rgb 73 177 112 #48b170 Groei

Nadere informatie

Groei voorbereiden. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2

Groei voorbereiden. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2 Groei voorbereiden De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Groei voorbereiden WEGWIJZER Deze module

Nadere informatie