RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij. sbo De Boei. : Koog aan de Zaan

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij sbo De Boei Plaats : Koog aan de Zaan BRIN-nummer : 17UI Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 10 juli 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 19 september 2012

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 10 juli 2012 een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) uitgevoerd op SBO De Boei, naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het onderzoek naar kwaliteitsverbetering dat is uitgevoerd op 16 juni 2011 stelde de inspectie tekortkomingen vast in het onderwijsleerproces en de zorg en begeleiding en de naleving van de wettelijke vereisten. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 5 september De kwaliteit van het onderwijs is toen als zeer zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een tussentijds onderzoek uit om na te gaan of de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en of aan de afspraken is voldaan. Bij dit tko gaat de inspectie na in hoeverre de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en aan de afspraken is voldaan. Toezichthistorie In november 2007 is SBO De Boei bezocht in het kader van een thema onderzoek. Voor de inspectie gaf het bezoek aanleiding om in mei 2008 een kwaliteitsonderzoek uit te voeren. Bij dat onderzoek zijn meerdere tekortkomingen vastgesteld in het onderwijsleerproces en de inspectie kende aan de school een aangepast arrangement 'zwak' toe. Bij het onderzoek naar kwaliteitsverbetering (okv) dat in september 2009 plaats vond, stelde de inspectie vast dat de inspanning van de school nog niet tot de gewenste resultaten had geleid. De inspectie beoordeelde de school opnieuw als zwak. Bij een onderzoek naar kwaliteitsverbetering, op 16 juni 2011, bleek dat de tekortkomingen nog steeds niet waren opgeheven. De inspectie heeft de school toen een aangepast arrangement 'zeer zwak' toegekend. De inspectie heeft het toezicht verscherpt en heeft om het proces te kunnen monitoren een toezichtplan opgesteld met prestatieafspraken. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de kwaliteit in het tweede semester van 2013 weer voldoende zou zijn, zodat het arrangement omgezet kan worden naar een basisarrangement. Verder zou bij het tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko, 2e semester 2012 het oordeel 'zeer zwak' tenminste omgezet moeten worden naar 'zwak'. Op 8 januari 2012 heeft er een voortgangsgesprek plaatsgevonden. De inspectie stelde vast dat de school gedeeltelijk voldaan had aan de afspraken. De school had de nodige verbeteracties geëntameerd, maar de inhoudelijke uitwerking vroeg nog om meer tijd. pagina 5 van 13

6 Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet is gebaseerd op de afspraken die in het toezichtplan zijn opgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van jaardocumenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de inspectie een aantal lessen heeft bijgewoond en gesprekken heeft gevoerd met de directie en de intern begeleider en leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie de in het toezichtplan vastgelegde indicatoren van de volgende aspecten: leerstofaanbod, tijd, didactisch handelen, afstemming, begeleiding, zorg, kwaliteitszorg en voorwaarden voor kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. pagina 8 van 13

9 Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op SBO De Boei is nog steeds zeer zwak. Alle energie en investeringen ten spijt is de school er onvoldoende in geslaagd om de belangrijkste tekortkomingen op te heffen. Zo was in de helft van de geobserveerde lessen de uitleg onvoldoende en liet in een derde van de lessen de actieve betrokkenheid van leerlingen te wensen over. Daarnaast vraagt het volgen en analyseren van de vorderingen van leerlingen om aanscherping. Verder is het taalaanbod onvoldoende afgestemd op de overwegend taalzwakke populatie en krijgen leerlingen die dat aankunnen niet het aanbod tot en met groep 8. Alles overziend vindt de inspectie dat de leerlingen te weinig leren en dat ze niet de ondersteuning krijgen die ze mogen verwachten op een school voor speciaal basisonderwijs. Dit betekent overigens niet dat het team van SBO De Boei het afgelopen jaar heeft stil gezeten. In het kader van het verbeterplan is het model voor directe instructie schoolbreed ingevoerd en zijn leraren begonnen met het opstellen van groepsplannen ten behoeve van de afstemming van het onderwijs op de verschillen tussen leerlingen. Ook heeft de zorgstructuur een impuls gekregen, evenals de kwaliteitszorg. De ontwikkelingen zijn echter nog pril en de effecten van alle verbeteractiviteiten zijn nog onvoldoende zichtbaar in de praktijk. In dit verslag licht de inspectie de belangrijkste bevindingen en tekortkomingen toe, waarbij eerst kort ingegaan wordt op de uitgangssituatie van de school. Toelichting Uitgangssituatie SBO De Boei bestond voorheen uit twee locaties, een in Wormerveer en een in Koog aan de Zaan. In mei 2011 zijn beide teams zijn samengevoegd en is de locatie Wormerveer afgestoten. De school heeft 126 leerlingen, verdeeld over 9 groepen, waaronder één groep jonge risicoleerlingen. De school heeft de maand voorafgaand aan de fusie een nieuwe directeur gekregen (tevens directeur van SBO 't Dok in Zaandam). In augustus 2011 is er ook een nieuwe intern begeleider aangetrokken. De voormalige intern begeleider vervult nu de functie van locatiedirecteur. De school heeft een aantal jaren ruim in de formatie gezeten, maar als gevolg van bestuurlijke bezuinigingen heeft er een sanering plaats gevonden, hetgeen vooral ten koste is gegaan van het aantal zorgspecialisten binnen de school. Zo heeft de school geen remedial teacher en logopedist meer en geen eigen orthopedagoog. Als gevolg hiervan is de taak van de intern begeleider aanzienlijk verzwaard. Verder wordt de taalspecialist, voorheen taalcoördinator, ingezet op hulpklassen in het regulier onderwijs, waardoor zij geen tijd meer heeft voor de coördinatie van het taalbeleid. Leraren ervaren het vertrek van de gespecialiseerde collega's als een afkalving van voorzieningen; door de formalisering en afstand duurt het langer voordat een deskundige geconsulteerd kan worden en zij handelingsadviezen kunnen krijgen. Opbrengsten De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om op basis van de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook geen oordeel over de resultaten (indicator 1.1). pagina 9 van 13

10 Het leerstofaanbod Het leerstofaanbod van de school voldoet op onderdelen niet aan de criteria van de inspectie. Het gaat om de volgende punten: De methode voor begrijpend lezen wordt nu schoolbreed ingezet, waarbij alleen de leraren in de hoogste groepen aanvullend actuele teksten uit een andere methode gebruiken. De inspectie vindt dat het aanbod voor begrijpend lezen voldoet aan de kerndoelen (indicator 2.1), maar plaatst daarbij wel een kanttekening. De school moet nog beter aangeven welke doelen met het aanvullende materiaal worden gerealiseerd en hoe dit is afgestemd op de reguliere methode. Dit geldt ook voor de werkmap 'begrijpend lezen', die zoals beschreven staat in het taalbeleidsplan, aangeschaft zal worden. Hoe dit zich verhoudt tot het basisaanbod is eveneens niet helder. De meeste leerlingen krijgen op SBO De Boei het aanbod in de basisvakken tot en met het eindniveau van groep 6, maar een enkele leerling heeft in verband met een hogere uitstroomprognose een aanbod nodig tot en met het niveau van groep 8 (indicator 2.2). De doorgaande lijn (woordenschat, technisch lezen en begrijpend lezen) is niet beschreven en geborgd en vraagt om uitwerking (indicator 2.3). De inspectie vindt dat het taalaanbod van de school onvoldoende is afgestemd op de behoeften van de overwegend taalzwakke populatie (indicator 2.4). Het team is in het verleden geschoold op het vlak van de woordenschatdidactiek (Met Woorden In De Weer), maar de ontwikkelingen op dit vlak hebben in het verbeterplan minder prioriteit gehad. Dit wordt nog versterkt doordat de taalcoördinator vanwege haar taken buiten school, het taalbeleid niet meer systematisch aanstuurt. De methode voor sociale competenties wordt incidenteel gebruikt terwijl dit, gezien de kenmerken van de populatie (84% sociaal emotionele problematiek), schoolbreed om een structurele aanpak vraagt (indicator 2.5). De kwaliteit van de lessen De kwaliteit van de leraren vertoont een wisselend beeld, maar is op schoolniveau van onvoldoende kwaliteit. De inspectie heeft een aantal goede lessen gezien, maar ook lessen van onvoldoende kwaliteit. Hoewel de betreffende leraren de lessen zichtbaar hadden voorbereid volgens het directe instructiemodel, lukte het hen niet om de kwaliteit te realiseren die ze met hun les beoogden. Zo was de uitleg onvoldoende effectief en werd tussentijds onvoldoende gecontroleerd of leerlingen de uitleg ook begrepen (indicator 5.1). Bovendien duurde de uitleg of instructie in veel gevallen te lang en/of was deze te weinig aansprekend, waardoor de groep onrustig werd en de aandacht meer op elkaar was gericht, dan op de les. Dit ging duidelijk ten koste van de effectiviteit van de les (indicator 5.3). Afstemming De school heeft wel op het aspect van de afstemming belangrijke stappen gezet, met name bij rekenen en wiskunde. Zo worden verschillende niveaugroepen onderscheiden, krijgen leerlingen een bij hun niveau passend aanbod en wordt ook de onderwijstijd uitgebreid als het nodig is. Er wordt gewerkt met groepsplannen, waarbij voor rekenen en wiskunde groepsoverzichten zijn opgesteld. Voor de onderscheiden taaldomeinen moeten de groepsplannen nog worden opgesteld. Dit is de reden dat de indicatoren 6.1 en 6.4 nog niet als voldoende kunnen worden beoordeeld. pagina 10 van 13

11 Begeleiding en zorg Niet alle leraren volgen de vorderingen van leerlingen voor alle vakgebieden op een systematische wijze, zo blijkt uit de controle van de klassenmappen. Voor rekenen en wiskunde worden wel alle methodetoetsen afgenomen, maar dat is voor taal en begrijpend lezen niet het geval. Soms registreren leraren de vorderingen in het dossier van het kind, maar hierdoor is onvoldoende transparant welke punten op groeps- of schoolniveau om aandacht vragen. Verder is uit de klassenadministratie niet af te leiden in hoeverre de uitkomsten van de analyse hebben geleid tot een aanpassingen in het aanbod (herhaling van leerstof, remediërende activiteiten en/of speciale hulp binnen of buiten de klas). Dit is de reden dat de inspectie indicator 7.2 als onvoldoende beoordeelt. De zorgstructuur heeft dit jaar de nodige aandacht gehad. Naast de groepsplannen zijn er individuele handelingsplannen voor rugzakleerlingen en voor leerlingen met dyslexie en gedragsproblemen. De inspectie beoordeelt op basis hiervan de indicatoren die deel uitmaken van dit onderzoek (8.1 en 8.2) als voldoende, met de kanttekening dat de registratie en verantwoording nog kan worden verbeterd. Zo is de uitvoering van de extra zorg niet goed terug te vinden in de klassenadministratie. Hierdoor is onvoldoende transparant wanneer de leerlingen extra hulp hebben gekregen en wat het effect hiervan was. Kwaliteitszorg en voorwaarden voor kwaliteitszorg De onderdelen van de kwaliteitszorg die deel uitmaken van dit onderzoek zijn als voldoende beoordeeld. Er is het afgelopen jaar beleidsmatig veel op de rails gezet. Om na de fusie meer eenheid te krijgen in het samengestelde team qua visie, opvattingen en werkcultuur, is voor SBO De Boei opnieuw de missie bepaald en om de leraren mede-eigenaar te maken van het verbeterproces wordt het team actief betrokken bij het verbeterplan. Met dit doel zijn diverse werkgroepen in het leven geroepen, met o.a. een datateam, dat zich gaat buigen over de resultaten. Ten behoeve van de beleidsontwikkeling op het vlak van passend onderwijs, en de rol van de school binnen het samenwerkingsverband, heeft de directeur een degelijke analyse gemaakt van de kenmerken van de leerlingenpopulatie (indicator 9.1). Uit de indringende gesprekken die de inspectie met de schoolleiding en de intern begeleider heeft gevoerd, blijkt dat zij een duidelijk beeld hebben van de aspecten die nog om verbetering vragen. De wisselende kwaliteit van leraren is daarbij een van de belangrijke aandachtspunten. Hoewel het afgelopen jaar veel geïnvesteerd is in de vaardigheden van leraren (didactisch handelen, klassenmanagement, afstemming), is het niet gelukt om alle leraren mee te krijgen in deze ontwikkeling. Sommigen hebben meer tijd en coaching nodig, maar er zijn ook leraren die de gevraagde kwaliteitsslag naar verwachting niet kunnen maken. In nauwe samenwerking met het bestuur wordt hier door de directie actief op gestuurd. pagina 11 van 13

12

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs vertoont nog steeds belangrijke tekortkomingen. Om deze reden handhaaft de Inspectie het aangepast arrangement 'zeer zwak'. De school blijft onder geïntensiveerd toezicht vallen. Met het bestuur is de prestatie-afspraak gemaakt en ondertekend dat de onderwijskwaliteit in het eerste kwartaal van 2013 niet meer zeer zwak is. De inspectie voert in februari 2013 opnieuw een onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Deze prestatieafspraak en de overige afspraken hiertoe legt de inspectie vast in een aangepast toezichtplan. pagina 13 van 13