Grenzen tussen vrijwilligerwerk en professionele hulp en zorg

Transcriptie

1 Grenzen tussen vrijwilligerwerk en professionele hulp en zorg Hengelo, 7 maart 2019 Evelien Tonkens Hoogleraar Burgerschap en humanisering van de publieke sector Universiteit voor Humanistiek Utrecht e.tonkens@uvh.nl

2 Grenzen tussen vrijwilligerswerk en professionele zorg en hulp Hoe verschuiven deze grenzen door beleidswijzigingen sociaal domein? Wat betekent dat voor vrijwilligers en hun verhouding met professionele krachten? Gebaseerd op 2 onderzoeken: Kunnen we dat (niet) aan vrijwilligers overlaten? Aan de andere kant van de schutting

3 Kunnen we dat (niet) aan vrijwilligers overlaten? Samenwerking vrijwilligers- betaalde krachten in: Buurthuizen Speeltuinen Intramurale zorg voor ouderen Dagbesteding voor mensen met beperkingen Burenhulpcentrale

4 Zelfbeheer buurthuizen: (Enig) enthousiasme bewoners Soort zoekt soort: Geen menging Botsingen tussen etnische groepen, jong en oud, sociale klassen, bijv. over opvoedingsstijlen; snel explosief over kleine onderwerpen (eten bijv.) Uitsluiting: geen activiteiten voor kwetsbare groepen Activiteiten soms chaotisch: late start, op valreep afgelast, groep plots gehalveerd Toegankelijkheid versus veiligheid: wie hebben sleutel? Afhaken vrijwilligers door te grote verantwoordelijkheid Student-vrijwilligers: positieve rol Worsteling professionals : sturen versus loslaten Nieuwe bureaucratische eisen aan vrijwilligers

5 Vrijwilligers- professionals speeltuinen: Bonding, geen bridging Conflicten over inzet: Actieve vrijwilligers versus passieve ouders/ bezoekers Eigenbelang versus algemeen belang Bij conflicten tussen kinderen durven vrijwilligers durven niet in te grijpen (richting) zelfbeheer: vrijwilligers haken af vanwege te grote verantwoordelijkheid

6 Verpleeghuizen en dagbesteding mmb: Vrijwilligers zoeken gemeenschap en willen gezien worden Wel uitnodigen voor teamuitje! Professionals vrezen arbeidsverdringing laten zich voorstaan op hun kennis Deel vrijwilligers zelf hulpbehoevend Onderscheid cliënten vrijwilligers soms onduidelijk Is dat erg? Als ze bijdragen aan gezellige gemeenschap?

7 Burenhulpcentrale Hulpvragers: Klus in huis of tuin Boodschappen Hulp bij tv/computer Gezelschap Vervoer Grotendeels: Alleenstaande vrouwen 80+ Hulpaanbieders: Iets doen voor ander (90%) Leuke tijdsbesteding 30-80, vrouwen en mannen, hoger opgeleid 1-4x hulp ontvangen: 48 % 1-4 x hulp gegeven: 45% Wil vaker hulp ontvangen: 30 % (maar bang voor engerds) Wil vaker hulp geven: 40% (maar: incidenteel)

8 Verantwoordelijk heid: Voordelen Vrijwilligers (zelfbeheer) Grote inzet vrijwilligers. Soms opstap naar betaald werk Gedeeld Ruimte voor diversiteit en vernieuwing Professionals Duidelijke taken Ruimte voor kwetsbare vrijwilligers en sturing. Continuïteit Nadelen en risico s: Uitsluiting Conflicten Afhaken door verantwoordelijkheid Continuïteit onzeker Samenwerkingsproblemen Afhaken door onduidelijkheid Professionaliteit onzichtbaar Beperkte (ontwikkelings)ruimte zelfstandige vrijwilligers

9 Verantw oor delijk heid: Voorwaarden: Vrijwilligers (zelfbeheer) Vrijwilligers met veel tijd, gezondheid, buurtbinding, ervaring Ruimte invulling taken (geen strak wettelijk kader/ professionele richtlijnen) Professionals voor financiële, organisatorische zaken en conflictbeheersing Gedeeld Heldere afspraken taken en verantwoordelijkheden Aanwezigheid verbindende, uitnodigende professional Professionals niet afgerekend op meetbare prestaties Professioneel Gegarandeerde professionele inzet Vrijwilligers accepteren professioneel regime Flexibiliteit bejegening typen vrijwilligers

10 Overkoepelende bevinding 1: De nieuwe vrijwilliger is (niet onschuldige) misvatting de nieuwe vrijwilliger Deze vrijwilligers vaker: Korte inzet, plug in Langdurigeinzet Voor bepaald doel Individualistisch Eigenbelang Voor bepaalde zaak Gemeenschapsgericht Loyaliteit

11 Voorwaarden binding vrijwilliger: Weg met idee van nieuwe vrijwilliger Loyaliteit en betrokkenheid geen karaktereigenschappen maar resultaat van positieve interactie: Behapbare taken die verschil maken Erkenning, waardering, aandacht Gezellige gemeenschap 11

12 Overkoepelende bevinding 2: Gezagsproblemen belemmeren grotere inzet vrijwilligers: Gezag vrijwilligers omstreden: Jij werkt hier niet eens! Professionals winnen gezag bij aanwezigheid vrijwilligers Vrijwilligers ontwijken claimen van gezag Gezagsproblemen reden voor vrijwilligers om meer verantwoordelijkheid te weigeren

13 Hoe ervaren vrijwilligers de veranderingen in het sociale domein? Onderzoek UvH (2018) onder 5264 vrijwilligers van 14 vrijwilligersorganisaties: Plezier onverminderd groot; 98% ervaart plezier in vrijwilligerswerk, maar 20 % voelt zich (soms) overvraagd 26 % ervaart druk om meer uren/taken op zich te nemen 27 % is meer uren gaan werken, omdat dit nodig was, of omdat ze dit zelf graag wilden 13

14 Samenwerking met betaalde krachten: 48 % werkt samen met betaalde krachten 83 % is tevreden over deze samenwerking 87 % ervaart waardering van betaalde krachten 85 % vindt grenzen met betaald werk (meestal) helder 14

15 Bij wie komt de druk vooral terecht? ivm: 26 % voelt druk extra taken op zich te nemen Bij superbetrokken vrijwilligers, die vaker: Werken In persoonlijke verzorging, verpleegkundige hulp en fondsenwerving en belangenbehartiging. 4 jaar of langer vrijwilligerswerk doen voor dezelfde organisatie 4 uur of meer per week aan het vrijwilligerswerk besteden 1-op-1 hulp bij mensen thuis geven Samenwerken met betaalde krachten Méér tijd aan vrijwilligerswerk zijn gaan besteden in afgelopen jaren 15

16 Hoe ervaren vrijwilligers de veranderingen in het sociale domein? Maken zelf onderscheid tussen assertief versus kwetsbaar : Assertieve vrijwilligers, die eigen grenzen goed bewaken Vrijwilliger activerende huisbezoeken: eerst casus bespreken; zegt nee bij te complexe hulpvraag Vrijwilliger stervensbegeleiding: neemt vaak extra taken op zich, omdat hij die als zingevend ervaart Kwetsbare vrijwilligers, die soms over eigen grenzen heen gaan Vrijwilliger ziekenhuis: voelt zich gedwongen om oneigenlijke taken aan te gaan; doet dit ook in de hoop op betaalde baan Onderzoek UvH (2018) onder 5264 vrijwilligers van 14 vrijwilligersorganisaties: 16

17 Overschrijden vrijwilligers naareigen zeggen hun grenzen? Ja: 1/3 verricht weleens taken die eigenlijk bij professionele krachten thuishoren, vanwege medische of psychologische kennis of vaardigheden lichamelijke intimiteit privacygevoelige informatie Vrijwilligers vinden dit zelf ongewenst. Alternatief nog erger: hulpbehoevenden van hulp verstoken - urenlang wachten op WC-gang. - hogere schulden door je onkunde over digitaal betalen. - urenlang niets te eten of drinken - te laat medicijnen innemen en daardoor van slag raken 17

18 Kortom: Vrijwilligers van cruciaal belang, doen werk met plezier en kunnen veel, maar: Professionals blijven nodig voor: 1. Organisatie en financiën 2. Conflictbeheersing 3. Tegengaan uitsluiting 4. Waarborgen continuïteit 5. Tegengaan overbelasting vrijwilligers: Te grote druk om over eigen grenzen heen te gaan Te goede redenen om dat te doen Meer professionele hulp noodzakelijk

19 gratis downloaden via