Voorwoord. bewaken van een goede toegang tot het recht. Daar mag u ons op aanspreken.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2006

2 Voorwoord De wegen in de Geschillendelta uit het jaarverslag van 2005 vinden hun vervolg in 2006, een jaar dat in het teken stond van majeure veranderingen. De introductie van VIValt heeft door vereenvoudiging en versnelling van de procedure voor de rechtzoekende, de advocatuur en raden belangrijke winst opgeleverd. De introductie van VIValt ging evenwel gepaard met tegenslagen. Er is binnen de raden een flinke inspanning geleverd om de problemen te overwinnen. Dat was nodig om het vertrouwen in een goede dienstverlening van de kant van de raden te herwinnen. Dat lijkt nu te zijn gelukt. De raden hechten aan een goede relatie met hun klanten, advocatuur, mediators en rechtzoekenden. Dat betekent dat op alle terreinen van de dienstverlening voortdurend onderzocht wordt of verbeteringen noodzakelijk zijn en wat daarvoor vernieuwd moet worden. Als voorbeeld daarvan noem ik Delta G. Delta G heeft een eerste versie opgeleverd van een interactieve website gericht op ondersteuning van probleemoplossing, de Rechtwijzer. Let wel: het is een versie waaraan nog wordt gesleuteld. Prof. dr. Maurits Barendrecht legt hier uit welke betekenis aan ontwikkelingen als Delta G moeten worden toegekend. De interviews met de algemeen directeur van het Juridisch Loket en de deken in het arrondissement Arnhem getuigen ook van zichtbare verbeteringen binnen de sector. In enthousiaste bewoordingen vertelt drs. Jan Albert Waal over de positie van het Juridisch Loket binnen de juridische dienstverlening. Het onderwerp kwaliteit is bij de raden in goede handen ; stelt mr Frans Knüppe, in zijn bijdrage. bewaken van een goede toegang tot het recht. Daar mag u ons op aanspreken. Spreken we over de verbeteringen dan hebben we het ook over de toekomst van de organisatie van de raden. De raden ontwikkelen zich in het nu lopende proces tot één Raad voor Rechtsbijstand. Met het verschijnen van het rapport Een raad die staat is een verbinding gelegd tussen onze ambities en de uitvoering daarvan. Ambities en uitvoering die in het teken staan van het werken aan een optimale dienstverlening aan onze klanten en het bewaken van een goede toegang tot het recht. Daar mag u ons op aanspreken. Het goed functioneren van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand draagt bij aan het goed functioneren van de rechtsstaat. Het huidige stelsel wordt alom beschouwd als een evenwichtig stelsel met een grote maatschappelijke waarde, onder andere in het bevorderen van sociale cohesie. De aangekondigde bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand kunnen grote gevolgen hebben voor de toegang het recht en daarmee de maatschappelijke betekenis van de voorziening bedreigen. De raden spreken de hoop uit dat dat niet zal gebeuren. De ontwikkelingen van 2006 geven blijk van een organisatie die volop in beweging is. Die ontwikkelingen worden hier geschetst in interviews, reacties daarop en nieuwsberichten. Overigens, in juni verschijnt de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand. Een, zeker met de huidige bezuinigingsdreiging, zeer lezenswaardig onderzoeksrapport. Ik beveel het lezen daarvan dan ook graag bij u aan. Dat zelfde geldt uiteraard voor dit jaarverslag. Uw reactie daarop ontvang ik graag via directiesecretariaat@gvh.rvr.org. Raden voor Rechtbijstand, Drs. J. van Dijk Voorzitter directeurenoverleg

3 Inhoudsopgave De missie van de Raden voor Rechtsbijstand Uitgangspunten in het werk van de Raden: 6 delta G De grenzen van Delta G zijn nog lang niet in zicht 10 VIValt Invoering VIValt kent aanloopproblemen 14 het Juridisch Loket Bereikbaarheid is sleutel tot succes juridische loketten 18 ingr@s INGR@S is sneller, efficiënter en overzichtelijker 22 kwaliteit Verbetering kwaliteit vergt actieve rol van Orde en de raden 26 bestuurlijke centralisatie Bestuurlijke centralisatie is gelijkmatig proces Bijlagen: 34 amsterdam 36 arnhem 38 den Bosch 40 den Haag 42 Leeuwarden 44 adressen balans en rekening baten en lasten 45 samenstelling Raden voor Rechtsbijstand in 2006 De Raden voor Rechtsbijstand zorgen gezamenlijk voor de organisatie en uitvoering van het stelsel van de gesubsidieerde rechtsbijstand. De verantwoordelijkheid hiervoor is aan de raden opgedragen door de Minister van Justitie. Het stelsel is verankerd in internationale verdragen, de Grondwet en de Wet op de rechtsbijstand De klant, de rechtsbijstandverlener en de rechtzoekende, staan centraal. 2. Er mogen geen drempels in de toegang tot het recht worden opgeworpen die het verkrijgen van recht belemmeren of illusoir maken. 3. Zorgen voor een goede toegeleiding van gesubsidieerde rechtsbijstand; het Juridisch Loket heeft daarin een belangrijke rol. 4. Het bijdragen aan het in een zo vroeg mogelijk stadium aanbieden van oplossingsrichtingen. 5. Zorgen voor een goede bekendheid van de voorziening. 6. Waar nodig zullen specifieke rechtsbijstandproducten worden ontwikkeld. Mediation is daarvan een voorbeeld. 7. Zorgen voor voldoende advocaten door het stelsel aantrekkelijk te organiseren. 8. De kwaliteit van het aanbod van de rechtsbijstand moet van een hoog niveau zijn. Dit moet inzichtelijk zijn voor rechtzoekenden. 9. Het stellen van specifieke kwaliteitseisen aan de deelname aan het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. 10. Waar mogelijk samenwerken met ketenpartners in de ontwikkeling en uitvoering van beleid. 11. Het zorgvuldig besteden van publieke middelen aan 11 gesubsidieerde rechtsbijstand en bijdragen aan een goede beheersbaarheid en integriteit van die zaken die op basis van deze middelen werken. 12. Volgen van internationale ontwikkelingen op gebied van de toegang tot het recht. In dit verband wordt de samenwerking en afstemming gezocht met andere landen.

4 Prof. dr. Maurits Barendrecht: De grenzen van Delta G zijn nog lang niet in zicht De raden als bruggenbouwer. Zo kan hun rol worden opgevat in Delta G, een project waarin alternatieven worden ontwikkeld voor het oplossen van geschillen buiten het rechterlijke systeem om. Een project dat de kloof tussen vragers en aanbieders van recht moet verkleinen. Onder regie van de Raden voor Rechtsbijstand werd in 2006 aan een interactieve zelfhulp gewerkt, in de wandelgangen ook wel de geschillenboom genoemd. Het is een belangrijk ingrediënt van een uitgebreid stelsel van buitengerechtelijke geschilbeslechting, als het aan prof. dr. Maurits Barendrecht ligt. We moeten burgers helpen zelf te werken aan oplossingen. Delta Geschilbeslechting is een project waarin de Raden voor Rechtsbijstand in opdracht van het ministerie van Justitie sinds 2005 een actieve rol vervullen. Net als Maurits Barendrecht. Hij staat aan het hoofd van het Centrum voor Aansprakelijkheidsrecht van de Universiteit van Tilburg. Onder zijn leiding wordt, in nauwe samenwerking met de raden en enkele externe deskundigen, de Rechtwijzer ontwikkeld. NIEUWS Leg verbindingen tussen verschillende partijen en zorg dat ze de klanten zo goed mogelijk helpen bij het oplossen van hun problemen Maurits Barendrecht schetst een breder perspectief van de ontwikkeling van de buitengerechtelijke geschilbeslechting. Delta G draagt bij aan de toegang tot het recht en in een zo vroeg mogelijk stadium aanbieden van oplossingsrichtingen. Nieuwe wegen, andere paden. De ketens van het recht zijn erg lang. Burgers moeten door een hoop bureaucratie heen en rechters en geschillencommissies staan ver af van hun klanten. De raden voor rechtsbijstand staan in die kloof en wijzen rechtsbijstandzoekers de weg. In dat licht moet je ook de connectie zien met Delta G. Of het nou om mediation of de website gaat; het zijn nieuwe producten in de delta die mensen helpen om zelf hun geschillen aan te kunnen. In het Meerjarenbeleidsplan van de raden neemt mediation een belangrijke plaats in bij Delta G. Kan Barendrecht dat plaatsen? Mediation is een interessante wijze van het oplossen van geschillen. Maar wat daar achter zit, is nog veel belangrijker. Mediation is het begeleiden van onderhandelingen die oplossingen bieden voor twee partijen. Partijen komen tot een manier van communiceren die leidt tot een constructieve en duurzame oplossing. Die vaardigheid en kennis is maatschappelijk gezien erg belangrijk. Uit de cijfers blijkt dat ongeveer de helft van de serieuze geschillen wordt opgelost. Negentig procent daarvan wordt uitgepraat. Minder dan tien procent wordt beslist door een rechter. Er hoeft geen rechtspraak aan te pas te komen als beide partijen weer respect voor de belangen van de ander leren hebben. Bij mediation worden mensen niet begeleid bij het kiezen van de oplossing, maar bij het vinden van de weg naar die oplossing toe. Ze krijgen kennis en kunde aangereikt waarmee ze verder kunnen. Burgers spelen zelf een actieve rol. Wetenschap Zelf doen. Dat lijkt ook de boodschap voor de rechtzoekenden als het gaat om de website en de Rechtwijzer. Maurits Barendrecht: We hebben met de website en de Rechtwijzer een eerste onderdeel van een online onderhandelings- of gespreksomgeving gecreëerd. De bedoeling is dat rechtzoeken- Bevorderen aanwas Het aanbod van rechtsbijstandverleners is momenteel goed. Blijvende aandacht voor de aansluiting van vraag en aanbod is evenwel noodzakelijk. Om ook op de lange termijn voldoende aanbod te waarborgen willen de raden het imago van de gesubsidieerde rechtsbijstand verbeteren en de aanwas van nieuwe rechtsbijstandverleners bevorderen. Om dat te bereiken zijn in 2006 een aantal activiteiten ondernomen: Met de universiteit van Amsterdam is overeenstemming bereikt over het instellen van een leerstoel Sociale Rechtshulp. De eerste wervingsronde, in 2006, heeft helaas geen geschikte kandidaat voor de functie van bijzonder hoogleraar opgeleverd. Een tweede REACTIE Uniek systeem wervingsronde vindt in 2007 plaats. De raden namen deel aan de Juristenbeurs in maart De werkgroep aanwasbevordering van de Orde heeft een onderzoek laten uitvoeren onder advocatenkantoren naar de overwegingen die een rol spelen bij het aanbieden van stageplaatsen. Dat was een vervolg op het in 2005 gehouden onderzoek naar de wensen onder rechtenstudenten en jonge advocaten. Met de uitkomsten van beide onderzoeken is een compleet beeld ontstaan van de wensen en voorkeuren van jonge advocaten en de voorkeuren en overwegingen van de potentiële werkgevers. In 2007 volgt een gecombineerde publicatie van beide onderzoeken. Op de nieuwe website van de Raden voor Rechtsbijstand kun je door het kopje Rechtzoekende te activeren, gebruik maken van de Rechtwijzer, een nieuwe dienst van de raden. In technisch opzicht is de Rechtwijzer uniek, omdat we een kennismanagementsysteem gebruiken dat aangepast is aan onze wensen. Vaak is het bijvoorbeeld zo dat je op een site óf een hele vragenlijst in één keer krijgt, óf vraag voor vraag. Een combinatie van deze twee systemen bestond nog niet. Nu dus wel, speciaal gemaakt voor de raden. De klankbordgroep, die het systeem heeft uitgeprobeerd, vond dat je veel stappen moest nemen op de site om tot een advies te komen. De focusgroep daarentegen, bestaande uit mensen die werkelijk een geschil hebben, vond dat niet. Als je een oplossing zoekt voor een bestaand probleem, ben je kennelijk bereid meer vragen te beantwoorden. Uiteindelijk krijg je dan een advies. Mensen die het advies krijgen om met een mediator of een advocaat te spreken, hebben de mogelijkheid daar via de site naar te zoeken door bijvoorbeeld hun postcode in te voeren. We weten niet of de rechtzoekenden het advies dat ze via de Rechtwijzer krijgen, uiteindelijk opvolgen. Dat kunnen we op dit moment niet meten, omdat we daarvoor nog over te weinig gegevens beschikken. Theo Mooren Manager GIO

5 Recht niet altijd even toegankelijk In het rapport Toegang tot Recht van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) met een verwijzing naar de Geschilbeslechtingsdelta van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC), concludeert de RMO dat niet alle burgers in staat zijn goed gebruik te maken van hun recht op rechtsbijstand. Met name voor lager opgeleiden, allochtonen, bejaarden en analfabeten is de toegang tot recht gebrekkig. In het rapport doet de RMO een aantal aanbevelingen om de situatie te verbeteren: den zicht krijgen op hun problemen en ook de belangen van de andere partij in beeld krijgen. Het is een hulpmiddel in een diagnoseproces waarmee de burger leert wat hij nodig heeft in zijn of haar situatie. Moet hij weten op hoeveel geld hij recht heeft, de communicatie met de andere partij herstellen, of de andere partij zo ver krijgen dat die doet wat hij belooft? Met die wetenschap kun je beter voorbereid een gesprek beginnen met de andere partij, bij een advocaat, bij een mediator, of bij een neutrale geschilbeslechter. De rechtsbijstand wordt De toegang tot klachtenafhandeling en geschillencommissies moet beter onder de aandacht worden gebracht van de rechtzoekende. Een branchekeurmerk klachtenafhandeling kan daarbij helpen. Ook binnen lesprogramma s en inburgeringcursussen moeten recht, conflictbemiddeling en inrichting van sociale relaties een prominente plaats krijgen. Het rechtssysteem moet klantgerichter worden. Bijvoorbeeld door het verlagen van de psychologische drempels om een procedure te starten en door het beter aangepast bij de behoefte. De Rechtwijzer ondersteunt een actieve burger die zelf probleemeigenaar blijft, net als bij mediation. Het is evident dat de dienstverlening zich deze kant op ontwikkelt. De rechter die oordeelt dat iemand fout is geweest, en hoe het verder moet, is uit de tijd? Barendrecht schudt zijn hoofd. Nee, zo kun je dat niet stellen. Het is echter wel tijd om een context te creëren waarin mensen zelf kunnen werken aan oplossingen. Daar ligt ook de relatie met het rapport van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling uit Het gaat om een goede gespreks- en onderhandelingsomgeving. Meestal is het niet zinvol om een zwartepietenspel te spelen, maar dat is de uitnodiging die impliciet in het rechtssysteem zit. Communicatie met de andere partij is noodzakelijk om een geschil op te lossen. Dus werk daar eerst aan. Daarmee herstel je het contact en het respect. Dan kunnen partijen verder. Mediation en Rechtwijzer gaan uit van een combinatie van een goede setting, neutrale bemiddelaar en de stok achter de deur in de vorm van iemand die de knoop doorhakt, zoals een rechter dat kan doen. Gewone mensentaal De eerste versie van de Rechtwijzer is eind 2006 gelanceerd. We zijn niet in een keer klaar, vertelt Barendrecht. Dat kan niet. Het is voor ons allemaal een proces van leren. Wellicht moet het sneller, dynamischer, moeten we de toon aanpassen. Dat komt er dan in de loop van de tijd wel uit. Wellicht moeten we ook verschillende andere interventies ontwikkelen, zoals bijvoorbeeld een goede handleiding voor neutraal feitenonderzoek. Ik ben er in ieder geval van overtuigd dat een groep burgers toe is aan een instrument zoals we dat nu hebben ontwikkeld. Die behoefte heeft aan dit soort innovatieve dienstverlening. Internet, intranet, digitale omgevingen maken meer en meer deel uit van ons dagelijks leven. Jongeren weten niet anders meer. Die msn en, sms en net zo makkelijk als ze de telefoon pakken. Het is een subtiel communicatieproces waar we op in spelen. aanbieden van mediation. Ook beveelt de RMO aan andere laagdrempelige vormen van geschilbeslechting te zoeken. Het rechtsklimaat moet meer vertrouwen wekken. Om dat te bereiken is een consequentere naleving van gerechtelijke uitspraken nodig. Ook bepleit de raad de introductie van een meldpunt waar burgers terecht kunnen met klachten over de, in hun ogen onheuse, successen van de sterkere partij. Hoe ver de ontwikkeling kan gaan, weet ook Barendrecht niet. Hij ziet de grenzen nog niet. Filosoferend stelt hij dat rechtsbijstand voor de rechtszoekende veel doelgerichter kan dan we wellicht voor mogelijk houden met z n allen. Via de Rechtwijzer zou je uit kunnen komen bij een inschrijfformulier waarmee je naar de rechter toe kunt stappen. Op basis daarvan word je dan uitgenodigd voor een gesprek bij de rechter, die in gewone mensentaal met de beide partijen bespreekt wat er moet gebeuren. Alleen voor wie dat te lastig is, heeft dan nog een begeleider of coach nodig. Het zou kunnen. De consument wil keuzes voorgelegd krijgen en gesteund worden in het besluitvormingsproces. Daar speelt Delta G op in. Volgens Maurits Barendrecht is ICT altijd ondersteunend en zal rechtsbijstand nooit helemaal overgenomen kunnen worden door de computer. Een Rechtwijzer is een hulpmiddel, livecontact is altijd van belang. Zeker bij de meer gecompliceerde zaken. Eenvoudige consumentenzaken zouden meer dan nu het geval is via internet opgelost kunnen worden. Daar bestaan goede voorbeelden van. Communiceren via de webcam; biedt dat nog mogelijkheden? Dat moeten we uitzoeken. Belangrijk is en blijft dat we de klant centraal stellen. We moeten de keten zo maken dat consumenten gemakkelijk toegang tot het recht krijgen en houden. Die missie moeten de raden volhouden. De Rechtwijzer is één vorm, mediation een ander product waarmee we daaraan werken. Delta G is ingezet en past bij het werk en de taak van de raden. Leg verbindingen tussen verschillende partijen en zorg dat ze de klanten zo goed mogelijk helpen bij het oplossen van hun problemen. De raden kunnen heel belangrijk zijn als een soort klantenvertegenwoordiging in een veld dat geen echte klantenvertegenwoordiging kent, concludeert Barendrecht. Percentage toevoegingen naar grondslag in 2006 Lichte advies toevoegingen: 4% (16.894) Geen eigen bijdrage verschuldigd: 30% ( ) Ambtshalve toevoegingen: 25% ( ) Asiel toevoegingen: 5% (21.389) Totaal aantal toevoegingen: 100% ( ) Reguliere toevoegingen: 96% ( ) Mediation toevoegingen: < 1% (187) Eigen bijdrage verschuldigd: 66% ( ) Civiele 1 toevoegingen: 54% ( ) Straf 2 toevoegingen: 12% (48.813) 1 Onder civiele toevoegingen worden alle toevoegingen verstaan behalve de ambtshalve-, asiel- en straftoevoegingen. Deze indeling heeft als gevolg dat toevoegingen op bijvoorbeeld het terrein van het bestuurs- of sociale zekerheidsrecht hier ook onder civiele toevoegingen vallen. 2 Onder de straftoevoegingen valt een groep die geen eigen bijdrage hoeft te betalen; dit zijn de cliënten in de laagste eigen bijdrage categorie (35% van de 12%). Nieuwe verbinding tussen wetenschap en recht in gewone mensentaal

6 Uiteindelijk minder administratieve rompslomp en soepelere informatiestromen Invoering VIValt kent aanloopproblemen Met de invoering van VIValt is een punt gezet achter de Verklaring omtrent inkomen en vermogen. Door de verschillende partijen werd hier reikhalzend naar uitgezien. Thea Schuringa, advocaat in Groningen en Benno Niemeijer, beschikker bij de Raad voor Rechtsbijstand in Leeuwarden, blikken terug op de invoering van het nieuwe systeem per 1 april En plaatsen enkele kritische kanttekeningen. Een jaar of twee hebben de voorbereidingen in beslag genomen en de verwachtingen waren hooggespannen. Vanuit de raden was verteld dat VIValt minder administratie met zich mee zou brengen. En dat de aanvragen sneller rond zouden zijn. Een plezierig vooruitzicht. Maar al gauw bleek dat het systeem de nodige kinderziektes had, zegt Thea Schuringa. Zo liep de wachttijd toch nog behoorlijk op voor ik toevoegingen had. Niet binnen de aangekondigde twee weken, nee. Er was in het begin duidelijk meer tijd mee gemoeid. Dat er aanloopproblemen zouden zijn vond ik logisch. Dat is inherent aan elk systeem. Daar keek ik niet van op. Het is een andere manier van werken die tijd en aandacht vraagt. Niets schokkends, wel lastig. Geen rekening De raden hadden aanloopproblemen ingecalculeerd. Toch waren de opstartproblemen hardnekkiger dan menigeen had verwacht. Benno Niemeijer daarover: Voor de raden betekende de invoering van VIValt een grote verandering. Daar waren we op voorbereid, maar er bleken technische hobbels genomen te moeten worden die niemand voorzien had. Er waren ad hoc maatregelen noodzakelijk die een forse wissel trokken op de organisatie. Tel daarbij op dat VIValt een omschakeling in de beoordeling van de aanvragen met zich meebracht. Het duurde een tijdje voor de organisatie daarmee vertrouwd was. Daarnaast was het meest opvallende dat het aantal aanvragen aanzienlijk steeg. Met zo n grote stijging hadden we geen rekening gehouden. Advocaat Schuringa kan de redenering van beschikker Niemeijer goed volgen. Vooral op het punt van het stijgende aantal aanvragen knikt ze. Ik heb afgelopen jaar meer aanvragen voor toevoegingen gedaan dan andere jaren. Vroeger kon je kijken in het handboek en aardig goed inschatten of iemand in aanmerking kwam voor een toevoeging. Die inschatting kan ik door de nieuwe rekensom niet meer maken. En dus laat ik de raad vaker controleren. Ik geloof dat ik daar niet de enige in ben. In tegenstelling tot voor de invoering van VIValt toen de raden een eigen methode voor de berekening van de nettodraagkracht hanteerden, moeten de raden nu een beoordeling op basis van fiscale gegevens uitvoeren. En dat zorgt voor een omschakeling. We werken nu met een beoordeling op basis van het verzamelinkomen. Een fiscaal begrip, dat voor de buitenwacht minder doorzichtig is dan het oude begrip netto draagkracht. En dus dient men vaker een aanvraag in. De werkdruk nam behoorlijk toe bij de raden, licht Benno Niemeijer toe. Als daar ook nog eens storingen in het systeem bij komen, ligt vertraging natuurlijk voor de hand. REACTIE Bottleneck Bij de invoering van VIValt liet de techniek ons even in de steek. Het berichtenverkeer verliep niet zo goed als we hadden gehoopt. Dat hadden we onder meer niet voorzien omdat we in de testfase natuurlijk niet met echte sofinummers konden werken. Dat bleek een bottleneck te zijn. Daardoor liepen de medewerkers van de raden al snel een achterstand op in de verwerking van de dossiers. Ze werkten natuurlijk hard om de achterstand te verminderen, maar dat was voor buitenstaanders niet waarneembaar. Het technische probleem is gelukkig binnen twee maanden opgelost. Nu is het een kwestie van de achterstand verwerken. Die is groot, want sinds de invoering van VIValt is ook het aantal aanvragen sterk gestegen. De advocaten hebben vanaf het ontwerp tot aan de invoering van VIValt goede voorlichting over het systeem gekregen. Toch gebeurt het nog regelmatig dat ze incomplete of foute informatie opsturen. Zoals een ontbrekend cijfer in het sofinummer. Ook dat vertraagt het proces aanzienlijk. En daar kunnen de medewerkers van de raden niets aan doen. Gelukkig raakt VIValt langzaamaan bij alle partijen ingeburgerd. Het voordeel voor de burger en de advocaat is groot. Hun bureaucratische lasten zijn verschoven naar de Raden voor Rechtsbijstand. En dat was precies de bedoeling. Herman Peters Manager beschikkingen Raad voor Rechtsbijstand Den Bosch 10 VIValt is een snellere, simpelere en meer betrouwbare procedure voor het aanvragen van een toevoeging. Het recht op rechtsbijstand wordt afhankelijk van de hoogte van het fiscaal inkomen en vermogen. Zoals ook het geval is bij bijvoorbeeld de regelingen voor kinderopvang, studie of zorg. Verificatie van gegevens vindt plaats op één centraal punt. De Raden voor Rechtsbijstand zijn verantwoordelijk voor de controle van de persoonsgegevens van de rechtzoekenden bij de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) of de Basisvoorziening Vreemdelingen (BVV). Met behulp van het sofinummer van de aanvrager en de eventuele partner, vraagt de raad ook gegevens elektronisch op bij de belastingdienst. NIEUWS We zullen moeten toetsen of we rechtsbescherming kunnen blijven waarborgen Introductie VIValt De nieuwe werkwijze vereiste een paar ICT-voorzieningen, waaronder: de infrastructuur waarlangs berichten worden uitgewisseld met de ketenpartners; een centrale berichtenmakelaar inclusief de koppelingen met GRAS; nieuwe modules in de GRAS-applicatie; de aansluiting op de Landelijk Raadpleegbare Deelverzameling. De effecten van de wetswijziging worden voortdurend door de raden onderzocht. De eerste resultaten: een opvallend aantal toegenomen aanvragen, een vermindering van het aantal verzoeken om nadere informatie en een beperkt aantal verzoeken om peiljaarverlegging. Handboek Toevoegen vernieuwd In de loop van 2006 heeft de raad besloten het Handboek Toevoegen te vernieuwen. Nieuwe ontwikkelingen in de jurisprudentie en de regelgeving vroegen daar al enige tijd om. De invoering van VIValt is door de raden als een goed moment gezien om het handboek integraal aan te passen. Het verschijnt in het voorjaar van

7 Peiljaarverleggingen Een nieuw onderdeel van VIValt zijn de zogenoemde peiljaarverleggingen. Rechtzoekenden kunnen om verlegging van het peiljaar vragen naar het jaar van de aanvraag. Benno Niemeijer: Als mensen aangeven dat hun inkomen en of vermogen is teruggelopen, maken we een inschatting van het inkomen in het jaar van de aanvraag. Om deze peiling zorgvuldig uit te voeren, moeten we meer gegevens controleren. En ook dat zorgt momenteel nog voor vertraging. Er wordt een nu al aanzienlijk aantal aanvragen gedaan met peiljaarverleggingen. Als iedereen het systeem leert kennen, zou dat best verder kunnen oplopen. Dat moeten we zien. Beschikker Niemeijer noemt nog een ander punt waardoor de werkdruk bij de raden in 2006 nadelig is beïnvloed. Meer dan voorheen krijgen we telefoontjes van rechtzoekenden. Zij benaderen de raden rechtstreeks met hun vragen. Als advocaten niet in kunnen schatten of de rechtzoekende recht heeft op rechtsbijstand via ons, bellen ze de raden. Wij zijn goed bereikbaar en hebben veel tijd en energie gestoken in het afhandelen van telefonische vragen. Voor ons een tamelijk nieuw fenomeen. Maatwerk In vergelijking met het oude systeem hoeven er minder bewijsstukken zoals loonstrookjes en andere financiële bescheiden te worden overlegd. Thea Schuringa: Dat is pure winst. Ik kon lang bezig zijn met het boven tafel krijgen van de juiste informatie van sommige cliënten. Met VIValt hoeven we nu de aanvraag met naam en sofinummer in te leveren, en de aanvraag loopt. Natuurlijk moeten we de aanvraag nog wel onderbouwen door het meezenden van juridische stukken zoals beschikking, beroepsschrift en dergelijke, want de inhoudelijke toets is niet gewijzigd. Benno Niemeijer haakt in. In ons beleid staat dat we een verwerking van de aanvragen binnen twee weken haalbaar achten. Daar zitten we momenteel misschien nog niet op, maar het is wel ons doel. We blijven in ieder geval, ook met vertraging, binnen de wettelijke acht weken. En in de nabije toekomst zullen de wachttijden aanzienlijk zijn teruggelopen. Met extra personeel en aandacht werken we daar keihard aan. Thea Schuringa en Benno Niemeijer vinden beiden dat VIValt een verbetering is op het terrein van de gegevensverwerking. Benno Niemeijer: Het is een opstap naar verregaande automatisering die in de toekomst een digitale raad zou kunnen opleveren. Daar kijkt Thea Schuringa naar uit: Minder papier en minder per fysieke post vind ik wenselijk. Werken met de computer is gewoonweg sneller. Toch zijn er volgens beiden ook mindere kanten aan het systeem. Het maatwerk is verdwenen, concludeert de advocaat. Het is soms moeilijk te verkopen dat iemand niet voor toevoeging in aanmerking komt. Als mensen voor 1 april 2006 aannemelijk konden maken dat ze voor bijzondere kosten kwamen te staan zoals het aflossen van bijzondere schulden of hiervoor een lening moesten nemen, dan werd daarmee rekening gehouden. Dat is verdwenen met de toets via het fiscale inkomen. Ook blijf ik het een lastig verhaal vinden dat buren waarvan de één een huis huurt en geen aftrekposten heeft, niet in aanmerking komt voor rechtsbijstand via de raden. Terwijl de ander die z n huis bezit met een forse overwaarde en daardoor wel aftrekposten heeft, op basis van een toevoeging rechtshulp kan krijgen. Ik help cliënten die in de knoei zitten dan soms voor een lager uurtarief. Benno Niemeijer kent de verhalen. Met de invoering van VIValt is er nieuwe groep in aanmerking gekomen voor gesubsidieerde rechtbijstand. En als je het verhaal van die buren vertelt, is dat soms moeilijk te verkopen voor de man in de straat. Tegenwoordig zitten we vast aan de (on-)mogelijkheden van het fiscale stelsel. Er komen echter over het geheel genomen niet minder mensen in aanmerking voor rechtsbijstand. Wat belangrijk is, is dat de doelstelling van de wet met VIValt niet veranderd is. We waarborgen toegang tot het recht door minderbedeelden rechtsbescherming te bieden. Scherpe kantjes In de evaluatie van VIValt zullen volgens de beschikker en de advocaat de scherpe kantjes van het systeem af moeten. De hardheidsclausule mag er wat mij betreft wel weer in, pleit Thea Schuringa. Voor de groep alleenstaanden die een echtscheiding achter de rug heeft, bijvoorbeeld. Benno Niemeijer hoopt dat de kostenbesparende en administratieve lastenverlichtende maatregel niet z n doel voorbijschiet. We moeten kritisch bekijken of we met VIValt in z n huidige vorm op het juiste pad zitten. We zullen moeten toetsen of we rechtsbescherming kunnen blijven waarborgen. Want daar is het de raden om te doen. REACTIE Extra werk Ik was één van de testers van VIValt en in de startperiode van VIValt moest ik mijn teamgenoten wegwijs maken met de nieuwe functionaliteit in GRAS. In de startperiode liet het berichtenverkeer ons regelmatig in de steek. Door onze afhankelijkheid van het berichtenverkeer, de toename van het telefoonverkeer en de nieuwe logistieke indeling van het werk, werd de werkvoorraad enorm groot. Hoewel VIValt van alle partijen fiscaal inzicht vereist, kan over het algemeen wel gezegd worden dat het indienen van een aanvraag rechtsbijstand is vereenvoudigd. Bij een aanzienlijke draagkrachtwijziging kunnen cliënten een verzoek tot peiljaarverlegging indienen. Het formulier voor dit verzoek blijkt echter ingewikkeld voor veel rechtzoekenden. Hoewel het Juridische Loket behulpzaam is bij het invullen van het formulier blijkt de weg naar de rechtsbijstandverlener de meest logische voor een cliënt en dit levert de rechtsbijstandverlener extra werk op. Het afgelopen jaar is er veel overgewerkt, zelfs op zaterdag, maar desondanks is de werkvoorraad nog groot. Gelukkig hebben we in Amsterdam veel nieuwe collega s kunnen verwelkomen, dus ik heb vertrouwen in de toekomst. José Korporaal Beschikker Raad voor Rechtsbijstand Amsterdam WSNP NIEUWS Recofa-Richtlijnen De raden hebben in de bewindvoerderenquête van begin 2006 gevraagd naar de toepassing van zowel de Recofa-Richtlijnen als de bijbehorende standdaarddocumenten. Deze zijn in het najaar van 2006 geëvalueerd en aangepast. Het landelijk overleg van rechterscommissarissen insolventies (Recofa) heeft de raad gevraagd de documenten te beheren en daarin heeft de raad toegestemd. De toepassing van de richtlijnen voor schuldsanering zelf zullen vooruitlopend op de wetswijziging worden geëvalueerd en aangepast. Subsidie voor BBW De Raad voor Rechtsbijstand s-hertogenbosch gaat in 2007 de brancheorganisatie Bewindvoerders Wsnp (BBW) met subsidie ondersteunen. Achterliggende gedachte is dat één sterke brancheorganisatie van belang kan zijn voor de verdere professionalisering van de beroepsgroep en dus de kwaliteit van het gehele stelsel ten goede zal komen. Het beleid van de BBW is erop gericht zo snel mogelijk financieel op eigen benen te staan. Daarnaast wordt onderzocht op welke wijze de raad de ontwikkeling van deze organisatie verder kan ondersteunen. (Bron: nieuwsbrief over de Wsnp december 2006) Bewindvoerderpas De besluitvorming rond de bewindvoerderpas is in 2006 afgerond. Eind van het jaar is begonnen met de verspreiding van dit legitimatiebewijs. De pas toont aan dat de houder een geregistreerde Wsnp-bewindvoerder is en kan dus gebruikt worden op alle locaties waar de bewindvoerder in functie verschijnt. Denk hierbij aan huisbezoeken, bezoeken aan rechtbanken en penitentiaire inrichtingen. Met betrekking tot de status van de pas is afstemming gezocht met de Raad voor de rechtspraak; met hen is afgesproken dat de bewindvoerderpas dezelfde status heeft als de advocatenpas. (Bron: nieuwsbrief over de Wsnp augustus 2006) Doorlooptijden sneller De nieuwe informatievoorziening vanuit de rechtbanken blijkt in de praktijk grote voordelen op te leveren. De gemiddelde doorlooptijd van datum uitspraak tot datum verwerking in het Wsnp-systeem van de Raad is aanzienlijk korter, gemiddeld minder dan vijf kalenderdagen, tegen ettelijke weken in het oude systeem. Bovendien is het voor de raad makkelijker geworden de informatie te verwerken. De aangepaste informatieverstrekking leidde tot een andere procedure bij de uitbetaling van de eindsubsidie. Op aandringen van Recofa is een check ingebouwd om vast te stellen of rekening en verantwoording is afgelegd. Deze informatie wordt evenwel niet gepubliceerd. De ervaringen met deze werkwijze zijn minder positief. Volgens de bewindvoerders is de werkwijze omslachtig en onbetrouwbaar. Verbinding Vraag en tussen aanbod ambities opnieuw en verbonden uitvoering

8 14 Jan Albert Waal, directeur van het Juridisch Loket: Bereikbaarheid is sleutel tot succes juridische loketten Boven verwachting, zo luidt de conclusie van Jan Albert Waal, directeur van het Juridisch Loket (hjl) met dertig vestigingen in Nederland, als hij het heeft over de prestaties van zijn organisatie in De jongste organisatie in de wereld van de gesubsidieerde rechtsbijstand heeft de kinderschoenen verruild voor een paar grotere stappers. Waar gaat het heen met de loketten? De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat de service van de loketten voorziet in een grote behoefte. Ja, dat kunnen we zonder meer zeggen, vertelt een optimistisch gestemde Jan Albert Waal vanuit het hoofdkantoor van hjl in Utrecht. De organisatie staat als een huis. Er zijn inmiddels dertig loketten door het hele land. Het afgelopen jaar draaiden ze voor het eerst op volle kracht. Met een grote publiciteitscampagne hebben we de aandacht op ons gevestigd. En dat merken we. Een groeiend publiek weet ons te vinden. We hebben in 2006 als het ware een boost in de productie gehad. NIEUWS We brengen partijen met elkaar in gesprek en dat levert de maatschappij winst op Visitekaartje De sleutel tot het succes van hjl is de bereikbaarheid, denkt de directeur. De loketten zijn bereikbaar per mail, per telefoon en ook fysiek te bezoeken. Wij zijn op werkdagen open tot acht uur s avonds en die tijden komen de klanten blijkbaar erg goed uit. We weten dat niet alleen de rechtzoekende, maar ook de verwijzers onze bereikbaarheid als uitstekend beoordelen. Een goede zichtbaarheid en bereikbaarheid in combinatie met prima service zorgt voor een bijzonder visitekaartje. De komende tijd zullen we de vraag verder zien stijgen. En dat terwijl de naamsbekendheid nog niet overal even hoog is. Zo is gebleken uit eigen onderzoek. Jan Albert Waal knikt. Niet iedereen kent ons, dat is waar. Bijvoorbeeld laaggeletterden en ouderen weten veelal niet dat we er zijn. Daarom zullen we moeten blijven communiceren. Op allerlei manieren uitdragen dat we er zijn, bijvoorbeeld in de media. Herhaling, herhaling, herhaling, daarin zit m de kracht van de boodschap. Veel aandacht vragen. Onze kennis in de etalage zetten, free publicity halen. Er zijn natuurlijk veel andere partijen in de markt die ook juridisch advies geven. Wij moeten benadrukken dat het Juridisch Loket een gratis voorziening is, die er voor iedereen is een hoogwaardige kwaliteit levert. Daarmee onderscheiden we ons van de rest. Virtueel Zo n zestig procent van de rechtzoekenden belt het loket. Hoe staat het echter met de mogelijkheden om via de mail of de website antwoord te vinden op juridische vragen? De website is belangrijk. Daar staan veelgestelde vragen en de antwoorden op. Over de schutting van de buren of goederen die gekocht zijn via het internet. Dat soort zaken. Ook mailt een groter wordende de groep hun vraag aan ons. Toch blijft live-contact, via de telefoon of aan de balie de voorkeur van de klant genieten. Die kan zijn vraag meteen toelichten, en dat is vaak nodig om het probleem helder te krijgen. Dat is een doorslaggevende reden om op minstens dertig plaatsen in het land te zitten. Via de mail verloopt het contact langzamer. Verwachtingen overtroffen De uitrol van de dertig loketten is definitief afgerond met de officiële opening van het loket in Almere. Ook de overstap van noodlocaties naar definitieve locaties is achter de rug. De transitie van de Bureaus Rechtshulp naar de advocatuur is in 2006 afgerond. Het aantal contacten met rechtzoekenden overtrof het gestelde doel van aanzienlijk. Maar liefst keer werd er een beroep gedaan op het Juridisch Loket. Dat is veel meer dan het aantal contacten dat bij de Bureaus Rechtshulp werd bewerkstelligd. Rechtzoekenden kunnen via het Juridisch Loket uitsluitend naar advocaten verwezen worden REACTIE Korte lijnen die een verwijsarrangement hebben gesloten met één van de raden voor rechtsbijstand. Eind 2006 waren er advocaten die een verwijsarrangement hadden afgesloten, verdeeld over kantoren. Dit is ruim zestig procent van de advocaten die jaarlijks rechtsbijstand op toevoegingsbasis verlenen. In 2005 en 2006 heb ik kennisgemaakt met alle vestigingsmanagers van de acht juridische loketten in de regio Oost. Handen schudden, het gezicht bij de naam zien en de verwachtingen afstemmen. Dat heeft er naar mijn idee voor gezorgd dat de contacten soepel verlopen. De lijnen moeten kort zijn in de driehoek loket, advocaat en raad, omdat je dan het beste kunt werken. Als ik geluiden hoor dat er dingen niet lekker lopen, kan ik daar wat aan doen. Dat is ook de kern van mijn functie. Signalen opvangen, eventuele klachten noteren en de communicatie op gang houden. Veel inhoudelijke zaken speel ik door naar de medewerkers die het primaire proces voor hun rekening nemen. Hoewel de focus hetzelfde is, verschilt de werkwijze van onze organisatie met die van de juridische loketten. Dat zorgt in de praktijk wel eens voor stroeve communicatie. Medewerkers van het Juridisch Loket zijn heel klantgericht. Dat kan nog wel eens botsen met de meer regelgebonden werkwijze van de raden. Dan kan er gauw een beeld ontstaan van een minder flexibele raad. Een medewerker relatiebeheer kan daar op in springen en uitleg en helderheid verschaffen. Ineke Klement Medewerker relatiebeheer Raad voor Rechtsbijstand Arnhem 15

9 Wellicht is webcamcontact in de nabije toekomst nog een optie. En biedt de ICT nog meer mogelijkheden. Maar we zullen nooit een loket hebben dat helemaal virtueel is. Als we uitsluitend vertrouwen op de digitale snelweg, raken we mensen kwijt. Onze dienstverlening is gebaat bij mens tot mens contact. Ligt in de aanhoudende vraag, de groeiende groep mensen die gebruik maakt van het loket, ook een knelpunt voor de nabije toekomst? Is de organisatie daar logistiek op voorbereid? Als de groei zo doorgaat en we spelen daar niet adequaat op in op het gebied van formatie bijvoorbeeld, dan kunnen we spreken van een knelpunt. Maar dat moeten we natuurlijk niet laten gebeuren. Dat zou doodzonde zijn. Groei van de organisatie dient te geschieden op alle gebieden en bij voorkeur gelijke tred te houden. Een punt waaraan we moeten blijven werken is de kwaliteit van dienstverlening. De verwijsarrangementen die de raden hebben gesloten met de advocatuur ondersteunen die gedachte. Daarnaast zal de klantvraag steeds leidend moeten zijn. En waar we op moeten blijven letten is dat de zwakkeren ons ook moeten kunnen vinden. maar waar mensen wel op afspraak terecht kunnen. Het zijn allemaal voorbeelden van activiteiten die we moeten onderzoeken. Jan Albert Waal ziet heel duidelijk het nut en de noodzaak van zijn voorziening. Met hjl investeren we aan de voorkant van het juridische proces. Dat levert aan de achterkant winst op. Niet iedereen die rechtsbijstand wil, komt ook bij de rechter terecht. En dat gaan we merken. We zorgen voor maatschappelijke effecten. Die moeten we onderzoeken en zo snel mogelijk laten meten. Helaas hebben we daar zelf de mensen en de middelen niet voor, maar het lijkt mij wel zo verstandig om de cijfers boven tafel te krijgen. Zeker gezien de schetsen die zijn gezet in het regeerakkoord. Deze jonge organisatie moet een volwaardige kans krijgen om zichzelf te bewijzen. Niet voor eventjes, maar voor langere tijd. Het is een prachtig uithangbord voor de sector. We zijn de kinderschoenen weliswaar ontgroeid, maar nog niet in de bloei van ons leven. REACTIE Verwijzing Ik draag zorg voor de administratieve verwerking van de zogenoemde Verwijsarrangementen. Onderdeel van mijn werkzaamheden is het inschrijven van advocaten die mee willen doen aan de gesubsidieerde rechtsbijstand. Zij melden zich aan en ontvangen van ons informatie onder andere over de inschrijvingsvoorwaarden bij de Raad voor Rechtsbijstand. De inschrijving moet nauwkeurig geschieden. Het Juridisch Loket krijgt een kopie van deze gegevens. Op termijn zal dat laatste ook elektronisch mogelijk worden. Als er wijzigingen zijn van de inschrijving van de advocaat of ten aanzien van het arrangement, wordt dat ook in het systeem gezet. Ik meld dat ook aan het Juridisch Loket. De meeste advocaten willen graag deelnemen aan het verwijsarrangement. Gezien het aanbod van advocaten heb ik begrepen dat het aantal zaken dat ze van het Juridisch Loket krijgen niet zo groot is. Soms krijg ik dan ook wel eens een telefoontje van een advocaat of de gegevens wel goed zijn aangekomen, omdat hij nog geen verwijzing heeft gehad. Dat controleer ik natuurlijk, maar de gegevens zijn er meestal wel. Uithangbord Vooruitkijkend naar 2007 en 2008, denkt de directeur van de loketten dat er veel kansen liggen in het verbreden van de dienstverlening. Dat is niet alleen een logische stap, het is ook een wenselijke. Omdat de vraag er ligt bij de rechtzoekenden. Denk aan belastingrecht, bijvoorbeeld. Daar ligt een terrein braak. Dat horen we, maar we zijn er nog niet genoeg in thuis. Maar ook mediation moeten we verder uitwerken. Daarin blazen we een partijtje mee, maar dat kan nog verder groeien. Het is een vorm van dienstverlening die uitstekend bij ons past. We brengen partijen in gesprek en dat levert de maatschappij winst op. En wat te denken van diensten voor mensen die de deur niet meer uit kunnen komen? Daar moeten we wellicht met een bus op af. Een spreekuur in de regio organiseren, in de lijn van het project zoals we dat nu in Terneuzen draaien. Daar is een loket gecreëerd zonder inloopfunctie, Mieke Pouwels Medewerker Beheer Raad voor Rechtsbijstand Den Bosch NIEUWS Mediation Vanaf 1 april 2005 kunnen rechtzoekenden ook voor een mediation een toevoeging aanvragen. In de loop van de daarop volgende maanden is mediation geïntroduceerd bij de Juridische Loketten. Eind december 2006 was de doorverwijzingsvoorziening naar mediation bij dertig loketten operationeel. Op den duur zullen alle loketmedewerkers voldoende geschoold zijn in het doorverwijzen naar mediation. Hoewel het aandeel van verwijzingen naar mediation onder de één procent van het totaal aantal verstrekte hulpproducten ( ) ligt, is het absolute aantal bijna zeven keer hoger dan in ECC bij Juridisch Loket Aan het eind van 2006 zijn de activiteiten van het Europees Consumenten Centrum (ECC) ondergebracht bij het Juridische Loket. Tot die tijd was het ECC onderdeel van de Stichting Consumenten Informatie Punt. Bij het ECC kunnen consumenten terecht voor informatie over Europees consumentenrecht en de buitengerechtelijke behandeling van klachten over een ondernemer in een ander Europees land. In de komende jaren moet blijken of dit een succesvolle combinatie is en in welke mate deze vorm van dienstverlening past binnen het concept van de loketten. Naamsbekendheid toegenomen na campagne Medio 2006 is er een omvangrijke naamsbekendheidcampagne geweest, om het Juridisch Loket onder de aandacht te brengen van het publiek. Met succes. Het bezoek aan de website laat, dankzij deze campagne, in de loop van het jaar een duidelijke toename zien. Lag het aantal opgevraagde pagina s in het eerste halfjaar van 2006 nog op een gemiddelde van rond de per week, in het tweede halfjaar schommelt dit gemiddelde rond de De toename van het aantal bezoekers is zelfs spectaculair te noemen. Dit aantal steeg van ongeveer per week voor de campagne naar aantallen van meer dan bezoekers per week in september/oktober 2006, waarna het bezoekersaantal weer licht daalde tot rond de Verbinding tussen klantvraag en dienstverleningsaanbod

10 18 Functioneel beheerder Nicole Joubert: NIEUWS is sneller, efficiënter en overzichtelijker Beleidsplan Een aantal onderdelen van het Meerjarenbeleidsplan voor de bedrijfsvoering is in 2006 uitgevoerd, te weten: vanuit de Gemeenschappelijke ICT Organisatie (GIO) is de projectaanpak Prince2 bij de raden geïntroduceerd. Onderdeel hiervan is de controlling van de projecten. Deze is langzaam maar zeker verder ingevoerd, onder meer bij het vervolg van VNIS. Aan verdere ontwikkeling van projectcontrolling wordt in 2007 nog gewerkt. Het nieuwe financiële systeem Teamsoft - vanwege de problematiek met VIValt en de werkzaamheden met betrekking tot VNIS later In 2006 begon de ingrijpende renovatie van de centrale bedrijfsapplicatie bij de Raden voor Rechtsbijstand. Op het fundament van de primaire bedrijfsapplicatie GRAS wordt een constructie gebouwd die mee kan groeien met toekomstige ontwikkelingen. Spin in het web is de onlangs geopende Gemeenschappelijke ICT Organisatie (GIO) in Utrecht, een organisatorische eenheid van en voor de raden. Tevens functioneert de GIO als intermediair tussen de raden en de ICT-aanbodorganisaties. Functioneel beheerder Nicole Joubert en beschikker Nan Bakema van de raad Arnhem lichten de ontwikkelingen toe. ingevoerd dat oorspronkelijk de bedoeling was. een systeem dat toekomstbestendig, beheersbaar en goed te onderhouden is De benchmark apparaatskosten is gereed; de uitkomsten moeten nog besproken worden en op basis daarvan worden conclusies en aanbevelingen opgesteld. In overleg met het Ministerie van Justitie is de bekostigingssystematiek voor de raden naar tevredenheid aangepast. Het project modernisering GRAS is het best voorbereide ICTproject dat ooit heeft plaatsgevonden bij de Raden voor Rechtsbijstand. Na een eerdere, mislukte poging om GRAS integraal te vervangen door een geheel nieuw systeem (TRACTOR), werd in 2005 een pas-op-de-plaats gemaakt. In datzelfde jaar deed VNIS zijn intrede, het project Voorbereiding Nieuw Informatiesysteem. Want dát er iets moest veranderen stond wel vast. We hebben een stabiel en betrouwbaar systeem. Het draait altijd, al is het traag. De opslag van de gegevens is altijd toegankelijk. Maar het is wel verouderd, erkent Nicole Joubert. We kennen de opmerkingen van de gebruikers. Te traag, verkeerde codes, verouderde functies, veel te weinig schrijfruimte. Niet alleen willen we die problemen oplossen, het systeem moet bovendien voldoen aan wettelijke eisen. Grondig Nan Bakema is als beschikker bekend met de frustratie die het huidige systeem kan opwekken. Er zitten opties in het systeem die helemaal niet worden bijgehouden. Neem bijvoorbeeld de functie jurisprudentie. Ten eerste wordt dat niet up to date gehouden met gedane uitspraken, wat de optie al zo goed als onbruikbaar maakt. Ten tweede is de zoeksleutel zo beperkt dat je de helft van de informatie überhaupt niet boven tafel krijgt, al weet je dat het er in zit. Ze is één van de superusers, binnen het bedrijf; gebruikers die de architecten van het vernieuwde systeem voeden met praktijkervaring. Ik heb eerder al aan testprogramma s deelgenomen. Bijvoorbeeld tijdens het schaduwdraaien voor de ingebruikname van GRAS in 1994 en bij de GRASversie die is aangepast voor VIValt. Niet omdat ik bijzonder geïnteresseerd ben in computers, maar omdat ik graag wil weten hoe het nieuwe systeem werkt. Pure nieuwsgierigheid. Minstens één van de vier dagen die ze per week werkt, besteedt ze aan haar taak als superuser. Het gaat om heel praktische informatie. Hoe de poststromen lopen bijvoorbeeld. Maar ook de ervaringen vanuit de medewerkers met het systeem speel ik door. Is er een code ineens Huisvesting GIO Halverwege 2006 hebben de directeuren van de vijf raden het licht op groen gezet voor de Gemeenschappelijke ICT Organisatie (GIO) om op zoek te gaan naar een eigen locatie. Dat onderkomen is gevonden in Hoog Catharijne in hartje Utrecht. In 2006 is het pand verbouwd en gereed gemaakt voor de GIO, waarna het op 2 januari 2007 in gebruik is genomen. Behalve werkplekken voor de medewerkers beschikt het pand ook over een testruimte en een vergaderzaal. REACTIE Renovatie op schema We zijn, als je de vergelijking met de huizenbouw aanhoudt, de komende twee jaar bezig met de renovatie van het systeem en de uitgebreide aanbouw, in de vorm van nieuwe functionaliteiten. Die maken het voor de medewerkers van de raden en de advocatuur in de toekomst mogelijk om veel meer handelingen elektronisch uit te voeren. In de toekomst dus geen dikke papieren dossiers meer op het bureau, voorzien van een geeltje met instructies. Dat gaat allemaal elektronisch. De renovatie verloopt volgens schema. Voor de uitbouw, het documentenbeheer en workflow, hebben we - nog steeds in de bouwterminologie - een maquette gemaakt. Maar nog niet alles is gedefinieerd, omdat de Raden voor Rechtsbijstand tijd nodig hebben om tot een zorgvuldige omschrijving van hun wensen te komen. Dat gedeelte van de modernisering wordt gefaseerd gemaakt, dus we kunnen nu nog niet aangeven wanneer wat wordt opgeleverd. Ondertussen gaan de werkzaamheden natuurlijk door. Als het nieuwe systeem geheel is geïmplementeerd zijn de raden helemaal toekomst-proof. Het begint met een inhaalslag, en eindigt met een voorsprong. Sim Kok Sales director GetronicsPinkRoccade Verbinding tussen digitale mogelijkheden en digitale toepassingen 19

11 20 niet meer te gebruiken? Krijg ik een verkeerde toevoeging? Waar gaat het mis en wat kunnen we doen? Ik rapporteer dat aan de GIO, bijvoorbeeld aan Nicole. Het spreekt voor zich dat niemand over één nacht ijs wilde gaan bij het nemen van een ingrijpend besluit tot vernieuwing van het automatiseringssysteem. Nicole Joubert: We zaten met vragen. Hoe kom je tot een beter functionerend systeem? Moet je wegdoen wat je hebt? En ga je in één keer over of per module? Daarom hebben we advies gevraagd aan PricewaterhouseCoopers. Na hun onderzoek, dat in nauwe samenwerking met de raden is uitgevoerd, was de gezamenlijke conclusie om GRAS als basis voor het nieuwe systeem te nemen en dat grondig aan te passen en op te waarderen. Zowel technisch als functioneel. GRASGRONDIG dus. We gaan nu toe naar een systeem dat toekomstbestendig, beheersbaar en goed te onderhouden is en dat bovendien zeer goed gedocumenteerd is. Aanbesteding Na een nauwgezette inventarisatie van de systeemeisen startte in februari 2006 de Europese aanbesteding. Vijf partijen dienden een verzoek tot deelneming in, waarvan er na een selectieronde drie een offerte indienden. Een speciale gunningswerkgroep boog zich over de offertes en bracht unaniem het advies uit om te gunnen aan Getronics PinkRoccade. Het bedrijf begon de werkzaamheden officieel op 21 november Aan de gebruikers ging deze enorme operatie grotendeels voorbij. Nan Bakema daarover: Als medewerkers kregen we flarden informatie. Er komt een nieuw systeem, er zijn drie offertes, er is een keuze voor de gunning gemaakt, een andere aanbieder is het niet eens met de gunning. Veel meer wisten we niet. Is misschien ook niet nodig in dat stadium, maar nu is het onrustiger op de werkvloer, omdat GRAS parallel loopt met de overige ontwikkelingen waarover veel gesproken wordt: VIValt en de bestuurlijke centralisatie. Er verandert veel. Sommige medewerkers worden er behoorlijk onzeker van. Want ja, heeft je functie in de toekomst nog wel dezelfde inhoud? Blijft de werkwijze hetzelfde? Om maar eens iets te noemen. Daar zijn nog geen antwoorden op te geven, maar zijn wel vragen die leven. Als alles goed gaat, wordt het systeem - dat inmiddels de naam INGR@S draagt - in 2009 opgeleverd. Het wordt sneller, efficiënter en overzichtelijker. Ik denk niet dat direct alle papieren dossiers zullen verdwijnen, nee, lacht Nicole Joubert. Maar gaandeweg wel. Want alles wordt gedigitaliseerd, ook het archief. Dat klinkt goed, vindt Nan Bakema. Het is prettig als we in de toekomst sneller over gegevens kunnen beschikken. En ook gegarandeerd snel, want een digitaal archief is natuurlijk erg overzichtelijk. Ik verwacht trouwens niet dat het echt een vaart loopt met complete digitalisering, zolang er nog advocaten zijn die hun aanvragen getypt of zelfs geschreven indienen. Dat gebeurt nog steeds. Vergaande digitalisering Niettemin wordt bij het bouwen wel rekening gehouden met vergaande digitalisering in de toekomst. Nicole Joubert: Het blijft in dit stadium een beetje koffiedikkijken, maar het kan zijn dat advocaten in de toekomst direct aanvragen op het scherm invullen. Het zou zelfs kunnen zijn dat consumenten bij ons een digitale aanvraag kunnen indienen. Dat ze na het doorlopen van de Rechtwijzer op de website bijvoorbeeld naar een digitaal formulier worden doorverwezen. Dat gaat ver, en ik weet niet of het gaat gebeuren, maar met dit systeem zou het in ieder geval kúnnen. REACTIE Gewikt en gewogen Bij het onderzoek naar het beste informatiseringsysteem voor de raden zijn we zeer zorgvuldig te werk gegaan. We hebben alle alternatieven, tot aan complete nieuwbouw toe, onderzocht op criteria als risico s, functionaliteit, techniek, kosten en doorlooptijd. Alle alternatieven zijn vervolgens gewaardeerd, gewikt en gewogen totdat uit de zogenaamde multicriteria-analyse bleek dat de keuze om GRAS te moderniseren eenvoudigweg de beste was. Na afronding van het project INGR@S is de digitale raad in principe een feit. Medewerkers van de raden, advocaten en andere ketenpartners kunnen na de implementatie digitaal allerlei soorten aanvragen indienen, statusinformatie opvragen en de eigen gegevens bij de raad inzien. Dat wordt enerzijds mogelijk gemaakt door de bijzondere functionaliteiten, zoals het realiseren van elektronisch berichtenverkeer en het uitbouwen van webapplicaties. Anderzijds is er nog een belangrijk project dat de weg vrijmaakt voor een digitale raad: het ontwikkelen van een webportaal. Dit portaal faciliteert de elektronische toegang tot diensten van de raden voor bijvoorbeeld de ketenpartners. Die ontwikkeling is momenteel in volle gang. Daarvandaan is het nog maar een klein stapje naar digitalisering voor de verdere buitenwereld. Maar of de digitale raad in de nabije toekomst ook direct beschikbaar gaat komen voor rechtzoekenden is volgens mij nog maar de vraag. Fred van Roijen Adviseur PricewaterhouseCoopers 21 NIEUWS Rechtsbijstand aan asielzoekers De evaluatie van de inrichting van de rechtsbijstand aan asielzoekers leidde tot het voorstel van de raden om een strikte scheiding aan te brengen tussen het publieke en het private domein, respectievelijk de organisatie van de rechtsbijstand aan asielzoekers en de rechtsbijstandverlening. In december 2006 nam de Minister van Justitie het voorstel van de raden over. Op basis van dit voorstel worden de private taken, dus het bieden van rechtsbijstand, overgeheveld van de Stichting Rechtsbijstand Asiel Nederland (SRAN) naar de advocatuur. De raden komen tot het oordeel dat de voorwaarden zijn gerealiseerd om tot marktwerking over te gaan. Aan dit oordeel liggen belangrijke afspraken met de Orde ten grondslag. Zo is met de Orde afgesproken dat de Orde zich sterk gaat maken voor het borgen van continuïteit. Ook is met de Orde overeengekomen dat een forse intensivering van de kwaliteitsaanpak noodzakelijk is. De resterende publieke taken in de SRAN rechtvaardigen volgens de raden niet een zelfstandig voortbestaan van de Stichting. Daarom wordt de SRAN opgeheven en de publieke taken ondergebracht bij de Raden voor Rechtsbijstand. De medewerkers komen in dienst van de raden. De voorstellen van de raden worden in 2007 en 2008 geïmplementeerd. Om de beoordeling van vervolgaanvragen asiel te verbeteren zijn aanbevelingen van een ketenbrede werkgroep doorgevoerd.

12 22 Mr. Frans Knüppe, deken Arnhem: Verbetering kwaliteit vergt actieve rol van Orde en de raden NIEUWS Als het over de kwaliteit van de rechtsbijstand gaat, was 2006 een heel productief jaar. De Commissie Van Wijmen kwam met een rapport, er lag een eindoordeel van de commissie Metatoets, de Orde van Advocaten heeft een onderzoek gehouden over de kwaliteit van de advocatuur, de kwaliteitsstandaard voor de kantoororganisatie 2007 zag het levenslicht en dan hebben we de Intervisie-pilot van het Steunpunt Kwaliteitszorginitiatieven Rechtsbijstand (SKiR) of het onderzoek naar kwaliteit rechtsbijstand in vreemdelingenbewaring nog niet genoemd. Kwaliteit is veelbesproken. Op verzoek blikt mr. Frans Knüppe, deken in het arrondissement Arnhem, terug. De raden kwijten zich op een goede wijze van hun taak in het kwaliteitsdebat. NIEUWS Feit blijft dat het systeem vanuit de orde nog te veel vrijblijvendheid kent. Gezeten in zijn kantoor bij Dirkzwager advocaten en notarissen in Arnhem, stelt de deken vast dat er tussen de Orde en de raden open gesprekken zijn en er plezierig contact is over het thema kwaliteit. Beide partijen nemen de materie serieus en spelen hun eigen rol. De Orde heeft niet de regie in het kwaliteitsdebat. Al zou je dat verwachten. Dat is gebleken uit het onderzoek De kwaliteit van de advocatuur uit januari De Orde heeft iets te veel achterovergeleund. De raden spelen daar op in. Het onderwerp is in goede handen bij de raden, moge dat duidelijk zijn. Waar de Orde ruimte laat, is het niet verwonderlijk dat andere partijen die ruimte opvullen. Zo hebben we de afgelopen tijd de nodige initiatieven van de raden verwelkomd. Op zichzelf is dat prima, al blijf ik van mening dat de advocatuur de eerstverantwoordelijke is voor het kwaliteitssysteem en een actievere rol zou moeten spelen. Mijn verwachting is dat dat de komende tijd ook meer gaat gebeuren. Zelfde doel Op de vraag of het begrijpelijk is dat de raden het onderwerp zo omarmen, knikt Frans Knüppe. Ik denk dat het vanuit de doelgroep die de raden bedient, heel logisch is dat de raden kwaliteit hoog in het vaandel hebben staan. Een groot deel van de klanten die bij de raden terechtkomen kan minder goed beoordelen of een advocaat de juiste is voor hun zaak. De raden moeten hun klanten dus wegwijs maken. Dat past ook bij de missie van de organisatie, vanuit het perspectief van toegankelijkheid. Daarnaast zijn zij de partij om de Orde te wijzen op zaken die niet goed lopen en geven ze aan waar verbeteringen aangebracht kunnen worden. Daar gaan wij dan ook mee aan de slag. Zo is onlangs de geactualiseerde Kwaliteitsstandaard 2007 uitgebracht, waarin nu ook intervisie als kwaliteitselement is opgenomen. Feit blijft echter dat het systeem vanuit de Orde nog te veel vrijblijvendheid kent. Of je wel of niet geaudit wordt bijvoorbeeld, bepaalt de advocaat uiteindelijk zelf. Ook daar verwacht ik de komende jaren een kentering en ik juich dat toe. Audits goede kwaliteitsmaatregel De commissie die eind 2005 door de raden is ingesteld om een objectief en onafhankelijk oordeel te geven over het systeem voor kwaliteitsborging, heeft in 2006 haar rapport Quick Scan Kwaliteitsstelsel Rechtsbijstand 2006 gepubliceerd. Over het algemeen is de conclusie dat met het opzetten van het kwaliteitsstelsel een goede weg is ingeslagen. De belangrijkste bevindingen uit het rapport zijn: Audits zijn een goede manier om het kwaliteitsbewustzijn binnen de advocatuur te vergroten. Een bredere toepassing van de audits verdient een serieuze overweging. De commissie ziet geen goede reden om de audits alleen verplicht te stellen voor advocaten die cliënten met een laag inkomen bijstaan. REACTIE Transparanter De commissie Metatoets concludeert dat het toezicht van de NOVA goed verloopt. We hebben onder meer gekeken hoe de audits verlopen, hoe het overwicht van de auditor en de bejegening is. Advocaten bij elkaar in de keuken laten kijken, wordt door de beroepsgroep als zinvol ervaren. Men ziet het als een soort coaching waarbij ervaringen worden uitgewisseld. Bij de zes audits die ik heb bijgewoond, gaf men aan echt wat aan de gesprekken te hebben. Het niet te ervaren als controle. Het is ons inziens jammer dat kwaliteitsbeoordeling alleen geschied bij de advocaten die zich bezighouden met gesubsidieerde rechtsbijstand. Deze wijze van beoordelen zouden we eigenlijk voor de hele advocatuur moeten en willen invoeren. Het systeem maakt het functioneren van het werk en de advocaat namelijk transparanter. Daar vraagt de maatschappij om. Ik geloof wel dat een zekere dwang noodzakelijk is. Al moeten we ervoor waken dat het niet alleen een opgelegde beoordeling wordt. Eén van mijn stokpaardjes is de uitspraak Willing people make failing systems work. Unwilling people make working systems fail. In 2007 gaan we de toepasbaarheid bepalen van andere kwaliteitsstelsels. In elk geval kijken we of en hoe intercollegiale toetsing een onderdeel kan worden van het stelsel. De beroepsgroep experimenteert al met intercollegiale consultatie. Toetsing komt nog te bedreigend over. Bij andere beroepsgroepen, zoals bijvoorbeeld artsen gebeurt dat al wel. Niets om koudwatervrees voor te hebben. Harry Gundlach Voorzitter Commissie Metatoets Een verdere professionalisering van de audits is gewenst. Bovendien raadt de commissie aan om naast de Orde ook andere partijen een stem te geven bij het opstellen van een kwaliteitsnorm. Alleen audits uitvoeren is niet genoeg om slecht functionerende advocaten te herkennen en te weren. De commissie raadt de beroepsgroep en haar ketenpartners aan verdere maatregelen te treffen. 23

13 De Commissie Van Wijmen stelt in het rapport Een maatschappelijke Orde dat er meer transparantie in de markt komt door het invoeren van een specialisatiebeleid. De Orde gaat vooralsnog niet verder dan voorkeursregistratie. Dat klopt, beaamt de Arnhemse deken. Het is moeilijk met onze pluriforme achterban dit soort beleid zo zwartwit te stellen. Ook wij zien dat de markt iets anders wil dan een voorkeursregistratie alleen. Ik zie het echter als een eerste stap naar een goed systeem van kwaliteitswaarborging. Niets is niet goed, elke stap is er eentje naar verbeteren. Je moet er voor waken dat het betere niet de vijand wordt van het goede, zoals dat heet. De raden en de Orde hebben in dit opzicht hetzelfde doel: het verbeteren van de kwaliteit van de rechtsbijstand. Voor ons is het een steun in de rug of een stok achter de deur. Het is maar hoe je het bekijkt. Als de raden eisen stellen aan de advocaten waarmee zij samenwerken, moeten we daar iets mee. Dat leggen we niet naast ons neer. Wat onder andere ook naar voren komt in het rapport Van Wijmen is dat we niet twee stelsels naast elkaar moeten ontwikkelen. Het maakt niet uit of het om de gesubsidieerde of commerciële markt gaat. Kwaliteit is kwaliteit. tevredener mens van. Wel van het initiatief dat ik heb genomen tot het organiseren van een éénpittersoverleg. We gaan in ons arrondissement Arnhem in gesprek met advocaten die alleen kantoor voeren. Eén van de zaken die op de agenda staat is kwaliteit. Zo begint het. REACTIE Ieders belang Rechtsbijstandverleners die deelnemen aan het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand moeten voldoen aan bepaalde eisen. Die worden regelmatig aangescherpt en dat is een goede ontwikkeling om de kwaliteit van de mediators en advocaten te waarborgen. Rechtsbijstandverleners die voor een specialisatie zijn ingeschreven zoals straf- of vreemdelingenrecht dienen te voldoen aan aanvullende eisen. Daarnaast wordt er op toegezien dat ieder advocatenkantoor is voorzien van een geldige auditverklaring. Deze auditverklaring is een soort certificering van het kantoor. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar het computerprogramma dat wordt gebruikt, of er een klanttevredenheidsonderzoek wordt gehouden, hoe de dossiers behandeld worden, maar ook hoe de praktijkvoering is. Deze auditverklaring wordt één keer per drie jaar afgegeven door een speciaal opgeleide auditor. Ook mediators moeten beschikken over een verklaring en certificering. Alle kwaliteitseisen zijn samengebracht in de inschrijvingsvoorwaarden van de raden. Het Juridisch Loket wordt ook door de raden voorzien van geactualiseerde informatie zodat ook zij de cliënten zo goed mogelijk kunnen adviseren. Het is in ieders belang de kwaliteit van de gesubsidieerde rechtsbijstand niet te laten versloffen omdat de cliënt van een goede hulpverlening op aan moet kunnen. Convenant De samenwerking met de Orde en het Ministerie van Justitie heeft in 2002 geresulteerd in een convenant dat toeziet op borging en stimulering van kwaliteit van de rechtsbijstandverlening. Is er aanleiding om een nieuw convenant te sluiten? Volgens mij niet, zegt Frans Knüppe op deze laatste vraag. Ook niet in het licht van de uurvergoedingen. Er is toentertijd gesproken over de koppeling tussen verhoging van de vergoedingen en verbetering van kwaliteit. Ik vraag me af of dat praktisch is en niet een verkeerd middel om druk mee uit te oefenen. Een faire honorering staat los van verhoging van kwaliteit. Ook dat laatste is een doel op zich. Met elkaar in gesprek blijven over kwaliteit en een actievere rol van de Orde is volgens mij het belangrijkste op dit moment. Daarvoor hebben we geen convenant nodig. Daar word ik als deken geen Henriëtte van Stel Medewerker onderhoud rechtsbijstandverleners en piket Raad voor Rechtsbijstand Den Haag NIEUWS Asielleidraad Om de gewenste kwaliteit binnen de asielrechtsbijstand te kunnen garanderen is een leidraad ingevoerd, die inhoud geeft aan de gewenste kwaliteit. Het volgen van deze leidraad is met ingang van 1 januari 2006 opgenomen in de inschrijvingsvoorwaarden van de raden. De ervaringen die zijn opgedaan met dit kwaliteitsinstrument worden geëvalueerd en bij positieve ervaringen mogelijk ook toegepast in andere rechtsgebieden. Kwaliteit rechtsbijstand aan vreemdelingen in bewaring Het eindrapport van het onderzoek naar de kwaliteit van de rechtsbijstand aan vreemdelingen in bewaring is gepubliceerd. Belangrijkste conclusie: de kwaliteit van de rechtsbijstand laat wel eens te wensen over. Van de rechtsbijstandverleners levert 10 tot 15% zelfs rechtsbijstand van bedenkelijke kwaliteit, zo stelt het onderzoeksbureau IVA. Daar tegen over staat dat de overige rechtsbijstandverleners (85 tot 90%) redelijke tot zeer goede rechtsbijstand verlenen. Op basis van het rapport hebben de raden aanleiding gezien een actieprogramma te presenteren. Het actieprogramma dat moet leiden tot een verbetering van de rechtsbijstand aan vreemdelingen in bewaring, wordt voor het merendeel in 2007 tot uitvoering gebracht. Permanente opleiding Evenals in voorgaande jaren heeft de Orde steekproefsgewijs gecontroleerd of advocaten voldoen aan de verordening op de permanente opleiding. In totaal heeft 92 procent van de onderzochte advocaten in 2005 voldaan. Zes procent voldeed niet en twee procent reageerde niet. In totaal zijn duizend advocaten gecontroleerd. De resultaten zijn iets beter dan die van Toen voldeed slechts 87,5 procent van de advocaten. Met de raden is overlegd gepleegd over een intensivering van het handhavingsbeleid. Verbinding tussen kwaliteitszorg en het belang van de rechtzoekende

14 26 Pieter Jan Biesheuvel en Ineke Wijnstra over bestuurlijke centralisatie: Bestuurlijke centralisatie is gelijkmatig proces Het pad naar bestuurlijke centralisatie is definitief ingeslagen. Begin 2007 presenteerden de raden het rapport Een raad die staat aan de minister, de Bijzondere Ondernemingsraad (BOR) en de Nederlandse Orde van Advocaten. Dit rapport is bedoeld om een discussie over de vormgeving van de organisatie op gang te brengen, vertelt Pieter Jan Biesheuvel, voorzitter van de Raad voor Rechtsbijstand in Den Haag alsmede voorzitter van het college van voorzitters van de raden. Wij juichen de ontwikkeling toe, maar kijken kritisch mee, aldus Ineke Wijnstra, juridisch medewerker bij de Raad voor Rechtsbijstand in Amsterdam en voorzitter van de BOR. Het proces dat nu komt moeten we even zorgvuldig behandelen als het proces dat achter ons ligt Het is duidelijk dat voor geen van de betrokken partijen het voorstel tot bestuurlijke centralisatie uit de lucht komt vallen. Al in 2002, in het rapport van de Commissie Ouwerkerk, werd een aanbeveling gedaan om de vijf raden samen te voegen om tot een krachtiger sturing te komen van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. Destijds hebben we dat niet direct opgepakt, zegt Pieter Jan Biesheuvel, want er kwam al ontzettend veel op ons af. De stelselwijziging waarmee Het Juridisch Loket ontstond, de verschillende automatiseringsprocessen, het op de rails zetten van VIValt. We hadden onze handen vol. Eerste stap Toch viel het voorstel van de commissie kennelijk in vruchtbare aarde. Ineke Wijnstra weet dat er bij de raad in Amsterdam al zes jaar geleden werd gepleit voor de installatie van één raad. Dat valt misschien te verklaren uit het feit dat er in Amsterdam veel aan beleidsontwikkeling wordt gedaan. Dat is één van die onderwerpen waarvoor je beter één raad kunt hebben. Zelf denk ik: eigenlijk is het gek dat je voor de uitvoering van één wet vijf raden met vijf directeuren en vijf raden van bestuur nodig hebt. Een gedachte die veel weerklank vindt bij de raden, bleek tijdens de radenconferentie in januari Daar werd de eerste stap richting centralisatie gezet. Ik herinner me nog haarscherp dat de voorzitter heel voorzichtig informeerde wie zich voor centralisatie uit zou spreken, zegt Pieter Jan Biesheuvel. Tweederde van de aanwezigen stak zijn hand op. Dat was verrassend. Deze centralisatie is het resultaat van een natuurlijk groeiproces. De ontwikkelingen in de organisatie leiden ons naar het punt toe. We staan zelf aan het roer, er wordt ons niets opgelegd. Daarin ligt wellicht ook de sleutel naar het succes. De gelijkmatigheid van het proces, het structurele overleg, de vanzelfsprekendheid. In 2006 kreeg de centralisatie daadwerkelijk vorm, met als hoogtepunt het verschijnen van het rapport Een raad die staat. De contouren zijn nu duidelijk, zegt Pieter Jan Biesheuvel. De ambities zijn uitgesproken. De BOR als REACTIE Veel onzekerheid Toen ik tien jaar geleden bij de Raad in Leeuwarden kwam werken, werd er al gesproken over centralisatie. Het was nog heel erg ver weg, maar het speelde. Dus het zat altijd ergens in mijn achterhoofd. Nu is het erg dichtbij en ik vind het heel spannend. Op dit moment zijn er veel vragen die leven op mijn afdeling, de administratieve ondersteuning. Wat gaat er precies gebeuren? Waar komt het centrale kantoor? Wat blijft hier op deze locatie? Die vragen spelen natuurlijk ook op andere afdelingen. Het is zo langzamerhand tijd voor antwoorden. Ik vrees dat er ontslagen gaan vallen, maar er zullen vijf uitvoeringskantoren blijven. Ik hoop dat ik kan blijven, want verhuizen is voor mij geen optie. We hebben hier net een huis gekocht. Binnen ons kantoor heeft men zich lange tijd verzet tegen deze ontwikkeling, maar stoppen kunnen we het natuurlijk niet. Persoonlijk vind ik centralisatie ook geen goede zaak. Ik denk dat de raad veel verder van de rechtzoekenden af komt te staan. Heel jammer. Grietje Radema Administratief medewerker Raad voor Rechtsbijstand Leeuwarden 27 NIEUWS Verordening op kwaliteit komt eraan De commissie Van Wijmen adviseert in het rapport Een maatschappelijke orde om de zes kernwaarden onafhankelijkheid, partijdigheid, integriteit, vertrouwelijkheid, deskundigheid en de publieke verantwoordelijkheid voor een goede rechtsbedeling in de Advocatenwet vast te leggen. Het kabinet, zo blijkt uit de reactie van 13 oktober, neemt die aanbeveling over. Uit de kabinetsreactie blijkt bovendien dat de commissie en het kabinet elkaar vinden wat betreft het instellen van een kwaliteitssysteem voor de advocatuur. Het kabinet verwacht dat de Orde binnen twee jaar met een verordening op de kwaliteit zal komen. De commissie maakt verder melding van de groei van het aantal specialisatieverenigingen. Deze verenigingen, die advocaten met een bepaald specialisatiegebied samenbrengt, stellen geen andere eisen aan het lidmaatschap dan een bepaald niveau van kennis op het desbetreffende vakgebied. De commissie pleit ervoor lidmaatschap verplicht te stellen, maar dat vindt het kabinet te ver gaan. In een reactie, die op 27 november aan minster Hirsch Ballin is gepresenteerd, geven de raden aan dat standpunt niet te delen. Voortraject naar centralisatie Voor velen zal 2006 het jaar zijn waarin het idee van bestuurlijke centralisatie concreet vorm krijgt. In het bestuurlijk overleg met de minster op 1 mei 2006 presenteren de raden hun Meerjarenbeleidsagenda. Eén van de dossiers is de nota naar een centraal model, die een voorloper is van het rapport Een raad die staat. In datzelfde overleg wordt afgesproken dat de raden begin 2007 advies uitbrengen over de gewenste bestuurlijke inrichting van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Een intern traject volgt dat bestuurlijk wordt afgerond tijdens de radenconferentie op 15 december Het advies om tot één centrale raad te komen is, in de vorm van het laatstgenoemde rapport, op 1 februari 2007 aan de minister aangeboden.

15 vertegenwoordiger van de medewerkers schaart zich achter deze ambities, weet Ineke Wijnstra. Met één raad, in plaats van vijf, wordt de slagkracht groter. Wel ligt het gevaar op de loer dat alle aandacht gericht wordt op het hoofdkantoor. Welke zeggenschap zullen de uitvoeringskantoren houden en hoe dienstverlenend zal het hoofdkantoor zijn? Natuurlijk denken we graag mee over de logistieke invulling van de centralisatie. Wat breng je onder in een uitvoeringskantoor en wat gaat naar het hoofdkantoor? We zullen ook kritisch volgen hoe het sociaal statuut dat met de bonden is opgesteld, wordt nageleefd. Welke procedures worden gevolgd bij het invullen van de functies op het hoofdkantoor bijvoorbeeld. REACTIE Centraal of decentraal De communicatie rond de bestuurlijke centralisatie vind ik goed hier in Den Bosch. In de zomer van 2006 zijn we direct geïnformeerd over de situatie. Medewerkers met een mogelijk centraal vakgebied, zoals boekhouden, zijn vervolgens apart gesproken. Daar zat ik ook bij omdat je bij zulke plannen toch gelijk denkt aan je eigen functie. De BOR houdt ons zo goed mogelijk op de hoogte. Ik merk desondanks dat er, een jaar na dato, behoefte is aan concrete informatie. Met name over de locatie. Als je die weet, kun je nagaan of het de moeite loont om heen en weer te gaan reizen, bijvoorbeeld. Ik ga er van uit dat ik een baan bij de raden houd, maar honderd procent zeker ben ik natuurlijk niet. Niemand is dat nu. Als lid van de Werkgroep financiën denk ik mee over het centraal of decentraal maken van de financiën. Daar beslis ik dus mee over mijn eigen lot, al zijn we prima in staat het belang van de organisatie voor ogen te houden. Extra leuk is dat we gelijk praten over verbeteringen en uitdagingen voor onze bedrijfsprocessen. In zo n werkgroep merk je bijvoorbeeld de interessante samenhang tussen boekhouding en inschrijvingen. Ik verwacht niet dat de werkstroom veel minder wordt. Wat we nu met acht medewerkers doen, kunnen we straks niet met de helft. Door de verbeteringen vinden we alleen niet meer vijf keer hetzelfde wiel uit. 28 NIEUWS Nieuwe CAO Weg Over de uitvoering van het rapport, dus hoe de centralisatie in de praktijk vormt krijgt, zal nog veel worden gesproken in In het voorstel dat er nu ligt, tekenen zich de contouren af van één centraal hoofdkantoor en vijf, aan hofressorten gebonden, uitvoeringskantoren. Daar zullen de specifieke regionale omstandigheden inbedding vinden. Maar we staan open voor suggesties van onze ketenpartners, waarmee we goed samenwerken. We bevinden ons nu op een kruispunt en moeten gezamenlijk kiezen welke weg we definitief inslaan. Per slot van rekening streven we naar een organisatie die voor iedereen beter functioneert. Niet in de laatste plaats voor de rechtzoekende. Onze missie toegang tot recht verzekeren aan minder draagkrachtigen, blijven we trouw. En natuurlijk is het nog geen gelopen race. Het proces dat nu komt moeten we even zorgvuldig behandelen als het proces dat achter ons ligt. De weg is even belangrijk als het doel, aldus Pieter Jan Biesheuvel. De organisatiestructuur moet wel passen binnen de wettelijke kaders, meent Ineke Wijnstra. Als we politiek klem komen te zitten omdat er bijvoorbeeld een wetswijziging nodig is, duurt het proces veel te lang. Het is van groot belang het juiste tempo te vinden. Nu ligt er een kans om een goede organisatie neer te zetten, die weer jaren mee kan. Dat moet niet te snel Over de nieuwe CAO Rechtsbijstand is op 12 januari 2006 door de betrokken partijen de werkgeversorganisatie van werkgevers bij de Raden voor Rechtsbijstand, de Stichting Rechtsbijstand Asiel Nederland, het Juridisch Loket en de vakbond ABVAKABO KNV definitief overeenstemming bereikt. Hieronder een klein greep uit de gemaakte afspraken: Een salarisverhoging van 1,5 procent met ingang van 1 januari Met ingang van 2006 is er een mogelijkheid om belastingvrij te sparen voor het opnemen van verlof in de toekomst, de zogenaamde Levensloopregeling gaan, want dat werkt fouten in de hand. En als het te langzaam gaat, loop je het risico dat medewerkers ander werk zullen zoeken. Niemand houdt van onzekerheid. Desondanks verwacht Ineke Wijnstra niet dat medewerkers de hakken in het zand zetten. Wij geven aan dat het proces gedegen en met zorg geschiedt. En dat er geen radicale wijzigingen zijn. Daar vertrouwt men op. Niet zozeer de vraag wàt er gaat gebeuren houdt ze bezig. Meer de vraag: ga ik naar het hoofdkantoor of blijf ik hier? En wat gebeurt er met mijn collega s? Het is voor ons als BOR belangrijk erop toe te zien dat die vragen direct worden beantwoord zodra de organisatiestructuur duidelijk is. Dat verwachten de medewerkers. Vier taakvelden, vier ambities 1 Toegang en toegeleiding De raad is wegwijzer in en naar recht voor alle burgers. 2 Toezicht houden op de kwaliteit van de geleverde rechtsbijstand De raad bewaakt dat de burger kan vertrouwen op rechtsbijstand van een basiskwaliteitsniveau. De raad stimuleert verleners van rechtsbijstand om hier bovenop extra in hun kwaliteit te investeren. 3 Onderzoek en public affairs De raad ontwikkelt zich tot een kenniscentrum op het terrein van de toegang tot het recht. 4 Uitvoering subsidieregeling De uitvoeringskantoren behoren tot de top drie van de met de overheid gelieerde uitvoeringsorganisaties. Bron: rapport Raden voor Rechtsbijstand Een raad die staat Guido de Valck Financieel administrateur Raad voor Rechtsbijstand Den Bosch Politici over de vloer Evenals in voorgaande jaren brachten ook in 2006 enkele politici een werkbezoek aan één van de raden. Dit jaar kreeg de Raad in Den Haag bezoek van onder meer een kamerdelegatie van de PvdA en het CDA. Door de bezoeken blijven de politici op de hoogte van de ontwikkelingen en ontvangen zij informatie om tot een evenwichtige mening te komen. Nieuwe verbindingen door fusie 29

16 Gemiddelde vastgestelde vergoeding in euro s Ontwikkeling afgegeven toevoegingen (1994 = 100%) Ambtsh. Asiel Civiel Straf Ambtsh. Asiel Civiel Straf Amsterdam 818,58 704,62 823,66 726,48 836,05 668,71 843,62 725,26 Arnhem 815,24 727,17 859,05 732,15 813,22 630,34 866,51 722,31 Den Bosch 796,63 744,33 808,63 717,29 821,04 667,71 826,71 726,24 Den Haag 811,91 765,92 855,87 648,66 828,07 750,16 854,28 651,57 Leeuwarden 812,88 691,00 776,39 732,17 853,77 687,93 818,98 742,93 Totaal landelijk 818,05 726,61 824,72 711,35 830,43 680,97 842,02 713,66 Bron: Jaarboek % 140 % 120 % 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Amsterdam Arnhem Den Bosch Den Haag Leeuwarden Totaal Bron: Jaarboek

17 Verdeling van de afgegeven reguliere toevoegingen per rechtsterrein in 2006 Hoofdrechtsgebieden waarop reguliere toevoegingen zijn afgegeven in absolute aantallen en geïndexeerd in 2006 Ambtenarenrecht Onbekend Woonrecht Bestuursrecht Huurrecht Sociale verzekeringen Faillissementsrecht Fiscaal recht Erfrecht Goederenrecht Rechtsterrein Aantal Index Aantal Index Aantal Index Straf (ambtshalve + overige) Personen- en familierecht Vreemdelingenrecht Arbeidsrecht Verbintenissenrecht Asiel Straf (ambtshalve + overige) Sociale voorzieningen Asiel Arbeidsrecht Sociale voorzieningen Sociale verzekeringen Huurrecht Bestuursrecht Woonrecht Verbintenissenrecht Onbekend of foutief ingevuld Faillissementsrecht Ambtenarenrecht Vreemdelingenrecht Erfrecht Fiscaal recht Goederenrecht Personen- en familierecht Totaal

18 Amsterdam BALANS PER 31 DECEMBER 2006 (in Euro s) ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa in ontwikkeling Ontwikkelkosten BAR/RIS Materiële vaste activa Gebouwen/verbouwingen Inventaris Financieel vaste activa Vordering Ministerie van Justitie Voorschotten rechtsbijstandsverleners Vlottende activa Vorderingen op rechtsbijstandverleners Vorderingen op gesubsidieerde instellingen Raden voor Rechtsbijstand Stichting Het Juridisch Loket Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen (in Euro s) PASSIVA Egalisatiereserve Vervangingsreserve materiële vaste activa Vooruitontvangen bedragen herhuisvesting Langlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op lange termijn Kortlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op korte termijn Schulden aan rechtsbijstandsverleners Crediteuren Raden voor Rechtsbijstand Transitie bureau rechtshulp Overige schulden REKENING VAN BATEN EN LASTEN 2006 Baten Lasten Resultaat Bedrag Bedrag Bedrag Toevoegingen Civiele toevoegingen Straftoevoegingen Ambtshalve straftoevoegingen Inverzekeringstellingen Asieltoevoegingen Lichte Advies Toevoegingen Mediation ` Gesubsidieerde instellingen Stichtingen Rechtsbijstand Stichting Rechtsbijstand Asiel / VWN Rechtsbijstand in Milieuzaken Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket Eenmalige kosten Eenmalige subsidie investeringen Juridisch Loket Kosten stelselherziening hofressort Amsterdam Overig Onttrekking egalisatiereserve Overige posten Apparaat Rentebaten

19 Arnhem BALANS PER 31 DECEMBER 2006 (in Euro s) ACTIVA Vaste activa Immateriële vaste activa in ontwikkeling Ontwikkelkosten BAR/RIS-applicatie Materiële vaste activa Verbouwingen Inventaris Financieel vaste activa Vordering Ministerie van Justitie Verstrekte voorschotten advocatuur Vlottende activa Vorderingen advocatuur Vorderingen op gesubsidieerde instellingen Vorderingen op Raden voor Rechtsbijstand Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen (in Euro s) PASSIVA Egalisatiereserve Tolken en Vertalen ADR VIValt Vervangingsreserve materiële vaste activa Langlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op lange termijn Kortlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op korte termijn Crediteuren advocatuur Crediteuren Schulden aan gesubsidieerde instellingen Schulden aan Raden voor Rechtsbijstand Overige schulden REKENING VAN BATEN EN LASTEN 2006 Baten Lasten Resultaat Bedrag Bedrag Bedrag Toevoegingen Civiele toevoegingen Straftoevoegingen Ambtshalve straftoevoegingen Inverzekeringstellingen Asieltoevoegingen Lichte Advies Toevoegingen Gesubsidieerde instellingen Stichtingen Rechtsbijstand Stichting Rechtsbijstand Asiel / VWN Rechtsbijstand in Milieuzaken Subsidie exploitatie Stichting Het Juridisch Loket Eenmalige kosten Eenmalige subsidie investeringen Juridisch Loket Kosten stelselherziening hofressort Arnhem Overig Onttrekking egalisatiereserve Overige posten Apparaat Rentebaten

20 Den Bosch BALANS PER 31 DECEMBER 2006 (in Euro s) ACTIVA Vaste activa Immateriele vaste activa Ontwikkelkosten BAR/RIS Investeringskosten GIO Materiële vaste activa Gebouwen/verbouwingen Inventaris Financieel vaste activa Vordering Ministerie van Justitie Voorschotten advocatuur Vlottende activa Vorderingen op rechtsbijstandverleners Vorderingen op gesubsidieerde instellingen Vorderingen op Raden voor Rechtsbijstand Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen (in Euro s) PASSIVA Egalisatiereserve Vervangingsreserve materiële vaste activa Langlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op lange termijn Kortlopende schulden Toevoegingsverplichtingen op korte termijn Verplichtingen Wsnp Rekening-courant advocaten Crediteuren Schulden aan gesubsidieerde instellingen Schulden aan Raden voor Rechtsbijstand Schuld aan Stichting Het Juridisch Loket Verplichting project Gras-Grondig Overige schulden REKENING VAN BATEN EN LASTEN 2006 Baten Lasten Resultaat Bedrag Bedrag Bedrag Toevoegingen Civiele toevoegingen Straftoevoegingen Ambtshalve toevoegingen Piketdeclaraties Asieltoevoegingen Lichte Advies Toevoegingen Gesubsidieerde instellingen Rechtsbijstand in Milieuzaken Stichting het Juridisch Loket Overig Overige posten WSNP Automatisering ADR Tolken en vertalers Centrale Project Organisatie Stelselwijziging Delta G Apparaat Rentebaten