Een boxer met een goed verhaal

Transcriptie

1 Een boxer met een goed verhaal ONDERZOEK NAAR DE SOCIAL IMPACT VAN VAN HULLEY OP DE WERKNEEMSTERS Daan Wolters Bedrijfskunde Hanze hogeschool Groningen

2 Titelpagina Verslagtitel Een boxer met een goed verhaal Ondertitel Onderzoek naar de social impact van Van Hulley op de werkneemster Opdrachtgever Van Hulley BV Jolijn Creutzberg Opdrachtnemer Daan Wolters Instituut voor Bedrijfskunde Hanzehogeschool Groningen Stagebegeleider Dhr. Blaauboer Datum van verschijning juni 2017 Groningen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting... 5 Voorwoord Inleiding Situatieanalyse Organisatiebeschrijving Organisatiestructuur Sociale onderneming Waarom social impact meten? Wat is de trend in Groningen? Probleembeschrijving Analyse Centrale vraagstelling Deelvragen Kernbegrippen Theoretisch kader De effecten Stakeholdersanalyse De theory of change Social return on investments (SROI) Counter factual analysis Participatieladder Sociaal netwerk analyse Overzicht theorieën Onderzoeksmethode Literatuuronderzoek Masterclass social impact Impact schema s Interviews Enquête Sociaal jaarverslag Informatieverwerking Datamatrix Resultaten en analyse Meetinstrument

4 6.2 Overzicht interviews Meetinstrument Analyseoverzicht Conclusie en aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen Reflectie op het onderzoek Bijlage 1 Richtlijnen sociaal jaarverslag Bijlage 2 Uitgewerkt interview Van Hulley vrouw Bijlage 3 Uitgewerkt interview Van Hulley ex-vrouw Bijlage 4 Uitgewerkt interview Noorderpoort Bijlage 5 Uitgewerkt interview Gemeente Groningen Bijlage 6 Uitgewerkt interview Stichting Jasmijn Bijlage 7 Uitgewerkt interview Anton Jurgens Fonds Bijlage 8 Uitgewerkt interview Stichting DOEN Bijlage 9 Meetinstrument werknemersvaardigheden Bijlage 10 Meetinstrument sociaal netwerk Bijlage 11 Meetinstrument participatieladder Bijlage 12 Meetinstrument intakeformulier Bijlage 13 Meetinstrument social impact overzicht Literatuurlijst

5 Samenvatting Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de directie van Van Hulley B.V.. Centraal in dit onderzoek staat het in kaart brengen van de social impact van het Van Hulley traject. De werkbare definitie van social impact in dit verslag is: Social impact is de verandering die door de bedrijfsactiviteiten aan een bedrijf toe te schrijven is. Dit is gepland of ongeplande verandering. (Kroese, 2015, p.7). Voor Van Hulley gaat het om de verandering die aan het Van Hulley traject toe is te schrijven. In samenwerking met Sinzer heeft Van Hulley al eerder geprobeerd om social impact te meten. Dit is niet gelukt naar wens van Van Hulley. Het ontwikkelde instrument was niet werkbaar voor de organisatie en de resultaten kwamen niet overeen met de werkelijkheid. Sinzer maakte gebruik van lange vragenlijsten die door de taalbarrière van de vrouwen, lastig te beantwoorden waren. Vanwege deze barrière is het ook moeilijk om de resultaten te valideren. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat de resultaten niet representatief waren voor de realiteit bij Van Hulley. Sinzer heeft wel in sessies de effecten van het Van Hulley traject gedefinieerd. Deze effecten zijn het vertrekpunt geweest van dit onderzoek. Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een meetinstrument dat toepasbaar is voor Van Hulley en dat representatieve resultaten genereert. Ten grondslag aan dit meetinstrument lag literatuuronderzoek, deskresearch en interviews. Belangrijk is dat de mening van de stakeholders, over het Van Hulley traject, is meegenomen in het instrument. Deze meningen zijn de resultaten van de interviews met de belangrijkste stakeholders. Uit het onderzoek is gebleken dat de effecten zoals Sinzer die eerder had geïdentificeerd niet volledig toepasbaar zijn voor Van Hulley. Daarom zijn ze aangepast naar 5 effecten die wel relevant zijn. Dit is gedaan door middel van drie vragen aan de belangrijkste stakeholders: hoe relevant is het effect? Hoe makkelijk is het effect te meten? Voor wie is de impact van het effect relevant? De resultaten hebben geleid tot een prioritering van de Van Hulley effecten, als volgt: 1. het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 2. het behalen van onderwijskwalificaties; 3. de mate van sociaal isolement; 4. de positie tot de arbeidsmarkt van de vrouwen; 5. ontwikkelen van intrinsieke motivatie. Voor elk van deze vijf effecten is een meetinstrument ontworpen dat Van Hulley helpt met het in kaart brengen van haar social impact. Uit de interviews met de stakeholders is gebleken dat naast de vijf effecten van Van Hulley, nog drie effecten te formuleren zijn die de stakeholders belangrijk vinden. Deze drie zijn: 1. van Hulley biedt een nazorgtraject die de ex-werknemers goede begeleiding en steun biedt; 2. van Hulley genereert ook impact door de samenwerkingsverbanden met de externe stakeholders. De kennis uitwisseling is erg waardevol. 3. Van Hulley draagt bij aan het behalen van de doelen van sommige stakeholders, door de impact die het genereert. Op basis van de conclusie zijn aanbevelingen gegeven aan de directie van Van Hulley. Deze aanbevelingen zijn zowel gericht op de korte termijn als op de lange termijn. De aanbevelingen richten zich op het meetinstrument en het verwerken van de meetresultaten tot een sociaal jaarverslag. 5

6 Voorwoord Centraal in deze scriptie staat een bijzonder bedrijf met een even bijzondere visie. De titel van dit document is een mooie korte samenvatting van wat Van Hulley doet en waar het bedrijf voor staat. Een boxer met een goed verhaal. Alles valt samen met deze ene zin, omdat het bedrijf kwetsbare vrouwen met een migratie achtergrond helpt. Van Hulley doet dit door de vrouwen een participatiebaan aan te bieden. Tijdens deze baan volgen de vrouwen een opleidingstraject waardoor ze zich op meerdere vlakken kunnen ontwikkelen. Voor mij is Van Hulley al vanaf het begin een inspirerende plek. Het is een eer om een half jaar mee te mogen lopen binnen het bedrijf. Elke dag zie je de vrouwen groeien en zie je dat het Van Hulley traject, de vrouwen verder helpt. Ik heb het bedrijf leren kennen op de promotiedagen in Martiniplaza in Groningen. Tussen alle grote stands, van grote bedrijven was één stand die ervoor mij echt uit sprong. Dit was het mobiele naaiatelier van Van Hulley. Een eenvoudige uitklapbare tafel met een naaimachine erop en twee vrouwen met een migratie achtergrond erachter. De naam van het bedrijf is altijd blijven hangen en toen de vacature voor een afstudeerplek langs kwam was het voor mij bekend wat ik wou. Tot op de dag van vandaag ben ik blij dat ik gesolliciteerd heb en dat ik de kans heb ik gekregen. De gesprekken met de vrouwen en de evenementen samen hebben grote impact op mij gehad. Het feit dat ik met mijn afstudeeronderzoek en opdracht een klein beetje kan en mag bijdragen aan de missie van Van Hulley is een groot genoegen. Het onderzoek is uitgevoerd van februari 2017 tot en met juni 2017 in het kader van mijn afstuderen aan de opleiding Bedrijfskunde van de Hanzehogeschool Groningen. In overleg met mijn stagebegeleider, Melanie Doherty, is de centrale onderzoeksvraag tot stand gekomen. Het onderwerp was nieuw en onbekend voor mij. Dit maakte het een grote uitdaging die ik met veel plezier ben aangegaan. Na uitvoeren van gedegen literatuuronderzoek, het voeren van interviews en deskresearch was ik in staat op de centrale onderzoeksvraag goed te beantwoorden. Tijdens mijn onderzoek ben ik door dhr. Blaauboer begeleid vanuit de Hanzehogeschool Groningen. Via deze weg bedankt ik hem voor de fijne samenwerking, de snelle reacties en goede feedback. Dit heeft mij erg geholpen tijdens mijn onderzoek. Bij deze bedank ik ook Melanie Doherty en Jolijn Creutzberg. Zij hebben het mogelijk gemaakt dat ik kon afstuderen bij Van Hulley. Dit heb ik met erg veel plezier gedaan en ik heb fijn kunnen samenwerken. Ze hebben mij altijd goed geholpen met mijn vragen en problemen. Het heeft zeker bijgedragen aan de kwaliteit van mijn onderzoek. Ik ben erg dankbaar voor de kans en begeleiding die ik gekregen heb. Zonder hun medewerking had ik het onderzoek nooit kunnen voltooien. Tevens bedank ik Claudia van Orden (onderzoeker bij het lectoraat Human Capital van het Marian van Os Centrum voor Ondernemerschap) voor de fijne samenwerking. Ze heeft me vaak geholpen met diverse problemen gedurende het onderzoek. Dankzij goede tips en feedback heb ik dit onderzoek kunnen afronden. Voor mij waren de aanwijzingen erg nuttig en waardevol. Als laatste bedank ik mijn collega Floor Kuipers. Met haar heb ik gedurende het onderzoek veel gedeeld. Doordat ons onderzoek tegelijk liep bij Van Hulley en raakvlakken had hebben we elkaar veel steun kunnen bieden. Dit was erg prettig en ik vond de samenwerking van cruciaal belang voor mijn onderzoek. Daan Wolters Groningen, 2 juni

7 1. Inleiding In dit onderzoeksrapport zijn de onderzoeksopzet en resultaten beschreven voor de afstudeeropdracht social impact bij Van Hulley BV. Centraal tijdens het onderzoek voor Van Hulley B.V. staat het meten van de social impact die Van Hulley creëert met haar bedrijfsactiviteiten. Tijdens dit onderzoek zal veel gesproken worden over de vrouwen, dit begrip doelt op de werknemers van Van Hulley die in het opleidingstraject zitten. De organisatie werkt veel met vrouwen met een migratie achtergrond, die op afstand staan van de arbeidsmarkt. Deze vrouwen hebben verschillende culturele achtergronden maar ze hebben allemaal één doel: van de bank af komen. Dit is hetzelfde doel als die van Van Hulley en samen proberen ze een toekomst te creëren voor de vrouwen. Van Hulley heeft zoals gezegd een duidelijk doel, de vrouwen van de bank af laten komen. Een andere formulering voor deze doelstelling is duurzaam aan de slag komen. Dit doel is bereikt wanneer de vrouwen na hun jaar bij Van Hulley starten met een opleiding, vrijwilligerswerk of een betaalde baan hebben. Wanneer het traject bij Van Hulley klaar is na een jaar, volgt het nazorgtraject van twee jaar. Dit traject bestaat uit hulp en begeleiding waar dit nodig is. Deze motivatie van Van Hulley maakt dat het een sociale onderneming is. Tijdens de dagelijkse gang van zaken en tijdens de productie is duidelijk zichtbaar dat Van Hulley als organisatie duidelijk impact heeft en een maatschappelijke bijdrage levert aan de vrouwen. Het is een plek waar de vrouwen hun talenten tot bloei kunnen laten komen en waar ze kunnen werken aan een tal van vaardigheden die de kansen op de arbeidsmarkt moeten vergroten. Naast het bieden van een werkplek zorgt Van Hulley in samenwerking met Noorderpoort voor een opleidingstraject van een jaar. Dit traject doorlopen de vrouwen gedurende het jaar dat ze ook voor Van Hulley werken. Als de onderneming wil groeien, is het belangrijk dat Van Hulley een model krijgt waarmee zij hun impact/bijdrage, op de vrouwen en maatschappij, kunnen meten. Impact is de verandering die toe te schrijven is aan de organisatie. Dit kan zowel positief als negatief zijn en gepland of ongepland (Kroese, 2015, p.7). Het is elke dag zichtbaar dat het zo is, maar dit is nog lastig te communiceren naar de stakeholders. De communicatiewijze over de social impact loopt op dit moment vooral via gesprekken (face to face, s enz.). Van Hulley wil graag een methode/model ontwikkeld hebben dat structureel de sociale impact in kaart brengt. De resultaten vormen uiteindelijk de basis voor een sociaal jaarverslag. Dit product dient ervoor dat de stakeholders kunnen lezen wat de groei is van Van Hulley s social impact. Een belangrijk onderdeel van dit proces is het in kaart brengen, van wat de waarde is voor de verschillende stakeholders. In dit onderzoeksrapport is het bedrijf Van Hulley verder beschreven. Na de organisatiebeschrijving is het onderzoeksprobleem gedefinieerd en is de centrale onderzoekvraag met de deelvragen te lezen. In de onderzoeksmethode is te vinden hoe de resultaten van dit onderzoek zijn verzameld. De resultaten zelf zijn onderbouwd met een analyse en de uitgewerkte interviews in de bijlage. De analyse geeft de interpretatie van de resultaten, gevolgd door de conclusie met aanbevelingen. Als laatste is de reflectie op dit onderzoek gegeven. 7

8 2. Situatieanalyse Dit hoofdstuk heeft als doel om het onderwerp sociaal ondernemen toe te lichten. Door eerst de organisatie Van Hulley te beschrijven, is getracht uit eindelijk de noodzaak van impactmetingen toe te lichten. Als laatste is kort de trend in Groningen beschreven op het gebied van sociaal ondernemen. 2.1 Organisatiebeschrijving Voor het afstudeeronderzoek is onderzoek gedaan bij het bedrijf Van Hulley. Deze Groningse organisatie is een initiatief uit november 2012 en staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel als besloten vennootschap. Het feit dat dit bedrijf een sociale onderneming is maakt het speciaal. De werknemers van de organisatie zijn veelal vrouwen met een migratie achtergrond, die op afstand staan van de arbeidsmarkt. Bij Van Hulley krijgen deze vrouwen de kans, zichzelf te ontwikkelen op veel verschillende gebieden. Het traject bij Van Hulley biedt de vrouwen de mogelijkheid werkervaring op te doen. Tijdens dit traject van een jaar volgen de vrouwen ook lessen die hun aan het eind een startbewijs voor een opleiding oplevert. De core business van Van Hulley is het maken van boxers van gebruikte overhemden. De klanten sturen hun gebruikte overhemd op, waar vervolgens de vrouwen een boxer van maken. Zoals gezegd is Van Hulley een sociale onderneming waardoor er niet alleen oog is voor de financiële waarde maar ook voor de sociale waarde. In gesprek met de oprichtster komt er een aantal zaken naar voren. Zo zijn de missie, visie en doelstellingen van Van Hulley besproken. De initiatiefneemster geeft aan dat de missie luidt Iedereen heeft talenten en het recht om deze tot bloei te laten komen. Van Hulley wil deze talenten ontdekken en ze door de vrouwen laten benutten. De visie van de organisatie luidt Door het produceren van producten van bestaand materiaal, wil Van Hulley vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt een kans op een betere toekomst geven. Door de initiatiefneemster is ook een aantal doelstellingen geformuleerd. De belangrijkste doelstelling van Van Hulley is de vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt van de bank te krijgen. Dit houdt in dat de vrouwen duurzaam aan de slag gaan na hun traject bij Van Hulley. Duurzaam aan de slag betekent niet perse dat de vrouwen een betaalde baan moeten hebben. Het doel is ook bereikt wanneer de vrouwen vrijwilligerswerk gaan doen of wanneer ze met een opleiding starten. Het opleidingstraject waarmee de vrouwen een startkwalificatie kunnen behalen moet het begin zijn van een verdere ontwikkeling. Een tweede doelstelling is dat Van Hulley een nationaal en internationaal onderbroeken merk moet worden dat kan concurreren met de huidige aanbieders op de markt. De huidige prijs van een Van Hulley boxer is 29,50. Deze prijs is te hoog om te concurreren met de huidige aanbieders. De prijs is omlaag te brengen, als een Van Hulley met een regulier model komt dat op grote schaal in productie kan. Het onderbroeken merk draagt nog steeds dezelfde sociaal en ecologische waarden die de unieke en persoonlijke boxer op dit moment heeft. De stof voor de boxers blijft stof die al bestaat en die niet voor een lage prijs uit het buitenland komt. Daarnaast is het de bedoeling dat de naaifabriek en de bekendheid van de reguliere Van Hulley boxers gaan bijdragen aan het sociale traject dat nu plaats vindt. Doordat Van Hulley reguliere boxers voor een lagere prijs in de naaifabriek kan gaan produceren is het de bedoeling dat meer mensen Van Hulley boxers gaan kopen. Deze omzet en bekendheid is vervolgens inzetbaar, waarmee het sociale traject van dit moment uit te breiden is. De klassieke boxer, geproduceerd door de vrouwen, blijft bestaan. Tevens biedt de naaifabriek een kans voor de vrouwen om door te stromen naar een betaalde baan bij Van Hulley in de naaifabriek. 8

9 2.2 Organisatiestructuur De organisatie heeft een vrij platte structuur en bestaat uit een vaste kern werknemers met daar omheen partners, vrijwilligers, stagiaires en de vrouwen. De eigenaresse en initiatiefneemster van Van Hulley is verantwoordelijk voor de organisatie, marketing en sales van de organisatie. Een andere vaste functie binnen het bedrijf is die van projectleider. De werknemer met deze functie draagt de verantwoordelijkheid over de productie en sociale kant van het bedrijf. Deze werknemer waarborgt de productie van de boxers uit de ingestuurde overhemden, maar is ook verantwoordelijk voor het opleidingstraject dat de vrouwen doorlopen. De derde en laatste vaste functie is de officemanager. Deze werknemer is verantwoordelijk voor alle zaken rondom de organisatie. De waarborging van de dagelijkse gang van zaken valt in het takenpakket samen met de administratieve onderdelen van het bedrijf. Van Hulley krijgt op een aantal gebieden ondersteuning van verschillende partners. Voorbeelden hiervan zijn een financiële adviseur, een marketingadviseur, een websitebeheerder en een grafisch vormgever. Belangrijk voor de productie zijn twee vrijwilligers. Beide dames zijn naaisters en begeleiden de vrouwen tijdens het productieproces. De vrijwilligers zijn samen in totaal drie dagen in het naaiatelier om de vrouwen het naaien te leren en te helpen bij problemen. De meeste vrouwen die bij Van Hulley beginnen, hebben nog geen ervaring met naaien. Daarom is het belangrijk dat deze twee vrijwilligers aanwezig zijn, zodat de Van Hulley vrouwen de naaitechnieken kunnen leren. Na verloop van tijd zijn de vrouwen in staat zelfstandig een boxer te produceren. Van Hulley werkt naast de vrijwilligers ook met veel stagiaires afkomstig van het MBO en het HBO. Deze studenten hebben zowel meewerkende als afstuderende functies. Van Hulley heeft veel ervaring met leerlingen van Small business en Retail management, administratieve opleidingen en modeopleidingen. Deze studenten hebben verschillende taken binnen Van Hulley die allemaal bijdragen aan de dagelijkse gang van zaken en het productieproces. De stagiaires zijn o.a. verantwoordelijk voor de orderverwerking, de financiële administratie, het productieproces en het uitleveren van de bestellingen. Binnen het bedrijf staat één figuur centraal, figuur 1, waarmee de indeling van de organisatie is weergegeven. Dit model komt steeds terug en vormt ook de basis om de functies en verantwoordelijkheden van alle medewerkers te beschrijven. In het figuur staan de verschillende functie bij Van Hulley weergegeven. Dik gedrukt staan de vaste functies van het bedrijf. De normaal geschreven functies zijn de vrijwilligers de stagiaires en de externe partners. Zoals duidelijk is te zien bestaat het figuur uit vier cirkels die elk een onderdeel van het bedrijf vertegenwoordigen. Per cirkel is zichtbaar welke functie verantwoordelijk of werkzaam is voor het onderdeel van het bedrijf. Sommige cirkels hebben overlap omdat iemand verantwoordelijk is voor meerdere aspecten en omdat uiteraard elk onderdeel van het bedrijf met elkaar in verbinding Figuur 1 Organisatie indeling Van Hulley staat. Als voorbeeld kan je zien dat de projectleider verantwoordelijk is voor de productie en voor de sociale kant van Van Hulley. 9

10 2.3 Sociale onderneming Van Hulley is een uniek bedrijf omdat ze een sociale onderneming is. Kenmerkend voor een sociale onderneming is, dat ze echt anders is dan andere bedrijven. De primaire doelstelling van sociale onderneming is maatschappelijk gericht en bij uitstek geschikt om maatschappelijke problemen op te lossen door de manier waarop de onderneming is opgebouwd (Verloop & Hillen, 2013, p. 7). Er zijn tal van definities te geven voor een sociale onderneming. Sociale ondernemingen worden bijvoorbeeld gezien als wereldverbeteraars of als voorlopers op de huidige kapitalistische bedrijven. Bij sociale ondernemingen is winst een middel en geen doel, dit is een van de belangrijkste verschillen met de reguliere bedrijven. Deze bedrijven zijn er op gericht hun winst te maximaliseren door bijvoorbeeld de kosten zo laag mogelijk te houden. Kijkend naar Van Hulley, dan zie je dat hier bewust voor een andere strategie is gekozen. Het is een bewuste keuze van het bedrijf dat zij niet werken met goedkoop ingekochte materialen of goedkope krachten in het buitenland. In plaats daarvan kiest het bedrijven voor duurzame stoffen en vrouwen die een kans krijgen zich verder te ontwikkelen. Definitie sociale onderneming De werkbare definitie van een sociale onderneming is: Een sociale onderneming heeft als primair doel om maatschappelijke impact te creëren, winst is hier ondergeschikt aan. Daarnaast zijn sociale ondernemingen fair, transparant en ze zijn zich bewust van hun ecologische voetafdruk 1. Deze definitie is ook de werkbare definitie in dit rapport. Maatschappelijke impact of wel social impact staat gedefinieerd in hoofdstuk drie. Het begrip fair is in deze definitie uitgelegd als eerlijk, deugdelijk en redelijk 2. In de context van sociaal ondernemen betekent dit dat een sociale onderneming eerlijk is naar iedereen binnen de organisatie. Ze zijn redelijk omdat de productie niet in lage loon landen plaats vindt en omdat de eisen die gesteld zijn aan het personeel niet onredelijk zijn. Als laatste is in de definitie gesproken over een ecologische voetafdruk en dat een sociale onderneming zich hiervan bewust is. Een ecologische voetafdruk is de ruimte die een persoon of bedrijf in neemt op de aarde gebaseerd op de levensstijl. De ingenomen ruimte is mede bepaald door wat een persoon of bedrijf consumeert (eten en drinken), gebruikt (papiergebruik) en energieverbruik 3. Wereldwijd is het verbruik per persoon gemiddeld meer dan goed is voor de aarde. Het is dus belangrijk dat de ruimte afneemt die door het individu en het bedrijf verbruikt. Een sociale onderneming houdt hier dus rekening mee en Van Hulley is hier een mooi voorbeeld van

11 Waarom een sociale onderneming? De reden dat sociale ondernemingen een trend zijn, komt door de huidige gang van zaken in Nederland. Ons land kampt met grote sociale, ecologisch en economische uitdagingen, waar de grote spelers van dit moment geen oplossing voor kunnen bieden. De grote spelers van nu zijn de overheid, het bedrijfsleven en goede doelen. In Nederland zijn een miljoen inwoners die onder de armoedegrens leven, de lucht raakt steeds vervuilder (één van de vuilste van Europa), natuurlijke bronnen raken uitgeput en internationaal gezien blijft de arbeidsparticipatie achter van mensen met een arbeidsbeperking. Deze situatie zorgt ervoor dat nieuwe spelers nodig zijn die oplossingen gaan bieden voor de problemen. Sociale ondernemingen kunnen hulp bieden in dit geval omdat zij het realiseren van maatschappelijke impact als doel hebben in plaats van winst. Dit uitgangspunt zorgt ervoor dat deze sector werkgelegenheid genereerd en dat meer aandacht uitgaat naar duurzaamheid. De verwachting voor de sociale onderneming sector is dat deze sector de komende jaren zal blijven groeien. Een belangrijk aspect hiervan is dat de sociale onderneming sector zorgt voor meer werkgelegenheid waardoor de komende jaren de sector meer banen creëert voor de maatschappij. 2.4 Waarom social impact meten? Voor sociale onderneming is het belangrijk om hun maatschappelijke impact ofwel social impact te meten. Het meten van de maatschappelijke bijdrage van een onderneming is lastig maar wel belangrijk. Het is belangrijk voor sociale onderneming, dat zij hun social impact meten. De redenen hiervoor zijn 4 : - het meten van de impact geeft als ondernemer inzicht in wat bereikt is en wat nog voor verbetering vatbaar is; - het meten van de impact helpt bij het versterken van het merk, onderscheiden van concurrenten en bij het overtuigen van mogelijke investeerders; - het meten van de impact motiveert de werknemers wanneer zij zien welke ontwikkelingen er gemaakt zijn. Een ander belangrijk aspect voor Van Hulley is, dat het bedrijf een besloten vennootschap is, waardoor ze elk jaar een jaarverslag moeten deponeren. Als sociale onderneming zit de waarde van het bedrijf niet alleen in het financiële deel maar ook het sociale deel. Het communiceren van de sociale waarde is erg belangrijk voor een sociale onderneming. De ontwikkeling op het sociale gebied is een continu proces. Dit maakt het belangrijk dat ondernemingen hun social impact meten zodat de resultaten aan te tonen zijn in een sociaal jaarverslag

12 2.5 Wat is de trend in Groningen? Van Hulley is zoals gezegd gevestigd in Groningen maar de afzetmarkt is heel Nederland. Sociale onderneming zijn erg in opkomst en het is voor Van Hulley dan ook van belang dat ze goed zicht hebben op andere sociale initiatieven. De reden hiervoor is o.a. dat Van Hulley op dit moment nog niet geheel zelfvoorzienend is en dus daarom afhankelijk van voorzieningen van de gemeente of andere stichtingen. Op dit moment ontvangt Van Hulley geld van een aantal partners. De gemeente Groningen is de belangrijkste bron van inkomsten. De andere geldschieters zijn particuliere fondsen waar Van Hulley op dit moment nog afhankelijk van is. Het doel is deze fondsen zo snel mogelijk af te kunnen stoten. Van Hulley wil zelfvoorzienend zijn door de verkoop van de boxers. Nu is het bedrijf nog niet rendabel waardoor het afhankelijk is van giften van de fondsen. In de toekomst is het de bedoeling dat deze giften niet meer nodig zijn omdat er genoeg inkomsten zijn. Voor Van Hulley is het van belang dat ze interessant blijven voor de gemeente zodat ze geld blijven ontvangen. Van Hulley draagt bij in de arbeidsparticipatie in de gemeente Groningen omdat ze zeventien vrouwen een opleidingstraject aanbieden. Het zijn vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt. Van Hulley is niet de enige onderneming die zich inzet voor dezelfde doelgroep. In de regio Groningen zijn er meerdere sociale ondernemingen. Een aantal van deze organisatie staat hieronder vermeld: - Zebra Mobility, elektrisch taxibedrijf; - Buro Bries, ondersteunt sociale ondernemers; - Handmade Hopes, woonwinkel; - Mothers United, cateringsbedrijf; - Growing workplace, ontmoetingsplek voor ondernemers; - Cycloon, post en fietskoeriers, - Connecting friends, platform voor reizigers. 12

13 3. Probleembeschrijving In dit hoofdstuk staat een korte probleemanalyse en de centrale vraag van het onderzoek geformuleerd. Vervolgens is deze hoofdvraag opgedeeld in deelvragen en als laatste volgen de definities van de kernbegrippen. 3.1 Analyse De basis van dit onderzoek is het probleem bij Van Hulley. Het probleem ontstaat door de bedrijfsvoering van Van Hulley. Het bedrijf is een sociale onderneming waardoor de waarde ervan bestaat uit twee componenten. De sociale waarde van het bedrijf vormt één van deze componenten en de andere is de verkoop van de boxers. Het in kaart brengen van de sociale waarde is direct het probleem van Van Hulley. Het is lastig om de social impact te meten zodat te communiceren is wat de resultaten zijn van het sociale aspect van de onderneming. Elke dag is het zichtbaar dat Van Hulley social impact heeft op de vrouwen die bij het bedrijf werken (en daarmee op de maatschappij) alleen dit is nog niet te vangen op papier. Dit laatste is van belang omdat Van Hulley niet alleen een financieel jaarverslag wil opstellen maar ook een sociaal jaarverslag. Het sociale jaarverslag moet weergeven wat de sociale bijdrage van Van Hulley is en wat de progressie is van de sociale kant van de onderneming. In het voorjaar 2016 is een poging gedaan, met de output van Sinzer een sociaal jaarverslag te realiseren. Dit bleek niet haalbaar omdat de vragenlijst en de methodiek niet representatief zijn voor de werkelijkheid. Sindsdien is gekeken naar andere mogelijkheden alleen in verband met drukte en veranderingen binnen de organisatie is hier nog geen tijd voor geweest. Voor Van Hulley is het echter wel noodzakelijk dat er over het jaar 2017 een sociaal jaarverslag kan presenteren. Het is een probleem omdat het sociale verslag nog niet aanwezig is en dit verlangen de stakeholders wel. Hetzelfde geldt voor andere externe partijen of mogelijke investeerders. Daarnaast is Van Hulley verantwoordelijk aan te tonen wat het bedrijf waard is als besloten vennootschap. Als B.V. moet Van Hulley jaarstukken publiceren en als sociale onderneming zit de waarde van het bedrijf niet alleen in de omzet maar dus ook in de social impact. Op dit moment is er nog geen goed beeld van deze waarde terwijl het wel de core business vormt samen met het verkopen van boxers. Uit deze analyse komt tevens de onderzoeksdoelstelling voort vloeien. Over de onderwerpen `sociaal ondernemen en social impact metingen is nog niet veel bekend voor bedrijven. Instanties zijn druk met het ontwikkelen van een universele meetmethode voor impact metingen bij sociale ondernemingen. Dit instrument is echter nog niet beschikbaar waardoor Van Hulley een eigen methode nodig heeft voor de impact metingen. Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een meetmethode, specifiek voor de situatie bij Van Hulley. Tevens is het doel advies te geven over het verwerken van de meetresultaten, tot een sociaal jaarverslag. De onderzoeksdoelstelling luidt: Het doel van dit onderzoek is het uitbrengen van een advies aan Van Hulley over het meten van social impact ter behoeve van een sociaal jaarverslag. 13

14 3.2 Centrale vraagstelling De centrale vraagstelling is opgesteld op basis van de onderzoeksdoelstelling: Het doel van dit onderzoek is het uitbrengen van een advies aan Van Hulley over het meten van social impact ter behoeve van een sociaal jaarverslag. De centrale onderzoeksvraag die hieruit volgt is: Welke indicatoren van social impact op de werkneemsters, zijn van belang voor Van Hulley en haar stakeholders en met welke methodieken en instrumenten kan Van Hulley haar impact meten? De hoofdvraag is in de volgende paragraaf opgedeeld in verschillende deelvragen. Door deelvragen eerst te beantwoorden is het mogelijk de centrale vraag goed te beantwoorden. Uiteindelijk volgt een advies over de beste methodiek waarmee Van Hulley haar social impact kan meten. In het advies is rekening gehouden met de wensen en voorkeuren van de stakeholders van Van Hulley. Het is van belang dat in het onderzoek naar voren komt welke indiciatoren de stakeholders belangrijk vinden. Deze indicatoren maken dan deel uit van de metingen bij Van Hulley. 3.3 Deelvragen Het doel van dit onderzoek is een valide en betrouwbaar antwoord te geven op de centrale vraag. Dit zal gebeuren door de hoofdvraag op te splitsen in deelvragen. Door deze deelvragen eerst te beantwoorden, is het de bedoeling dat de hoofdvraag beter en betrouwbaarder is te beantwoorden. Dit alles draagt bij aan een betrouwbaar en valide advies voor Van Hulley. Het onderzoek bevat veel verschillende begrippen en definities. De definities van een aantal van deze begrippen zijn te vinden in de volgende paragraaf. De deelvragen die voort gevloeid zijn uit de hoofdvraag zijn: 1. Wat is social impact? 2. Welke effecten op de vrouwen realiseert Van Hulley met het opleidingstraject? 3. Wat zijn de belangrijkste stakeholders van Van Hulley? 4. Wat zijn voor de stakeholders de belangrijkste effecten van het Van Hulley traject? 5. Welke methodieken zijn er op dit moment om social impact in een organisatie te meten? 6. Welke methodieken/methode is het meest geschikt om social impact te meten bij Van Hulley? 7. Hoe zijn de resultaten van de social impact metingen het beste te vertalen naar een sociaal jaarverslag? In het volgende hoofdstuk staat het theoretisch kader van dit onderzoek beschreven. In dit theoretisch kader staan verschillende modellen die van toepassing zijn op de hoofdvraag en de deelvragen. Met deze informatie zijn de deelvragen beantwoord zodat het uiteindelijk leidt tot een antwoord op de hoofdvraag. Dit alles zal leiden tot een advies aan Van Hulley waarmee het management een sociaal jaarverslag kan opstellen. Dit sociaal rapport wil het management gaan gebruiken als tool waarmee de sociale waarde van het bedrijf te communiceren is. In paragraaf 2.4 is uitgelegd waarom het belangrijk is dat sociale ondernemingen juist deze waarde van de organisatie communiceren. 14

15 3.4 Kernbegrippen Het inzichtelijk maken van de hoofd- en deelvragen gebeurd door de kernbegrippen te definiëren. De definities voorkomen onduidelijkheden en misvattingen over de begrippen. De vrouwen: Dit zijn de werknemers van Van Hulley met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deze vrouwen maken deel uit van het Van Hulley traject en is de gangbare De ex-vrouwen: term binnen het bedrijf. Dit zijn de vrouwen die het Van Hulley traject al doorlopen hebben en niet meer in de huidige jaargang zitten. Deze vrouwen zijn op dit moment uitgestroomd en komen in het nazorg traject terecht. Het Van Hulley traject: Dit is het opleidings- en werktraject dat Van Hulley aanbiedt aan vijftien vrouwen. Dit traject duurt een jaar en bestaat uit zestien uur werken en twaalf uur school. Het nazorg traject: Dit is het traject voor de vrouwen die het Van Hulley traject afgerond hebben. Dit traject duur nog twee jaar nadat de vrouwen hun startkwalificatie ontvangen hebben. Sociale onderneming: Een onderneming voor wie winst geen doel is maar een middel. Dit is om de Social impact: Stakeholder: Interventies: Arbeidsparticipatie: Participanten: Zelfredzaamheid: Sociaal isolement: Intrinsieke motivatie: Zachte effecten: Harde effecten: maatschappelijke impact zo groot mogelijk te laten zijn (Hillen, 2014, p.13). Is de verandering die aan een bedrijf toe te schrijven is. Voor Van Hulley gaat het om de verandering die aan het Van Hulley traject toe is te schrijven. (Kroese, 2015, p.7). Social impact is de maatschappelijke meerwaarde die een onderneming creëert met haar bedrijfsactiviteiten 5. Een persoon of partij die betrokken is bij een organisatie of bedrijfsproces. Deze persoon of partij is een belanghebbende van de organisatie. Activiteiten of geplande acties om de social impact te vergroten. Bedrijven met een focus op arbeidsparticipatie zorgen voor de juiste werkof leeromgeving voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deze mensen kunnen zich hierdoor ontwikkelen en soms ook doorstromen naar werk, een opleiding of een passende dagbesteding. (Social Enterprise NL & Avance, 2015). Iemand die in aanmerking komt of deelneemt aan een participatietraject. Het vermogen om zelfstandig je leven te leiden en om je eigen problemen op te lossen 6. Het ontbreken van ondersteunende relaties in het persoonlijke leven. Dit zijn relaties met familie, vrienden en bekenden waar in geval van nood op terug gevallen kan worden 7. Motivatie die vanuit de persoon zelf komt en die niet gedreven is door externe zaken zoals beloningen. Iemand vindt het zelf leuk om te doen en wil het graag. Effecten van het Van Hulley traject die invloed hebben op de social impact van het bedrijf. De zachte effecten zijn zelfverzekerdheid, zelfredzaamheid, sociaal isolement en de ontwikkeling van intrinsieke motivatie. Effecten van het Van Hulley traject die invloed hebben op de social impact van het bedrijf. Deze effecten zijn goed te meten door het bijvoorbeeld te toetsen. Harde effecten zijn het taalniveau, de MBO startkwalificatie en het niveau van rekenen

16 4. Theoretisch kader Dit hoofdstuk bevat verschillende theorieën en modellen afkomstig uit bestaande literatuur. In het onderzoek is gezocht naar theorieën over social impact en meetinstrumenten voor impact. Tevens is gezocht naar veranderingstheorieën die kunnen bijdragen aan het behalen van het lange termijn doel van Van Hulley. 4.1 De effecten Van Hulley werkt met een duidelijk missie, iedereen heeft talenten en het recht deze tot bloei te laten komen. Van Hulley wil deze talenten ontdekken en ze door de vrouwen laten benutten. Vanuit deze missie is het doel geformuleerd, de vrouwen duurzaam aan de slag. Door de vrouwen een opleidingsplek en werkervaring aan te bieden kunnen ze een goede basis leggen voor de toekomst. Tijdens en na het traject bij Van Hulley heeft het bedrijf een aantal effecten op de vrouwen. Deze effecten vormen de basis van de social impact metingen. Ander half jaar geleden zijn deze effecten in verschillende sessies van Sinzer gedefinieerd. Sinzer is een Amsterdams bedrijf gespecialiseerd in het meten van social impact. De effecten die in dit vooronderzoek naar voren zijn gekomen worden in dit onderzoek als onafhankelijke variabelen aangenomen. Hieronder zijn de effecten geformuleerd: 1. het voorkomen van sociaal isolement; 2. de mate van zelfredzaamheid/zelfbewustzijn; 3. het opbouwen/verbeteren van zelfvertrouwen; 4. het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 5. meer inkomen; 6. het behalen van onderwijskwalificaties; 7. het ontwikkelen van intrinsieke motivatie; 8. het aanbrengen van structuur; 9. de positie tot de arbeidsmarkt verbeteren. Voor deze effecten is gezocht naar theorie om de voortgang en de impact te meten. Aan het einde van dit hoofdstuk is een overzicht te zien welke theorie bij welk effect hoort. Impact waardeketen De impact waardeketen (Clark et al., 2004) geeft inzicht in hoe impact tot stand komt. Het model werkt stapsgewijs van input naar impact. Figuur 2 geeft de impact waardeketen weer aan de hand van de definitie en een voorbeeld. Dit model is toepasbaar om aan te tonen hoe, vanuit de missie en visie van Van Hulley, Figuur 2 Impact waardeketen 16

17 De keten werkt zoals gezegd stapsgewijs en loopt van links naar rechts. Het begint bij het input niveau waar het bedrijf middelen inzet waarmee het de bedrijfsactiviteiten ondersteunt. Deze activiteiten dienen als middelen voor het realiseren van de lange termijn doelen. Het gevolg van de activiteiten vormen de output van het bedrijf. Dit zijn tastbare producten of diensten die door de bedrijfsactiviteiten tot stand komen. De output fase is gevolgd door de outcome fase, of ook wel de uitkomsten fase. Deze fase bevat de veranderingen en effecten die de organisatie heeft op de werknemers en de omgeving. De veranderingen en effecten zijn de resultaten van de producten of diensten van de organisatie. De laatste fase van de waardeketen is de impact fase. In dit stadium komen de veranderingen en effecten op de maatschappij, het milieu en de samenleving naar voren. Wanneer de totale waardeketen is ingevuld, weet de organisatie welke activiteiten tot welke impact leidt. Voor Van Hulley zijn de effecten van de outcome fase al gedefinieerd. Deze effecten zijn de veranderingen en de impact die Van Hulley heeft op de vrouwen. Deze effecten realiseren ze allereerst door het onderwijstraject wat ze aanbieden. De ingezette middelen zijn een samenwerkingsverband met Noorderpoort en verschillende taalcoaches die de vrouwen ondersteunen tijdens hun opleiding. Daarnaast werken de vrouwen voor Van Hulley en zijn de vrouwen zestien uur per week op het naaiatelier. Door deze bedrijfsactiviteiten bouwen ze werkervaring op en ontwikkelen ze beroepsvaardigheden. Naast het werken en de opleiding biedt Van Hulley nog tal van andere diensten aan zoals workshops, trainingen en excursies. Vrouwen gaan mee naar beurzen en begeleiden het mobiel naaiatelier. De tastbare producten die geproduceerd worden, zijn de boxers maar dit is ook de startkwalificatie. Deze startkwalificatie kunnen de vrouwen aan het eind van het schooljaar behalen waardoor ze kunnen beginnen met een opleiding. De veranderingen en effecten die als uitkomsten gelden zijn de negen effecten die eerder aanbod zijn gekomen. Als laatste hebben de veranderingen die bij de vrouwen plaats vinden ook invloed op hun omgeving. De ontwikkelingen maken van de vrouwen, goede werknemers met een kans op een mooie toekomst. Dit heeft invloed op hun gezin, hun kennissenkring, hun buurt enz. Dit resulteert uiteindelijk tot een impact op de samenleving omdat het andere vrouwen ook weer inspireert. De productiewijze van Van Hulley is tevens goed voor het milieu omdat het bedrijf op duurzaam produceert. Zo worden alleen gebruikte stoffen gebruikt waardoor Van Hulley veel water bespaart per boxer. De impact waardeketen is voor Van Hulley goed in te vullen om de veranderingen in kaart te brengen. 17

18 4.2 Stakeholdersanalyse De stakeholders van Van Hulley spelen een grote rol in het bepalen van de meetmethode. Tijdens het onderzoek vinden interviews plaats met de belangrijkste stakeholders van Van Hulley. Dit heeft als doel, een aantal zaken te weten te komen. Allereerst wil Van Hulley graag weten of de stakeholders dezelfde effecten van het Van Hulley traject zien of dat de stakeholders misschien nog andere effecten zien. Verder wil Van Hulley graag weten wat de stakeholders nou van waarde vinden van het Van Hulley traject. Een voorbeeld hiervan is dat alle vrouwen op dit moment in de bijstand zitten. De gemeente Groningen is een stakeholder omdat zij op dit moment geld investeren in het Van Hulley traject. Naast deze investering betalen zij ook de bijstand van de vrouwen. Het is dus aannemelijk dat de gemeente Groningen graag ziet dat de vrouwen uit de bijstandsregeling komen door het Van Hulley traject. Het doel van dit onderzoek is uiteindelijk advies te kunnen geven over de meetmethode maar ook over de invulling van een sociaal jaarverslag. Van Hulley streeft ernaar dat het sociaal jaarverslag twee zaken naar voren brengt. Ten eerste wil Van Hulley verantwoording af kunnen leggen over wat ze doen en waarom. Dit is ook bedoeld voor de stakeholders die geld investeren in Van Hulley. Met deze verantwoording kunnen de investeerders lezen waar het geld naar toe gaat en wat het oplevert. Door goed in beeld te hebben wat de stakeholders verwachten van Van Hulley en het traject kan hier rekening mee gehouden worden in het sociaal jaarverslag. Ten tweede wil Van Hulley hun beleving overdragen in het sociaal jaarverslag. Mogelijke investeerders, klanten en alle andere geïnteresseerden moeten het juiste gevoel krijgen met het lezen van het sociaal jaarverslag. Van Hulley schrijft op haar website: Je eigen overhemd terug als boxershort, gemaakt door vrouwen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Sociaal, Duurzaam en Persoonlijk. Deze zin is de samenvatting van waar het bij Van Hulley om gaat en waarvoor ze staan. Dit gevoel en deze beleving moet ook uitgedragen worden met het sociaal jaarverslag. 18

19 Voor Van Hulley zijn veel stakeholders te benoemen, alleen richt dit onderzoek zich alleen op de belangrijkste stakeholders. Tot deze belangrijkste stakeholders behoren: - de Van Hulley vrouwen; - de Van Hulley ex-vrouwen; - het bedrijf Van Hulley; - de gemeente Groningen; - Noorderpoort; - Andere sociale ondernemers; - Stichting Jasmijn; - Klanten; - Donateurs; - Fondsen. Tabel 1 Stakeholdersanalyse Van Hulley In de stakeholdersanalyse zijn de bovenstaande partijen op basis van belang en invloed ingedeeld. De stakeholders zijn weergegeven in een tabel die ingedeeld is op basis van de mate van invloed en de belangrijkheid van de stakeholders. De indeling is bepaald door de categorieën: beïnvloeder (1), sleutelfiguur (2), toeschouwer (3) en belanghebbende (4). De indeling van de stakeholders bepaalt de omgangs- en communicatiewijze. De beïnvloeder moet Van Hulley tevreden houden, de sleutelfiguur moet Van Hulley vertroetelen, de toeschouwer krijgt minimale aandacht maar wordt wel gemonitord en de belanghebbende moet geïnformeerd zijn 8. In tabel 1 zijn de stakeholders van Van Hulley ingedeeld

20 4.3 De theory of change De theory of change is een theorie die al jaren een bekende naam heeft op het gebied van impact meten. De theorie richt zich op het veranderproces en deelt dit proces op in verschillende stappen. De redenatie begint bij de lange termijn doelen die gesteld zijn door een organisatie 9. Deze lange termijn doelen vloeien vaak voort uit de missie en visie van het bedrijf. Door terug te redeneren van de lange termijn doelen naar de dagelijkse gang van zaken binnen een organisatie ontstaat er een route van verandering of een stappenplan van verandering. De dagelijkse gang van zaken staan beschreven als de interventies en activiteiten van de bedrijfsprocessen. De theorie richt zich ook op het gebied tussen deze interventies en de lange termijn doelstellingen. Door lange termijn doelen te stellen aan het begin van het proces, is duidelijk welke omstandigheden ervoor zorgen dat bepaalde doelen zich voordoen. De theorie is een visualisatie van de dagelijkse activiteiten en interventies van een organisatie die bijdragen aan het behalen van de lange termijn doelen. De theorie geeft ook inzicht in de stappen die nodig zijn de lange termijn doelen te behalen. Het uitgangspunt van de theorie is dat achter een plan van aanpak altijd een aanname ligt die aangeeft hoe een interventie tot verandering moet leiden. Belangrijk is wat een interventie precies in houdt: een bewust gemaakte keuze die invloed uit oefent op een bepaalde situatie. Met als achterliggende gedachte een bepaald resultaat te behalen. De uitvoering van de theorie speelt zich achterwaarts af. Nadat de lange termijn doelen geïdentificeerd zijn kan de organisatie terugwerken. De lange termijn doelen brengen in kaart welke randvoorwaarden en eisen nodig zijn de doelen te behalen. Tevens is uitgelegd waarom de randvoorwaarden en eisen zo belangrijk zijn. Dit gebeurt door de lange termijn doelen terug te redeneren via gemiddeld lange en korte termijn doelen die nodig zijn om de gewenste verandering te realiseren. Het doel van deze omgekeerde methode is dat een duidelijk stappenplan van verandering ontstaat tussen de verschillende voorwaarden voor de verandering. Tijdens het maken van de route van verandering of het stappenplan van verandering is het belangrijk dat zoveel mogelijke stakeholders en deelnemers hun mening geven over het veranderingsproces. Door de verschillende meningen over het veranderingsproces te horen van betrokkenen is getest of de aannames te onderbouwen zijn. Figuur 3 Theory of change

21 In figuur 3 is een vereenvoudigde weergave afgebeeld van de theorie of change. De invulling van het model gaat zoals gezegd via de omgekeerde weg. Zoals zichtbaar is in het voorbeeld, is de activiteit beschreven als groepen die tuinieren. Deze activiteiten heeft een verbeterde gezondheid als lange termijn doel. Een middel lang doel is dat de deelnemers afvallen, beter gaan slapen en een betere conditie krijgen. Dit is veroorzaakt door het korte termijn doel, fysieke inspanning. Zichtbaar is dat de dagelijkse activiteiten en interventies van dit voorbeeld uiteindelijk zorgen voor een betere gezondheid. Deze verandering bij de deelnemers brengt veel teweeg, door de interventie van het project. Dit is de theory of change. Logic model De theory of change is nog overzichtelijker in kaart te brengen met the logic model. Dit model is een vereenvoudigde weergave van de verschillende fasen van the theory of change. Het model laat het stappenplan zien van het veranderproces. Het verschil is afgebeeld in figuur 5. Het logic framework model verschilt op een aantal zaken van de theory of change 10. Het eerste verschil tussen beide theorieën is het niveau waarop de theorieën werkzaam zijn. De theory of change werkt op strategisch niveau en beschrijft het groter geheel waar het logic model zich richt op het implementatie niveau. Dit maakt het logic model beter toepasbaar voor organisaties wanneer ze een verandering willen doorvoeren. Het logic model zoemt in op een specifiek onderdeel van de theorie of change. Wanneer een organisatie werkzaam is in meerdere sectoren dan zullen ze meerdere malen het logic model invullen voor de verschillende uitkomsten. Figuur 4 Logic model Het tweede verschil is dat de theory of change een groot blikveld heeft. Bij de toepassing van het model zijn complexe sociale, economische en politieke factoren meegenomen. Het model brengt verschillende processen in beeld die verandering teweeg brengen. Onder deze processen vallen ook de processen die niet van toepassing zijn op het programma of de organisatie. Dit maakt het een erg uitgebreid en complex model wat zorgt voor onoverzichtelijke vormen. Het logic model geeft het veranderingsproces in logische stappen weer. Het model is lineair, duidelijk en geeft een helder causaal verband, waar A tot B leidt. Tevens kijkt het logic model alleen naar factoren die van toepassing zijn op het programma of de organisatie. De theory of change heeft wel als voordeel dat het bij elke stap een verklaring vraagt waar het logic model dit niet doet. De vragen waarom en hoe worden gesteld bij elke stap en het is bedoelt zodat het model continu kan veranderen. Het derde verschil tussen beide modellen is het beginpunt van het model. De theory of change begint met het identificeren van de lange termijn doelen en werkt dan terug. Het logic model begint niet direct met de lange termijn doelen maar begint bij het begin en werkt dan naar de doelen toe. Het verschil is zichtbaar door de gestelde vragen. Bij de theory of change is de vraag: als we A doen dan verandert B omdat.. en bij het logic model is de vraag: als we plannen om A te doen, dan geeft B het resultaat Be-Confused-Again 21

22 Dit onderzoek maakt vooral gebruik van het logic model. De reden hiervoor is dat het logic model de mogelijkheid biedt, de veranderprocessen van Van Hulley goed in beeld te brengen. Door per stakeholder te redeneren hoe de activiteiten van Van Hulley leiden tot impact bij de stakeholder, maakt het de totale social impact langzaam duidelijk. De vereenvoudiging van het logic model zorgt ervoor dat per stakeholder zichtbaar is welke effecten Van Hulley realiseert. Het ingevulde logic model vormt ook de basis van de controle bij de stakeholders. Dit zal gebeuren door het voeren van gesprekken in een half gestructureerde interview vorm. 4.4 Social return on investments (SROI) Voor het meten van de sociale waarde van een bedrijf is het model social return on investments een veel gebruikt model. Dit model is afgeleid van het economische kengetal ROI ofwel return on investments. Deze term geeft het rendement van een investering aan door de nettowinst te delen door de boekwaarde van de totale activa (Emerson, 2010, p.11). Voor sociale ondernemingen zit de waarde van een investering of van de organisatie net iets anders in elkaar door de sociale component. De sociale kant van de organisatie is lastig om in waarde uit te drukken voor investeerders. Om toch de maatschappelijke meerwaarde van een bedrijf te kunnen formuleren is het SROI model bedacht. Deze financiële beoordeling voor sociale ondernemingen vergelijkt de netto opbrengsten van een project met de investeringen die nodig zijn voor het project 11. De netto opbrengsten bestaan uit twee soorten kasstromen. De eerste kasstroom genereert het bedrijf met de core business. Het gaat hier over het netto inkomen van de organisatie door de kosten van de omzet af te halen. De tweede kasstroom is gebaseerd op de totale netto besparingen van de maatschappij door de werkzaamheden van de organisatie. Onderdeel hiervan zijn de subsidies en vergoedingen die gemeenten of de overheid reserveren voor individuen die dit nodig hebben. Voorbeeld hiervan is de bijstand voor mensen die niet genoeg geld hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. De bijstand is een kostenpost voor de overheid en de overheid bespaart hierop wanneer de bijstandsgerechtigde gaat werken. De totale besparingen voor gemeenten en de overheid bestaan uit: - De extra inkomsten van belasting, deze ontstaan wanneer iemand gaat werken en dus belasting gaat betalen; - Het verlagen van de kosten van werklozen, werklozen kosten de overheid geld door uitkeringen enz. Wanneer een individu gaat werken zullen deze kosten voor de overheid afnemen; - De nieuwe salarissen van werknemers, doordat individuen aan het werk gaan zullen ze veel meer kosten zelf kunnen gaan betalen. Denk aan zorgkosten, schoolgeld en andere benodigdheden. De netto besparing komt tot stand door de totale besparingen te verminderen met de investeringen en subsidies die verleend zijn aan de sociale ondernemingen. De SROI van een sociale onderneming geeft potentiële investeerders een beeld van het rendement van hun investering. De SROI is erg gericht op geld en het vertalen van maatschappelijke impact naar euro s. Sommige maatschappelijke invloeden die een onderneming heeft op de werknemers zijn lastig uit te drukken in geld. Denk hierbij aan het toenemen van zelfvertrouwen, het voorkomen van sociaal isolement en het verbeteren van zelfredzaamheid. Zelfvertrouwen is gedefinieerd als: Het geloof dat je niemand anders nodig hebt om te bereiken wat je wil 12. De SROI methode is erg kwantitatief in tegenstelling tot andere methoden. De methode vertaalt alle impact naar monetaire gegevens

23 4.5 Counter factual analysis De counter factual analysis stelt één vraag centraal: Wat zou de situatie zijn als de interventie niet had plaatsgevonden? (Lewis, 1979). Deze oude theorie is gebaseerd op twee werelden die beschreven zijn door de auteur. De ene wereld is de situatie waar de interventie wel heeft plaats gevonden en de andere wereld is de situatie waar de interventie niet heeft plaats gevonden. De theorie onderzoekt de relatie tussen de interventie en het gevolg. Een voorbeeld van een situatie met een interventie is: De jongen (A) is 20 kilo afgevallen (C) nadat hij een slecht nieuws gesprek heeft gehad met de arts (B). De vraag is of de jongen afgevallen zou zijn wanneer er geen gesprek had plaats gevonden met de arts? De counter factual analysis bekijken wat de aanleiding (B) is van het gevolg (C). De theorie kijkt tevens naar de mate van afhankelijkheid tussen B en C. Het is goed mogelijk dat de jongen af zou vallen wanneer hij niet een gesprek had gehad met de arts. De vraag is alleen wederom of hij op hetzelfde moment zou zijn gaan afvallen? De kans is kleiner dat hij op hetzelfde moment zou zijn gaan afvallen wanneer daar geen gesprek is geweest. Het vast stellen van de afhankelijkheid tussen B en C is een punt van discussie in deze theorie omdat meer factoren aanwezig zijn die het gevolg beïnvloeden. Denk hierbij aan de intrinsieke motivatie en de omgeving. Wanneer de jongen uit een gezin komt waar slecht wordt gegeten en waar meer overgewicht heerst is afvallen lastig voor de jongen. Ondanks het feit dat de theorie als enige tijd bestaat en ondanks de discussie die eromheen hangt is de theorie goed toepasbaar voor Van Hulley. De regering werkt met drie verschillende groepen die gebruik maken van de bijstand. Deze indeling is gemaakt op basis van de verwachte tijd dat de mensen in de bijstand zitten. De indeling is: - Groep 1: 0 tot 3 maanden; - Groep 2: 3 tot 6 maanden; - Groep 3: 6 maanden en langer. De overheid en gemeente hebben baat het verschuiven van individuen tussen de verschillende groepen. Het Van Hulley traject zorgt hiervoor. De meeste vrouwen die bij Van Hulley binnen stromen bevinden zich in groep 3. Deze groep kenmerkt zich door mensen met veel problemen en geen tot lage opleiding. Deze groep kenmerkt zich ook doordat de kans op participatie erg laag is waardoor de overheid en gemeente weinig tot geen extra investeringen wil doen voor deze bijstandsgroep. Het Van Hulley traject zorgt ervoor dat vrouwen uit deze bijstandsgroep zich kunnen ontwikkelen zodat ze een startkwalificatie kunnen behalen Hierdoor kunnen ze beter gaan participeren waardoor ze langzamerhand kunnen veranderen van bijstandsgroep. In de trend van de counter factual analysis kan gesteld worden dat wanneer Van Hulley niet zou zijn bestaan, dan hadden de vrouwen weinig tot geen opties waar zij zich kunnen ontwikkelen. Voor de maatschappij vormen de vrouwen van Van Hulley geen bedreiging omdat ze geen overlast veroorzaken, niet met verslaving kampen of een grote zorgvraag hebben. Voor het Van Hulley traject zaten de meeste vrouwen thuis zonder dat ze opgemerkt werden. Ze waren erg afhankelijk en eventuele mishandelingen, onderdrukking en andere narigheid bleef onopgemerkt. Door de aanwezigheid van het Van Hulley traject kan gesteld worden dat een hoge afhankelijkheid aanwezig is tussen de vrouwen en de interventie (het Van Hulley traject). 23

24 4.6 Participatieladder Een aantal gemeenten in Nederland gebruikt de participatieladder. Eén van deze gemeenten is de gemeente Groningen. De participatieladder is een meetinstrument dat ontwikkeld is in 2008 en is inzetbaar voor het meten van beleid en inspanningen. De participatieladder helpt met het bepalen van de effectiviteit van de het participatietraject of de interventie(terpstra, 2011). De ladder is ontwikkeld door de overheid met als aanleiding de invoering van de wet participatiebudget. Deze wet heeft als doel om de gemeenten een budget te geven voor de verdeling, besteding en verantwoording van de wet. De inhoud ervan gaat o.a. over re-integratie, volwasseneneducatie en inburgering. De achterliggende motivatie is dat burgers zoveel mogelijk economisch zelfstandig moeten zijn. De ladder is bedoeld voor burgers die gebruik maken van de wet Werk en Bijstanduitkering (WWB). Participatie is hier een groot onderdeel van en dit is dan ook de reden dat de participatieladder nuttig is voor Van Hulley. Het toepassen van de ladder gaat echter aan de hand van drie stappen: 1. De eerste stap is het uitvoeren van een nulmeting die bepaalt welk niveau de participant heeft. De participatieladder is het instrument om dit niveau vast te stellen door een vragen set. 2. De tweede stap is het vast stellen van het groeipotentieel van de participant. Wederom gebeurt dit middels een vragen set. 3. De laatste stap is het identificeren van Figuur 5 Participatieladder de klantgroep waar de participant zich in bevindt. Er zijn acht verschillende klantgroepen die gedefinieerd staan in het toepassingshandboek van de participatieladder. De effectiviteit van de interventie begint met een nulmeting en door een tweede meting uit te voeren. De effectiviteit is bepaalt door de resultaten met elkaar te vergelijken. In figuur 6 zijn de zes verschillende treden van de participatieladder zichtbaar. 24

25 4.7 Sociaal netwerk analyse Het is al even bekend dat een sociaal netwerk en contacten van belang zijn voor een mens. Het hebben van vriendschappen en sociale contacten zorgen voor ontwikkeling van de sociale identiteit. Een sterk sociaal netwerk hebben zorgt voor ondersteuning en minder kans op stress en depressies. Daarnaast helpt het ook bij het verwerken van tegenslagen en traumatische ervaringen en met het vergroten van de kansen op de arbeidsmarkt. Dit alles geeft het belang van het hebben van een sociaal netwerk aan 13. De definitie van een sociaal netwerk luidt: een groep van mensen waarmee één persoon duurzame banden onderhoudt en er sprake is van verbondenheid. Voor de Van Hulley vrouwen is het hebben van een sociaal netwerk net zo van belang als voor ieder ander. Het sociaal isolement is in dit geval de negatieve variant van een sociaal netwerk. Wanneer iemand in een sociaal isolement zit dan ontbreekt het die persoon aan ondersteunende relaties in het persoonlijke leven. Bij Van Hulley zijn vrouwen aanwezig die in dit isolement zitten. Door te starten met het traject krijgen de vrouwen te maken met collega s en andere contacten. Dit zorgt al direct voor een groter sociaal netwerk. Het sociale netwerk en de groei ervan is onderdeel van de social impact van Van Hulley. Belangrijk is dat de ontwikkeling van de sociale netwerken van de Van Hulley vrouwen in kaart te brengen zijn. Een geschikt middel hiervoor is een instrument ontwikkeld voor verstandelijk beperkte mensen. Uiteraard is de doelgroep van Van Hulley niet te vergelijken met verstandelijk beperkte mensen maar het instrument is ook geschikt voor de vrouwen van Van Hulley. Het instrument is toepasbaar omdat het ontwikkeld is zodat begeleiders het instrument kunnen invullen voor iemand anders. Wanneer de verstandelijk beperkte het niet zelf kan doen kan de mantelzorger hiermee helpen. In het geval van Van Hulley zouden de vrouwen het zelf kunnen of is het instrument toe te passen door de projectleider of een begeleider. Het instrument gebruikt de netwerkcirkels van Brian Lensink 14. Deze cirkels hebben drie lagen zoals zichtbaar is in figuur 7. De binnenste cirkel is de cirkel van intimiteit en bestaat uit personen die de Van Hulley vrouw steunen door dik en dun. Voorbeelden hiervan zijn ouders, partner, kinderen en heel goede vrienden. De tweede cirkel is de cirkel van vrienden. Deze personen kennen de persoonlijke zorgen en zwakke plekken en weten waar de Van Hulley vrouwen mee bezig zijn. Deze cirkel bestaat uit vrienden om wie de vrouw geeft. De derde cirkel is de cirkel van bekenden en deze bestaat uit mensen die de vrouw kent maar niet dichtbij staan. Voorbeelden hiervan zijn mensen uit de buurt, het werk, de kerk of moskee hobby s. Figuur 6 Cirkels van Brian Lensink dersteuningsplannen/wouter_rombaut_wie_ken_ik_wat_wil_ik_instructieboek.pdf 25

26 Het doel van de cirkels is het naar binnen trekken van steeds meer bekenden. Mensen uit de bekenden cirkel verplaatsen zich naar de cirkel van intimiteit of vrienden. Deze verschuiving zorgt voor een meer gesloten en uitgebreider sociaal netwerk. Het instrument is in te vullen voor elke Van Hulley vrouw. Door dit te doen is het sociale netwerk zichtbaar te maken voor elke vrouw individueel. De analyse van het sociale netwerk begint met het maken van een lijst met namen van betrokken personen. Deze personen krijgen een plek binnen de cirkels. Tijdens het indelen van de contacten speelt nog een andere verdeling een rol. Deze verdeling is ook in de figuur 7 te zien en bestaat uit vier hoeken. Deze hoeken bestaan uit familiecontacten, gemeenschap contacten (buurt, cultuur gemeenschap, enz.), professionele contacten en samenlevingscontacten (overige contacten). Als de bekenden zijn ingevuld in de cirkels en hoeken dan is zichtbaar hoeveel contacten de Van Hulley vrouw heeft en hoe groot en sterk het sociale netwerk is. De kwaliteiten van het netwerk is gebaseerd op een aantal eigenschappen: - de stabiliteit; - de aard van het contact; - het gewicht; - het initiatief; - de bereikbaarheid; - de activiteiten; - de wensen. De stabiliteit van de contacten beschrijft hoe lang het contact al bestaat en hoe frequent dit contact zich voordoet. Voor ieder mens is het van belang dat een aantal stabiele contacten aanwezig zijn in het sociale netwerk. De aard van het contact omvat de inhoud van het contact, komen de betrokkenen vaak en waar ontmoet je elkaar? Het gewicht van het contact is de kwaliteit van het contact. Zijn de afspraken vluchtig of intensief? Een oppervlakkige relatie verschilt met een intiem gesprek met een persoon. Een ander belangrijk aspect van contact is het initiatief. Wanneer sprake is van een gelijkwaardige relatie dan komt het initiatief van twee kanten. Als het initiatief gedwongen is of van één kant komt dan kan dit voor ongezonde relaties zorgen binnen het sociale netwerk. De bereikbaarheid geeft aan of de betrokken personen dichtbij wonen en goed te bezoeken zijn. Wanneer veel contacten ver weg wonen is frequent contact lastig en is de kans op intiem contact kleiner. De kwaliteit van het sociale netwerk is tevens afhankelijk van de activiteiten die de vrouwen uitvoeren. De activiteiten geven onder andere aan of de vrouwen het contact wel leuk vinden en of ze echt moeite doen iets te organiseren samen. Als laatste is het ook van belang dat de wensen van de vrouwen bekend zijn. Wanneer een vrouw een bepaald doel heeft zoals bijvoorbeeld Nederlandse vriendinnen krijgen, dan is dit een belangrijk onderdeel van het sociale netwerk. Het toepassen van het instrument brengt het sociale netwerk in kaart. Nadat het netwerk duidelijk is bestaan mogelijkheden tot het te vergroten of versterken van het netwerk. Hier zijn verschillende technieken voor zoals reanimeren van het contact, activeren van het contact, deblokkeren van het contact, intensiveren van het contact of het onderhouden van het contact. De projectleider of andere personeelsleden van Van Hulley kunnen helpen met deze methodes. 26

27 4.8 Overzicht theorieën In dit hoofdstuk staan zes theorieën beschreven. Deze theorieën dragen bij aan het beantwoorden van de deelvragen en uiteindelijk de centrale vraag. Hieronder volgt een korte beschrijving van elke theorie. Tevens is de motivatie gegeven waarom de methode belangrijk is voor dit onderzoek. Als laatste zijn de theorieën besproken die uiteindelijk niet meer gebruikt zijn tijdens het onderzoek. Theory of change Deze theorie is zo ingericht dat het een organisatie helpt bij het vormgeven van een veranderproces. Het startpunt zijn de lange termijn doelen van een organisatie. De missie en visie van een organisatie brengen deze lange termijn doelen vaak tot stand. Door terug te redeneren naar de dagelijkse bedrijfsactiviteiten ontstaat een pad van verandering. De theorie kijkt naar het proces tussen de bedrijfsactiviteiten en de lange termijn doelen. Wat zorgt ervoor dat de lange termijn doelen gerealiseerd zijn? De theorie is een visualisatie van de dagelijkse activiteiten en interventies van een organisatie die bijdragen aan het behalen van de lange termijn doelen. Voor deze theorie is gekozen omdat het goed toepasbaar is voor de situatie bij Van Hulley. Het bedrijf wil de lange termijn doelen realiseren door de bedrijfsactiviteiten zo goed mogelijk uit te voeren. In het geval van Van Hulley is het lange termijn doel, de vrouwen duurzaam aan de slag te krijgen. De hele organisatie is zo ingericht dat dit doel te realiseren is. Door de theory of change toe te passen op Van Hulley is het mogelijk om inzichtelijk te krijgen welke bedrijfsactiviteiten en interventies bijdragen aan het doel. Logic model Dit model is een vereenvoudigde weergave van de theory of change. Dit model is beter toepasbaar om het zichtbaar te krijgen welke impact de bedrijfsactiviteiten te weeg brengen. Het model is voor elke stakeholders eenvoudig in te vullen. Hierdoor krijgt Van Hulley een beeld van de impact die ze hebben per stakeholder. Het model begint dan ook met het identificeren van de stakeholders. Voor één stakeholder is dan in te vullen wat de organisatie doet voor de stakeholders (bedrijfsactiviteiten), wat heeft, krijgt of ontvangt de stakeholders daardoor (output), wat verandert hierdoor bij de stakeholder(directe effecten) en waar het uiteindelijk toe leidt(hogere effecten). Voor dit model is gekozen omdat het een goed toepasbaar instrument is voor de theory of change. Het model is verwerkt tot social impact schema die voor elke stakeholders is ingevuld. Zo is per stakeholder geformuleerd welke impact Van Hulley heeft op de verschillende stakeholders. Social return on investment (SROI) Dit model is de basis van social impact metingen. Iedereen die werkt aan het social impact onderwerp komt dit model tegen. Het is een afgeleide van het economische kengetal return on investment (ROI). Dit kengetal geeft het rendement van een investering aan. Dit economische kengetal is niet volledig toepasbaar voor sociale onderneming omdat de waarde ook in het sociale gedeelte zit en niet puur economisch is. Dit is de reden geweest dat het SROI model is ontwikkeld. Het grote verschil zit in de manier waarop de netto-opbrengsten van een onderneming zijn opgebouwd. De ROI volgt door de nettowinst te delen door de boekwaarde van de totale activa. De netto opbrengsten van een sociale onderneming komen anders tot stand omdat ze te maken hebben met twee kasstromen. De ene kasstroom komt net zoals bij andere ondernemingen uit de core business. Alleen de tweede kasstroom is gebaseerd op de besparingen van de maatschappij door de werkzaamheden van het bedrijf. Door de SROI te berekenen van een sociale onderneming, geeft het potentiële investeerders een beeld van het rendement van deze onderneming. 27

28 Dit model is niet geheel van toepassing op Van Hulley omdat niet alle werkzaamheden in geld terug te brengen zijn. Het is lastig de zachte effecten, zoals toename in zelfvertrouwen, in geld te waarderen. Het model kan wel anders van toepassing zijn omdat Van Hulley subsidie ontvangt van de gemeente Groningen. De gemeente Groningen investeert in Van Hulley en door het SROI model toe te passen is er een mogelijkheid het rendement van de investering te communiceren. Dit is mogelijk omdat bekend is hoeveel de gemeente Groningen investeert en omdat duidelijk is hoeveel vrouwen via Van Hulley aan een betaalde baan zijn gekomen. Een betaalde baan betekent dat deze vrouwen niet meer in de bijstand zitten waardoor het uiteindelijk geld bespaart voor de gemeente Groningen. Social Accounting and Audit (SAA) Dit model is een tegenhanger van het SROI model. In het plan van aanpak stond deze theorie nog beschreven als optie voor het meten van de social impact van Van Hulley. Na het onderzoek is gebleken dat de methode niet toepasbaar is voor de situatie bij Van Hulley. De hoofdreden is het budget dat het model met zich mee brengt. Voor het afnemen van officiële audits is budget nodig. Met dit budget zijn vervolgens de auditors in te huren. Van Hulley beschikt op dit moment niet over dit budget. Een ander nadeel is dat het een erg universele methode is die niet afgestemd is op de doelgroep van Van Hulley. Hierdoor is de kans groot dat weer dezelfde onbetrouwbare data naar voren komt zoals bij de metingen van Sinzer. Counter factual analysis Deze theorie heeft één vraag centraal staan: Wat zou de situatie zijn als de interventie niet had plaatsgevonden? De theorie kijkt naar de relatie tussen een interventie en het gevolg en doet dit door te spreken van twee werelden. De ene wereld is de situatie waar de interventie wel heeft plaats gevonden en de andere wereld is de situatie waar de interventie niet heeft plaats gevonden. De theorie is interessant omdat het laat nadenken welke invloed nou daadwerkelijk toe te dichten is aan iets of iemand. Door te redeneren vanuit de twee situaties is het mogelijk om de impact te bepalen. Een voorbeeld hiervan is Van Hulley. Zouden de vrouwen zonder Van Hulley ook zelfstandiger zijn? Of zouden ze zonder Van Hulley ook de Nederlandse taal beter gaan beheersen? Het model is toepasbaar omdat het kan helpen met het bepalen van de impact van Van Hulley. Het is altijd lastig om te zeggen dat het daadwerkelijk door Van Hulley komt omdat je niet precies weet wat de situatie zou zijn geweest zonder Van Hulley. Het is goed mogelijk dat de vrouwen een half jaar na de start bij Van Hulley, gestart zouden zijn met een ander traject. Het model helpt wel om te kunnen zeggen dat bepaalde zichtbaar zijn tijdens het Van Hulley traject. Een voorbeeld hiervan kan zijn dat we zien dat de vrouwen tijdens het werk bij Van Hulley, gegroeid zijn in hun zelfvertrouwen. Door de theorie toe te passen is het mogelijk de relatie tussen de interventie en het gevolg te onderzoeken. 28

29 Participatieladder De participatieladder is een meetinstrument ontwikkeld voor de gemeenten in Nederland. Dit meetinstrument meet de resultaten van beleid en inspanning. De participatieladder is een gevolg van de wet participatiebudget. De ladder helpt met het bepalen van de effectiviteit van een participatietraject of interventie. De gemeente Groningen is één van de Nederlandse gemeenten die werkt met de participatieladder. De ladder bestaat uit zes treden die elk een eigen definitie dragen. Een burger is in te delen in één van de treden en kan klimmen op de ladder. Ditzelfde geldt voor de vrouwen van Van Hulley. Participatie is een belangrijk onderdeel bij Van Hulley. Alle vrouwen die werkzaam zijn voor Van Hulley hebben hiermee te maken. Bij binnenkomst staan de vrouwen ergens op de ladder en het doel is dat de vrouwen klimmen op de ladder. Het is dus van belang dat het bedrijf bekent is met dit meetinstrument. Het kan helpen met het duidelijk maken van de impact ten opzichte van de gemeente Groningen. Als Van Hulley kan onderbouwen dat de vrouwen gestegen zijn op de ladder door de bedrijfsprocessen van Van Hulley, kan het dus laten zien dat het bedrijf impact heeft. Dit maakt het instrument nuttig voor dit onderzoek. Rosenberg self esteem test In het plan van aanpak van dit onderzoek stond de Rosenberg self esteem test beschreven als instrument waarmee de mate van zelfvertrouwen te meten is. Dit instrument was mogelijk te gebruiken voor de Van Hulley meetmethode. Tijdens het onderzoek is gebleken dat dit instrument niet van toepassing is. De reden hiervoor is het feit dat ervoor gekozen is om de mate van zelfvertrouwen te verwerken in de werknemersvaardigheden. Doordat de vrouwen bepaalde werknemersvaardigheden laten zien is af te leiden dat ze in zelfvertrouwen gegroeid zijn. Sociaal netwerk analyse Dit instrument is afkomstig van de verstandelijk beperkten zorg waarmee de grootte en kwaliteit van een sociaal netwerk in kaart is te brengen. Dit gebeurt aan de hand van de cirkels van Lensink. Dit model is in te vullen door de Van Hulley vrouwen of hun begeleider en het helpt hun sociale netwerk in te delen. Alle personen die de vrouwen kennen zijn in cirkels te verdelen zodat zichtbaar is wat de relaties is van de vrouw met de bekenden. Het model bestaat uit drie verschillende cirkels: de cirkel van intimiteit, de cirkel van vrienden en de cirkel van bekenden. Daar buiten vallen zakelijke contacten. Naast de cirkels zijn nog vier hoeken die de aard van het contact beschrijven. Voor Van Hulley is dit instrument goed toepasbaar omdat het de ontwikkeling van het sociale netwerk van een vrouw zichtbaar maakt. Een sociaal netwerk is van enorm belang omdat het zorgt voor een sterkere persoonlijkheid. Dit maakt de vrouw weerbaarder voor tegenslagen en depressiviteit. 29

30 5. Onderzoeksmethode In dit hoofdstuk staat de onderzoeksmethode beschreven. Deze methodes zijn van toepassing in dit onderzoek. Tevens is aangegeven hoe de betrouwbaarheid en de validiteit van het onderzoekt is gewaarborgd. Dit onderzoek maakt gebruik van meerdere onderzoeksmethoden. 5.1 Literatuuronderzoek Voor het onderzoek is het belangrijk dat de theorie achter de metingen bekend is. Door het bestuderen van veel literatuur en artikelen is veel kennis vergaard over o.a. social impact, sociale ondernemingen en bestaande meetinstrumenten. In het theoretisch kader zijn een aantal van de gebruikte theorieën te vinden. Dit zijn de resultaten van het literatuuronderzoek wat is gedaan. Tijdens dit onderzoek is gebruikt gemaakt van verschillende soorten bronnen. De belangrijkste bronnen van informatie zijn boeken, nieuwsartikelen, scripties, publicaties en de bestaande informatie van Van Hulley. De reden voor het uitgebreide literatuuronderzoek is het feit dat het onderwerp social impact, uit veel termen en definities bestaat. Het literatuuronderzoek heeft geleid tot het meetinstrument. De basis van het Van Hulley instrument komt uit de literatuur. Dit zorgt voor erkende onderbouwing voor de methodieken die gebruikt zijn. Er is gezocht naar literatuur over de verschillende effecten van Van Hulley. Uit dat onderzoek zijn verschillende methodes naar voren gekomen die toegepast zijn in het meetinstrument. 5.2 Masterclass social impact Aan het begin van dit onderzoek is een masterclass gevolgd over social impact. Deze masterclass is georganiseerd door Avance-impact in Amsterdam. Dit bedrijf is gespecialiseerd in impact metingen bij sociale onderneming en andere grote bedrijven zoals fondsen, goede doelen en gemeentes. Voorbeelden van klanten zijn de gemeente Amsterdam, Anton Jurgens Fonds, Rabobank, Dopper en Tony s Chocolonely. De organisatie heeft veel ervaring op het gebied van impact metingen en dit kwam ook tijdens de masterclass naar voren. Zo is informatie verstrekt over hoe impactmetingen verlopen. Het heeft de basis gevormd voor dit onderzoek. Aan de hand van voorbeelden bij andere organisaties is duidelijk gemaakt wat de logische stappen zijn bij impact metingen. Bij de resultaten is verder besproken hoe de masterclass heeft bijgedragen aan dit onderzoek. 30

31 5.3 Impact schema s Centraal tijdens de interviews stonden de voor dit onderzoek gemaakte impact schema s. Deze schema s zijn gebaseerd op de masterclass van Avance en de Theory of Change. De schema s zijn een voor Van Hulley toepasbare vorm van het Logic Model, beschreven in het theoretisch kader. Bij Avance gebruiken ze een soort gelijk schema om de impact te verklaren die een organisatie heeft bij haar stakeholders. Het schema bestaat uit verschillende veranderketens. Deze veranderketens doorlopen vier stappen. Deze stappen zijn allereerst de bedrijfsactiviteit die het bedrijf uitvoert. De bedrijfsactiviteit beschrijft wat Van Hulley doet voor de stakeholder. Een voorbeeld hiervan is dat Van Hulley participatiebanen vult voor vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is misschien niet een bedrijfsactiviteit die ze heel bewust voor de stakeholder uitvoeren maar de activiteit leidt wel uiteindelijk tot impact waar de stakeholder belang bij heeft. De vervolg stap is de output. Dit beschrijft wat de stakeholder aan de bedrijfsactiviteit heeft of wat ze ontvangen. Verder gaand op het voorbeeld leiden de participatiebanen bij Van Hulley tot geactiveerde vrouwen die op het moment nog in de bijstand zitten. De stakeholder heeft baat bij het feit dat de bedrijfsactiviteit, de vrouwen activeert. De output leidt tot de directe effecten. Deze stap beschrijft welke verandering plaats vindt bij de stakeholder. Doordat zaken veranderen bij de stakeholder leidt dit uiteindelijk tot impact. De directe effecten van het voorbeeld zijn dat de vrouwen een betere kans krijgen op de arbeidsmarkt nadat ze geactiveerd zijn. Het activeren leidt ook tot het participeren van de vrouwen. Ze gaan weer mee doen aan de maatschappij en de samenleving. Als laatste is in het schema de impact beschreven. Dit is het uiteindelijke resultaat van de bedrijfsactiviteit. Door de verschillende stappen in te vullen is voor iedereen zichtbaar waar de activiteiten van Van Hulley uiteindelijk toe leiden. De impact van het voorbeeld is dat de vrouwen een grotere kans hebben om de bijstand te verlaten en dat de vrouwen maatschappelijk zelfstandig raken. Dit is impact omdat het voor bijvoorbeeld de gemeente Groningen leidt tot gemeentelijke besparingen. Voor elke stakeholder is een schema gemaakt voorafgaand aan het interview. Dit schema bevat meestal drie of vier veranderketens. Deze ketens staan op zichzelf en doorlopen allemaal de vier stappen. Tijdens het interview zijn de veranderketens besproken. Allereest is gekeken naar de compleetheid. Heeft Van Hulley bedrijfsactiviteiten of impact die niet in het schema staan maar die wel degelijk aanwezig zijn? Vervolgens zijn de aanvullingen besproken en verwerkt tot de uiteindelijk schema s. Door de interviews is nu duidelijk welke impact sowieso in het sociaal jaarverslag moet komen en welke impact minder relevant is. Reden van gebruik impact schema s De reden dat de impact schema s zijn gebruikt is omdat het de stakeholder een goed beeld geeft van de impact die Van Hulley bij hun denkt te hebben. Het doel van de interviews is om boven tafel te krijgen of de stakeholder het eens is met de impact die Van Hulley denkt te hebben en om duidelijk te krijgen welke impact relevant is voor de stakeholders. Het schema helpt hierbij omdat het inzicht geeft in het proces dat leidt tot de impact. Hierdoor is het proces beter te begrijpen voor de stakeholders. Tevens kunnen de stakeholders hierdoor tijdens het interview goed reageren op alle tussenstappen. Een ander voordeel is, dat het handig is voor Van Hulley om te weten of de stakeholder het eens is met het proces. Wanneer de stakeholder aanvullingen heeft op een bepaalde stap in het proces dan zou Van Hulley haar bedrijfsvoering hier op aan kunnen passen. Op deze manier kan Van Hulley op een simpele manier haar impact vergroten. De schema s hebben de interviews een duidelijke rode draad gegeven. Tevens hielpen ze bij het verduidelijken van het doel van de interviews. 31

32 5.4 Interviews Interviews zijn gebruikt om de mening van de stakeholders, over het Van Hulley traject en de bedrijfsactiviteiten, te achterhalen. Zoals eerder vermeld dienen de interviews ook als controlemiddel. Van Hulley denkt een aantal effecten te hebben op de verschillende stakeholders. Door de ingevulde theory of change (impact schema) aan de stakeholders voor te leggen, kunnen zij de bevindingen controleren. Tijdens de interviews is ruimte voor discussie of uitleg over onduidelijkheden. Het afnemen van deze interviews moet de kwaliteit van dit onderzoek waarborgen. Het doel van de interviews is om te controleren of de stakeholders van Van Hulley, intern en extern, het eens zijn met de geformuleerde effecten. Deze effecten zijn geformuleerd door de theory of change in te vullen met als resultaat ingevulde impact schema s. Deze schema s zijn te vinden in bijlage 2 tot en met 8. In de sessies met Sinzer is gekeken naar welke effecten Van Hulley denkt te hebben voor de verschillende stakeholders door hun bedrijfsactiviteiten. Dit is echter nooit gecontroleerd door het na te vragen. Opbouw interviews stakeholders De interviews zijn half gestructureerd afgenomen. De reden hiervoor is dat de gewenste ruimte voor discussie. Voor de interviews zijn de ingevulde impact schema s opgestuurd naar de respondenten. Hierdoor krijgen de respondenten de gelegenheid om de schema s al vast voor te bereiden alvorens het interview plaats vindt. Tijdens het interview staan drie kernonderwerpen centraal: 1. De compleetheid van het impact schema; mist de stakeholder bepaalde impact die niet in het schema staat? 2. De aanvullingen op het schema; kloppen de stappen van de veranderketens of heeft de stakeholder aanvullingen? 3. De relevantie van de impact; welke impact die Van Hulley genereert vindt de stakeholder relevant en moet in het jaarverslag? Zoals gezegd, staan de ingevulde impact schema s centraal tijdens de interviews. Deze schema s zijn opgebouwd uit veranderketens. Deze ketens geven het verloop van hoe de impact bij de stakeholder tot stand komt vanaf de bedrijfsactiviteiten van Van Hulley. Het begint met het definiëren van de bedrijfsactiviteiten die voor de stakeholder leiden tot output. Deze output beschrijft wat de stakeholder aan de activiteiten heeft, krijgt of ontvangt. De output zorgt vervolgens voor directe effecten die de verandering beschrijven die plaats vindt bij de stakeholder. De laatste schakel van de veranderketen is de impact. Dit is waar de bedrijfsactiviteiten uiteindelijk toe leiden bij de stakeholder en waar ze wat aan hebben. Dit kan gepland of ongepland zijn. 32

33 Respondenten interviews stakeholders Het selecteren van de respondenten is niet via een steekproef gegaan omdat dit een negatief effect kan hebben op de betrouwbaarheid van het onderzoek. Het kan leiden tot interviews met respondenten die weinig tot geen kennis hebben van Van Hulley, terwijl anderen dit wel hebben. De keuze voor de respondenten voor de interviews met de stakeholders is in overleg gegaan met de initiatiefneemster van Van Hulley. Zij heeft een goed beeld van de personen die nauw betrokken zijn geweest bij het bedrijf en wie goed weten wat bij Van Hulley speelt. Dit is belangrijk voor de interviews omdat het over impact gaat tussen Van Hulley en de externe stakeholder. Voor het interview is kennis over de samenwerking nodig om goed te kunnen oordelen. In tabel 2 is zichtbaar welke stakeholders zijn gesproken en met welke werknemer. Stakeholder Interview Respondent(en) Van Hulley B.V. X Initiatiefneemster & Projectleider Van Hulley vrouwen X Deelnemer traject Van Hulley ex-vrouwen X Ex-deelnemer traject Gemeente Groningen X Projectleider Armoede Noorderpoort X Opleidingsadviseur Gezondheidszorg en Welzijn Anton Jurgens Fonds X Coördinator Sociaal Ondernemerschap Stichting Jasmijn X Directrice vrouwencentrum Stichting DOEN X Programmamaker Team Sociaal Tabel 2 Overzicht respondenten Toelichting interne stakeholders Tot de interne stakeholders van Van Hulley behoren de Van Hulley vrouwen, de Van Hulley exvrouwen en het bedrijf zelf. Deze laatste groep bestaat voor dit onderzoek uit de initiatiefneemster en de projectleider. De initiatiefneemster is tevens de opdrachtgever van dit onderzoek. Gedurende het onderzoek zijn alle ingevulde schema s van alle stakeholders met de initiatiefneemster besproken. Dit is ook in interviewvorm gegaan alleen in tegenstelling tot de andere interviews zijn nu alle schema s besproken. Ook in dit interview zijn de drie kernonderwerpen steeds besproken. Het interview heeft vooral als voorbereiding op de interviews met de stakeholders gediend. Tijdens het onderzoek is dagelijks contact geweest met de Van Hulley vrouwen die op dit moment in het traject zitten. Op deze manier is veel kennis op gedaan over hun verleden, heden en de toekomst. Deze waarnemingen hebben zeker bijgedragen aan het ontwikkelen van het meetinstrument. Met één van de vrouwen is ook een interview geweest waarmee het schema is besproken. Dit is in een officieel gesprek gegaan maar tijdens het onderzoek is het schema meermaals gecontroleerd in een informele setting. Het interview dient als controle van de opgestelde effecten die aan de basis staan van de meetmethode. Een andere interne stakeholder zijn de Van Hulley ex-vrouwen. De meesten zitten nog in het nazorg traject. Dit maakt dat ze nog interne stakeholders zijn. Tijdens gesprekken is ook veel kennis opgedaan over de situaties van de ex-vrouwen. Ook van deze groep is één vrouw geïnterviewd. Net zoals bij de huidige Van Hulley vrouwen dient het interview met de ex-vrouw ook als controle van de opgestelde effecten. 33

34 Toelichting externe stakeholders De gemeente Groningen is een van de belangrijkste bron van inkomsten. De gemeente steunt Van Hulley B.V. met subsidies om het traject aan te kunnen bieden. Van Hulley wil graag onafhankelijk zijn van donateurs en subsidies. Echter zijn de subsidies op dit moment nog essentieel en dus is het van belang dat bekend is welke verwachtingen de gemeente heeft van het Van Hulley traject. Er is gesproken met de projectleider Armoede van de Gemeente Groningen. De projectleider houdt zich bezig met project die bijdragen aan armoedebestrijding bij jongeren en volwassenen. Als vertegenwoordiger van de Gemeente Groningen is de projectleider goed bekend met Van Hulley en de werkzaamheden. Noorderpoort is de onderwijsinstelling die acht uur per week de vrouwen van onderwijs voorziet. De andere vier uur per week zijn door Van Hulley zelf georganiseerd in samenwerking met taalcoaches. De docenten van Noorderpoort hebben een goed beeld van de voortgang van de vrouwen. Het opleidingsdeel van het traject is essentieel voor de ontwikkelingen en dat maakt Noorderpoort een belangrijke stakeholder. Het interview is afgenomen met de opleidingsadviseur Gezondheidszorg en Welzijn. Het traject van de vrouwen valt onder deze afdeling en de opleidingsadviseur heeft samen met Van Hulley het traject opgezet. Zelf is de opleidingsadviseur ook betrokken tijdens de lessen. Stichting jasmijn is een multicultureel vrouwencentrum waar vrouwen met verschillende achtergronden en culturen elkaar kunnen ontmoeten in de stad Groningen. Jasmijn is erop gericht dat de vrouw bewust raken van hun maatschappelijke positie. Het vrouwencentrum is een samenwerkingspartner die vrouwen in contact brengt met Van Hulley. Toen Van Hulley begon heeft de initiatiefneemster contact gehad met directrice en zijn de eerste boxers genaaid bij Jasmijn. De directrice zit momenteel ook in de Raad van Advies van Van Hulley en heeft dus een goed beeld van de organisatie. De fondsen die Van Hulley steunen bestaan uit twee grote partijen, Anton Jurgens Fonds en Stichting DOEN. Het Anton Jurgens Fonds is een fonds dat sociale ondernemingen steunt tijdens het opstarten van het bedrijf. Het fonds stimuleert de ondernemers die zich ook richten op het maatschappelijke probleem. Het fonds beschikt over experts op het gebied van social impact metingen en is al jaren verbonden aan Van Hulley B.V.. Voor het interview is gesproken met de coördinator Sociaal Ondernemerschap van het fonds. De coördinator is bekend met sociaal ondernemen en het bedrijf. Dit is een mooie combinatie om tot betrouwbare antwoorden te komen tijdens het interview. Stichting DOEN is het andere fonds dat Van Hulley door de jaren heen heeft gesteund. Voor het interview is gesproken met de programmamaker van het team Sociaal. Dit team richt zich op de sociale initiatieven die het fonds steunt. Meerdere programmamakers werken binnen het team maar voor het interview is gesproken met de programmamaker die Van Hulley in het klantenbestand heeft. 34

35 Interview impact consultant Naast de stakeholders is ook een interview afgenomen met een professioneel impactconsultant van Avance-impact. Zij is een professional op het gebied van impact metingen en is bekend met Van Hulley. De impactconsultant was eerder werkzaam bij Sinzer en heeft de sessie geleid die resulteerden in de effecten van Van Hlley. Tussentijds is ze gewisseld van werkgever en op dit moment werkt ze voor Avance-impact. Dit is ook een bedrijf dat andere organisaties helpt met het meten en vergroten van hun social impact. Dit interview heeft aan de basis gestaan van de meetmethode van Van Hulley. Door de impactconsultant te vragen naar de gang van zaken tijdens de sessies met Van Hulley is er meer inzicht verkregen in de effecten. Dit interview had een andere structuur dan de interviews met de stakeholders. Vooraf is er een aantal onderwerpen vastgesteld die besproken zijn. De vragen gingen over haar expertise en ervaringen op het gebied van impact metingen. Specifiek ging de aandacht uit naar: - Hoe operationaliseer je het beste indicatoren? - Hoe meet je gedrag? - Heb je ervaring met situaties waar taal een barrière vormt? - Hoe zorg je voor valide metingen? - Wat is de invloed van de stakeholders? - Wat is de invloed van het feit dat de doelgroep weet dat er metingen plaats vinden? Het interview heeft bijgedragen aan het beter bekend raken met de onderwerpen sociaal ondernemen en impactmetingen. Tijdens het interview is ook gevraagd naar tips en trucs rondom impact metingen. Het interview heeft aan de basis gestaan van de meetmethode omdat het inzicht heeft gegeven in de aanpak voor het maken van een meetinstrument. Dit staat verder beschreven in het hoofdstuk Resultaten. 5.5 Enquête In het plan van aanpak horen de klanten ook bij de belangrijkste stakeholders van Van Hulley. Tijdens het onderzoek is na overleg met de initiatiefneemster besloten om de klanten toch buiten beschouwing te laten. De enquête zou het aankoop gedrag moeten onthullen van de klanten. Het bedrijf wil gaan uitbreiden met een naaifabriek en een reguliere boxer van gebruikte materialen. De boxer die ze nu maken is een unieke boxer vaak van ingestuurde overhemden. Als onderdeel van een marktonderzoek wil Van Hulley nog een keer haar klanten bevragen met een enquête maar dit zal in een later stadium gebeuren. Omdat de initiatiefneemster haar klanten niet steeds wil lastig vallen met een enquête, is ervoor gekozen in dit onderzoek geen enquête te houden. Tevens is dit onderzoek erop gericht om een meetinstrument te ontwikkelen zodat de social impact in kaart te brengen is. Na overleg was het lastig te bepalen welke impact Van Hulley heeft op de klanten. Van Hulley denkt dat het de grootste impact heeft op de vrouwen, ex-vrouwen en de stakeholders zonder de klanten. Al met al heeft dit ervoor gezorgd dat de enquête niet is doorgegaan. 35

36 5.6 Sociaal jaarverslag Dit onderzoek heeft uiteindelijk twee doelen. De eerste is het ontwikkelen van een meetinstrument om de social impact van Van Hulley in kaart te brengen. Ten tweede geeft dit onderzoek een advies over de opbouw van een sociaal jaarverslag. In dit sociaal jaarverslag staan de bevindingen van de metingen met een logische en goede opbouw. Via literatuur onderzoek zijn richtlijnen gevonden die beschrijven waar een sociaal jaarverslag aan moet voldoen. Deze zijn te vinden in bijlage 1. Deze richtlijnen vormen de basis van het jaarverslag. Daarnaast is kernonderwerp drie, welke impact die Van Hulley genereert vindt de stakeholder relevant en moet in het jaarverslag?, erop gericht om duidelijk te krijgen over welke impact belangrijk is voor de stakeholders. In het sociaal jaarverslag komt te staan wat de impact is van Van Hulley op de (ex-)vrouwen. Daarnaast communiceert het verslag ook de belangrijkste impact die Van Hulley heeft op haar stakeholders. Het doel van het document is andere te kunnen laten lezen wat het resultaat is van het Van Hulley traject. 5.7 Informatieverwerking Het is van belang dat het onderzoek betrouwbaar en valide is uitgevoerd zodat het tot goede aanbevelingen kan lieden. Het advies zal pas van waarde zijn als het onderzoek betrouwbaar en valide is. Beide begrippen zijn hieronder toegelicht. Betrouwbaarheid De betrouwbaarheid van het onderzoek zegt wat over de resultaten van een onderzoek. Het geeft aan of de resultaten overeenkomen met het onderzoek dat is uitgevoerd. Een onderzoek is betrouwbaar op het moment dat een onderzoek nog een keer uitgevoerd is en wanneer dezelfde resultaten weer naar voren komen. In dit onderzoek is de betrouwbaarheid gewaarborgd door alle belangrijkste stakeholders te ondervragen. De bedrijfsactiviteiten van Van Hulley zorgen voor bepaalde effecten die eerder genoemd zijn. Deze effecten zorgen vervolgens weer voor de social impact. Door deze effecten te controleren bij de verschillende stakeholders vergroot het de betrouwbaarheid van het onderzoek. Het half gestructureerde interview biedt de stakeholders de kans om daadwerkelijk hun mening te geven. Dit type interview sluit uit dat de geïnterviewden geen antwoorden in de mond gelegd krijgen door een bepaalde vraagstelling. Het half gestructureerde interview zorgt voor de meest objectieve antwoorden van de respondenten. In de gesprekken met de vrouwen en ex-vrouwen van Van Hulley speelt de taalbarrière ook een grote rol. De vrouwen zijn bezig om hun Nederlands te ontwikkelen maar dit is nog niet op het niveau dat ze vloeiend de taal beheersen. De betrouwbaarheid ligt op het gebied van elkaar begrijpen. Het is mogelijk dat de vrouwen iets bedoelen wat ze door de taalbarrière niet duidelijk kunnen maken. De betrouwbaarheid is zo groot mogelijk te houden als tijdens de gesprekken steeds dezelfde onderwerpenlijst gebruikt zijn. Het uitwerken van de interviews gebeurt met een transcript waardoor het voor anderen ook mogelijk is, de resultaten van het onderzoek te controleren. De betrouwbaarheid tijdens de interviews van dit onderzoek is ook gewaarborgd door de opnames. Alle interviews zijn opgenomen waardoor geen informatie verloren kon gaan. De kans op informatie verlies is groter wanneer alles gebaseerd is op het geheugen. In dit onderzoek zijn alle interviews uitgewerkt aan de hand van de opnames. 36

37 Validiteit Verhoeven deelt het begrip validiteit in twee begrippen: interne validiteit en externe validiteit. Het algehele begrip is gevat met de vraag meet ik wat ik wil meten?. Wanneer de juiste conclusies volgen uit het onderzoek, dan is de interne validiteit gewaarborgd. Dit is mogelijk wanneer er geen systematische fouten gemaakt zijn tijdens het onderzoek. Externe validiteit gaat over de generaliseerbaarheid van de resultaten. Om zeker te weten dat we meten wat we willen meten, is de hoofdvraag verdeelt in zeven deelvragen. Door eerst de deelvragen te beantwoorden kan er een goed antwoord volgen op de hoofdvraag. Door alle betrokkenen van Van Hulley te interviewen zijn de resultaten te generaliseren. Er is een goed beeld van de situatie binnen Van Hulley en dit beeld is getoetst bij interne en externe partijen. Belangrijk voor de validiteit is ook dat in dit onderzoek het gaat om ervaringen en belevenissen van interne en externe stakeholders. Dit onderzoek levert geen objectieve weerspiegeling van wat zich precies afspeelt tijdens het Van Hulley traject. Het onderzoek biedt een constructie van de ideeën, ervaringen en verwachtingen van de verschillende respondenten. De data die verzameld zijn komen voort uit de interviews en zijn gebaseerd op eigen standpunten over de effecten van het Van Hulley traject. Dit zorgt voor een valide onderzoek. 5.8 Datamatrix In deze paragraaf staat de datamatrix beschreven. Dit overzicht laat zien welke technieken en methoden bijdragen aan het beantwoorden van de centrale- en deelvragen. Belangrijk is dat deskresearch, literatuuronderzoek en dagelijkse observaties ook methodes zijn om de deelvragen te beantwoorden. Het onderzoek bestaat uit een full time stage bij Van Hulley. Door veel aanwezig te zijn in het atelier is het gemakkelijk om de vrouwen te observeren. Dit kan bijdragen aan het onderzoek en aan het beantwoorden van de deelvragen. In tabel 3 is de datamatrix zichtbaar en is per deelvraag aangegeven welke methode moet leiden tot een antwoord. Centrale vraag Vraag Methode Reden Literatuuronderzoek Deskresearch Interviews Welke indicatoren van social impact zijn van belang voor Van Hulley en haar stakeholders en met welke methodieken en instrumenten kunnen deze gemeten worden? Deelvraag 1 Wat is social impact? Literatuuronderzoek Masterclass Deelvraag 2 Welke effecten op de vrouwen realiseert Van Hulley met het opleidingstraject? Theory of change Logic model Counter factual analysis Participatieladder Observatie Interviews Alle methoden zorgen voor het antwoord op de centrale vraag. Dit is een schrijfvraag Het invullen van de theory of change d.m.v. het logic model maakt de effecten zichtbaar. Dit is te controleren door observaties en interviews. 37

38 Deelvraag 3 Deelvraag 4 Deelvraag 5 Wat zijn de belangrijkste stakeholders van Van Hulley? Wat zijn voor de stakeholders de belangrijkste effecten van het Van Hulley traject? Welke methodieken zijn er op dit moment om social impact in een organisatie te meten? Interview Stakeholderanalyse Interviews Theory of change Logic model Literatuuronderzoek Interview D.m.v. een interview met de algemeen directeur zijn de stakeholders te identificeren en door de stakeholderanalyse is er een rangorde te maken. Dit zal door interviews gebeuren met de stakeholders. Als voorbereiding is de theory of change d.m.v. het logic model ingevuld. De modellen komen uit literatuur. In het interview met de impact consultant zijn methodieken ook het onderwerp. Deelvraag 6 Deelvraag 7 Tabel 3 Datamatrix Welke methodieken/methode is het meest geschikt om social impact te meten bij Van Hulley? Hoe kunnen de resultaten van de social impact metingen het beste vertaald worden naar een sociaal jaarverslag? Literatuuronderzoek Observaties Literatuuronderzoek Deskresearch Interviews Uit de literatuur is een selectie te maken van methodes. D.m.v. observaties is te bepalen welke toepasbaar zijn. Uit de literatuur zijn richtlijnen op te maken voor een sociaal jaarverslag. Uit de interviews moet blijken welke informatie er sowieso in moet van de stakeholders. 38

39 6. Resultaten en analyse In dit hoofdstuk staan de resultaten beschreven van het onderzoek. Het zijn de resultaten van het literatuuronderzoek, de interviews en de deskresearch. Tevens is de analyse van de resultaten gegeven. 6.1 Meetinstrument De resultaten van het literatuuronderzoek zijn de theorieën die beschreven staan in het theoretisch kader. In dit onderzoek zijn die theorieën gecombineerd met de dagelijkse waarnemingen verwerkt tot een meetinstrument. Dit meetinstrument bestaat uit vijf onderdelen die verschillende zaken in kaart brengt. De basis van het meetinstrument waren de volgende effecten: 1. het voorkomen van sociaal isolement; 2. de mate van zelfredzaamheid/zelfbewustzijn; 3. het opbouwen/verbeteren van zelfvertrouwen; 4. het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 5. meer inkomen; 6. het behalen van onderwijskwalificaties; 7. het ontwikkelen van intrinsieke motivatie; 8. het aanbrengen van structuur; 9. de positie tot de arbeidsmarkt verbeteren. Deze zijn vertaald naar een vijftal effecten die beter te meten zijn. Door middel van drie interviewvragen zijn prioriteiten aangebracht in de effecten. Die vragen zijn: - Hoe relevant is het effect? - Hoe makkelijk is het effect te meten? - Voor wie is de impact van het effect interessant? Het resultaat van de prioritering zijn de volgende vijf effecten die de basis vormen van het meetinstrument: 1. het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 2. het behalen van onderwijskwalificaties; 3. de mate van sociaal isolement; 4. de positie tot de arbeidsmarkt van de vrouwen; 5. ontwikkelen van intrinsieke motivatie. Op basis van deze vijf effecten is het meetinstrument gebaseerd. Tevens heeft het de basis gevormd van de interviews. Een overzicht van de resultaten van de interviews is te lezen in de volgende paragraaf. De resultaten van alle individuele onderdelen van het meetinstrument zijn te lezen in paragaaf 6.3. Hier is per onderdeel aangegeven wat het doel is van het meetinstrument en hoe Van Hulley de metingen kan uitvoeren. 39

40 6.2 Overzicht interviews Tijdens de interviews met de stakeholders zijn drie kernonderwerpen besproken. Dit zijn de compleetheid van het impactschema, de aanvullingen van de stakeholders en de relevantie van de impact van Van Hulley. De resultaten per stakeholder, per kernonderwerp zijn terug te vinden in tabel 4. Stakeholder Van Hulley vrouw Compleetheid impactschema Het schema is compleet en dient als nulmeting. De impact en effecten op de vrouwen zijn veel besproken en getest. Aanvullingen van de stakeholders Vrouwen krijgen door het traject intrinsieke motivatie, groter zelfvertrouwen, betere taalvaardigheden en Nederlandse werknemersvaardigheden. Tevens groeit het sociale netwerk van de vrouwen. Relevantie van de impact De impact is enorm relevant en verandert de levens van de vrouwen. De vrouw is nu erg anders qua persoon in vergelijking met voor het Van Hulley traject. Van Hulley ex-vrouw Noorderpoort Het schema is compleet en heeft weinig aanvullingen gekregen. De beschreven impact is vooral onderstreept en onderbouwd met voorbeelden. Het schema is een mooie weergave van het nazorgtraject. Het schema is compleet alleen een toevoeging is nog wel het nazorgtraject van Van Hulley. Dit is erg waardevol en zeker de moeite waard om te noemen. Er zijn weinig aanvullingen behalve dat het nazorgtraject echt een toevoeging is voor de ex-vrouw. Het helpt ze de volgende stap te zetten en het zorgt ook voor een plek waar de vrouwen op terug kunnen vallen. Vooral deze steun is belangrijk. Door het traject heeft Noorderpoort de mogelijkheid om docenten nieuwe impulsen te bieden. Krijgt het een waardevolle samenwerking met het Taalhuis. Het opent nieuwe deuren (zakelijk/sociaal) voor het Noorderpoort en het geeft een grote kans op doorstroom naar andere opleidingen van het instituut. De impact van Van Hulley op de ex-vrouwen is enorm. Het is dan ook echt relevante impact omdat het de levens verandert. De vrouw geeft aan zelfstandig te zijn, gegroeid in zelfvertrouwen en ambitieus. Dit is relevant voor de vrouw omdat ze dit elke dag gebruikt tijdens haar werk. De impact is erg relevant door de ontwikkelingen die de vrouwen maken, door de steun tijdens en na het traject van Van Hulley en door de commitment die de vrouwen moeten tonen. Structuur is belangrijk en dat krijgen ze bij Van Hulley. 40

41 Gemeente Groningen Het schema is compleet maar mist nog de invloed van het nazorgtraject. Dit traject is ook erg waardevol omdat het de vrouwen blijft stimuleren zodat ze stappen blijven zetten. Vanwege het traject raken de vrouwen geactiveerd op twee manieren: richting een betaalde baan en op sociaal maatschappelijk opzicht. Niet alleen een betaalde baan maar ook participeren. Het bereik van de gemeentelijke subsidies vergroot zich. Rolmodellen ontstaan voor nog niet geactiveerde vrouwen en sociale cohesie ontstaat in de wijken en tussen verschillende culturen. De impact is relevant en legt een duidelijke nadruk op het vullen van participatiebanen door Van Hulley en het stimuleren en begeleiden van de vrouwen tijdens het traject. Het maken van ontwikkelingsstappen is erg waardevol. Stichting Jasmijn Anton Jurgens Fonds Het schema is compleet en de geformuleerde impact voor Jasmijn ziet de directrice ook. De impact en wisselwerking tussen beide partijen is voor Jasmijn erg waardevol en levert veel nieuwe inzichten op. Het schema is compleet qua impact maar is niet concreet genoeg. Van Hulley is waardevol voor het fonds om verschillende redenen. Van Hulley draagt bij aan de expertise van het fonds en helpt met het behalen van de doelstellingen. Van Hulley zorgt voor kennis over sociaal ondernemen en dient als inspiratie voor nieuwe projecten van Jasmijn. Het traject is een mooi voorbeeld geweest voor Jasmijn Kracht on Tour. De plekken van Van Hulley dienen als een mooie afzetmogelijkheid voor de doelgroep van Jasmijn. Van Hulley zorgt voor kennis over sociaal ondernemen waar het AJF andere initiatieven mee kan helpen. Zo kan het startende ondernemers helpen met het vermijden van valkuilen. Tevens is het fonds bezig met het ontwikkelen van een universele meetmethode. De kennis van Van Hulley draagt hieraan bij. De laatste aanvulling is de businesscase die plaats heeft gevonden bij Van Hulley. Dit heeft geleid tot nieuwe commissieleden. De impact is relevant omdat het de doelgroep van Van Hulley en Jasmijn daadwerkelijk verder helpt. Het traject dient als voorbeeld voor andere projecten en het levert rolmodellen af. Deze rolmodellen activeren weer anderen vrouwen en zo neemt het bereik steeds verder toe. Voor het AJF is de impact relevant alleen de coördinator vindt het niet nodig om het openbaar te communiceren naar anderen. Het bijdragen aan het behalen van de doelen van het AJF is wel openbaar te gebruiken. De relevantie komt ook naar boven door te kijken wat de andere alternatieven in Groningen zijn voor de kwetsbare vrouwen. Wanneer die er niet zijn is het Van Hulley traject erg relevant. 41

42 Stichting DOEN Het schema is compleet op de reden van samenwerken na. De reden waarom de stichting Van Hulley steunt, komt door de overtuiging van de stichting die erg overeenkomt met die van Van Hulley. DOEN vindt dat iedereen mee moet kunnen doen en Van Hulley zet zich hiervoor in. Het bedrijf Van Hulley zorgt ervoor dat mensen en andere bedrijven bekend raken met sociaal ondernemen. Hierdoor draagt het bij aan het behalen van de doelen van stichting DOEN. Zij genereren met hun giften ook indirect impact via het traject. Van Hulley dient ook als concreet consumentenvoorbeeld en het maakt reclame voor de stichting. De beschreven impact is relevant. Dit is onderbouwt doordat de stichting erg positief is over de samenwerking tussen DOEN en Van Hulley. Het bijdragen aan het behalen van de doelstellingen van de stichting is ook relevant. Tabel 4 Overzicht resultaten stakeholder interviews Bijdrage onderzoek interviews De interviews hebben bijgedragen aan het beantwoorden van deelvraag drie en vier. Voorafgaand aan de interviews is een stakeholdersanalyse uitgevoerd. De analyse heeft de belangrijkste stakeholders van Van Hulley in kaart gebracht. Hierdoor was het mogelijk om antwoord te geven op deelvraag drie: Wat zijn de belangrijkste stakeholders van Van Hulley? Het interviewen van de belangrijkste stakeholders heeft geleid tot het antwoord op deelvraag vier: Wat zijn voor de stakeholders de belangrijkste effecten van het Van Hulley traject? In tabel 4 is te lezen wat voor de stakeholders de belangrijkste effecten zijn van het Van Hulley traject en in de volgende paragraaf is deelvraag vier beantwoord. 42

43 6.3 Meetinstrument Voor elk van deze effecten is een instrument bedacht die de social impact van Van Hulley in kaart brengt. Wat betreft het meten is een grote rol weggelegd voor de projectleider, de vrijwilligers en de maatschappelijke stagiaire van Van Hulley. Zij zijn veel in het atelier aanwezig of zijn nauw verbonden met het opleidingstraject. De metingen bestaan uit het doen van waarnemingen, het stellen van vragen of het invullen van formulieren. Dit kan door de vrouwen zelf gebeuren of door de begeleiders. Beide manieren genereren valide en betrouwbare data die te verwerken is in het sociaal jaarverslag. Werknemersvaardigheden De werknemersvaardigheden kan Van Hulley toetsen met een beoordelingsformulier. In dit formulier zijn vaardigheden 15 geformuleerd waarover een gemiddeld geschikte werknemer zou moeten beschikken. Deze vaardigheden zijn: afspraken nakomen, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, opbouwen werkervaring, samenwerken, stressbestendigheid, aanpassingsvermogen en zelfkennis. In bijlage 9 is het beoordelingsformulier te vinden. Gedurende het traject vinden de metingen meermaals plaats zodat de voortgang van de werknemersvaardigheden naar voren komt. Eén van de momenten is het functioneringsgesprek. Tevens begint de meting met een nulmeting aan het begin van het traject. Onderwijskwalificaties Het behalen van de onderwijskwalificaties is een eenvoudig te meten effect. Dit gaat in samenspraak met de projectleider van Van Hulley en de docenten van Noorderpoort. Aan de hand van cijfers en voortgang kan Van Hulley de onderwijsvaardigheden en kwalificaties meten. Op dit moment krijgen de vrouwen alleen nog een bewijs van deelname maar dit gaat misschien nog veranderen. Wanneer weer startkwalificaties te behalen zijn, is dit ook weer een mooie maatstaf voor de onderwijsvaardigheden van de vrouwen. De doorstroom van de vrouwen naar vervolgopleidingen valt ook onder het behalen van de onderwijskwalificaties. Dit is in kaart te brengen wanneer de projectleider contact houdt met de ex-vrouwen tijdens het nazorgtraject. Sociaal isolement De mate van sociaal isolement van de vrouwen is te meten aan de hand van de cirkels van Lensink. Dit figuur is afgebeeld in bijlage 10. De vrouwen kunnen dit figuur invullen tijdens het traject. Op dit moment verzorgt de projectleider van Van Hulley vaak een workshop op dinsdagochtend. Deze workshops staan in het teken van allerlei onderwerpen. Tijdens een aantal van deze workshops kunnen de vrouwen het figuur invullen. Dit geeft Van Hulley een overzicht over de mogelijke groei van het sociale netwerk. Door vragen te stellen is de oorzaak van de groei te achterhalen. In het sociaal jaarverslag zijn de cijfers in grafieken te verwerken. Met story tellingen kan Van Hulley voorbeelden van vrouwen verwerken in het sociaal jaarverslag

44 Afstand tot de arbeidsmarkt De afstand tot de arbeidsmarkt van de vrouwen is te meten met de participatieladder. Dit instrument is verwerkt in het intakeformulier van Van Hulley. Door een aantal simpele vragen te stellen is de ladder in te vullen. De ladder is erkend door de gemeente Groningen en dus geeft het een valide en betrouwbaar beeld van de situatie van de vrouwen. In bijlage 11 is het intakeformulier te vinden. Dezelfde vragen zijn later in het traject weer te gebruiken. Hierdoor is wederom de voortgang te bepalen van de vrouwen. Het doel is uiteindelijk een betaalde baan vinden zodat geen afstand meer bestaat tussen de vrouw en de arbeidsmarkt. Het is een simpel instrument dat direct bij de intake van de vrouwen toepasbaar is. Hetzelfde instrument is gedurende het opleidings- en nazorgtraject inzetbaar. Het geeft steeds de situatie weer van de vrouwen ten opzichte van de arbeidsmarkt. Ook hier is een mogelijke voortgang uit af te lezen. Het doel ook hier is om doorstroom te realiseren naar een betaalde baan. Ontwikkelen intrinsieke motivatie Door met de vrouwen in gesprek te gaan kunnen de werknemers van Van Hulley de dromen en doelen van de vrouwen definiëren. Tijdens de intake is in het formulier ook de vraag verwerkt wat de dromen van de vrouwen zijn. Gedurende het traject valt op dat de vrouwen steeds beter een beeld krijgen van wat ze kunnen bereiken. Het zorgt voor een duidelijk toekomstbeeld bij de vrouwen. Dit is impact die Van Hulley via story telling kan communiceren. In bijlage 12 is het intakeformulier vinden. Totstandkoming meetinstrument Het meetinstrument is het resultaat van een gedegen literatuuronderzoek en deskresearch. Door de literatuur en theorie was het mogelijk, de effecten te definiëren die Van Hulley realiseert op de werkneemsters met het opleidingstraject. Het meetinstrument is het antwoord op deelvraag twee, vijf en zes. Het definiëren van de effecten heeft de basis gevormd. Daarna is gezocht naar methodieken en als laatste is gefilterd op geschikte methodieken voor Van Hulley. Het resultaat van dit proces is het meetinstrument voor de impactmetingen bij Van Hulley. In paragraaf 5.3 is elke deelvraag individueel beantwoord. 44

45 6.4 Analyseoverzicht Met de resultaten van het onderzoek zijn de deelvragen te beantwoorden. Hieronder is per deelvraag het antwoord gegeven. Deze analyse draagt bij aan het beantwoorden van de centrale onderzoeksvraag. Dit is te lezen in het hoofdstuk 8. Deelvraag 1: Wat is social impact? Social impact is de verandering die door de bedrijfsactiviteiten aan een bedrijf toe te schrijven is. Dit is gepland of ongeplande verandering. Voor Van Hulley gaat het om de verandering die aan het Van Hulley traject toe is te schrijven. (Kroese, 2015, p.7). Social impact is ook de maatschappelijke meerwaarde die een onderneming creëert met haar bedrijfsactiviteiten Deelvraag 2: Welke effecten op de vrouwen realiseert Van Hulley met het opleidingstraject? De negen effecten die Van Hulley realiseert op de vrouwen met het opleidingstraject zijn: 1. het voorkomen van sociaal isolement; 2. de mate van zelfredzaamheid/zelfbewustzijn; 3. het opbouwen/verbeteren van zelfvertrouwen; 4. het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 5. het genereren van meer inkomen; 6. het behalen van onderwijskwalificaties; 7. het ontwikkelen van intrinsieke motivatie; 8. het aanbrengen van structuur; 9. de positie tot de arbeidsmarkt verbeteren. Deze effecten zijn in dit onderzoek verwerkt tot vijf effecten die beter in kaart te brengen zijn door Van Hulley B.V.: 1. Het ontwikkelen van werknemersvaardigheden; 2. Het behalen van onderwijskwalificaties; 3. De mate van sociaal isolement; 4. De positie tot de arbeidsmarkt van de vrouwen; 5. Ontwikkelen van intrinsieke motivatie. Dit zijn de door dit onderzoek gedefinieerde effecten die Van Hulley realiseert met haar leerwerk traject die de vrouwen doorlopen. Deelvraag 3: Wat zijn de belangrijkste stakeholders van Van Hulley? De stakeholders van Van Hulley zijn door middel van een stakeholdersanalyse in kaart gebracht. Uit de analyse kwamen de volgende acht belangrijkste stakeholders naar voren: Interne stakeholders Van Hulley B.V. Van Hulley vrouwen Van Hulley ex-vrouwen Tabel 5 Belangrijkste stakeholders Van Hulley Externe stakeholders Noorderpoort Gemeente Groningen Stichting Jasmijn Anton Jurgens Fonds Stichting DOEN De analyse zelf is te lezen in hoofdstuk vier paragraaf twee. 45

46 Deelvraag 4: Wat zijn voor de stakeholders de belangrijkste effecten van het Van Hulley traject? De belangrijkste effecten van het Van Hulley traject is, de impact die de stakeholders relevant vinden. Deze resultaten staan in tabel zes. Per stakeholder zijn de voor hun belangrijkste effecten van het Van Hulley traject gedefinieerd. In de tabel zijn Van Hulley B.V., de Van Hulley vrouwen en de Van Hulley ex-vrouwen buiten beschouwing gelaten. De reden hiervoor is dat deze interne stakeholders alle effecten belangrijk vinden. Uit de gesprekken en interviews met de (ex-)vrouwen van Van Hulley blijkt dat ze het bedrijf erg dankbaar zijn voor alles. Alle ontwikkelingen die ze door gemaakt hebben vinden ze waardevol en ze geven aan dat het ze nooit was gelukt zonder Van Hulley. De directie van Van Hulley is vooral geïnteresseerd in wat de externe stakeholders relevante impact van het traject vinden. Zelf ziet de directie het belang van alle effecten van het traject. Stakeholder Noorderpoort Gemeente Groningen Stichting Jasmijn Anton Jurgens Fonds Stichting DOEN Tabel 6 Belangrijkste effecten Van Hulley traject Belangrijkste effecten volgens de stakeholder Het ontwikkelen van intrinsieke motivatie, werknemersvaardigheden en onderwijsvaardigheden. Het nazorgtraject dat ook na het opleidingstraject zorgt voor steun en motivatie bij de vrouwen. Het ontwikkelen van intrinsieke motivatie, werknemersvaardigheden en onderwijsvaardigheden. Het verbeteren van het sociale netwerk van de vrouwen. Het nazorgtraject dat ook na het opleidingstraject zorgt voor steun en motivatie bij de vrouwen. Het ontwikkelen van intrinsieke motivatie, werknemersvaardigheden en onderwijsvaardigheden. Het verbeteren van het sociale netwerk van de vrouwen. Het creëren van rolmodellen voor andere kwetsbare vrouwen. Het samenwerkingsverband tussen Van Hulley en Jasmijn en de uitwisseling van kennis. Het ontwikkelen van intrinsieke motivatie, werknemersvaardigheden en onderwijsvaardigheden waardoor Van Hulley bijdraagt aan het behalen van de doelen van het AJF. Het uitwisselen van kennis over sociaal ondernemen tussen Van Hulley en AJF. Het ontwikkelen van intrinsieke motivatie, werknemersvaardigheden en onderwijsvaardigheden. Het verbeteren van het sociale netwerk van de vrouwen. Van Hulley draagt bij aan het behalen van de doelen van Stichting DOEN (kwetsbare mensen weer mee laten doen in de maatschappij). 46

47 Deelvraag 5: Welke methodieken zijn er op dit moment om social impact in een organisatie te meten? Voor het meten van social impact in een onderneming zijn veel methodieken aanwezig. In het theoretisch kader is een aantal van deze methoden terug te vinden. Het belangrijkste resultaat van dit onderzoek is, dat eigenlijk elke impact meting begint met Theory of Change. Een ander veel gebruikte methode is de SROI methode. Deze is echter voor Van Hulley niet direct goed toepasbaar omdat het de impact probeert om te rekenen naar geldbedragen. Hetzelfde geldt voor de SAA methode waar organisatie via een officiële audit hun social impact kunnen laten meten. Door het beperkte budget van Van Hulley is ook deze methode niet toepasbaar voor Van Hulley. Via literatuuronderzoek zijn er nog veel meer methodieken te vinden alleen deze zijn buiten dit onderzoek gelaten omdat ze niet toepasbaar zijn voor de doelgroep van Van Hulley. Deelvraag 6: Welke methodieken/methode is het meest geschikt om social impact te meten bij Van Hulley? Voor Van Hulley is geen enkele methode geschikt die direct toepasbaar is om de social impact te meten. Dit is de reden geweest dat een eigen methode is ontwikkeld. Dit instrument bestaat uit verschillende onderdelen. Eén van deze onderdelen is de participatieladder. Deze methode uit 2008 is wel direct toepasbaar voor de organisatie. De gemeente Groningen gebruikt de participatieladder voor het bepalen van de afstand tot de arbeidsmarkt. Dit maakt het instrument uitermate geschikt voor de meetmethode van Van Hulley. Naast de ladder is er nog één model toepasbaar in de meetmethode van Van Hulley. Dit zijn de netwerkcirkels van Lensink. Ook dit figuur is onderdeel van de Van Hulley methode waarmee het sociaal netwerk van de vrouwen in kaart te brengen is. Alle andere onderdelen zijn gebaseerd op theorieën en/of waarnemingen en zijn afgestemd op de doelgroep van Van Hulley. Dit heeft geleid tot het meetinstrument wat nu beschikbaar is. Deelvraag 7: Hoe zijn de resultaten van de social impact metingen het beste te vertalen naar een sociaal jaarverslag? Voor Van Hulley is een aantal zaken van belang omtrent het maken van een sociaal jaarverslag. Allereerst is het belangrijk dat het bedrijf de internationaal erkende richtlijnen hanteert, beschreven in bijlage één. In deze richtlijnen staan de basis elementen die een sociaal jaarverslag moet bevatten. Daarnaast hebben de respondenten aangegeven wat de belangrijkste effecten zijn die Van Hulley realiseert. Uit deze effecten vloeit de social impact voort. Wanneer Van Hulley deze resultaten weergeeft in het sociaal jaarverslag, weet het bedrijf dat de inhoud van het verslag relevant is voor de stakeholders en eventueel andere geïnteresseerden. Voor het beschrijven van de social impact in een sociaal jaarverslag zijn twee manieren: - Letterlijke weergave van de cijfers; - Story telling. Sommige delen van de impact zijn goed in cijfers uit te drukken. Denk hierbij aan doorstroompercentages naar vervolgopleidingen, vrijwilligerswerk of een betaalde baan. Andere zaken zijn de instroom en uitstroom van de vrouwen. Hoeveel vrouwen beginnen het traject en hoeveel ronden het traject af? De ontwikkeling van de werknemersvaardigheden is ook in cijfers weer te geven net zoals de stappen op de participatieladder. Wanneer het lastiger is om de resultaten in cijfers uit te drukken kan Van Hulley door middel van story telling de resultaten tonen. Story telling is een manier om met een persoonlijk verhaal, informatie over de impact of het proces te vertellen 16. De ontwikkeling van intrinsieke motivatie kan Van Hulley laten zien door met een mooi voorbeeld van één van de vrouwen het te illustreren

48 7. Conclusie en aanbevelingen Dit hoofdstuk geeft antwoord op de centrale onderzoeksvraag en formuleert de aanbevelingen voor de directe van Van Hulley B.V Conclusie Van Hulley is een sociale onderneming en maakt van gebruikte overhemden, boxershorts. Vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt maken de boxers. Van Hulley biedt de vrouwen een leerwerk traject aan van 26 uur per week. Dit traject is een participatiebaan waarmee de vrouwen zich kunnen ontwikkelen. Het doel is om de vrouwen door te laten stromen naar een vervolgopleiding, vrijwilligerswerk of een betaalde baan. Na het leerwerk traject biedt Van Hulley de vrouwen nog twee jaar lang een nazorgtraject aan waarin het bedrijf de vrouwen blijft steunen gedurende hun vervolgstappen. Doordat Van Hulley een sociale onderneming is, zit de waarde van het bedrijf in de omzet van boxers én het sociale traject. De omzet is bekend, alleen er is nog geen zicht op de waarde van het sociale aspect. Uit dit probleem is de volgende centrale onderzoeksvraag voort gekomen: Welke indicatoren van social impact op de werkneemsters, zijn van belang voor Van Hulley en haar stakeholders en met welke methodieken en instrumenten kan Van Hulley haar impact meten? Uit het onderzoek is gebleken dat het vijf effecten zijn die het Van Hulley traject realiseert. Deze vijf effecten zijn relevant, goed meetbaar en toe te schrijven aan het Van Hulley traject. Hierdoor is te concluderen dat het impact is die Van Hulley als bedrijf genereert. De indicatoren die van belang zijn voor Van Hulley en haar stakeholders zijn: 1. Van Hulley ontwikkelt werknemersvaardigheden bij de vrouwen; 2. door het Van Hulley traject ontwikkelen de vrouwen onderwijsvaardigheden die leiden tot onderwijskwalificaties; 3. de Van Hulley vrouwen breiden hun sociale netwerk uit, waardoor sociaal isolement afneemt; 4. de positie tot de arbeidsmarkt van de vrouwen verbetert zich; 5. de vrouwen raken geactiveerd en raken intrinsiek gemotiveerd. Uit de interviews met de stakeholders is gebleken dat nog drie extra, belangrijke indicatoren van Van Hulley te benoemen zijn. Uit de resultaten van de interviews zijn de volgende punten belangrijk gebleken voor de stakeholders: 1. Van Hulley biedt een nazorgtraject die de ex-vrouwen goede begeleiding en steun biedt; 2. Van Hulley genereert ook impact door de samenwerkingsverbanden met de externe stakeholders. De kennis uitwisseling is erg waardevol; 3. Van Hulley draagt bij aan het behalen van de doelen van sommige stakeholders, door de impact die het genereert. Het nazorgtraject is opgenomen in het meetinstrument. Tijdens deze periode zullen metingen plaats vinden. De samenwerkingsverbanden en bijdragen aan de doelen van de stakeholders kan Van Hulley nog toevoegen aan het meetinstrument. Met het meetinstrument dat ontworpen is tijdens dit onderzoek kan Van Hulley haar impact meten. Het was niet mogelijk om één instrument te ontwikkelen. Dit is de reden dat het uiteindelijke instrument bestaat uit vijf onderdelen. De uitgewerkte instrumenten zijn te vinden in bijlage negen tot en met dertien. Het instrument is gebaseerd op de Theory of Change, de participatieladder, de netwerkringen van Lensink en de waarnemingen binnen het bedrijf Van Hulley. Het eindproduct is een mix van onderdelen die uit de literatuur komen en de vereisten die komen met de doelgroep bij Van Hulley. Het instrument is toegankelijk en is te gebruiken door de vrouwen en de medewerkers van Van Hulley. Het implementatieplan van het meetinstrument is geschreven door de student HRM van de Hanzehogeschool Groningen. Dit was onderdeel van haar scriptie en afstudeeronderzoek. De aanbevelingen adviseren over de verwerking van de resultaten tot een sociaal jaarverslag. 48

49 7.2 Aanbevelingen De conclusie van dit onderzoek brengt een aantal aanbevelingen met zich mee die onder te verdelen zijn in aanbevelingen op de korte en lange termijn. Deze aanbevelingen zijn gericht tot de directie van Van Hulley B.V.. Hieronder zijn de aanbevelingen te lezen. Het doel van Van Hulley is vanaf de start van het nieuwe traject te beginnen met de metingen. Dit zal het eerste traject worden waarin de metingen verwerkt zijn. Uiteindelijk leiden de metingen tot het sociaal jaarverslag. Voor dit onderzoek zijn test metingen uitgevoerd, deze resultaten zijn te gebruiken voor resultaten over het traject De medewerkers van Van Hulley kunnen samen met, of namens de vrouwen de instrumenten invullen zodat als nog een rapportage mogelijk is over het huidige traject. Een nadeel is dat er een concrete nulmeting mist. Aanbevelingen korte termijn De aanbevelingen voor de korte termijn zijn: - Voer nog zoveel mogelijk metingen uit voor het huidige traject. De vrouwen zijn op dit moment zelfstandig genoeg dat zij de instrumenten zelf kunnen invullen. De projectleider kan met terug werkende kracht resultaten invoeren, zodat de voortgang van het huidige traject als nog zichtbaar te maken is. Hier door kan er een beknopt sociaal jaarverslag tot stand komen. - Volg nu al het implementatieplan van de HRM student. Hierin staan de metingen logischerwijs beschreven. De metingen beginnen tijdens de intakes. Deze intakes vinden plaats in het huidige traject. Voor de meest complete metingen voor traject moet Van Hulley dus nu al beginnen. - Zorg voor een goed en duidelijke nulmeting. Dit is het startpunt van het ontwikkelingsproces van de vrouwen. Een duidelijk nulpunt is belangrijk omdat het ervoor zorgt dat de lezer van het sociaal jaarverslag weet wat er daadwerkelijk bereikt is tijdens de periode bij de vrouw. Aanbevelingen lange termijn De aanbevelingen op de lange termijn zijn: - Houd contact met de stakeholders over de impact die Van Hulley denkt te genereren. Gebleken is dat de impactschema s hier een handig middel voor zijn. Het geeft een vereenvoudigde weergave van de veranderketens en het verschaft de stakeholder inzicht in het proces. - Stuur de stakeholders een conceptversie van het jaarverslag. Uit de interviews is gebleken dat niet alle impact geschikt is voor een sociaal jaarverslag. Bepaalde impact die Van Hulley genereert bij de stakeholders is vooral voor intern gebruik. Het is dus aan te bevelen om het jaarverslag ter controle op te sturen naar de stakeholders voordat de publicatie plaatsvindt. - Zorg voor duidelijke afzetkaders. Afzetkaders zijn cijfers van andere instanties waar Van Hulley haar resultaten mee kan vergelijken. Een belangrijke bron zijn de cijfers van de gemeente Groningen. Van Hulley kan via Onderzoek en Statistiek Groningen cijfers vinden over bijvoorbeeld de doorstroompercentages die de gemeente zelf genereert. Door de cijfers van Van Hulley met anderen te vergelijken kan het bedrijf goed communiceren wat hun waarde is. - In de rapportage van de metingen kan Van Hulley ook benoemen wat de alternatieven zijn voor de doelgroep. In Groningen zijn er geen initiatieven die dezelfde doelgroep helpt met het ontwikkelen educatieve en werknemersvaardigheden. Dit maakt het bedrijf extra waardevol en dus is het interessant om dit te communiceren. - De effecten en de impact op de vrouwen is een erg dynamisch proces. Een voorbeeld hiervan is het onderwijs. Momenteel spelen veranderingen rondom de diplomering van de vrouwen. De vrouwen krijgen misschien in plaats van het bewijs van deelname weer een startkwalificatie. Het meetinstrument meet de onderwijsvaardigheden en zal daarom de wijziging opnemen. Het instrument zal dus continu mee moeten met de ontwikkelingen. 49

50 8. Reflectie op het onderzoek In dit hoofdstuk is gekeken naar de relevantie en bruikbaarheid van de onderzoeksmethode. Tevens is een algehele reflectie op dit onderzoek en de onderzoeker gegeven. Relevantie en bruikbaarheid Gedurende het onderzoek is gebleken dat de meetmethode relevant en bruikbaar is. De meetmethode is getest en het is gebleken dat het goed toepasbaar is binnen de bedrijfsactiviteiten van Van Hulley. Samen met de projectleider zijn de stappen en instrumenten besproken. De meetinstrumenten zijn eenvoudig te gebruiken en leveren de juiste data. Deze data geeft aan wat Van Hulley bereikt met haar traject. Het instrument is zo ingericht dat het de voortgang monitort van alle vrouwen individueel. Op deze manier krijg Van Hulley een goed beeld van de ontwikkelingen die de vrouwen hebben door gemaakt. Dit is ook wat de stakeholders belangrijk vinden. De resultaten van de metingen zijn overzichtelijk en makkelijk te verwerken tot een sociaal jaarverslag. Met het sociale jaarverslag kan Van Hulley geïnteresseerden of nieuwe partijen laten zien wat ze bereiken met hun sociale traject. Vanuit de directie van Van Hulley B.V. was, het maken van een document die inzetbaar is om de sociale waarde te communiceren, altijd al het doel. Met het meetinstrument, de richtlijnen voor het sociaal jaarverslag en de aanbevelingen, is dit doel haalbaar. Onderzoeksresultaten Voor de resultaten is gesproken met de belangrijkste stakeholders, de werknemers, de vrouwen en de ex-vrouwen. Sommige gesprekken zijn via de officiële interviews gegaan en anderen zijn via waarnemingen verlopen. Door de dagelijkse aanwezigheid bij het bedrijf was het mogelijk, veel informatie te verzamelen. Al deze informatie heeft bij gedragen aan het beantwoorden van de centrale onderzoeksvraag. Dit is de reden dat de centrale vraag goed te beantwoorden was. Belangrijk is wel om kritisch te zijn omdat het niet gaat over objectieve data. Het is allemaal de observatie van de onderzoeker en de meningen van de stakeholders. De respondenten zijn vertegenwoordigers van de stakeholders. Hun persoonlijke meningen zijn opgenomen als resultaten. Ook al zijn de respondenten geselecteerd op hun betrokkenheid met Van Hulley blijven het subjectieve resultaten. Dit kan ervoor zorgen dat de resultaten niet helemaal representatief zijn. Impactmetingen is een actueel onderwerp waar veel ontwikkelingen plaats vinden. Dit kan leiden tot nieuwe modellen, instrumenten of theorieën die beter toepasbaar zijn voor dit onderzoek. Het is dus van belang dat dit onderzoek mee gaat met de ontwikkelingen. Dat heeft als gevolg dat de resultaten van dit onderzoek voor dit jaar actueel zijn maar dat het volgend jaar weer achterhaald kan zijn. Hierdoor heeft Van Hulley de taak om goed met de tijd mee te gaan. De effecten beschreven in dit onderzoek blijven wel toepasbaar. Dit nieuwe instrument kan dan het instrument in de huidige methode vervangen. Suggestie vervolgonderzoek Een vervolgonderzoek kan zijn om de duur van de impact van Van Hulley te onderzoeken. Impact is echt relevant wanneer het niet binnen enkele maanden weer verdwenen is. Het vervolgonderzoek zou kunnen bekijken hoe groot de impact daadwerkelijk is en hoe lang het duurt. Het vervolgonderzoek kan bijvoorbeeld de impact op de kinderen en omgeving van de vrouw meenemen. Tevens is te toetsen wat nou echt de daadwerkelijke resultaten zijn van het Van Hulley traject. Hoeveel vrouwen stromen door naar een betaalde baan? Een laatste aspect kan een meer wetenschappelijk onderzoek zijn die zich richt op zaken als de structuur die Van Hullley biedt. Het is al aangetoond dat structuur in het leven kan leiden tot een verbeterde mentale en fysieke gezondheid. De onderzoeker kan de impact van Van Hulley op dit gebied onderzoeken. 50

51 Reflectie onderzoek Het onderzoek is begonnen met een lang en uitgebreid literatuuronderzoek gevolgd door een masterclass en interview met de impact consultant. Deze voorbereiding is essentieel gebleken voor het onderzoek. Sociaal ondernemen en social impact zijn voor een bedrijfskundige nieuwe onderwerpen, waardoor kennis ontbrak. Na het literatuuronderzoek, de masterclass en het interview was al veel meer duidelijk en is een goede opzet gemaakt voor het onderzoek. Dit deel verliep redelijk soepel en ging goed. Het maken en invullen van de impactschema s verliep ook voorspoedig. Voor de stakeholders was het schema duidelijk en goed toepasbaar. Daarnaast ging het plannen van de interviews ook goed. De afspraken waren duidelijk met als resultaat dat alle afspraken doorgingen. Hierdoor zijn alle stakeholders geïnterviewd. De voorbereiding van de interviews was goed, waardoor er bruikbare resultaten uit voortkwamen. Wat minder goed ging dit onderzoek, is het aantal respondenten. Het was misschien van toegevoegde waarde geweest als meer Van Hulley vrouwen en Van Hulley ex-vrouwen geïnterviewd waren. Hierdoor is hun mening beter te controleren bij andere vrouwen. Dit maakt de resultaten nog betrouwbaarder. Nu is vaak informeel met de vrouwen gesproken, gedurende hun werkzaamheden, tijdens de pauze of voor of na werktijd. Dit heeft bruikbare resultaten opgeleverd alleen komt dat nu niet terug in de uitgewerkte interviews. Dit had beter gekund door meer vrouwen en ex-vrouwen te interviewen. Een ander punt wat niet goed ging is de enquête. In het plan van aanpak is nog sprake van een enquête voor de klanten. Later is dit niet meer haalbaar doordat Van Hulley graag zelf een enquête wil uitzetten onder de klanten. Hierdoor valt een stakeholder weg in dit onderzoek. Dit had beter gekund door eerder met Van Hulley te communiceren over hoe de enquête vorm moet krijgen. Door misschien eerder dit te overleggen, weten beide partijen wat de bedoeling is en is misschien nog een oplossing te bedenken. Het laatste minpunt is het plan van aanpak wat de basis heeft gevormd van dit onderzoek. Door de onervarenheid als onderzoeker heeft het lang geduurd voordat het plan van aanpak tot stand kwam. De goede opbouw en invulling van het plan van aanpak en de afstudeeropdracht waren moeilijk. Het gevoel dat geen progressie werd gemaakt overheerste. Doordat het lang duurt voordat het verslag vorm krijgt, werkt het frustrerend omdat het lijkt alsof er geen voortgang is gemaakt. Deze worsteling heeft veel tijd gekost. Dit is een van de oorzaken van de tijdsnood tijdens dit onderzoek. Reflectie onderzoeker Belangrijk voor de reflectie is dat de onderzoeker onervaren is waardoor het onderzoek fouten kan bevatten. Dit onderzoek is het eerste echte onderzoek, uitgevoerd door de onderzoeker. Daarbij komt dat het onderwerp sociaal ondernemen en social impact nieuw was voor de onderzoeker. Het heeft veel tijd gekost om bekend te raken met het onderwerp. Al met al heeft het lang geduurd voordat het daadwerkelijke onderzoek begon. De grote voorbereiding heeft als gevolg gehad dat de rest van het onderzoek onder tijdsdruk stond. Hierdoor is het mogelijk dat niet alle theorieën en modellen rondom het onderwerp bestudeerd zijn. Tevens is het onderwerp heel dynamisch waardoor dit onderzoek volgend jaar misschien al weer achterhaald kan zijn. Voor Van Hulley is het daarom belangrijk om het verslag te blijven vernieuwen. Door de onervarenheid van de onderzoeker is het ook belangrijk dat Van Hulley de adviezen kritisch bekijkt en niet blind als waarheid aanneemt. Het streven is geweest het onderzoek zo adequaat en goed mogelijk uit te voeren maar het is geen garantie dat er fouten zijn gemaakt of dat er stappen over het hoofd zijn gezien. 51

52 Bijlage 1 Richtlijnen sociaal jaarverslag Voor het schrijven van duurzaamheidsverslagen zijn twee erkende richtlijnen. De eerste is een Europese richtlijn voor verslagen over social impactmetingen. Deze is direct van toepassing voor het sociaal jaarverslag van Van Hulley. De tweede is meer gericht op duurzaamheid en de verslaglegging ervan. Hieronder staan beide richtlijnen beschreven. Social reporting standard Voor het schrijven van een sociaal jaarverslag zijn sinds kort Europese richtlijnen opgesteld. Deze richtlijnen zijn de standaard voor impactmetingen door sociale ondernemingen. Volgens deze standaard geeft een impactrapportage antwoord en levert het informatie op een aantal punten. Deze punten zijn: 1. het maatschappelijke probleem dat de onderneming aan pakt; 2. de schaal van het probleem (hoe groot is het probleem en wie hebben ermee te maken); 3. hoe kom je tot de effecten en welke impact het bedrijf verwacht te hebben; 4. de behaalde social impact (wat is daadwerkelijk bereikt?); 5. de plannen en vooruitzichten (wat gebeurt met de informatie, waarvoor gebuikt je het?); 6. organisatiebeschrijving; 7. financiën 17. Deze richtlijnen helpen bij het opstellen van een sociaal jaarverslag. Het volgen van deze punten zorgt voor een sociaal jaarverslag dat voldoet aan Europese standaarden. Het sociaal jaarverslag moet gaan dienen met twee functies. Ten eerste kan het management haar verantwoordelijkheid afleggen met het sociaal jaarverslag. Ten tweede moet het verslag de Van Hulley beleving over brengen. De Europese richtlijnen dienen als basis van het sociaal jaarverslag. Het uiteindelijke advies over dit document zal ook de doelstellingen van het management van Van Hulley meenemen. De beschreven theorie dient niet tijdens het ontwikkelen van het meetinstrument. Het is geen instrument of theorie dat kan helpen bij het in kaart brengen van de impact. Deze richtlijnen zijn toepasbaar nadat de metingen uitgevoerd zijn. De resultaten vormen samen met de richtlijnen de basis voor het sociaal jaarverslag. Global reporting initiative Het Global reporting initiative is een onafhankelijke organisatie die allerlei organisaties helpt met het begrijpen en communiceren van de impact van het bedrijf. De organisatie heeft een systeem ontworpen die door elke organisatie is te gebruiken. De GRI standaard is de eerste wereldwijd erkende standaard voor duurzame verslagen. De GRI richtlijn bestaat uit twee onderdelen: het verslaggevingsraamwerk en de richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving. Het raamwerk moet dienen als een algemeen aanvaard systeem die is ontworpen voor gebruik door elke organisatie. Het raamwerk bevat algemene en sectorspecifieke inhoud over de toepasbaarheid van de duurzaamheidsprestaties van een organisatie. De richtlijnen bestaan uit principes voor het bepalen van de inhoud van het verslag. Tevens bevat het standaardonderdelen van het verslag om de informatie zo goed mogelijk weer te geven. De principes van de rapportage zijn materialiteit, betrokkenheid van alle belanghebbenden, duurzaamheidscontext en volledigheid. De standaardonderdelen zijn opgenomen in verschillende categorieën: profiel, managementbenadering en prestatie-indicatoren

53 Bijlage 2 Uitgewerkt interview Van Hulley vrouw In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de Van Hulley vrouw te vinden. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley Uit het interview bleek dat het impactschema compleet was ten opzichte van de vrouwen. Dit is ook goed te verklaren omdat de voorstudie van dit onderzoek gericht is op de impact en effecten van Van Hulley. Het is dus goed in te schatten wat de impact is voor de vrouwen van het Van Hulley traject. Interessant is het om de weg er naar toe te bespreken met de vrouwen. Tevens is het interessant om de impact zelf te bespreken omdat de vrouwen niet altijd inzien wat ze bereiken. Zoals gezegd is het schema compleet en was de geïnterviewde het er mee eens. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met een deelnemer van het Van Hulley traject Deze deelnemer is vanaf het begin actief binnen het traject en is inmiddels al goed bekend met het bedrijf Van Hulley. Het traject is ruim over de helft en inmiddels zijn al grote stappen gemaakt die zichtbaar zijn voor zowel de vrouw als externen. Puntsgewijs is het schema besproken en is daar gevraagd naar de mening. Dit interview kan ook dienen als nulmeting omdat het de vrouw zelf betreft die de impact ondergaat. Hieronder staan de aanvullingen op de vier veranderketens per keten beschreven. Opleidingstraject Uit het interview is gebleken dat het aanbieden van het opleidingstraject zorgt voor een grotere kans op een betaalde baan, vervolg opleiding of plek als vrijwilliger. De reden hiervoor is dat de vrouwen intrinsiek gemotiveerd raken en weer een toekomst voor ogen hebben. Tijdens het interview werd het voorbeeld gegeven dat de situatie voor Van Hulley bestond uit de kinderen naar school brengen en het huishouden doen. Hierdoor zonk ze steeds verder weg en was de vrouw niet gelukkig. De vrouw heeft in haar thuisland een goede baan gehad en een hoge opleiding gevolgd. Deze kan ze in Nederland niet meer tot uitvoering brengen. Door haar beperkte werkzaamheden die ze deed werd ze ongelukkig en ging ze echt van dag tot dag leven. Gedurende het Van Hulley traject heeft vrouw weer dromen kunnen ontwikkelen en heeft ze weer een doel voor ogen. Dit zorgt ervoor dat de vrouw zich inzet om haar doelen en dromen te verwezenlijken. De impact klopt dus en de vrouwen zien daadwerkelijk weer kansen die ze kunnen bereiken. Extra taallessen De extra taallessen die de vrouwen volgen zijn erg nuttig en waardevol blijkt uit het interview. De taalcoaches zijn ervaren en kunnen goed met de doelgroep werken. Hierdoor gaan de ontwikkelingen van de vrouwen sneller en zijn ze zelfverzekerder over hun taalvaardigheden. De vrouw gaf tijdens het interview aan dat ze nu ook meer durft omdat ze beter Nederlands spreekt. Ze durft zich te mengen in gesprekken en ze durft instanties te bellen waar ze eerder naar toe ging zodat ze eventueel met handen en voeten haar verhaal kon onderbouwen. Dit is duidelijk impact die de extra taallessen hebben op de vrouwen. Uit het interview bleek verder ook nog dat de vrouw haar kinderen ook steeds meer en beter Nederlands met elkaar spreken. De kinderen gaan in Nederland naar school en spreken vloeiend Nederlands. Ze vinden het leuk dat hun moeder nu ook steeds beter Nederlands spreekt. Door de ontwikkeling in taalvaardigheden geeft het de vrouw ook een goed gevoel over een mogelijke vervolgopleiding. Waar ze eerst dacht dat het onmogelijk was gelooft ze nu in zichzelf en heeft ze inmiddels een intakegesprek gevoerd om met een opleiding te mogen beginnen. 53

54 Participatiebaan De participatiebaan zorgt voor werkervaring voor de vrouwen in Nederland. De Van Hulley vrouw vertelt dat een groot verschil aanwezig is in werkethos tussen haar thuisland en Nederland. In haar thuisland heeft ze lange tijd gewerkt en had ze een goede baan. De vrouw is nu ruim twaalf jaar in Nederland maar heeft hier nog nooit gewerkt. Ze merkt een groot verschil in onderlinge omgang. In haar thuisland was de cultuur dat veel leidinggevenden actief waren. In haar thuisland was altijd iemand die weer boven je stond, hierdoor ontstond veel gevoel voor gezag. Daarnaast waren de werktijden ook niet duidelijk. De begintijd stond vast alleen de eindtijd verschilde erg per dag. De vrouw gaf aan dat ze het belangrijk en fijn vind om te ervaren hoe de werksfeer in Nederland is. Daarnaast merkt ze dat ze ook werknemersvaardigheden aan het ontwikkelen is. Zo kwam naar voren dat ze nu echt leert om samen te werken. Tevens gaf ze aan dat ze nu ook durft voor haar eigen werk op te komen en dat ze werk van een ander, wat niet het niveau heeft, weer terug geeft. Door de participatieplek doen de vrouwen werkervaring op en bouwen ze aan een CV. Een ander belangrijk punt is het plannen. De vrouwen verbinden zich met een contract aan Van Hulley waardoor ze minimaal 26 uur per week aan het werk of op school zijn. Dit vergt veel planning en structuur van de vrouwen. De geïnterviewde gaf ook aan dat ze tegenwoordig alles zelfstandig moet doen. Waar ze eerder van dag tot dag leefde is dat nu niet meer mogelijk. Ze moet rekening houden met haar twee kinderen, werk, school, huishouden en waar mogelijk haar vrije tijd. De vrouw gaf aan dat zij in het begin van het traject bijna geen vrije tijd had maar dat het de laatste tijd steeds beter gaat. Sociale contacten Door het werken bij Van Hulley komen de vrouwen in contact met anderen. Zo werken ze met de andere vrouwen van het traject, de werknemers van Van Hulley, de stagiairs en de vrijwilligers. Waar de vrouw voor het traject wellicht alleen contact had met familie en vrienden hebben ze nu in één keer een hele groep collega s bij. Het contact onderling gaat goed en de groep kan goed samenwerken. Dit heeft echter wel moeten groeien bij sommige vrouwen, zo ook bij de geïnterviewde. Zij gaf aan dat ze in het begin erg stil was en dat ze niet goed kon samenwerken met anderen. Dit is nu heel anders, de vrouw is nadrukkelijk aanwezig en neemt de leiding in het atelier. Uit het interview blijkt dat de vrouw erg in haar zelfvertrouwen is gegroeid. Hierdoor ziet ze veel meer mogelijkheden en kansen voor zichzelf en durft ze weer ambitieus te zijn. De impact zoals beschreven in het schema was correct gaf de vrouw aan. Relevantie impact Van Hulley Voor de vrouw is de relevantie van de impact enorm. Uit het interview blijkt dat Van Hulley het leven van de vrouwen op de kop zet. Het verandert hun leven enorm en vooral in positieve zin. De geïnterviewde gaf aan dat het tempo in haar leven nu veel hoger ligt. Hiermee bedoelt ze dat niet meer een vaste structuur heeft maar juist een heel dynamische indeling van haar dagen. Zoals gezegd had de vrouw voor Van Hulley een eentonig leven. Ze bracht de kinderen naar school, wandelde ze naar huis, deed het huishouden, maakte eten en ging weer naar bed. Nu moet ze zorgen dat ze de dagelijkse gang van zaken combineert met een baan van 26 uur per week. Dit gaat de vrouw steeds beter af en dit is ook bekend van de andere vrouwen. Hierdoor krijgen ze juist energie en voelen ze zich nuttig. Dit maakt veel in ze los en het maakt ze zo enthousiast dat ze Van Hulley ook aanbeveelt bij anderen, aldus de geïnterviewde. De vrouw geeft aan trots te zijn op haar plek bij Van Hulley en ze zegt dat het veel en grote deuren voor haar opent. 54

55 55

56 Bijlage 3 Uitgewerkt interview Van Hulley ex-vrouw In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de Van Hulley ex-vrouw te vinden. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley Voor de ex-vrouw van het Van Hulley traject is het schema erg compleet. Ze is het volledig eens met de impact die Van Hulley heeft gehad op haar. Een toevoeging voor deze ex-vrouw is wel dat zij nog geen taallessen hebben gehad van het Taalhuis. Dit werd toen nog niet aangeboden maar het lijkt haar een echte toevoeging. Zelf vond ze de evenement en de excursies met het mobiele atelier erg leerzaam. Ze gaf aan dat het haar taalvaardigheden erg heeft geholpen omdat ze Van Hulley wel moest verkopen aan de mensen die op locatie aanwezig waren. Al deze mensen spraken Nederlands waardoor ze genoodzaakt was om zelf ook Nederlands te spreken. In zijn totaliteit gaf de ex-vrouw aan dat ze zonder Van Hulley nooit zover was gekomen. Van Hulley heeft haar niet alleen geholpen met haar algemene vaardigheden maar ze hebben haar ook geholpen met het oprichten van haar eigen bedrijf. De vrouw had nooit verwacht zo ver te komen en ze acht het onmogelijk zonder de hulp van Van Hulley. Dit is dan ook de reden dat ze zich helemaal kon vinden in het ingevulde schema. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met een ex-deelnemer van het Van Hulley traject. Deze vrouw heeft drie jaar geleden deelgenomen aan het traject en is inmiddels eigenaresse van een eigen cateringbedrijf. Na het Van Hulley traject heeft de vrouw drie opleidingen in twee jaar afgerond. Ze is nu officieel chef kok en runt nu dus haar eigen bedrijf. Tijdens het interview zijn de volgende aanpassingen naar voren gekomen: Opleidingstraject De geïnterviewde gaf aan dat de opleiding erg nuttig was. Door de opleiding kreeg ze beter reken en taalvaardigheden waar ze tot op de dag van vandaag nog steeds profijt van heeft. Na het traject is ze andere opleidingen gaan volgen en heeft ze het 3f niveau behaald voor rekenen en taal. Nu heeft de vrouw inmiddels drie opleidingen afgerond. Zonder de opleiding van Van Hulley was dit niet gelukt zegt de vrouw. Het heeft ervoor gezorgd dat ze een betere kans kreeg op de arbeidsmarkt. De vrouw gaf aan dat ze twee jaar heel hard heeft moeten werken om het allemaal te halen. Ze heeft echter nooit opgegeven en is nu nog steeds gemotiveerd. Door haar ervaringen bij Van Hulley kreeg ze door dat het belangrijk is om de Nederlandse taal te beheersen. De opleiding heeft aan de basis gestaan om haar persoonlijke doelen te bereiken. Nu doet de vrouw wat ze leuk vindt en ze heeft een betaalde baan. Extra taallessen De vrouw heeft tijdens haar tijd bij Van Hulley geen taallessen gehad van het Taalhuis. Die lessen zijn er sinds het jaar en dus nieuw voor de geïnterviewde. Ze kon wel de toegevoegde waarde inzien van de lessen. Zelf gaf ze aan dat de tripjes met het mobiele aterlier en de evenementen waar ze met Van Hulley aanwezig was. Op deze plekken heeft ze veel gesproken met klanten en andere geïnteresseerden. Ze moest hier wel Nederlands spreken omdat dit de enige manier was om te communiceren. De vrouw gaf aan dat dit een mooie manier is om snel de taal te leren. Voor haar waren deze evenementen een soort vervanging van de huidige taallessen. Naar eigen zeggen was aan het eind van het traject het Nederlands van de vrouw goed genoeg om een vervolgopleiding te kunnen doen. 56

57 Netwerkgesprekken De geïnterviewde heeft veel gehad aan de netwerkmiddagen en het netwerk van Van Hulley. Ze geeft aan dat ze vaak promotie heeft gemaakt voor haar bedrijf tijdens de netwerkmiddagen. Ook na haar traject is ze nog vaak aanwezig op de middagen van de huidige vrouwen. Op deze manier leert ze steeds weer nieuwe mensen kennen die haar op weg kunnen helpen. Een ander belangrijk aspect is het netwerk van de initiatiefneemster van Van Hulley. De vrouw geeft aan dat ze veel te denken heeft aan de initiatiefneemster. Toen ze haar eigen bedrijf begon heeft Van Hulley haar op weg geholpen door haar in contact te brengen met de juiste personen. Ook heeft de vrouw klanten over gehouden aan haar contact met en bij Van Hulley. De netwerkmiddagen zijn dan ook echt van toegevoegde waarde vindt de vrouw. De zakelijke contacten groeien en het zorgt voor meer werk. Nazorgtraject Voor de vrouw is het nazorg traject net zo belangrijk als het opleidingstraject. Haar cateringbedrijf draait nu goed en zelfstandig maar dit was niet gelukt zonder de nazorg van Van Hulley. Ze zegt dat via Van Hulley ze in contact is gekomen met de juiste mensen die haar weer verder op weg hebben geholpen. Van Hulley heeft de vrouw ook geholpen met het kiezen van de juiste vervolgopleiding zodat ze haar doelen en dromen kan bereiken. De vrouw had eerst de bakkersopleiding voor ogen alleen door haar leeftijd en de kans op een stage heeft ze dit op advies van Van Hulley niet gedaan. Via een tussenopleiding is ze uiteindelijk afgestuurd chef kok. Hier ligt haar passie en dit is ook het beroep wat ze nu beoefent. Relevantie impact Van Hulley De relevantie van de impact van Van Hulley is net zoals bij de huidige van Van Hulley van enorm belang. Zonder Van Hulley had de vrouw nooit gestaan waar ze nu staat. De vrouw is ook ontzettend dankbaar in het gesprek en geeft aan dat ze ontzettend veel aan Van Hulley te danken heeft. De doelgroep heeft het grootste belang bij de impact en ze geven ook aan dat het hun leven verandert. De ex-vrouw heeft vier kinderen en toen de jongste naar de basisschool ging dacht ze ik kan thuis blijven zitten of ik kan gaan werken. Ze geeft aan dat ze toen opzoek was naar een plek waar ze kon werken maar dit was moeilijk om te vinden. Via een vriendin en stichting Jasmijn kwam ze bij Van Hulley terecht en ze geeft aan dat het de beste keuze is geweest in en voor haar leven. Dit geeft aan hoe relevant de impact van Van Hulley is. 57

58 58

59 Bijlage 4 Uitgewerkt interview Noorderpoort In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de opleidingsadviseur Gezondheidszorg en Welzijn van Noorderpoort te vinden. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley Uit het interview is gebleken dat de impact van Van Hulley erg compleet is. Er zijn in de ogen van Noorderpoort geen grote nieuwe soorten impact die over het hoofd zijn gezien. Wat nog wel werd aangegeven als vorm van impact is het stimulerende effect van Van Hulley tijdens de nazorg periode. Doordat Van Hulley altijd ter beschikking van de ex-van Hulley vrouwen staat, blijven de vrouwen gemotiveerd zodat ze doorgaan. Wanneer zich een tegenslag voordoet na het Van Hulley traject is het voor de ex-vrouwen fijn om te weten dat ze hulp kunnen krijgen van Van Hulley. Aanvullingen Theory of Change schema Met de opleidingsadviseur van de opleiding Gezondheidszorg en Welzijn van Noorderpoort is het schema besproken. De opleidingsadviseur is nauw betrokken bij Van Hulley en is ook vanaf de eerste gesprekken aanwezig geweest bij de totstandkoming van het Van Hulley opleidingstraject. Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken en hieronder staan de aanvullingen per punt weergegeven: Een Van Hulley klas Van Hulley heeft samen met Noorderpoort afgesproken, de groep vrouwen les te geven en te helpen met hun werknemersvaardigheden. Door dit samenwerkingsverband krijgt Noorderpoort een nieuwe klas gevuld met vrouwen. Een aanpassing is gemaakt omdat het gaat om een groep leerlingen waarvan een aantal gericht voor het traject hebben gekozen. Het directe effect stond geformuleerd als meer aanmeldingen en meer werkgelegenheid. Dit effect is aangepast omdat tijdens het interview naar voren kwam dat Noorderpoort niet per sé nieuwe docenten aangetrokken heeft. Binnen het bestaande team is wel meer werkgelegenheid maar de docenten die nu les geven zijn geselecteerd en niet nieuw aangenomen. Het selecteren gebeurt nadat bij de opleidingsadviseur een nieuwe opdracht binnenkomt. In gesprek met Van Hulley is een bepaald beeld geschetst van wat de opleiding moet gaan bieden. Daarna kijkt de opleidingsadviseur welk team binnen Noorderpoort het beste erbij past en met die teamleider begint dan de zoektocht naar passende docenten. Hierdoor is het effect wat anders omdat het niet zozeer werkgelegenheid creëert waardoor het docententeam groeit. Het effect zit juist in de mogelijkheid dat de docenten zich kunnen verrijken door het aanbieden van nieuwe werkvelden, doelgroepen en impulsen voor de reeds aanwezige docenten. De uiteindelijke impact bestaat uit meer marginale inkomsten voor Noorderpoort en breder ontwikkelde docenten. De Van Hulley klas is een nieuwe impuls voor docenten waardoor ze zich buiten de bekende kaders kunnen begeven. Dit leidt tot docenten die zich zelf weer verder gaan ontwikkelen waardoor ze breder inzetbaar zijn. 59

60 Extra taallessen Naast de lessen van Noorderpoort krijgen de vrouwen van Van Hulley ook extra taallessen van het Taalhuis. Dit zou leiden tot een snellere ontwikkeling van taalvaardigheden bij de vrouwen en leerlingen die beter Nederlands spreken. Hierdoor verlopen de lessen van Noorderpoort soepeler omdat de vrouwen zich ook buiten de lessen ontwikkelen. Uiteindelijk leidt het tot hogere slagingspercentages die Noorderpoort een betere reputatie geeft. Uit het interview is gebleken dat dit verloop niet helemaal correct is. De activiteit van Van Hulley wordt wel als relevant gezien alleen het leidt tot een ander soort impact. De taallessen staan los van de Noorderpoort lessen en voegen ook zeker wat toe aan de ontwikkeling van de vrouwen. Noorderpoort is van mening dat de taallessen wel mooi aansluiten op hun programma. Het is echter moeilijk om te meten of de ontwikkelingen sneller gaan, omdat geen referentiekader beschikbaar is en omdat het niet mogelijk is om een vergelijking te maken met voorgaande jaren. Dit is het eerste jaar dat deze samenwerking bestaat. Voor Noorderpoort is het ook lastig om te bepalen wat het niveau van de vrouwen was geweest wanneer het Taalhuis geen lessen had gegeven. De wisselwerking tussen het Taalhuis en Noorderpoort is volgens de opleidingsadviseur wel heel waardevol. Het hogere slagingspercentage als impact is erg relatief. Dit komt door het feit dat de vrouwen een bewijs van deelname ontvangen en geen diploma. De vrouwen zijn in de ogen van de opleidingsadviseur ook geslaagd als zij aan het einde van het traject weten wat ze willen. De impact is meer gericht op de groei, ontwikkeling en bewustwording van de vrouwen. Aan het begin van het traject hebben de vrouwen een bepaald niveau die ze ontwikkelen door de lessen van Noorderpoort en het Taalhuis. De twijfel over eigen kunnen aan het begin is wel groot en daarom is het ook impact wanneer vrouwen zich bewust zijn van hun taal- en rekenvaardigheden. Uithangbord Het dienen als uithangbord voor Noorderpoort is iets wat zeker van toepassing is maar dit is niet de drijfveer. De samenwerking tussen Van Hulley en Noorderpoort komt voort uit enthousiasme en geloof in de goede zaak. Het is geen marketingstunt om een goede naam op te bouwen. De opleidingsadviseur gaf wel aan dat het College van Bestuur misschien ook wel direct geïnteresseerd is het Van Hulley traject. Door de samenwerking bedrijven opent het wel nieuwe deuren voor Noorderpoort. Door nieuwe samenwerkingen aan te gaan zoals die met Van Hulley kan Noorderpoort laten zien dat ze flexibel zijn en buiten de kaders durven te denken. Daarnaast toont het aan dat ze mee willen denken aan opleidingsmogelijkheden. Dit zorgt voor betere PR mogelijkheden met het flexibele imago en uiteindelijk tot een betere reputatie in de omgeving. Doorstroom Door het samenwerkingsverband van Van Hulley en Noorderpoort krijgt Noorderpoort een klas met vrouwen die bekend raken met Noorderpoort als instantie. De vrouwen hebben allemaal bekenden en kinderen die wellicht ook een opleiding willen en gaan volgen. Doordat de vrouwen al bekend zijn met Noorderpoort is de kans aanwezig dat bekenden en kinderen ook sneller naar het Noorderpoort toe gaan. Wanneer dit gebeurt zorgt dat voor meer aanmeldingen en dus ook meer inkomsten voor Noorderpoort. De bekenden van de vrouwen bestaan uit vrienden, familie maar ook de buurt en omgeving. Wanneer de vrouwen zelf willen doorstromen is de kans ook groter dat de vrouwen binnen het Noorderpoort blijven. De opleidingsadviseur gaf ook aan dat wanneer een vrouw aangeeft een bepaalde vervolgopleiding te willen volgen, er eerst bij Noorderpoort gezocht wordt. Dit zorgt ervoor dat de Van Hulley vrouwen bij het Noorderpoort blijven nadat ze het Van Hulley traject hebben doorlopen. Het resulteert uiteindelijk tot meer binding met het Noorderpoort bij de Van Hulley doelgroep en hun sociaal netwerk. De impact die het heeft op Noorderpoort is dat het kan zorgen voor meer aanmeldingen van nieuwe leerlingen, meer inkomsten en een groter bereik voor de naam Noorderpoort in de omgeving. 60

61 Relevantie impact Van Hulley De opleidingsadviseur gaf aan dat de sterke kant van het Van Hulley traject is dat het de vrouwen kansen biedt om naar buiten te komen. Om enerzijds werkervaring op te doen maar vooral ook te leren werken met zaken zoals commitment, structuur en persoonlijke ontwikkeling. Het Van Hulley traject zorgt ervoor dat de vrouwen zich aan hun werknemersvaardigheden moeten houden, dat ze elke dag een structuur hanteren en dat ze zich zelf kunnen ontwikkelen. De vrouwen leren afspraken na te komen en om te gaan met verplichtingen ten opzichte van anderen. Op deze manier leren ze goed wat de werk ethos is binnen Nederland waardoor ze meer kansen krijgen op de arbeidsmarkt. Daarnaast vindt de opleidingsadviseur een belangrijk punt dat Van Hulley de vrouwen echt steunt in hun ontwikkeling. Deze steun houdt niet op wanneer het één jarig traject is afgelopen. Het is een meerwaarde dat de vrouwen een plek hebben waar ze hulp kunnen krijgen tijdens problemen of andere moeilijke zaken. Een laatste relevante bijdrage is de manier van activeren van Van Hulley. Door de commitment en de plek bij Van Hulley raken de vrouwen geprikkeld. Ze zullen steeds meer buiten hun comfort zone moeten treden door met de bus naar het werk te gaan of mee te gaan met het mobiel aterlier. Dit is tevens goed voor de ontwikkeling van de vrouwen en het zorgt voor een gevoel van trots. De vrouwen kunnen trots op hun zelf zijn maar ook op het bedrijf waar ze voor werken. 61

62 62

63 Bijlage 5 Uitgewerkt interview Gemeente Groningen In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de projectleider Armoede van de gemeente Groningen. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley Uit het interview is gebleken dat het schema vrij compleet was. Een toevoeging van de projectleider was nog wel het nazorgtraject van Van Hulley. Dit deel van het proces ziet de projectleider ook als erg waardevol. Het zorgt ervoor dat de vrouwen geactiveerd blijven. Doordat ze ambitie blijven tonen zullen de vrouwen ook na het opleidingstraject nog stappen maken. Dit is het doel van de gemeente en dus ziet de projectleider de waarde van het nazorgtraject. Dit kan nog toegevoegd worden als impact bij Van Hulley. Een andere toevoeging is de mate van meetbaarheid. Vaak kwam naar voren dat het lastig is om te bepalen over Van Hulley volledig verantwoordelijk is voor de impact. De projectleider maakte kenbaar dat de eerste twee veranderingsketens van het schema erg belangrijk waren en dat de andere twee moeilijk te bepalen zijn. Dit is belangrijk om mee te nemen tijdens de metingen. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met de projectleider armoede van de Gemeente Groningen. De projectleider houdt zich bezig met project die bijdragen aan armoedebestrijding bij jongeren en volwassenen. Als vertegenwoordiger van de Gemeente Groningen is de projectleider goed bekend met Van Hulley en de werkzaamheden. Tijdens het interview zijn de volgende aanpassingen naar voren gekomen: Participatiebanen Uit het interview bleek dat de eerste veranderingsketen compleet was. Een aanvulling is wel dat Van Hulley de vrouwen op twee manieren kan activeren. De ene manier is richting arbeidsmarkt en de andere manier is in sociaal maatschappelijk opzicht. Het doel is dan niet de betaalde baan maar participeren in de samenleving. Wanneer iemand lang als minima leeft is uit onderzoek gebleken dat mensen de helikopter view verliezen. Het activeren van vrouwen zorgt ervoor dat ze deze helikopter view weer terug kunnen krijgen. Dit leidt dan tevens tot meer zelfstandigheid bij de vrouwen. Ze kunnen zich beter redden en hebben anderen niet meer nodig. De projectleider bevestigt deze verandering als gevolg van de activiteit van Van Hulley. Doordat Van Hulley de participatiebanen vult met vrouwen die op afstand staan van de arbeidsmarkt is de kans groter dat de vrouwen de bijstand zullen verlaten. Ontwikkeling stimuleren De tweede veranderingsketen was ook compleet op een belangrijke toevoeging na. De gemeentelijke besparingen zijn besproken doordat de vrouwen in betaalde banen terecht kunnen komen. Wanneer dit gebeurt zorgt dat ervoor dat de vrouwen uit de bijstand komen wat weer resulteert in besparingen voor de gemeente. Een toevoeging van de projectleider is dat de gemeente het juist prettig vindt dat inwoners gebruik maken van subsidies. Op dit moment heeft de gemeente last van onderbesteding, dat houdt in dat er meer subsidie is maar dat de gemeente nog niet iedereen bereikt. De subsidies voor laptops, schoolgeld of andere hulpmiddelen dienen als ondersteuning van de inwoners van de gemeente Groningen die het nodig hebben. Op dit moment is dat bereik nog niet groot genoeg. Van Hulley helpt ook op dit vlak doordat ze op de hoogte zijn van al deze regelingen en doordat ze de vrouwen helpen met de aanvragen. Via de vrouwen bereikt de informatie over de subsidies weer meer mensen die het ook kunnen gebruiken waardoor het bereik van de gemeente toeneemt. 63

64 De uiteindelijk impact is dat meer inwoners van Groningen mee kunnen doen in de samenleving omdat ze weten welke mogelijkheden vanuit de gemeente mogelijk zijn. Van Hulley vertolkt hierin ook een belangrijke rol door het bereik wat ze hebben binnen de doelgroep. Rolmodellen De Van Hulley vervullen een voorbeeldfunctie in verschillende culturele groepen. Het gevolg hiervan is dat de vrouwen een stimulerende werking hebben op andere mensen in hun omgeving. Dit kunnen mannen, vrouwen en kinderen zijn. Het feit dat ze een goed voorbeeld zijn zorgt voor een positieve werking op familie, vrienden, buren en anderen. Uiteindelijk kan het ervoor zorgen dat meer vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt zich gaan activeren. Dit kan bij Van Hulley zijn of via andere initiatieven. Uit het interview blijkt dat de gemeente Groningen het eens is met deze verandering. Vrouwen die enthousiast zijn inspireren anderen waardoor een hogere kans ontstaat dat meer vrouwen de bijstand verlaten. Sociale cohesie Het stimuleren van sociale cohesie in de buurt, op school en in de stad is iets waar de gemeente niet direct de focus op legt maar het is wel iets waar ze op hopen dat gebeurt. Het valt onder de ongeplande impact die wel welkom is maar waar het traject zicht niet in eerste instantie op richt. Het nadeel is dat het moeilijk is om te meten in hoeverre het komt door het Van Hulley traject. Het is goed mogelijk dat Van Hulley de vrouw heeft geactiveerd en dat ze daarna zelf de andere stappen onderneemt. De kans is wel aanwezig dat door het Van Hulley traject de vrouwen een betere positie krijgen in de maatschappij. Dit is ook gebleken uit het interview met de Van Hulley vrouw. Het is echter wel moeilijk om goed te meten hoe ver de impact hiervan rijkt. Dat de Van Hulley vrouwen enthousiast zijn over het traject is duidelijk. Het is ook bekend dat ze hun ervaringen veel delen en dat ze het anderen aanbevelen. De resultaten hiervan zijn dat bekenden van de huidige Van Hulley vrouwen zich aanmelden waardoor het bereik van het bedrijf ook steeds meer toeneemt. Een ander resultaat is dat ex-vrouwen maatschappelijke rollen gaan vertolken. Zo is een ex-vrouw van Van Hulley, die op dit moment gemeente vertegenwoordiger is. Hierdoor neemt de diversiteit in vertegenwoordigers toe waardoor meer verschillende culturen inspraak krijgen in de gemeente Groningen. De projectleider kan dit beamen en ziet in dat de impact kan zijn dat een betere samenwerking tussen culturen ontstaat. Relevantie social impact Van Hulley De gemeente hanteert een normering voor Van Hulley waaraan voldaan moet worden. De groep moet minimaal uit tien vrouwen bestaan en de afspraak is dat de vrouwen zich moeten ontwikkelen. De projectleider gaf aan dat het lastig is om het te voorspellen omdat een aantal vrouwen ook altijd uit vallen. Voor de gemeente is de doorstroom erg belang voor het Van Hulley traject. Doorstroom is gedefinieerd als stappen zetten. De projectleider gaf aan dat het niet persé vrouwen in de bijstand hoeven te zijn omdat het geld uit de armoedepotjes komt. De doorstroom hoeft ook niet een betaalde baan te zijn maar een opleiding, cursus of vrijwilligerswerk is ook een positief resultaat van het traject. De gemeente ziet wel graag dat de vrouwen bij deze uitkomst een vervolgstap gaan maken. Voor Van Hulley is het niet belangrijk dat een bepaald percentage doorstroomt naar een betaalde baan. Het is wel een mooi resultaat. De gemeente organiseert ook een traject bij centrum naar werk. Daar kunnen mensen ook hun vaardigheden ontwikkelen met begeleiding van een consulent. 64

65 Voor de projectleider van de gemeente ligt de nadruk duidelijk op het vullen van participatiebanen door Van Hulley en het stimuleren en begeleiden van de vrouwen tijdens het traject. Het accent ligt hierop vanuit armoedebeleid van de gemeente Groningen. Daarnaast vindt de projectleider het belangrijk dat Van Hulley niet alleen het traject aanbiedt maar ook de nazorg periode. Het zorgt ervoor dat de vrouwen de ambitie kunnen blijven tonen die bij Van Hulley is aangewakkerd. Dit is ook afgeleid vanuit een andere belangrijke kwaliteit van Van Hulley. De positieve instelling tegenover het laten participeren van de vrouwen ziet de projectleider als een groot plus punt. De punitiviteit zorgt voor gemotiveerde vrouwen die bereid zijn om zich zelf te ontwikkelen. 65

66 Bijlage 6 Uitgewerkt interview Stichting Jasmijn In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de directrice van multicultureel vrouwencentrum Jasmijn. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley De directrice van Jasmijn vond het schema compleet en van toepassing op het vrouwencentrum. Het is gebleken dat het schema compleet was omdat het niet nodig was om grote aanpassingen toe te passen. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met de directrice van multicultureel vrouwencentrum Jasmijn. De directrice is al sinds de start van Van Hulley betrokken bij de organisatie. In het begin kwam de vrouwen voor het traject via Jasmijn bij Van Hulley. Tegenwoordig is de directrice ook onderdeel van de Raad van Advies van Van Hulley. Bij Jasmijn is de geïnterviewde verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken en voor de projecten. Het vrouwencentrum vindt (allochtone) vrouwen en focust zich op het weghalen van drempels. Daarnaast bouwt het aan netwerken en brengt het vrouwen bij elkaar in de wijk. Tijdens het interview zijn de volgende aanpassingen naar voren gekomen: Particpatieplekken Een belangrijke aanvulling op de eerste keten is het feit dat Van Hulley zelf geen participatiebanen aan kan bieden. De reden hiervoor is dat Van Hulley geen non profit organisatie is. Jasmijn zorgt voor de participatieplekken. Van Hulley heeft wel regelingen lopen met de gemeente Groningen dat de vrouwen mogen werken én hun uitkering mogen behouden. Samen met Jasmijn heeft Van Hulley het voor elkaar gekregen dat de vrouwen een echte participatiebaan hebben gekregen. De afspraken zijn helder en legaal en dus is daar een duidelijk samenwerkingsverband. Door de plekken ontstaan rolmodellen van vrouwen die hun dromen nastreven en bereiken. Dit werkt motiverend voor andere vrouwen die nog niet geactiveerd zijn. Uiteindelijk ziet de directrice ook dat andere vrouwen ambitieus raken en zorgt het Van Hulley traject voor afzetopties voor Jasmijn vrouwen. Samenwerkingsverband Van Hulley dient volgens de directrice ook als voorbeeld en inspiratiebron. Door de werking van het leerwerk traject heeft Jasmijn gezien wat voor impact onderwijs heeft. Vanwege dit voorbeeld is het vrouwencentrum zelf ook een project gestart waar veel vrouwen op af zijn gekomen. Dit project, Jasmijn Zorgt, heeft een oproep gedaan naar mantelzorgers onder de vrouwen met als doel vijftien tot twintig vrouwen die zich aan zouden melden. Uiteindelijk hebben 70 vrouwen zich aangemeld. Met alle vrouwen is een intakegesprek gevoerd en hieruit bleek dat heel veel van die vrouwen kon doorstromen naar een ROC opleiding. De directrice gaf aan dat het Van Hulley traject als voorbeeld heeft gediend voor hun project. Tevens helpt Jasmijn mee om de plekken binnen het Van Hulley traject vol te krijgen. Dit is een mooie optie voor de directrice omdat ze op die manier vrouwen kan doorverwijzen die op zoek zijn naar een participatiebaan. 66

67 Raad van Advies De directrice is onlangs toegetreden tot de Raad van Advies van Van Hulley. Dit orgaan helpt bij het meedenken over strategische en operationele beslissingen. Omdat de geïnterviewde sinds het eerste begin al betrokken is bij Van Hulley beschikt ze over veel kennis van de organisatie. De plek zorgt ervoor dat de directrice een stem krijgt tijdens vergaderingen en inzicht in de stukken. Hierdoor ontvang de directrice kennis en expertise over sociaal ondernemen. Ook al is het vrouwencentrum een stichting, dan nog ziet de directrice wel in dat ze een bedrijf runt. De inkomsten moeten groot genoeg zijn om de werknemers te betalen. De stichting is non-profit maar ze zijn wel zelfvoorzienend. De afgelopen jaren zijn is Jasmijn van drie naar elf werknemers gegroeid. Deze werknemers moeten wel hun loon krijgen waardoor de directrice het waardevol vindt dat ze meer leert over ondernemen via Van Hulley. Kennisuitwisseling De laatste keten was helemaal compleet volgens de geïnterviewde. Tijdens het interview zijn bijna geen aanwijzingen op deze keten naar voren gekomen. De directrice gaf nog aan dat ze meer samenwerkingsverbanden heeft met partijen waar ze kennis mee uitwisselt. Ze vindt dit prettig werken en ze ziet dan ook de waarde van Van Hulley voor de ontwikkeling van Jasmijn. Relevantie impact Van Hulley De directrice vindt de impact van Van Hulley erg relevant en ziet het ook elke dag. Stichting Jasmijn werkt veel met dezelfde doelgroep en dus weet de geïnterviewde heel goed wat er nodig is om de kwetsbare vrouwen te helpen in hun ontwikkeling. Rolmodellen zijn erg relevant en zijn erg motiverend voor andere vrouwen. Veel van de vrouwen met een migratie achtergrond, hebben een slecht zelfbeeld en laag zelfvertrouwen. Het is dan erg motiverend dat een vrouw die ze kennen, zich goed ontwikkeld. Hierdoor zien meer vrouwen hun dromen dichterbij komen. Een ander relevant aspect van Van Hulley zijn de entreeopleidingen die ze aanbieden. Een tijd geleden is er een campagne gevoerd met de naam Kracht on Tour. Deze campagne is een initiatief van minister Bussemaker, met als doel om meer vrouwen financieel onafhankelijk te maken. Dit doel is geslaagd wanneer meer vrouwen in een betaalde baan terecht komen. De Gemeente Groningen, Van Hulley, Jasmijn en een aantal andere grote bedrijven zoals NS en Groningen Seaports hebben hier aan mee gewerkt en een pilot gedraaid. Uit deze pilot is een nieuw project gerold van Jasmijn. Dit project Jasmijn Kracht on Tour is er op gericht dat gemotiveerde vrouwen, onderwijs kunnen volgen waardoor zichzelf kunnen ontwikkelen. De reden dat dit relevant is, is omdat het idee geïnspireerd is door het traject van Van Hulley. 67

68 68

69 Bijlage 7 Uitgewerkt interview Anton Jurgens Fonds In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de coördinator Sociaal Ondernemerschap van het fonds. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley De geïnterviewde vond dat het schema niet helemaal compleet was. De inhoud was wel van toepassing alleen ontbrak het aan een concrete formulering. Het gevolg hiervan was dat er veel aanpassingen zijn gedaan aan de veranderketens. Het feit dat deze aanpassingen nodig waren maakt dat het schema niet helemaal compleet was. Verder kon de coördinator van het Anton Jurgens Fonds (AJF) zich wel vinden in het verloop van de veranderketens. Onder het kopje impact zijn de grootste veranderingen doorgevoerd. Hier bleek uit het interview dat de grootste zaken ontbraken. De reden hiervoor is dat de geïnterviewde van mening is dat het woord impact niet onder het kopje impact kan staan. Meer social impact is dan ook te breed in de ogen van de coördinator. Het fonds stimuleer initiatieven die een bijdrage leveren aan de mensen die in een kwetsbare situatie zitten. Doordat het Anton Jurgens Fonds, Van Hulley als initiatief steunt, dragen de activiteiten bij aan het behalen van de doelstellingen van het fonds. Daarnaast is Van Hulley ook onderdeel geworden van het klantenbestand van het fonds waardoor er een wisselwerking van kennis en expertise ontstaat. Het fonds kan de kennis over sociaal ondernemen weer gebruiken bij andere initiatieven die ze steunen. Dit is een belangrijke toevoeging die voor het interview ontbrak. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met coördinator sociaal ondernemerschap van het Anton Jurgens Fonds. De coördinator houdt zich bezig met de sociaal ondernemen initiatieven die verbonden zijn aan het fonds of die willen toetreden. De taak van de coördinator is het opzetten van maatschappelijke initiatieven en het verbinden van mensen aan nieuwe projecten. Vanuit het fonds is daar ook de link met Van Hulley. De coördinator is bekend met de onderneming en heeft het bedrijf ook meerdere malen bezocht. Tijdens deze bezoeken heeft de coördinator Van Hulley leren kennen en is meermaals informatie uitgewisseld. De aanvullingen die tijdens het interview zijn besproken staan hieronder uitgewerkt: Leerwerk traject De activiteit van Van Hulley is concreter geformuleerd. Van Hulley vergroot jaarlijks de kans op de arbeidsmarkt van zestien kwetsbare vrouwen d.m.v. het leer/werk traject en de ondersteuning van het AJF. Door de gift van het fonds behoort Van Hulley tot het klantenbestand. Dit brengt met zich mee dat het fonds kan leren van Van Hulley op het gebied van sociaal ondernemen. Deze kennis is inzetbaar bij andere initiatieven die net zijn begonnen of die willen beginnen met sociaal ondernemen. Anderzijds kan Van Hulley de expertise van het fonds gebruiken die ze hebben opgedaan bij andere partijen die aan hun zijn verbonden. Een andere bijkomstigheid is dat Van Hulley met haar werkzaamheden bijdraagt aan het behalen van de doelstellingen van het fonds. De coördinator zag het niet zozeer dat Van Hulley zorgt voor meer impact namens het Anton Jurgens Fonds. Wat wel van toepassing is, is dat het fonds een groter bereik krijgt doordat het samenwerkt met Van Hulley. Dit bereik focust zich vooral op het netwerk van het fonds. Door de samenwerking gaan weer nieuwe deuren open van andere initiatieven. Op die manier leert het fonds steeds meer over hoe sociaal ondernemen in de praktijk werkt. Het fonds vindt dit erg waardevolle informatie omdat ze met die kennis andere projecten kunnen ondersteunen. Door te weten welke valkuilen bestaan voor sociale ondernemers kunnen nieuwe initiatieven beter starten omdat ze de valkuilen vanaf de start kennen. 69

70 Universeel meetinstrument De coördinator sociaal ondernemerschap is druk bezig met het ontwikkelen van een universele meetmethode. Deze methode moet voor alle sociaal ondernemers toepasbaar zijn zodat zij hun social impact kunnen meten. Van Hulley denkt mee over het beter meetbaar maken van impact van initiatieven over arbeidsparticipatie. Dit is de concrete formulering in plaats van het meedenken over het in kaart brengen van social impact. Door de uitwisseling van kennis komt het AJF dichterbij het ontwikkelen van een universele meetmethode voor impactmetingen op het gebied van arbeidsparticipatie. Het fonds is niet geïnteresseerd in een betere marktpositie ten opzichte van andere fondsen omdat ze er echt zijn voor de initiatieven. Het fonds kijkt niet naar hun positie ten opzichte van andere fondsen. Dit is ook niet relevant omdat ze niet gericht zijn op het maken van winst of omzet. Het fonds biedt financiële steun voor initiatieven op het gebied van arbeidsparticipatie. De uiteindelijke impact is een universele meetmethode voor startende sociale ondernemers zodat zij direct bij aanvang hun sociale waarde in kaart kunnen brengen. Veel sociale ondernemers lopen tegen het probleem aan dat de sociale waarde van het bedrijf niet in kaart te brengen is. Een universele meetmethode is dus van grote waarde voor het fonds omdat ze hier een grote bijdrage mee kunnen leveren bij de initiatieven. Businesscase Het Anton Jurgens Fonds heeft een businesscase gedaan bij Van Hulley wat heeft geleid tot meer betrokkenheid van de familie Jurgens bij het fonds. De businesscase heeft ook bijgedragen aan het vergroten van de kennis van de familie over het soort initiatieven dat het AJF ondersteunt. Het directe effect hiervan is dat het fonds nu beschikt over een beter geïnformeerde poel van mogelijke commissieleden. Dit was een doel van het fonds omdat het opzoek was naar nieuwe commissieleden die beschikbaar zijn voor functies binnen het fonds. De businesscase was een mooi middel zodat ze toegang konden krijgen tot deze poel van potentiële goed geïnformeerde commissieleden. De impact is ook dat uiteindelijk nieuwe commissieleden zijn toegevoegd aan de organisatie van het fonds. Daarnaast is de businesscase een succes gebleken waardoor nu vaker soortgelijke uitvoeringen plaats vinden bij andere bedrijven en organisatie waar de inzet ook weer nieuwe commissieleden is. Relevantie impact Van Hulley De coördinator gaf in het interview aan dat alle impact relevant is alleen dat twee van de drie vooral voor intern gebruik zijn. De universele meetmethode en de businesscase vormen impact die intern moeten blijven. Het bijdragen aan de doelen van het fonds zijn wel geschikt voor publicatie. Alle impact is wel waardevol voor het fonds en is ook zeker relevant. Een andere tip over de relevantie is het alternatief voor de vrouwen. De coördinator gaf aan dat het ook nuttig kan zijn om te bespreken wat het alternatief is voor de vrouwen in Groningen om te participeren. Door het Van Hulley traject hebben de vrouwen nu een grotere kans op doorstroom naar een opleiding, vrijwilligerswerk of een betaalde baan. Was deze vergrote kans ook aanwezig geweest wanneer de vrouwen niet in het traject terecht waren gekomen? De coördinator vindt dit het meest relevante aan Van Hulley. Door de grote connecties van de initiatiefneemster en door het mooie leerwerk traject draagt Van Hulley echt bij aan de arbeidsparticipatie in de Nederlandse samenleving. 70

71 71

72 Bijlage 8 Uitgewerkt interview Stichting DOEN In deze bijlage is de uitwerking van het interview met de programmamaker Team Sociaal de stichting. Bijgevoegd zijn de eerste en aangepaste versie van de impact schema s. De uitwerking is onderverdeeld in de drie kernonderwerpen. Compleetheid impact Van Hulley Uit het interview is gebleken dat het schema compleet is en dat weinig echte aanvullingen of uitbreidingen nodig zijn vanuit Stichting DOEN. Een belangrijke aanpassing is nog wel dat de geïnterviewde mist wat nou precies de reden is waarom de stichting Van Hulley steunt. De reden waarom de stichting Van Hulley steunt komt door de overtuiging van de stichting die erg overeenkomt met die van Van Hulley. DOEN vindt dat iedereen mee moet kunnen doen. Hierbij gaat het niet eens zozeer om het feit dat iedereen moet kunnen werken. Uit onderzoek is aangetoond dat een passende baan mensen gelukkiger maakt dan geen baan hebben maar het gaat vooral om participatie. Het activeren mensen geeft ze het gevoel van waardering en nuttig zijn. Dit zorgt ervoor dat iedereen tot zijn recht komt. Stichting DOEN is zelf bezig om mensen te activeren zodat ze gaan participeren en hier ligt dan ook het belangrijkste raakvlak met Van Hulley. De gedachte hier achter is het feit dat DOEN vindt dat iedereen in staat moet zijn om volwaardig mee te kunnen doen aan onze samenleving. De stichting verwacht ook dat Van Hulley op deze manier te werk gaat en tot op heden zijn ze van mening dat dit ook gebeurt. De reden dat stichting DOEN, Van Hulley steunt komt dus uit dezelfde overtuiging en dezelfde doelen. Aanvullingen Theory of Change schema Tijdens het interview is het schema puntsgewijs besproken met de programmamaker van Stichting DOEN. De programmamaker is verantwoordelijk voor de projecten die Stichting DOEN steunt. De functie is onderdeel van het Team Sociaal van de stichting. Dit team steunt sociale initiatieven zodat dat sociaal ondernemen uiteindelijk overbodig raakt. Het doel is het begrip sociaal ondernemen zo normaal te maken dat elk bedrijf het doet en dat het niet meer een speciale tak van sport is. In het interview is het ingevulde schema puntsgewijs besproken en hieronder staan de aanvullingen beschreven: Ondersteuning Tijdens het interview kwam duidelijk de mening van de programmamaker naar voren. Stichting DOEN heeft een groot doel voor ogen. Dit doel is ervoor zorgen dat in de toekomst geen aparte sector sociaal ondernemen meer nodig is, maar dat de norm inclusie is. Het zou normaal moeten zijn dat elk bedrijf, sociaal onderneemt. De term zou eigenlijk moeten verdwijnen en het moet gewoon zijn dat elk bedrijf mensen met afstand tot de arbeidsmarkt in dienst heeft of een werkplek biedt. Van Hulley heeft volgens de programmamaker wel degelijk impact op dit gebied. Doordat ze al sociaal ondernemen geven ze het goede voorbeeld. Dit werkt inspirerend en biedt ook andere ondernemers een mooie case hoe het anders kan. Daarnaast draagt stichting DOEN met haar giften indirect bij aan de social impact van Van Hulley. De giften zorgen ervoor dat Van Hulley kan blijven groeien en het steunt bij de werkzaamheden van het bedrijf. Indirect genereert de stichting dus impact op de doelgroep die ze graag willen helpen. Bijdrage bereiken doelen Er waren geen aanvullingen op de tweede veranderingsketen voor stichting DOEN. De programmamaker was het eens met de gang van zaken en zag ook de impact van Van Hulley op het proces. Dit heeft ook te maken met de doelstelling van de stichting en het zorgen voor participerende mensen in de Nederlandse samenleving. Het feit dat de stichting Van Hulley steunt met giften komt doordat Van Hulley bijdraagt aan het behalen van de doelen van de stichting. Door de grote raakvlakken vindt de stichting de samenwerking ook positief. 72

73 Concreet consumentenvoorbeeld Tijdens het interview vroeg de programmamaker of het een bewuste keuze is geweest om de BankGiroLoterij weg te laten als geldschieter van stichting DOEN. Andere geldschieters zijn de Postcode en de VriendenLoterij. Het is een bewuste keuze geweest omdat de Postcode en VriendenLoterij zicht richten op respectievelijk groen en sociaal. Dit zijn dezelfde aspecten als waar Van Hulley voor staat. De BankGiroLoterij steunt vooral cultuur en valt dus buiten de aspecten die Van Hulley vertegenwoordigt. Het is moeilijk aan te tonen dat Van Hulley geen geld krijgt vanuit de BankGiroLoterij maar dat is ook niet echt van waarde. Het is mooi dat Van Hulley met haar bedrijfsactiviteiten bijdraagt aan de doelstellingen van de twee andere loterijen. Het feit dat Van Hulley kan dienen als mooi consumentenvoorbeeld is waardevol bleek uit het interview. Het is een concreet voorbeeld die ook al meerdere malen in de media is geweest. Het is een mooie manier van PR voeren voor stichting DOEN en de loterijen. Reclame maken De programmamaker gaf als aanvulling dat Van Hulley niet alleen met de stichting DOEN bordjes reclame maakt maar ook via social media. Dit feit waardeert de stichting enorm en is voor hun dan ook zeker waardevol. Doordat Van Hulley de naam noemt van DOEN raken consumenten ook steeds meer bekend met waar de stichting voor staat en wat ze doen. Doordat Van Hulley erg actief is met het bezoeken van evenementen, congressen en andere activiteiten komt de naam van de stichting ook overal in beeld. Dit is gratis reclame en vergroting van de naamsbekendheid waar DOEN erg blij mee is. Het is lastig de daadwerkelijke impact ervan te meten omdat de stichting niet onderzoekt hoe een consument bij de stichting is terecht gekomen. Relevantie social impact Van Hulley Uit het onderzoek is gebleken dat de impact die Van Hulley genereert voor stichting DOEN erg relevant is. Dit is gebleken doordat de stichting positief is over het samenwerkingsverband tussen Van Hulley en DOEN. Daarnaast blijkt het uit de compleetheid en de aanvullingen dat de stakeholder geen grote op- of aanmerkingen heeft op het schema. Het Theory of Change schema symboliseert de impact die Van Hulley heeft op of tegenover de stakeholder. Wanneer er dan geen grote veranderingen zijn aangebracht in het schema geeft dat aan dat de impact relevant is. Tijdens het interview kwam wel een gradatie naar voren in de relevantie. Het belangrijkste voor de stichting is dat Van Hulley bijdraagt aan de doelen van de stichting door het sociaal ondernemen uit te dragen en de bekendheid bij de consument te vergroten. Vervolgens komt het indirect bijdragen van stichting DOEN aan het leveren van social impact. De andere twee, een concreet consumentenvoorbeeld en het reclame maken, zijn relevant maar vallen onder de ongeplande impact. De stichting staat er positief tegenover maar ziet het niet als hoofddoel van de samenwerking. 73

74 74