Penitentiair Complex Brugge

Transcriptie

1 Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Algemene situering Het penitentiair complex in Brugge opende in Het is gebouwd in de vorm van een kruis met daarop kamvormige armen. Er is een zeer grote diversiteit aan afdelingen. > blz. 1 Samenwerkingsmodellen en organisatievormen De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp en dienstverlening in de gevangenis met diverse afdelingen en grote afstanden is niet evident. Voor de hulp en dienstverlening betekent dit concreet dat er een evenwicht gezocht moet worden in het gebruik van ruimtes voor groepsaanbod afgestemd op de diverse noden en de vele bewegingen. > blz. 3 Uitbouw kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod Het hulp- en dienstverleningsaanbod is zeer divers (cultuur, sport, ). > blz. 3 Een vooruitblik op 2014 Hier kijken we vooruit naar 2014 en maken we volop plannen voor de toekomst. > blz. 10 >>> > > > > > > Jaarverslag 2013

2 1. Over de gevangenis Grote diversiteit aan afdelingen 2 In 1991 ging het penitentiair complex in Brugge open. Het PCB is gebouwd in de vorm van een kruis met daarop kamvormige armen. Elke arm is een afdeling met op de eerste en tweede verdieping secties met een- en tweepersoonscellen en een kamer voor vier tot zes personen. Onder elke afdeling zijn er werkhuizen. Er is voor 176 gedetineerden werk in de huishoudelijke diensten en een 250-tal jobs in de industriële werkplaatsen. In het penitentiair complex is plaats voor 504 mannelijke en 94 vrouwelijke gedetineerden. Vanwege de overbevolking werden 150 eenpersoonscellen uitgerust voor twee personen en worden een aantal kamers voor vier personen bezet door maximaal zes personen. Gemiddeld verblijven er een 800-tal gedetineerden. Mannen 1: zo n 350 mannen met een straf boven de 5 jaar. Er zijn open en gesloten secties. In de open secties kunnen de gedetineerden s avonds de polyvalente zaal en de keuken gebruiken. Mannen 2: tussen de 290 en 330 beklaagden en veroordeelden met een straf van minder dan 5 jaar. Gesloten regime. Vrouwenafdeling: 110 tot 120 langgestrafte, kortgestrafte, beklaagde en geïnterneerde vrouwen. Ook moeders met kinderen en zwangere vrouwen hebben hier een eigen sectie. Avondeten op sectie en s avonds polyvalente zaal. Bij de geïnterneerden is een zorgteam actief. Er zijn ook enkele vrouwen die hier blijven tijdens hun beperkte detentie. Afdeling Individuele Bijzondere Veiligheid (AIBV): 10 gedetineerden die aanhoudende, extreme gedragsproblemen stellen die gepaard gaan met agressie ten aanzien van personeelsleden en/of medegedetineerden. De bedoeling is om hen te stabiliseren, hun gedrag te normaliseren om hen op die manier te laten terugkeren naar het normale gevangenisregime. Naast veiligheidspersoneel zorgt een zorgteam voor een professionele begeleiding en omkadering. Drugsvrije afdeling (D-side): sinds 2009 verblijven hier 20 gedetineerde mannen die ervoor kiezen om hun detentie in een drugsvrije omgeving door te brengen. Zij worden onderworpen aan regelmatige drugscontroles en bijgestaan door een arts. Er is omkadering door het zorgteam. Er geldt hier een open gemeenschapsregime. Medisch centrum: er blijven hier meestal een 40-tal gedetineerden uit de Vlaamse gevangenissen. Hier worden ook operaties uitgevoerd. Gesloten. Beperkte detentie: 10 mannelijke gedetineerden gaan gedurende de dag werken of een opleiding volgen en verblijven s nachts en in het weekend in de gevangenis.

3 PARTNERS 2. Organisatie van de hulp- en dienstverlening De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp en dienstverlening in de gevangenis met diverse afdelingen en grote afstanden is niet evident. Voor de hulp en dienstverlening betekent dit concreet dat er een evenwicht gezocht moet worden in het gebruik van ruimtes voor groepsaanbod afgestemd op de diverse noden en de vele bewegingen. Het Educatief Centrum met 5 leslokalen ligt helemaal achteraan de gevangenis. Daarnaast zijn er een praktijkruimte voor beroepsopleidingen, toneelzaal, bibliotheek, sportzaal, fitnessruimte en bezoekzalen waar activiteiten doorgaan. In navolging van het decreet op hulp- en dienstverlening van maart 2013 werd in Brugge een Beleidsteam opgericht dat zich in 2013 bezig hield met de opmaak van een actieplan voor de periode In 2013 waren het vooral de VOS-dienst die instond voor het groepsaanbod en andere overlegstructuren zoals het coachingsteam, de werkgroep directe sociale omgeving en het bibliotheekoverleg die het dagelijks reilen en zeilen opvolgden. 3. De hulp en dienstverlening welzijn (kinder)bezoek met diverse activiteiten zoals Vaderdag/Moederdag, Pasen, Sint, Halloween, Valentijn,... vader zijn in de gevangenis, SIB, omgaan met eigen agressie cultuur Women on Stage filmfestival MOOOV, films, gaming, optredens van oa Gili, Sev Zero, Cave man, fuif, workshops djembé, pop-art, tekenen en schilderen lezingen in de bib (zie verder), boekenbeurs sport Ronde van Vlaanderen, Voetbal, volleybal, badminton, spinning, basketbal en fitness (M1 en M2) BBB, ladies on the move en spinning (VA) werk VOKANS: assessement (2 x per jaar, gemengd) VDAB: communicatieve vaaardigheden (1 x per jaar, gemengd) onderwijs BO: lassen, elektriciteit, stikken en AAV ICT, koken, open leren, engels, NT2, bedrijfsbeheer, juwelen maken, maatschappij oriëntatie (DVA), e-leren gezondheid AA, EHBO cursus prenatale en postnatale begeleiding CAW Noord-West- Vlaanderen VDAB VOKANS Consortium Webros CVO SNT CVO VIVA CVO VTI CBE Groep Intro vzw De Rode Antraciet Vormingplus Kind en Gezin Opvoedingswinkel Stichting lezen De Wieg De Oever DOP t' Veldzicht Ubuntu CGG Prisma Patend FIT FIDES Ampel Bibliotheek Brugge Provincie West-Vlaanderen sportdienst stad Brugge Vlabus Bloso AA De Kiem CAP Suggnomè 3

4 3.1. Cultuurbeleving door dialoog a. WOMEN ON STAGE! 10 maandagen op een rij hadden 9 cursistes van Vormingplus Brugge rendezvous met een groepje vrouwelijke gedetineerden in de gevangenis. Hun doel: samen een mooie zangvoorstelling in elkaar boksen, met de creatieve hulp van lesgever en muzikant Bart Merlvede. Een uitdagend creatief en sociaal proces dat - met vallen en opstaan - leidde naar een prachtig eindresultaat. Het sluitstuk van dit project - een optreden in de theaterzaal van de gevangenis - vond plaats op zondagavond 30 juni voor een 150-tal genodigden. Het werd een pakkende performance. Het spelplezier en de groepssfeer spatten van het podium! 4 b. Lezing over gezondheid tijdens Bib XL Naast de gewone bibliotheekbezoeken probeert de bibliotheek van tijd tot tijd mensen samen te brengen in de Bib XL-activiteiten. In 2013 waren de thema s o.a. muziek en gezondheid. Bij wijze van voorbeeld een verslagje: Op een avond in mei was er in de bibliotheek een gespreksavond met Anne Marie Depoorter (arts en professor gezondheidszorg) en Nicole Vandewege (auteur van boeken over stress en sofrologie) over Je gezondheid voor, tijdens en na de gevangenis. 13 vrouwelijke gedetineerden waren naar de bibliotheek gekomen en het werd zeker geen klassieke voordracht maar wel een geanimeerd gesprek rond zowel de positieve als negatieve aspecten van gevangenschap op gezondheid. Opvallend was dat er toch wel mensen waren die vonden dat de gevangenis hen gezonder had gemaakt: Ik ben hier goed. Ik leefde op de straat en het is hier beter dan hierbuiten. Ik ben graag alleen en ben een boek aan het schrijven. Natuurlijk waren er ook meer kritische opmerkingen. Sommigen vonden dat de gevangenis onvoldoende mogelijkheden bood om te werken aan de oorzaken van hun gedrag. Iemand was er bijvoorbeeld vast van overtuigd dat ze nooit meer zou hervallen maar zij zat toch terug in de gevangenis Er werd ook gepleit voor meer gezonde voeding met minder vetten en suikers en meer fruit. Je kunt dat wel bestellen maar niet iedereen heeft de financiële middelen. Bij het naar buiten gaan zei een van de sprekers nog: we zijn blij terug buiten de muren te kunnen leven in alle vrijheid, vol respect voor mensen die een misstap hebben begaan 3.2. Start-to-teach op de zorgafdeling Sport aanbieden op de afdeling geïnterneerde vrouwen is niet zo simpel. Een sportlesgever heeft de kennis over het lesgeven en alle sporttechnische zaken. Het personeel van de zorgafdeling heeft alle kennis over de doelgroep en hoe je die best aanpakt. Het leek ons dus een logische stap om deze samen te zetten en zo voor het personeel van de zorgafdeling een START-TO-TEACH te organiseren.

5 Aan de hand van het beschikbare materiaal werd zoveel mogelijk kennis over verschillende sporten, spelletjes en methodieken doorgegeven. Zo krijgt het personeel van de zorgafdeling de extra kennis die ze nodig hebben om die sportlessen zelfstandig te geven. Na deze start-to-teach werd er nog gedurende 10 weken een externe sportlesgever ingezet in de lessen voor de geïnterneerden. Zo konden de mensen van de zorgafdeling nog tijdens die 10 weken stage lopen bij deze lesgever en zo hun nieuwe kennis toepassen onder begeleiding van een professionele sportlesgever Aandacht voor ouders en kinderen a. Familiebanden versterken In 2013 besliste de Buitendienst om meer aanwezig te zijn tijdens volgende activiteiten voor de gedetineerden en hun bezoekers: Valentijn: tijdens deze activiteit konden de bezoekers van de gedetineerden, in de bezoekerswachtzaal van de gevangenis, creatief aan de slag. Iedere bezoeker mocht één Valentijnskaart maken. Deze kaarten werden tijdens het bezoek afgegeven aan hun geliefde. Halloween: iedere bezoektafel kreeg een pakketje met schmink. De gedetineerde en hun bezoek maakten de kinderen op. De Buitendienst nam daarna van iedere bezoektafel een foto. Zomer- en winterfotoshoot: de gedetineerde poseert samen met zijn familie voor een achtergrond. De achtergronden voor deze fotoshoots werden door de gedetineerden zelf geschilderd. De winterfotoshoot werd als wenskaart gedrukt die kon worden opgestuurd naar familie of vrienden. v.l.n.r. Mieke (OO), Maaike (BD), Maryleen (BD), stagiaire (BD), Kurt (BD) en Ward (OO) - zomerfoto 5 b. Actieplan moeder-kind afdeling In 2012 werd een eerste aanzet gegeven om het aanbod op de moeder-kindsectie van het PCB uit te breiden. Op deze sectie verblijven gedetineerde mama s met hun kindje (tot max. 3 jaar), en zwangere gedetineerden. Het actieplan 2013 is opgebouwd uit een aanbod op 3 vlakken: Prenataal (voor de zwangere gedetineerden) Postnataal (voor de moeders) Stimuleren ontwikkeling kinderen door activiteiten: o lichamelijke ontwikkeling o taalontwikkeling o creatieve/zintuiglijke ontwikkeling o muzikale ontwikkeling 3.4. Herstel: bemiddeling, fonds en activiteiten

6 Slachtoffer-daderbemiddeling. In 2013 kregen de bemiddelingsdiensten vanuit de gevangenis van Brugge 43 aanvragen in dossiers, in totaal betrekking hebbend op 45 daders. Er waren 27 effectieve bemiddelingsdossiers. Herstelfonds en Comité H In maart 2013 gaven we het startschot voor het herstelfonds in het PCB tijdens een uiteenzetting over de werking aan directie, PSD en TB in aanwezigheid van de leden van Comité H dat de aanvraagdossiers voor de provincie West- Vlaanderen opvolgt. In het kader van het herstelfonds werden 7 gedetineerden doorverwezen. Helaas werd er nog geen enkel dossier concreet. Herstelgerichte activiteiten Vader zijn in de gevangenis, Slachtoffer in beeld, Tralies uit de weg, Geweldloze communicatie, Omgaan met eigen agressie en gevarieerde acties voor het goede doel van de Ronde van Vlaanderen: CAW regio Brugge (slachtofferhulp, De Brug en t Salon) Verschillende diensten kampen met wachtlijsten 6 a. PATEND In 2013 werden er 70 nieuwe cliënten aangemeld. Het jaar werd afgesloten met een wachtlijst van 85 personen. Het aantal behandelde dossiers bedroeg 61. Het jaar werd afgesloten met 42 lopende dossiers. Opvallend was dit jaar de sterke toename van de wachtlijst werd afgesloten met 85 wachtende gedetineerden; in 2012 waren dit 46 wachtenden. De oorzaak van deze toename is moeilijk te duiden. We zagen vooral een toename van aanmeldingen in de laatste maanden van Dit was het meest expliciet op de afdeling M2. b. CAP Ook het Centraal aanmeldingspunt (CAP) geeft aan dat ze te kampen hebben met groeiende wachtlijsten. Daartoe deden ze in 2013 enkele verschuivingen om onder andere meer uren op Mannenafdeling 1 mogelijk te maken. Het CAP wordt momenteel vaak geconfronteerd met gedetineerden die naast een drugprobleem, ook andere problemen hebben. Hierbij vermelden ze de gedetineerden met een verslavingsproblematiek én bijvoorbeeld beperkte intellectuele mogelijkheden, of gedetineerden met een verhoogde schaal van psychopathie, of cliënten die de taal niet machtig zijn. Allemaal aspecten die het bemoeilijken om het best passende traject uit te werken. c. Trajectbegeleiding JWW In het najaar 2012 werd vastgesteld dat gedetineerden op mannenafdeling 2 steeds langer moesten wachten voor ze door een trajectbegeleider onthaald

7 werden. In sommige gevallen liep de wachttijd op tot 1 maand. Dit is zeker op een afdeling voor beklaagden en kortgestraften problematisch en leidde terecht tot ongenoegen bij zowel de gedetineerden, de PSD als de trajectbegeleiders zelf. Sinds 2013 staat één vaste trajectbegeleider halftijds in voor het onthalen van de gedetineerden. De onthaler stelt tijdens het onthaalgesprek kort de werking van TB voor en neemt verder enkel die (dringende) vragen op die met 1 gesprek kunnen opgelost worden, bvb. bankoverschrijvingen, contacteren van de huisbaas, inschrijvingen voor de lessen, In 2013 werden in totaal 239 gedetineerden door de onthaler gezien. Daarvan stroomden 215 cliënten door naar een begeleider. Doorgaans worden cliënten die na het onthaal doorstromen binnen 2 weken door hun trajectbegeleider gezien. d. VDAB Actieve trajecten: 243 Afgeronde trajecten: 51 56,86 % uitstroom naar tewerkstelling 86,27 % uitstroom uit de werkloosheid (opleiding, mutualiteit, etc...) Gewone gesprekken (dus zonder trajectgesprekken): 514 geregistreerde contacten Aantal koppen (aantal verschillende klanten): Binnen-buiten a. FIT De doorstroom van gedetineerden naar de reguliere CGG s na de detentie wordt sinds 2010 geregeld door het Forensisch Indicatiestellingsteam (FIT). Het FIT staat voor de gespecialiseerde aanmeldings- en intakeprocedure voor alle forensisch cliënteel dat woonachtig is (of van plan is zich te vestigen) in de regio Noord- West-Vlaanderen en gebruik wil maken van het aanbod van een CGG in deze regio. Het FIT organiseerde in 2013 intervisie- en vormingsmomenten voor de hulpverleners van CGG Prisma en CGG Noord-West-Vlaanderen rond het therapeutisch werken met ex-gedetineerden en justitie -cliënten. In de loop van 2013 kwam de directie van de PSD en het FIT samen om de werking beter op elkaar af te stemmen. 7 b. Pilootproject agressiehantering In 2013 werd voor de eerste maal een kortdurend groeps-therapeutisch aanbod buiten de muren georganiseerd rond agressiehantering. Dit piloot-groepsaanbod werd zeer grondig geëvalueerd. Momenteel wordt er zowel aan de vorm als aan de inhoud van deze groepstherapie gesleuteld, om vervolgens in het najaar van 2014 terug van start te gaan. c. (Vermoeden van) beperking Dienst ondersteuningsplan (DOP) werkt sinds 2012 in het PCB. In 2013 behandelden ze 6 dossiers van gedetineerden en geïnterneerden met een

8 (vermoeden van) beperking en hun directe omgeving om een ondersteuningsplan uit te werken. Ook met Consulentenwerking Ampel, t Veldzicht en Ubuntu werden trajecten voor geïnterneerde vrouwen naar buiten uitgewerkt. Dit in samenwerking met het zorgteam, de PSD en JWW Onderwijs 8 a. Grote uitdagingen Het voorjaar van 2013 was er één met een vrij groot en divers aanbod aan opleidingen. Wij probeerden daar zoveel mogelijk mensen over alle afdelingen heen te bereiken. We slaagden daar gedeeltelijk in. We boden 13 cursussen aan, gefaciliteerd door 5 verschillende Centra voor Volwassenenonderwijs. In het voorjaar verschenen er 247 cursisten aan de startblokken, aan de meet eindigden we met 167 cursisten, 34 % haakte af. Daar zijn verschillende oorzaken voor. Ondanks de inspanningen om het onderwijsluik uit de concurrentiepositie te halen met het arbeidsluik - door opleidingen op verschillende momenten voor werkers en niet-werkers te organiseren - merkten we dat we dit struikelblok toch niet helemaal konden wegwerken. Anderen haakten af om detentie typische redenen: vrijlating, transfer, tuchtsanctie, ziekte, zich slecht in zijn vel voelen, onderbrekingen door syndicale acties van het personeel, personeelstekort waardoor mensen niet naar de opleiding werden gebracht... Dit resulteerde in een afgeslankt aanbod in het najaar Sommige Centra voor Volwassenonderwijs haakten af omdat de deler (het vereiste aantal cursisten om een opleiding te laten doorgaan) niet kon worden gehaald. Deze situatie stimuleerde ons tot een creatievere aanpak om voldoende deelnamegaranties te creëren voor het resterende onderwijspakket. b. Deeltijds werken en deeltijds leren We zetten 100% in op de creatie van een traject deeltijds werken, deeltijds leren waarbij enerzijds van de cursist het engagement tot consequente deelname werd gevraagd, en anderzijds van de directie het engagement werd gegeven om de deelnemer aan de beroepsopleiding lassen een tewerkstelling aan te bieden. Naast dit wederzijds engagement werd eveneens ingezet op een nauwgezette individuele opvolging door de onderwijscoördinator. Potentiële afhakers werden onmiddellijk opgezocht en gemotiveerd. En niet zonder succes, de opleiding startte met 10 cursisten en eindigde met 9. c. Groep Intro op de DVA De lessen communicatie en sollicitatietraining, zelfzorg en budgettering worden sinds september 2013 weer door Groep Intro gegeven.

9 3.8. Samen met justitie a. Ronde Van Vlaanderen Het project Ronde Van Vlaanderen, ontstaan uit een samenwerking van de gevangenis van Gent en Oudenaarde en uitgebreid met Dendermonde en het in 2013, wil het jaarlijkse wielerfeest ook tot leven brengen binnen de muren van de gevangenis. In Brugge is het project een mooie samenwerking tussen de gevangenis en de partners van de Vlaamse Gemeenschap. Onder het peterschap van Roger De Vlaeminck konden in 2013 voor het eerst ook in Brugge 6 gedetineerden een ultieme sportieve prestatie neerzetten. Dat ze daarbij niet op het bovenste schavot van het podium eindigden kon de pret geenszins bederven. Vanuit de partners hulp- en dienstverlening hebben we een coördinerende rol opgenomen in het eigenlijke project en hebben we het slotevenement georganiseerd. Daarnaast hebben we voor de grote doelgroep van alle gedetineerden het project tot leven gebracht in de gevangenis door een aangepast activiteitenaanbod te realiseren rond De Ronde. Hoewel niet altijd een makkelijke opgave; zijn we er wel in geslaagd om samen met de partners uit de gevangenis een mooi project op te zetten en een spetterend einde neer te zetten. Voor het goede doel verzamelden we 2.000,00. b. Kleur in de gevangenis De gevangenis van Brugge is intussen bijna 25 jaar operationeel en dat merk je wel wanneer je door de gangen loopt. Zonder extreem vuil of versleten te zijn, bieden grote delen van het Penitentiair Complex toch een nogal mistroostige aanblik. Muren en wanden zien er oud en stoffig uit en zijn ook allemaal in dezelfde kleur geschilderd, eierschaal, wat voor een steriele, saaie sfeer zorgt. De gevangenisdirectie wil dit dan ook aanpakken. Naast een broodnodig nieuw laagje verf wil men tegelijk ook af de allesomvattende super-egale eierschaalkleur. Hiertoe heeft de gevangenis een project opgezet in samenwerking met een aantal kunstenaars. De bedoeling is om, in een aantal fases, de secties van de gevangenis en de centrale gangen van de gevangenis te schilderen, en dit met enerzijds verschillende kleurelementen die de levendigheid van de gevangenis moeten verhogen en anderzijds met een aantal geïntegreerde kunstwerken, die voor de nodige accenten moeten zorgen. Ook de partners van de Vlaamse Gemeenschap zijn in een vroeg stadium in het project betrokken. We hebben in dit project vooral een ondersteunende rol aangeboden en ook actief meegewerkt aan het artistieke gedeelte door een aantal creatieve ateliers op te zetten waarin gedetineerden hun creatief talent konden aanwenden of ontdekken om hun bijdrage aan het project te kunnen realiseren. Het project loopt op dit moment volop en nu is al duidelijk dat het eindresultaat een enorme, positieve, verandering in de gevangenis zal brengen. 9

10 c. VOS-lunch Een 100-tal medewerkers van justitie die in dagdienst werken, kwamen een broodje eten in het Educatief Centrum en kregen via woord en beeld meer uitleg over de werking van de hulp- en dienstverlening in het PCB. d. Open Bedrijvendag Het deed in 2013 voor het eerst mee met Open Bedrijvendag. Op aangeven van de lokale MESO cel, opende het PCB de deuren voor een 250-tal geïnteresseerden. De focus van de dag lag op het tonen van de werkplaatsen en de tewerkstelling van gedetineerden van de gevangenis, het opleidingscentrum voor penitentiair personeel van Brugge (OCPP) en het aanbod van hulp- en dienstverlening in de gevangenis, met een specifieke centrale rol daarin voor de beroepsopleidingen. 4. Vooruitblik op Het actieplan hulp- en dienstverlening 10 Strategische doelstelling 1: Het aanbod H&D in de gevangenis van Brugge is afgestemd op de actuele noden en behoeften van de diverse doelgroepen gedetineerden Strategische doelstelling 2: Alle partners van de Vlaamse gemeenschap en justitie in de gevangenis van Brugge zetten zich in voor een samenhangend aanbod Nieuwe uitdagingen in 2014 Hieronder vindt u al enkele nieuwe uitdagingen die we in 2014 aangaan. Veel voorbereidend werk werd in 2013 al gedaan en zal zijn vruchten dragen in 2014 en de jaren daarna. Algemene aanvullende vorming (AAV) door VTI Brugge is het theoretisch luik van de BSO of TSO opleiding. Dit is gecombineerd onderwijs. Muren worden deuren: leren op de werkvloer van de keuken in samenwerking met CVO Spermalie: opleiding grootkeuken. FEFi: finding education for female inmates is een Europees project over de onderwijsbehoeften van vrouwelijke gedetineerden. Concretisering van de samenwerking met OCMW Brugge en Zedelgem FRONTière is het West-Vlaamse socio-culturele gevangenisproject in het jaar van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Verdubbeling van de DVA en de afdeling geïnterneerden vrouwen. Opstart van coördinatieteam en uitvoering van het actieplan.