SBA-Factsheet 2014 NEDERLAND. Kort samengevat. Over de SBA-factsheets 1. Ondernemingen en industrie. Ref. Ares(2016) /03/2016

Transcriptie

1 Ref. Ares(2016) /03/2016 NL Ondernemingen en industrie SBA-Factsheet 2014 NEDERLAND Kort samengevat De knelpunten van de Nederlandse economie bleven zich kenmerken door een stagnerende totale vraag wegens hoge schulden van particuliere huishoudens samen met de nog steeds noodlijdende huizenmarkt. Deze problemen wogen op de binnenlandse mkb-sector, omdat mkb-ondernemingen afhankelijker zijn van lokale vraag dan grotere ondernemingen. De mkb-werkgelegenheid is sinds 2011 gedaald en in 2013 zijn nog eens banen verdwenen. Hoewel dit verlies in absolute cijfers beperkt was en veeleer sprake is van een stagnatie in relatieve termen, blijkt toch dat de Nederlandse mkb-sector het opkomende herstel in andere lidstaten maar moeilijk kan volgen. Positief is dat, ondanks een lichte daling in 2013, het aantal mkb-ondernemingen toch op een zeer hoog niveau bleef. Dit wordt met name gevoed door een zeer positieve houding tegenover ondernemerschap. Het ondernemingsklimaat voor Nederlandse mkb-ondernemingen wordt gekenmerkt door bijzonder gunstige voorwaarden voor ondernemerschap, tweede kans, adequaat reagerende overheid en de interne markt. Minder positief is dat staatssteun en overheidsopdrachten en vooral toegang tot financiering de twee gebieden zijn waar Nederland ten opzichte van het EUgemiddelde achterliep. In de afgelopen jaren heeft de Nederlandse overheid al een aantal maatregelen beloofd om de financiële nood van de Nederlandse mkb-ondernemingen te verlichten. Zij zette deze inspanningen in 2013 voort met speciale aandacht voor durfkapitaal en alternatieve financieringsinstrumenten. Er is geprobeerd de middelen van verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen te gelde te maken als kredietbronnen voor mkb-ondernemingen ter compensatie van het restrictieve leningenbeleid van de banken. Afgezien van de stagnerende groei blijft toegang tot financiering de belangrijkste uitdaging voor de Nederlandse mkb-ondernemingen en de overheid moet deze uitdaging aan de orde blijven stellen. De overheid was over het algemeen zeer actief in 2013 met verdere verbeteringen van het ondernemingsklimaat. Zij heeft een groot aantal beleidsmaatregelen doorgevoerd die zijn gericht op 8 van de 10 beleidsterreinen van de Small Business Act. De gebieden waar in 2013 de belangrijkste vooruitgang werd geboekt, waren adequaat reagerende overheid (de oprichting en ingrijpende hervorming van drie belangrijke organisaties) en staatssteun en overheidsopdrachten (de nieuwe wet inzake overheidsopdrachten). Andere opmerkelijke maatregelen werden getroffen op het gebied van tweede kans (het programma Herijking faillissementsrecht), 'denk eerst klein' ('Goed geregeld'-programma), toegang tot financiering (bedrijfsfinancieringsprogramma), milieu (Nationaal Energieakkoord) en innovatie (Topsector-aanpak). De vooruitzichten voor 2014 en 2015 zijn positief en wijzen op een herstel op het gebied van werkgelegenheid en toegevoegde waarde na jaren van stagnatie. De zeer bescheiden aard van dit herstel is echter geen reden voor zelfgenoegzaamheid wat betreft SBA-uitvoering. Over de SBA-factsheets 1 De SBA oftewel de wet inzake mkb-ondernemingen voor Europa (Small Business Act for Europe) is het kerninitiatief van de EU ter ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf (mkb). Het bestaat uit een reeks beleidsmaatregelen georganiseerd rond tien principes, variërend van 'ondernemerschap' en 'adequaat reagerende overheid' tot 'internationalisering'. Om het beheer van de SBA te verbeteren, werd in de evaluatie van de SBA in 2011 aangedrongen op een beter toezicht. De SBA-factsheets worden jaarlijks gepubliceerd en hebben als doel een beter inzicht te verschaffen in recente trends en nationale beleidsmaatregelen ten aanzien van mkb-ondernemingen. Ondernemin gen en Industrie

2 1. Mkb-ondernemingen in Nederland basiscijfers Aantal ondernemingen Aantal w erknemers Toegevoegde w aarde Nederland EU 28 Nederland EU 28 Nederland EU 28 Aantal Aandeel Aandeel Aantal Aandeel Aandeel Miljard EUR Aandeel Aandeel Micro % 92.4% % 29.1% % 21.6% Klein % 6.4% % 20.6% % 18.2% Middelgroot % 1.0% % 17.2% % 18.3% Kmo's % 99.8% % 66.9% % 58.1% Groot % 0.2% % 33.1% % 41.9% Totaal % 100.0% % 100.0% % 100.0% Dit zijn schattingen voor 2013 opgesteld door DIW Econ op basis van cijfers voor van de structurele bedrijfsstatistieken van Eurostat. De gegevens hebben betrekking op de 'bedrijfseconomie', die de industrie, de bouw, de handel en de dienstverlening omvat (NACE Rev. 2, secties B tot J, L, M en N). Ze hebben geen betrekking op ondernemingen in de landbouw, bosbouw, visserij of grotendeels publieke diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg. Het voordeel van het gebruik van Eurostat-gegevens is dat de statistieken geharmoniseerd zijn en vergelijkbaar tussen landen. Het nadeel is dat voor sommige landen de gegevens kunnen afwijken van de door de nationale autoriteiten gepubliceerde gegevens. Bijna alle bedrijven in Nederland zijn mkbondernemingen. Zij hebben een groter aandeel in de werkgelegenheid en toegevoegde waarde dan grote ondernemingen, met meer dan 60 % op beide terreinen. In totaal is de verdeling tussen grote ondernemingen en mkb-ondernemingen in overeenstemming met het EU-gemiddelde. Er zijn evenwel kleine verschillen tussen Nederland en de Europese Unie, vooral wat betreft de toegevoegde waarde. Het mkb-aandeel in de toegevoegde waarde ligt ongeveer 3.5 procentpunten boven het EUgemiddelde, voornamelijk als gevolg van de middelgrote ondernemingen. De meeste Nederlandse mkb-ondernemingen zitten in de professionele dienstensector, waar ongeveer 27 % van alle mkb-ondernemingen te vinden zijn. Dit percentage is 50 % hoger dan in de EU-28. Hun percentages van werkgelegenheid en toegevoegde waarde liggen echter maar net iets hoger dan het EUgemiddelde, hetgeen betekent dat de meeste individuele ondernemingen relatief klein zijn. Net als voor de EU in het algemeen is de belangrijkste sector op het gebied van werkgelegenheid en toegevoegde waarde de groot- en detailhandel die in Nederland bijna 30 % voor zijn rekening neemt. De desbetreffende aandelen in de Europese Unie zijn ongeveer een vijfde lager voor de toegevoegde waarde en 7 % lager voor werkgelegenheid, wat het traditionele belang van handelsactiviteiten voor de Nederlandse economie benadrukt. De Nederlandse economie heeft zich door de crisis heen geworsteld, waarbij vooral de combinatie van een hoge schuldenlast van particuliere huishoudens en de noodlijdende huizenmarkt de particuliere vraag naar goederen en diensten op de binnenlandse markt onderdrukte. Dit had directe, negatieve gevolgen voor de binnenlandse mkb-sector, omdat mkbondernemingen sterker afhankelijk zijn van lokale vraag dan grotere ondernemingen. De door mkbondernemingen gegenereerde toegevoegde waarde daalde met 1 % in de economie tussen 2008 en Daarentegen steeg bij grote bedrijven de toegevoegde waarde in dezelfde periode met 9 %, grotendeels dankzij hun grotere aanwezigheid op internationale markten. 2 Daarnaast kan het voor mkbondernemingen ook moeilijk zijn om financiering te verkrijgen, wat in het algemeen hun groei in de weg staat. 3 Het aantal mkb-ondernemingen is sinds 2010 min of meer constant gebleven. In was er een aanmerkelijke toename van het aantal met ongeveer maar dit was het gevolg van een wijziging van de statistische methodiek. Sindsdien schommelde het totale aantal mkb-ondernemingen rondom tussen 2010 en Recentelijk is dit aantal gedaald van in 2012 naar in Tussen 2008 en 2013 werden bij de mkbondernemingen in de bouwsector aanzienlijke dalingen van de werkgelegenheid (-12 %) en toegevoegde waarde (-25 %) waargenomen. Dit SBA-Factsheet 2014 Nederland 2

3 kwam doordat de bouwsector tijdens de vastgoedzeepbel kunstmatig werd vergroot. Veel bedrijven zijn sinds de crisis failliet gegaan of hebben minder nieuwe contracten gekregen, wat tot ontslagen heeft geleid. Het resultaat was een toename van het aantal zelfstandigen en nieuw geregistreerde startende ondernemingen in de bouwsector. 5 Eén sector die de crisis beter lijkt te hebben doorstaan dan andere is de horeca. Na de crisis steeg de toegevoegde waarde die door deze sector werd gegenereerd met 17 %. Deze groei werd vooral aangedreven door mkb-ondernemingen die in 2013 ongeveer 20,5 % meer toegevoegde waarde konden genereren dan in 2008; de overeenkomstige toename voor grote ondernemingen was slechts 8 %. Deze prestaties zijn toe te schrijven aan de gestage toename van directe uitgaven in de horecasector sinds 2009, gevoed door inkomend toerisme met een toename van 18 % van het aantal gasten. Het gros aantal mensen dat in 2013 een bedrijf startte was , een stijging van of 13 % vergeleken met Dit is het hoogste aantal startende ondernemingen sinds de opwaartse trend begon in 2003, toen circa mensen een bedrijf begonnen. 7 Dit is zeker gedeeltelijk te danken aan een gunstig ondernemersklimaat en een heroplevende optimisme. Er zijn nog andere factoren: ontslagen en bedrijfsfaillissementen bleven in 2013 het aantal nieuwe registraties aanwakkeren, met name door personen die niet werkloos wilden zijn of een overeenkomst sloten met hun vorige werkgever om zelfstandige te worden en vervolgens opnieuw te worden ingehuurd als onafhankelijke contractant. Bijgevolg heeft het aantal startende eenmanszaken (zelfstandigen) in de afgelopen jaren een hoge vlucht genomen. In 2007 bestond 55 % van de nieuwe bedrijven uit eenmanszaken, tegenover 66 % in De toename van het aantal nieuw geregistreerde ondernemingen wordt ook bevestigd door een andere bron 9 die vermeldt dat het aantal nieuwe bedrijven in 2012 met 3 % toenam en in november op kwam. 10 Het totale aantal geliquideerde organisaties in deze periode was , een daling van 3 %, maar de maandelijkse balans van registraties en liquidaties was sinds juni negatief. Het aantal bedrijven (met uitzondering van zelfstandigen) dat in 2013 failliet ging, steeg met 12 % tot (in de handel 21 %; in de bouw 13 %). Positief is wel dat het aantal zelfstandigen dat failliet ging, met 5 % daalde naar Op sectoraal niveau wordt de grootste toename van het aantal nieuwe ondernemers, wanneer 2012 met 2013 wordt vergeleken, in de detailhandel gezien met 21 %. 11 Dit komt door het aanzienlijke aantal online retailers en levensmiddelenwinkels. Ten slotte heeft de door de crisis gevoede behoefte aan goedkope producten een bloeiende (straat)marktsector opgeleverd. Het aantal startende ondernemingen in de dienstensector bleef hoog en de bouwsector was goed voor 9 % van alle starters. Dit is echter slechts de helft van het aandeel van de bouwsector in 2009, namelijk 20 %. 12 Aangemoedigd door de genoemde tekenen van herstel vanaf het laatste kwartaal van 2013, nam begin 2014 het vertrouwen van de ondernemingen toe. Dit geldt voor zowel grote als mkbondernemingen. De verwachtingen voor de omzet in 2014 liggen iets hoger bij grote ondernemingen en mkb-ondernemingen met meer dan 50 werknemers dan bij kleinere mkb-ondernemingen. 13 Toch wordt verwacht dat de mkb-sector als geheel dicht bij het niveau van 2013 zal blijven met slechts zeer beperkte stijgingen van werkgelegenheid en toegevoegde waarde tot Dit komt omdat de binnenlandse vraag naar verwachting vrij zwak zal blijven in het licht van de relatief hoge werkloosheid en de nog steeds moeilijke situatie op de woningmarkt. SBA-Factsheet 2014 Nederland 3

4 Mkb-trends in Nederland 14 SBA-Factsheet 2014 Nederland 4

5 2. Het SBA-profiel van Nederland 15 De Nederlandse SBA wordt hoofdzakelijk aangevoerd door een aantal zeer goed presterende beleidsterreinen, maar omvat ook probleemgebieden. In 2013 staken de Nederlandse prestaties gunstig af bij het EU-gemiddelde, vooral wat betreft ondernemerschap, tweede kans, adequaat reagerende overheid en de interne markt. Staatssteun en overheidsopdrachten en toegang tot financiering zijn de twee gebieden waarop Nederland achterbleef op het EU-gemiddelde. Toegang tot financiering bleek in de afgelopen jaren ook een uitdaging te zijn en de problemen zijn in de afgelopen zes jaar ( ) zo mogelijk nog erger geworden. Dit geldt ook voor staatssteun en overheidsopdrachten, maar in mindere mate. Positief is wel dat er een aantal SBA-gebieden zijn - adequaat reagerende overheid als koploper - waar de prestaties tijdens de crisis zijn verbeterd. De overheid was bijzonder actief in de verdere verbetering van het ondernemingsklimaat in Zij heeft 23 beleidsmaatregelen doorgevoerd die zijn gericht op 8 van de 10 beleidsterreinen onder de Small Business Act. De gebieden met de belangrijkste vooruitgang in 2013 waren adequaat reagerende overheid en staatssteun en overheidsopdrachten. Op het gebied van adequaat reagerende overheid werden in 2014 drie nieuwe organisaties gelanceerd, waaronder een hervormde Kamer van Koophandel. Ten aanzien van staatssteun en overheidsopdrachten werd in 2013 de nieuwe wet inzake overheidsopdrachten doorgevoerd. Andere opmerkelijke maatregelen werden in 2013 genomen op het gebied van tweede kans (het programma 'Herijking van het faillissementsrecht'), 'denk eerst klein' ('Goed geregeld'-programma), toegang tot financiering (bedrijfsfinancieringsprogramma), milieu (Nationaal Energieakkoord) en internationalisering ('Wat de wereld verdient'-programma). Opmerkelijk is dat Nederland nog steeds voortbouwt op zijn uitstekende staat van dienst in termen van beleidsuitvoering. In 2013 werden alle belangrijke maatregelen die het voorgaande jaar waren aangekondigd ook doorgevoerd zoals gepland. Ten aanzien van de SBA heeft Nederland geen specifieke strategie voor de tenuitvoerlegging ervan aangenomen. De SBA is geïntegreerd in het ondernemerschapsbeleid dat een tweeledige aanpak heeft in de vorm van algemene beleidsondersteuning voor alle ondernemers enerzijds, en een meer op maat gemaakte aanpak voor bepaalde doelsectoren, de zogenaamde 'Topsectoren' (zie punt 3), anderzijds. De mkb-gezant de nieuwe werd begin 2014 benoemd heeft geholpen de communicatiekanalen tussen mkb-belanghebbenden (VNO-NCW, MKB Nederland, ZZP Nederland en Actal) en de overheid te vereenvoudigen. Over het algemeen lagen het overheidsbeleid en de maatregelen voor 2013 min of meer op één lijn met de verwachtingen van de mkb-sector. De politieke wil om kleine ondernemingen te ondersteunen, wordt erkend, net als de meeste programma's die in 2013 zijn gestart. Tegelijkertijd zijn een aantal beleidsgebieden duidelijk geïdentificeerd voor verdere actie. Deze omvatten de fiscale lasten en het moeilijke financieringsklimaat voor veel mkb-ondernemingen. SBA-Factsheet 2014 Nederland 5

6 De SBA-prestaties van Nederland: status quo en trends tussen 2008 en 'Denk eerst klein'-beginsel De Nederlandse overheid heeft zich recentelijk duidelijk uitgesproken voor het idee van een bedrijfsvriendelijker wetgeving en bestuur. Sinds het aannemen van de SBA, en zelfs daarvoor al, zijn een groot aantal maatregelen in de geest van het 'denk eerst klein'-beginsel ingevoerd. Normaal gesproken worden voor alle belangrijke wetgevingsinitiatieven stelselmatig regelgevingseffectbeoordelingen uitgevoerd. Mkb-tests en het gebruik van corrigerende maatregelen zijn ook voorzien. Daarnaast vormen openbare raadplegingen van mkbbelanghebbenden een gebruikelijk element van de wetgevingsprocedures. Hoewel alle grote pijlers van het 'denk eerst klein'-beginsel aanwezig zijn, lijkt voor sommige belanghebbenden de systematische toepassing van deze instrumenten, met inbegrip van de mkb-tests, te ontbreken. Om de situatie verder te verbeteren, heeft de Nederlandse overheid in 2013 een aantal aanvullende maatregelen op dit gebied gestart. Als gevolg daarvan was de vooruitgang onder 'denk eerst klein' aanzienlijk, vooral dankzij de invoering in de lente van 2013 van het programma 'Goed geregeld een verantwoorde vermindering van de regeldruk '. Het programma bestaat uit zes actielijnen waaronder een verlaging van de administratieve lasten voor ondernemingen met ten minste 1,3 miljard EUR in 2017, het recht voor ondernemingen om voor al hun zaken digitaal met de overheid te communiceren (het project 'digitale overheid'), beter en efficiënter toezicht op bedrijven door de overheid en een aangepaste aanpak voor specifieke sectoren. Reeds bestaande instrumenten zoals Inspectieview, Ondernemersdossier en de projecten Beter & Concreter en Slimme Steden zullen in het programma verder worden ontwikkeld. Andere verbeteringen werden gemaakt door middel van vrijstellingen en vereenvoudigingen van sommige bestaande verordeningen die niet zijn afgestemd op of ontworpen voor mkb-ondernemingen. Om SBA-Factsheet 2014 Nederland 6

7 voldoende rekening te houden met belanghebbenden en de gevolgen van nieuwe wet- en regelgeving, introduceerde de overheid instrumenten zoals de Bedrijfseffecten-Toets (BET). Verdere vooruitgang werd geboekt voor bedrijven en burgers door nieuwe voorstellen voor wet- en regelgeving via internet voor raadpleging beschikbaar te maken. De overheid heeft ook mogelijkheden gecreëerd voor iedereen die via het internet ideeën wil indienen voor de wijziging van nationale regels, wetten of procedures. De overheid raadpleegt ten slotte regelmatig mkb-belangengroepen zoals VNO-NCW, ZZP Nederland, MKB Nederland en Actal om nieuwe mkb-maatregelen te testen. Ondernemerschap Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Ondernemerschap in de beginfase (%); 2013; Nederland: 9.3; EU-gemiddelde: 8 Ondernemerschap in de beginfase voor de vrouwelijke bevolking (%); 2013; Nederland: 7; EU-gemiddelde: 6 Percentage gevestigde eigen bedrijven (%); 2013; Nederland: 8.7; EU-gemiddelde: 6.4 Op kansen gebaseerd ondernemerschap (%); 2013; Nederland: 67.1; EUgemiddelde: 47 Intenties om ondernemer te worden (% van de volwassenen dat binnen 3 jaar een bedrijf wil starten); 2013; Nederland: 9.1; EU-gemiddelde: 13.5 Mate waarin schoolonderwijs heeft geholpen een ondernemingsgeest te ontwikkelen; 2012; Nederland: 47; EU-gemiddelde: 50 Ondernemerschap als een aantrekkelijke carrièrekeuze (%); 2013; Nederland: 79.5; EU-gemiddelde: 56.9 Hoge status toegekend aan succesvol ondernemerschap (%); 2013; Nederland: 66.2; EU-gemiddelde: 65.5 Media-aandacht voor ondernemerschap (%); 2013; Nederland: 55.2; EUgemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De in de Nederlandse cultuur verankerde ondernemingsgeest is duidelijk zichtbaar in de statistieken die voor dit SBA-beginsel zijn samengesteld. Net als vorige jaren scoort Nederland ruim boven het EU-gemiddelde en zit het in de koplopersgroep van de EU-28. Op bijna alle aspecten van ondernemerschap scoort Nederland ruim boven zijn EU-collega's. De Nederlanders scoren bijzonder goed op de indicatoren die de mate waarin ondernemerschap als loopbaankeuze de voorkeur verdient, meten. Het percentage ondernemers voor wie dit een eerste carrièrekeuze was, bereikte een historisch hoogtepunt van bijna 80 % (na 67 % en 78 % in voorgaande jaren) en ligt ver boven het EUgemiddelde (57 %). Deze hoge mate van positieve houding ten aanzien van ondernemerschap komt ook tot uiting in de score voor op kansen gebaseerd ondernemerschap, die ongeveer 20 procentpunten hoger ligt dan in de EU (67 % vergeleken met 47 %). Hoewel de recente ontwikkeling van het aantal mkbondernemingen ook wordt gedreven door de moeilijke economische omstandigheden beschreven in punt 1, blijft de overwegend positieve houding tegenover ondernemerschap een belangrijke factor achter de positieve trends in de oprichting van bedrijven. De specifieke economische problemen in Nederland verklaren trouwens ook waarom het percentage van de Nederlandse volwassen bevolking dat concrete plannen heeft om een nieuw bedrijf te starten, ver onder het EU-gemiddelde ligt (9,1 % vergeleken met 13,5 %); veel aspirant-ondernemers willen eerst de huidige moeilijke omstandigheden doorstaan alvorens met hun bedrijfsplannen van start te gaan. Daarnaast moet de enige andere indicator met resultaten onder het EU-gemiddelde het percentage van de volwassen bevolking dat vindt dat het schoolonderwijs hen heeft geholpen een ondernemingsgeest te SBA-Factsheet 2014 Nederland 7

8 ontwikkelen (47 % vergeleken met 50 %) in perspectief worden geplaatst. Deze resultaten weerspiegelen voornamelijk het percentage van de bevolking van wie de schoolcarrière reeds in een ver verleden ligt en dat derhalve niet heeft geprofiteerd van de uitgebreide maatregelen van de afgelopen jaren. Deze maatregelen worden ook gewaardeerd door de mkb-belanghebbenden: volgens hen heeft vooral het 'Actieprogramma Onderwijs en Ondernemen', ingevoerd tussen 2008 en 2012, ervoor gezorgd dat ondernemerschap een vaste plaats heeft gekregen in het onderwijs en in de organisatie van een groeiend aantal onderwijsinstellingen. De grote inspanningen die in afgelopen jaren voor de bevordering van ondernemerschap zijn geleverd, hebben de noodzaak voor verdere actie minder dringend gemaakt. Als gevolg daarvan werden in 2013 en de eerste drie maanden van 2014 geen belangrijke nieuwe beleidsmaatregelen aangekondigd of doorgevoerd. Tweede kans Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Tijd voor het oplossen van insolventie (in jaren); 2014; Nederland: 1.1; EUgemiddelde: 2 Kosten voor het oplossen van insolventie (kosten van de inning van schuld als percentage van het vermogen van de debiteur); 2014; Nederland: 4; EUgemiddelde: Mate van steun voor een tweede kans (%); 2012; Nederland: 78; EU-gemiddelde: 82 Percentage angst voor mislukking (%); 2013; Nederland: 36.8; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. Net als vorig jaar presteert Nederland boven het EUgemiddelde wat betreft 'tweede kans'. Dit komt door de grotendeels gunstige voorwaarden met betrekking tot de tijd en kosten die nodig zijn voor het sluiten van een bedrijf. Nederland biedt tweedekansondernemers snelle en goedkope voorwaarden die vrijwel ongeëvenaard zijn in de EU-28, vooral met betrekking tot de lage kosten om schulden te innen (4 % tegenover 10 % van het vermogen van de schuldenaar) en de snelle liquidatieprocedures. Hoewel de mate van steun voor tweedekansondernemers iets lager is dan het EUgemiddelde (78 % tegenover 82 %), zijn de meeste Nederlanders bereid ondernemers in hun nieuwe onderneming te steunen, zelfs na een faillissement. Door de crisis is de angst voor mislukking bij de Nederlanders gestegen. Het percentage van respondenten dat een dergelijke angst erkent, bereikte in 2013 een historisch hoogtepunt van bijna 37 %, tegenover slechts 22 % vlak vóór de crisis in Op het vlak van beleid heeft het Ministerie van Veiligheid en Justitie in 2013 en het eerste kwartaal van 2014 slechts één maatregel aangekondigd. Ter modernisering van de faillissementsprocedures voorziet de maatregel in een beter gebruik van en internet voor faillissementsprocedures. De maatregel benoemt ook een gespecialiseerde insolventierechter. Voor de toekomst werd in 2013 een uitgebreid maatregelenpakket 'Wet Herijking faillissementsrecht' aangekondigd dat zes wetsvoorstellen omvat met betrekking tot bestrijding van fraude, modernisering van procedures en versterking van het reorganisatievermogen van ondernemingen. Het pakket is in afwachting van de implementatie. SBA-Factsheet 2014 Nederland 8

9 Adequaat reagerende overheid Tijd nodig om een bedrijf te starten (kalenderdagen); 2013; Nederland: 1; EUgemiddelde: 4.2 Kosten om een bedrijf te starten (in euro); 2013; Nederland: 375; EU-gemiddelde: 318 Volgestort minimumkapitaal (percentage van het inkomen per hoofd van de bevolking); 2014; Nederland: 0; EU-gemiddelde: Tijd nodig voor de overdracht van vastgoed (kalenderdagen); 2014; Nederland: 2.5; EU-gemiddelde: 27.7 Kosten voor de overdracht van vastgoed (percentage van de vastgoedwaarde); 2014; Nederland: 6.1; EU-gemiddelde: 4.7 Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Aantal belastingbetalingen per jaar; 2014; Nederland: 9; EU-gemiddelde: Tijd nodig voor belastingbetaling (uren per jaar); 2014; Nederland: 123; EUgemiddelde: Kosten voor het afdwingen van contracten (percentage van vordering); 2014; Nederland: 23.9; EU-gemiddelde: Snel veranderende wetgeving en beleid zijn een probleem voor het bedrijfsleven (percentage van de respondenten die het hiermee eens zijn); 2013; Nederland: 50; EU-gemiddelde: 70 De complexiteit van administratieve procedures is een probleem voor het bedrijfsleven (percentage van de respondenten die het hiermee eens zijn); 2013; Nederland: 40; EU-gemiddelde: 63 Kmo s die online contact hebben met de overheid (%); 2013; Nederland: 89.87; EUgemiddelde: Licenties en vergunningen (1 = laagste complexiteitsniveau, 26 = hoogste complexiteitsniveau); 2011; Nederland: 14.8; EU-gemiddelde: Lasten door overheidsregulering (1 = lastig, 7 = niet lastig); 2013; Nederland: 4; EUgemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. Ook in deze categorie presteert Nederland beter dan zijn EU-collega's. Op vrijwel alle gebieden van adequaat reagerende overheid is de Nederlandse score hoger dan die van de andere EU-landen. Nederlandse mkb-ondernemingen profiteren van snellere opstarttijden (1 dag tegenover 4 dagen), snellere vastgoedoverdracht (2,5 dag tegenover 27,7 dagen) en besteden ze minder tijd aan het regelen van hun belastingbetalingen (123 uur tegenover 193 uur). In tegenstelling tot de meeste van hun EU-collega's hoeven zij ook geen volgestort minimumkapitaal te hebben, en kunnen zij vaker elektronische middelen gebruiken om administratieve kwesties met de overheid te regelen. Algemeen gesproken ervaart een aanzienlijk lager percentage van Nederlandse mkb-ondernemingen snel veranderende verordeningen als lastig (50 % vergeleken met 70 % in de hele EU) of beschouwt het de complexiteit van administratieve procedures als een probleem (40 % vergeleken met 63 %). Daardoor voelen de Nederlandse bedrijven zich gemiddeld minder zwaar belast door overheidsmaatregelen dan hun EU-collega's. Het enige nadeel is dat de snelheid en het gemak soms hun prijs hebben in termen van hogere vergoedingen, zoals het geval is bij de kosten voor startende ondernemingen, vastgoedoverdracht en het afdwingen van contracten. Deze hogere prijzen blijven echter binnen redelijke grenzen. De gunstige omstandigheden zijn duidelijk een weerspiegeling van de voortdurende aandacht die beleidsmakers aan deze kwestie besteden. SBA-Factsheet 2014 Nederland 9

10 Ook de beleidsmaatregelen die in 2013 en het eerste kwartaal van 2014 werden genomen, volgden deze aanpak. De Nederlandse overheid heeft een aantal maatregelen geïntroduceerd om vormen van overheidssteun en diensten te vereenvoudigen en makkelijker vindbaar te maken waarmee een eerder door belanghebbenden aangevoerd probleem wordt aangepakt. Dientengevolge zijn de Kamer van Koophandel (KvK) en het innovatieagentschap Syntens sinds januari 2014 samengevoegd. Ondernemers kunnen nu met al hun zakelijke vragen terecht bij één van de 19 kantoren van de Kamer van Koophandel. De verplichte lidmaatschapsbijdragen voor ondernemingen zijn opgeheven en de Kamer van Koophandel wordt nu rechtstreeks gefinancierd uit de staatsbegroting (op een niveau van 60 %; 40 % komt uit eigen middelen afkomstig van betaalde diensten). De organisatie is nu gecentraliseerd en heeft een vereenvoudigde bestuursstructuur. Tegelijkertijd fuseerde het Agentschap NL met de Dienst Regelingen. De nieuwe organisatie is teruggebracht tot één enkel loket dat diensten verleent zoals subsidies, het vinden van zakelijke partners en kennis en naleving van wetten en regels. In het kader van hetzelfde streven naar vereenvoudiging en lastenverlichting werd het Ondernemersplein opgericht waar ondernemers op één digitale plaats toegang hebben tot informatie, transacties en diensten voor de gehele overheid. Eén voorbeeld van de mogelijkheden die voortvloeien uit de toegenomen digitalisering en interconnectiviteit van de verschillende overheidsorganen, is de invoering van het 'ondernemingsdossier'. Met dit nieuwe instrument kunnen ondernemingen hun gegevens met verschillende administratieve diensten delen, wat een vermindering van de nalevingskosten oplevert. De digitalisering van openbare diensten zal volgens de plannen in de toekomst worden voortgezet met de uitdrukkelijke doelstelling dat in 2017 alle ondernemingen het recht hebben online met de overheid te communiceren en contact te onderhouden. Staatssteun en overheidsopdrachten Percentage van kmo s in de totale waarde van geplaatste overheidsopdrachten (%); 2013; Nederland: 22; EU-gemiddelde: 29 Percentage van bedrijven dat aan openbare aanbestedingen deelneemt (%); 2013; Nederland: 21; EU-gemiddelde: 37 Gemiddelde vertraging bij uitbetaling door de overheid (in dagen); 2013; Nederland: 18; EU-gemiddelde: Percentage van ondernemingen die voorstellen in een openbaar elektronisch systeem voor aanbesteding indienen (elektronisch aanbesteden) (%); 2013; Nederland: 12.14; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De totale score voor staatssteun en overheidsopdrachten is ten opzichte van vorig jaar onder het EU-gemiddelde gevallen. Nederland loopt achter bij zijn EU-collega's als het gaat om de deelname van mkb-ondernemingen aan overheidsopdrachten. Slechts één op vijf ondernemingen neemt deel aan openbare aanbestedingen, terwijl dit voor de EU dichter bij twee op vijf ligt (21 % vergeleken met 37 %). Bijgevolg is het percentage van Nederlandse mkb-ondernemingen in de gunning van overheidsopdrachten aanzienlijk Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) lager dan dat van hun EU-collega's (22 % tegenover 29 %). De redenen voor deze cijfers zijn niet onmiddellijk duidelijk omdat er geen aanwijzingen zijn dat mkb-ondernemingen hogere belemmeringen ondervinden in de deelname aan openbare aanbestedingen dan in andere lidstaten het geval is. Ook op het gebied van het gebruik van systemen voor elektronische aanbestedingen voor het indienen van voorstellen scoren de Nederlandse mkbondernemingen onder het EU-gemiddelde, zij het slechts licht. De inspanningen die zijn geleverd om SBA-Factsheet 2014 Nederland 10

11 overheidsdiensten te digitaliseren, lijken de systemen voor aanbestedingen dus nog niet volledig te hebben ingesloten. Positief is echter dat Nederlandse bedrijven in het algemeen sneller worden betaald dan EU-bedrijven. Ten opzichte van vorige jaren is het aantal dagen voortdurend gedaald van 21 dagen in 2011 naar 19 in 2012 en slechts 18 in Beleidsmakers lijken de uitdagingen op dit gebied te hebben onderkend. Voortbouwend op de maatregelen in voorgaande jaren, zoals de lancering in 2013 van een publieke website voor alle overheidsaanbestedingen (TenderNed) om mkbondernemingen te helpen makkelijker mogelijkheden te vinden, werd in 2013 een belangrijk nieuw initiatief in gang gezet, namelijk de nieuwe Aanbestedingswet. De wet biedt in de eerste plaats zelfstandigen, freelancers en mkb-ondernemingen betere mogelijkheden voor overheidsopdrachten. Andere doelstellingen omvatten: meer concurrentie omdat meer ondernemers naar een overheidsopdracht kunnen meedingen; minder administratieve lasten, betere naleving; beter gebruik van belastinggeld; en eenvoudigere afhandeling van klachten. In het kader van de wet die door het Ministerie van Economische Zaken is aangenomen, werd een reeks voorschriften vastgesteld die de aanbestedende diensten ertoe verplichten op verzoek van een onderneming hun keuze voor een bepaalde procedure te verklaren en te bepalen welke soorten ondernemingen voor deelname aan de procedure in aanmerking komen. Daarnaast kunnen contracten niet zonder geldige reden worden samengevoegd. Deling van aanbestedingen is verplicht, tenzij kan worden gemotiveerd dat dit niet wenselijk is. Toegang tot financiering Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Geweigerde kredietaanvragen en onaanvaardbare kredietvoorstellen (percentage van kredietaanvragen door kmo's); 2013; Nederland: 38.6; EU-gemiddelde: 14.4 Toegang tot financiële staatssteun met inbegrip van garanties (percentage van respondenten dat een achteruitgang meldde); 2013; Nederland: 22.5; EUgemiddelde: 17.3 Bereidheid van banken om krediet te verstrekken (percentage van respondenten dat een achteruitgang meldde); 2013; Nederland: 39.2; EU-gemiddelde: 24.6 Kosten van kleine leningen vergeleken met grote leningen (%); 2013; Nederland: 44.16; EU-gemiddelde: Totale betalingstermijn (in dagen); 2013; Nederland: 38.67; EU-gemiddelde: Wanbetalingen (percentage van totale omzet); 2013; Nederland: 2.6; EUgemiddelde: 3.83 Durfkapitaalinvesteringen (percentage van bbp); 2012; Nederland: 0.027; EUgemiddelde: 0.04 Rechtsbeschermingsindex (0-10); 2014; Nederland: 5; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De situatie wat betreft toegang tot financiering was in voorgaande jaren al een probleem en is in 2013 zo mogelijk nog verslechterd. Dit betreft vooral de toegang tot financiering via leningen. Het percentage van mkb-ondernemingen wier leningsverzoek werd afgewezen of die een aanbod met onaanvaardbare voorwaarden kregen, is enorm gestegen van 27 % tot bijna 39 % in 2013 (EU: 14 %). Wat betreft de bereidheid van banken om leningen te verstrekken, stond het percentage van mkb-ondernemingen die een achteruitgang meldden op 39 % in 2013 vergeleken met slechts 25 % in de EU. De marge tussen de twee percentages voor kleine leningen tegenover leningen van 1 miljoen EUR of meer is SBA-Factsheet 2014 Nederland 11

12 aanzienlijk gestegen sinds het begin van de crisis. In 2007, vlak vóór de crisis, bedroegen de margekosten voor kleine leningen slechts 6 %; in 2013 hebben zij een historisch hoogtepunt bereikt van 44 %, ver boven het EU-gemiddelde van ongeveer 24 %. Het is voor Nederlandse mkb-ondernemingen dus veel moeilijker om financiering van banken te krijgen en als ze die al krijgen, betalen ze veel meer dan hun EUcollega's. Deze situatie wordt nog verergerd door het feit dat ook een groter percentage van Nederlandse mkb-ondernemingen een achteruitgang van de toegang tot financiële staatssteun, zoals kredietgaranties, meldde. Hoewel dit percentage is gedaald ten opzichte van het percentage van 28 % van vorig jaar, is het nog steeds hoger dan het EUgemiddelde. Het is ook zorgwekkend dat, met uitzondering van deze laatste indicator, de verslechtering van de situatie in Nederland tegen de algemene EU-trend ingaat, waar een bepaalde versoepeling van de beperkingen van financiering via leningen werd waargenomen. De situatie op andere gebieden van financiering is nauwelijks beter. Het aandeel van durfkapitaalinvesteringen is tot onder het EU-gemiddelde gedaald en de rechtsbeschermingsindex voor het meten van de kwaliteit van het wetgevingskader voor financiële transacties is ook aanzienlijk lager dan in de EU- 28. Positief is echter dat, net als in vorige jaren, de kasstroompositie van mkb-ondernemingen wordt gesteund door de relatief korte tijd om betaling te ontvangen (39 dagen, EU: 51) en het lage aantal zoekgeraakte betalingen dat moet worden afgeschreven. Ook moet worden opgemerkt dat recentere tekenen enige hoop bieden. De meest recente enquête van de Europese Centrale Bank betreffende toegang tot financiering voor mkbondernemingen vertoonde enige verbetering in Nederland wat betreft het 'externe financieringstekort'. De zorgwekkende situatie met betrekking tot de financiering van mkb-ondernemingen is niet te wijten aan het nalaten van beleidsmakers om op te treden. In de afgelopen jaren werden vele nieuwe acties in gang gezet, en zelfs in de afgelopen 12 maanden tot en met het eerste kwartaal van 2014 werd een aantal nieuwe initiatieven gestart. De overheid is van plan een belangrijk instrument, de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM's), tot het hele land uit te breiden. In 2013 werd de ROM-Zuidvleugel opgericht, die nu InnovationQuarter wordt genoemd. Er zijn plannen voor een nieuwe ROM-Noordvleugel. ROM's verbeteren regionale economische structuren, onder meer door middel van de verstrekking van durfkapitaal voor innovatieve startende en snelgroeiende ondernemingen. Verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen hebben een mkb-investeringsfonds aangekondigd om mkb-ondernemingen leningen te verstrekken van maximaal EUR. In 2013 werd het dakfonds (DVI - Dutch Venture Initiative) gestart, uit hoofde waarvan DVI investeert in fondsen die op hun beurt investeren in snelgroeiende, innovatieve of hoogtechnologische bedrijven in een latere fase (durfkapitaal). Het project Stimulering Alternatieve Financieringen werd in 2013 in gang gezet om financiële en organisatorische steun (bijvoorbeeld proefprojecten en onderwijs) te verstrekken voor nieuwe vormen van financiering, zoals crowdfunding en kredietinstellingen. Het Vroege Fase Instrument is in voorbereiding, uit hoofde waarvan regionale consortia concurreren door voorstellen in te dienen om mkb-ondernemingen te ondersteunen. Ook is een Investeringsfaciliteit Business Angels in voorbereiding, een instrument voor business angels dat samen met de markt investeert. Een Nationale Investeringsinstelling moet begin 2014 operationeel zijn. Zij zal optreden als bemiddelaar tussen vraag en aanbod voor lange termijnfinanciering en vormt een aanvulling op de gebruikelijke bankfinanciering. Ondanks deze maatregelen is het op dit moment nog steeds zeer moeilijk voor kleine ondernemingen om financiering te krijgen. SBA-Factsheet 2014 Nederland 12

13 Eengemaakte markt Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Kmo s met intra-eu-uitvoer van goederen (percentage kmo s in de industrie); 2010; Nederland: 27.49; EU-gemiddelde: Kmo s met intra-eu-invoer van goederen (percentage kmo s in de industrie); 2010; Nederland: 33.75; EU-gemiddelde: Door kmo s in het buitenland verworven overheidsopdrachten (percentage van de totale waarde van overheidsopdrachten); 2013; Nederland: 3.6; EU-gemiddelde: 2.6 Aantal internemarktrichtlijnen dat nog niet is omgezet; 2013; Nederland: 5; EUgemiddelde: 8.69 Gemiddelde vertraging bij omzetting van achterstallige richtlijnen (in maanden); 2013; Nederland: 6.1; EU-gemiddelde: 8 Aantal aanhangige inbreukprocedures; 2013; Nederland: 31; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. Nederland scoort zeer hoog voor dit SBA-beginsel. De bovengemiddelde totaalscore voor deze sector is gebaseerd op hoge scoreresultaten voor vrijwel alle indicatoren. Ten eerste vertonen de indicatoren die het percentage van Nederlandse bedrijven om statistische redenen beperkt tot alleen de industriesector meten, een veel hoger niveau van deelname aan de interne markt dan voor hun EUcollega's. Meer dan één op vier Nederlandse producerende mkb-ondernemingen exporteert naar andere landen van de EU-28, terwijl voor de invoer de verhouding zelfs één op drie is. De Nederlandse prestaties wat betreft beleid liggen eveneens boven het EU-gemiddelde. Nederland heeft minder uitstaande interne marktrichtlijnen dan de EU in het algemeen, en de Nederlanders zijn meestal sneller met het omzetten van achterstallige richtlijnen in nationaal recht. Alleen het aantal lopende schendingsprocedures is iets hoger dan het EUgemiddelde. Het verschil is echter zeer klein en verandert niets aan het over het algemeen zeer positieve beeld. In 2013 en de eerste drie maanden van 2014 werden geen belangrijke nieuwe beleidsmaatregelen aangekondigd of doorgevoerd. Niettemin - zoals eerder vermeld onder adequaat reagerende overheid - ontstond op 1 januari 2014 de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland uit een fusie van Agentschap NL en Dienst Regelingen. Deze Rijksdienst verstrekt informatie en advies, onder meer voor internationale handel in de EU, en geeft een overzicht van financiële instrumenten. Ondernemers kunnen ook worden ondersteund door economische diplomatie via de Nederlandse ambassades en consulaten in de EU. Als zodanig wordt verwacht dat deze dienst de deelname van Nederlandse mkb-ondernemingen aan de interne markt verder vergemakkelijkt. SBA-Factsheet 2014 Nederland 13

14 Vaardigheden en innovatie Percentage van kmo's dat product- of procesinnovaties doorvoert; 2010; Nederland: 46.02; EU-gemiddelde: Percentage van kmo's dat op organisatorisch of marketinggebied innovaties doorvoert ; 2010; Nederland: 36.91; EU-gemiddelde: 40.3 Percentage van kmo's dat intern innoveert; 2010; Nederland: 39.1; EU-gemiddelde: Percentage van innovatieve kmo's dat met andere samenwerkt; 2010; Nederland: 14.87; EU-gemiddelde: Verkoop van innovaties die nieuw op de markt en nieuw voor het bedrijf zijn (percentage van omzet); 2010; Nederland: 10.45; EU-gemiddelde: Percentage van kmo s dat online verkoopt; 2013; Nederland: 12.57; EU-gemiddelde: Percentage van kmo's dat online koopt; 2013; Nederland: 27.92; EU-gemiddelde: Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Omzet uit elektronische handel; 2013; Nederland: 13.45; EU-gemiddelde: Percentage van alle ondernemingen dat werknemers opleidingen aanbiedt; 2010; Nederland: 79; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De totale score voor vaardigheden en innovatie stemt overeen met het EU-gemiddelde. Het gebied bevat echter een aantal specifieke domeinen waar Nederland beter presteert dan zijn EU-collega's, vooral wat betreft de opleidingsintensiteit en de mate van in-house innovatie, vooral voor producten en processen. Daarbij komen enkele indicatoren die erop duiden dat er in bepaalde innovatiegebieden ruimte voor verbetering is. Marketing en organisatorische innovaties zijn nog steeds geen specialiteit van Nederlandse mkb-ondernemingen. Ook ligt de feitelijke verkoop van innovatieve producten onder het EU-gemiddelde, terwijl het gebruik van elektronische middelen om handel te stimuleren net rond het EUgemiddelde zweeft voor alle drie de relevante indicatoren (mkb-ondernemingen die online verkopen, mkb-ondernemingen die online kopen en omzet uit elektronische handel). Op het vlak van beleid zet de Nederlandse overheid de toepassing voort van haar industriebeleid 'Naar de top' en haar 'Topsector'-strategie, geïntroduceerd in De aanpak is gericht op negen belangrijke sectoren die samen goed zijn voor 97 % van de particuliere investering in O&O en innovatie. Elke Topsector kiest uit vijf instrumenten die mkbondernemingen onmiddellijk kunnen gebruiken: haalbaarheidsstudies, O&O-samenwerking, innovatieprestatiecontracten, kennisvouchers en mkbondernemingen die hooggekwalificeerd personeel van grote universiteiten of grote ondernemingen inhuren. De nadruk lag met name op innovatieprestaties, maar er wordt ook gestreefd naar versterking van groei, werkgelegenheid en concurrentievermogen. De strategie houdt verband met belangrijke beleidsinitiatieven (zoals de hervorming van het onderwijs, het 'techniekpact', steun voor internationalisering en economische diplomatie etc.) De strategie brengt belangrijke belanghebbenden uit het bedrijfsleven, de onderzoeksinstellingen en de overheid bijeen. 19 TKI's ('Topconsortia voor Kennis en Innovatie') zijn bezig met de toepassing van de onderzoeksprogramma's die in de in 2012 ondertekende innovatiecontracten zijn opgenomen. Het proces wordt beheerd door 'topteams'. Elk TKI heeft één enkele mkb-balie. Belanghebbenden zijn nauw betrokken en mkb-participatie wordt gecontroleerd. Particuliere investeringsverplichtingen worden aangevuld met publieke financiering (tot 50 %), wat oploopt tot investeringsverplichtingen van 4 miljard EUR over twee jaar. Hoewel sommige extra financiële middelen specifiek voor de topsectoren bestemd zijn, zijn de meeste financiële steunmaatregelen van algemene aard (voornamelijk belastingvoordelen) en derhalve beschikbaar voor bedrijven in elke sector. Tot nu toe beoordelen SBA-Factsheet 2014 Nederland 14

15 belanghebbenden de vooruitgang als positief. Particuliere O&O-investeringen zijn licht gestegen naar 1,2 % van het bbp. De totale O&O-intensiteit neemt ook verder toe en komt uit op 2,02 % van het bbp in 2014 (het nationale streefcijfer voor 2020 is 2,5 %). Zoals hierboven vermeld, wordt het initiatief nauw gecoördineerd met andere relevante programma's, met name het Nationaal Techniekpact 2020 dat in 2013 werd goedgekeurd en drie grote actielijnen omvat: (a) kiezen voor techniek, (b) leren in de techniek en (c) werken in de techniek. Deze maatregel probeert het tekort aan vaardigheden, met name in de techniek- en technologie-gerelateerde beroepen, dat de ondernemingen en de overheid hadden geïdentificeerd als een toenemend probleem en een potentieel knelpunt voor groei, te verlichten. Kortom, de beleidsactiviteiten blijven hoog en met name de Topsector-aanpak als centraal element van de gecombineerde innovatie- en industriebeleidsstrategie kan dienen als een interessant voorbeeld voor andere lidstaten. Milieu Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Percentage van kmo's dat maatregelen heeft genomen op het vlak van grondstofefficiëntie; 2013; Nederland: 95; EU-gemiddelde: 95 Percentage van kmo's dat baat heeft gehad bij overheidssteunmaatregelen voor activiteiten aangaande grondstofefficiëntie; 2013; Nederland: 45; EU-gemiddelde: 35 Percentage van kmo's dat groene producten of diensten levert; 2013; Nederland: 27; EU-gemiddelde: 26 Percentage van kmo's dat meer dan 50 % van de omzet uit groene producten of diensten haalt; 2013; Nederland: 23; EU-gemiddelde: 22 Percentage van kmo's dat baat heeft gehad bij publieke steunmaatregelen voor de productie van groene producten; 2013; Nederland: 28; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De algemene Nederlandse score op milieugebied is in overeenstemming met het EU-gemiddelde. Dit geldt voor vrijwel alle individuele prestatie-indicatoren onder dit beginsel, inclusief het percentage van mkbondernemingen dat 'groene' producten en diensten aanbiedt en dat maatregelen voor grondstofefficiëntie heeft genomen, en het niveau van publieke steun voor mkb-ondernemingen die 'groene' producten of diensten produceren. De enige uitschieter op dit gebied is het veel hogere percentage van mkbondernemingen die bevestigen een soort overheidssteun te hebben ontvangen voor de uitvoering van maatregelen voor grondstoffenefficiëntie (NL: 45 %, EU: 35 %). In 2013 en het eerste kwartaal van 2014 was de vooruitgang op het gebied van beleid matig met slechts één belangrijke maatregel die werd doorgevoerd. Het Nationaal Energieakkoord omvat een plan met 10 actielijnen voor bedrijven in het algemeen (waaronder mkb-ondernemingen) en specifiekere regels voor mkb-ondernemingen. Pijler 3 van het initiatief voorziet bijvoorbeeld dat mkbondernemingen in 2020 voor een groot deel voor hun eigen energie moeten zorgen door middel van gedecentraliseerde, duurzame energie en andere vormen van opwekking van energie uit hernieuwbare bronnen. Daarnaast omvat pijler 9 ook de oprichting van één centraal loket voor mkb-ondernemingen, in plaats van verschillende loketten voor elk TKI (zie vaardigheden en innovatie) op het gebied van energieopwekking en -gebruik. Het Nationaal Energieakkoord is ook bedoeld als de basis voor meer beleidsinstrumenten in de komende jaren. SBA-Factsheet 2014 Nederland 15

16 Internationalisering Afwijking van het EU-gemiddelde (gemeten in standaardafwijkingen, EU-gemiddelde=0) Kmo s met extra-eu-uitvoer van goederen (percentage van kmo s in de industrie); 2010; Nederland: 9.38; EU-gemiddelde: 9.68 Kmo s met extra-eu-invoer van goederen (percentage van kmo s in de industrie); 2010; Nederland: 13.65; EU-gemiddelde: 8.18 Voor invoer vereiste kosten (in USD); 2014; Nederland: 975; EU-gemiddelde: Voor invoer vereiste tijd (in dagen); 2014; Nederland: 6; EU-gemiddelde: Aantal voor invoer vereiste documenten; 2014; Nederland: 4; EU-gemiddelde: 4.68 Voor uitvoer vereiste kosten (in USD); 2014; Nederland: 925; EU-gemiddelde: Voor uitvoer vereiste tijd (in dagen); 2014; Nederland: 7; EU-gemiddelde: Aantal voor uitvoer vereiste documenten; 2014; Nederland: 4; EU-gemiddelde: Opmerking: gegevensbalken die naar rechts wijzen, tonen een sterkere prestatie dan het EU-gemiddelde en gegevensbalken die naar links wijzen, een zwakkere prestatie. De Nederlandse score op het gebied van internationalisering stemt overeen met het EUgemiddelde. Er zijn evenwel veel indicatoren waar de prestaties van Nederland aanzienlijk beter zijn dan die van zijn EU-collega's. Er zijn meer Nederlandse mkbondernemingen die hun invoer uit niet-eu-landen betrekken (14 % vergeleken met 8 %). Er zijn geen structurele verschillen aan de uitvoerzijde. Wat betreft het stimulerende klimaat voor grensoverschrijdende handel blijven Nederlandse mkb-ondernemingen profiteren van veel kortere transactieperioden. Voor zowel de invoer als de uitvoer profiteren zij van een tijdsvoordeel van bijna één werkweek. Ook zijn de kosten voor handel lager dan in de EU in het algemeen, hoewel in mindere mate. De goed ontwikkelde transportinfrastructuur, waaronder de haven van Rotterdam, biedt uitstekende condities die Nederlandse mkb-ondernemingen helpen overzeese markten beter te verkennen. In 2013 en de eerste drie maanden van 2014 werden geen belangrijke nieuwe beleidsmaatregelen aangekondigd of doorgevoerd. SBA-Factsheet 2014 Nederland 16