Resultaten Conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2018

Transcriptie

1 Resultaten Conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2018 Chris M. Jager Inleiding In juni en juli 2018 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) bijna 360 bedrijven benaderd. Doel van deze enquête is om op reguliere basis, tweemaal per jaar, actuele informatie te verschaffen over bedrijfsmatige en economische parameters en ontwikkelingen. Daarnaast dient het inzicht te geven in verwachtingen en opinies van ondernemers. Deze informatie is van belang voor het krijgen van inzicht in de economie, werk en werkgelegenheid en investeringsklimaat. In dit artikel wordt nader ingegaan op de resultaten van de opinievragen van de enquête. Kwantitatieve gegevens worden hier niet besproken en de omzetten en winst in beperkte mate. Allereerst wordt er een korte inleidende beschouwing gegeven over de methodologie zoals die voor de enquête wordt gebruikt. Met de verkregen gegevens van de bedrijven (NV s en eenmanszaken met een balans en winst- & verliesrekening) wordt een beeld gegeven van de verschillende onderwerpen waardoor de inhoud van dit artikel bestaat uit: - Investeringsbelemmeringen - Vertrouwen in de economie - Vertrouwen in de toekomst - Mening ten aanzien van het investeringsklimaat - Omzetmutaties - Conjunctuurindex - Bedrijfsresultaten - Samenvattende opmerkingen Om in een oogopslag een indruk te krijgen van het verloop en trend van de conjunctuur is er een conjunctuurindex opgesteld. Dit aan de hand van gegevens van vertrouwen in de toekomst, de perceptie van het investeringsklimaat en de veranderingen van de omzetten, de omzetmutaties. Deze zijn geaggregeerd in de vorm van een samengestelde index en geven zodoende een beeld van het relatieve verloop van de conjunctuur in de tijd. Daarnaast wordt er bij vertrouwen in de toekomst en de perceptie van het investeringsklimaat een nadere analyse gemaakt voor de drie voor conjunctuur en economie belangrijke bedrijfstakken bouw, handel en horeca. Dit vanaf december De bouw is hier genomen vanwege de grote invloed op de conjunctuur, de handel vanwege de omvang van deze bedrijfstak en toerisme vanwege het economische- en maatschappelijk belang.

2 Methodologie De conjunctuurenquête wordt twee keer per jaar onder de bedrijven op Curaçao gehouden. Doel van de enquête is om op reguliere basis actuele informatie te verschaffen over bedrijfsmatige en economische parameters en ontwikkelingen. Daarnaast dient het inzicht te geven in verwachtingen en opinies van ondernemers. Deze informatie is van direct belang voor het krijgen van inzicht in (ontwikkelingen van) de economie, werk en werkgelegenheid en investeringsklimaat. In juni wordt geënquêteerd over het eerste halfjaar van het lopende kalenderjaar, in december over het gehele jaar. Dit wordt gedaan met behulp van enquêteurs met vragenlijsten en via (ongeveer 40% van het totaal aantal benaderde bedrijven). Vanwege het verbeteren van de efficiency en een beperkt budget zijn deze keer alleen die bedrijven benaderd die normaliter via benaderd worden. Hierdoor ontbreekt de response van bedrijven die via een enquêteur benaderd worden. Aangezien de respons hiervoor over het algemeen onderling verschilt, is daarvoor statistisch gecorrigeerd. De response van bedrijven die per mee hebben gedaan is daarvoor aangevuld met een verwachte response van bedrijven die anders middels een enquêteur gerespondeerd zouden hebben. Deze imputatie is gedaan aan de hand van de trend van voorgaande jaren van niet- bedrijven voor desbetreffende doelvariabelen. Er is daarbij gebruik gemaakt van gewogen regressie analyses. Verder is van belang te vermelden dat het onderzoek wordt uitgevoerd bij alle bedrijven met tien of meer werknemers, terwijl van de bedrijven vanaf drie tot tien werknemers een steekproef wordt genomen. De CE is aldus voor een deel een steekproefonderzoek. Voor de enquête is er respons ontvangen van in totaal bijna 360 bedrijven. Daarvan waren bijna 17 procent kleine bedrijven tot 10 werknemers, 59 procent middelgroot (tot 50 werknemers) en 24 procent groot. Door het nemen van een steekproef wordt een schatting gemaakt van de karakteristieken van de gehele populatie (alle bedrijven) en kunnen daar op een verantwoorde wijze uitspraken over worden gedaan. Onder bedrijven wordt hier verstaan NV s en eenmanszaken met een balans en winst- & verliesrekening. Bij de steekproeftrekking (voor de bedrijven van drie tot tien werknemers) wordt uitgegaan van een betrouwbaarheid van 95 procent (5% foutenmarge, z-waarde van 1,96). Uitgaande van de gehele populatie van bedrijven vanaf 3 werknemers tot 10 werknemers komt dat op het moment van trekking neer op in totaal 330 bedrijven. De steekproef wordt proportioneel getrokken, waarbij rekening wordt gehouden met en uitgegaan wordt van het aantal bedrijven per bedrijfstak. Bij de verschillende onderwerpen wordt er een vergelijking gemaakt met voorgaande periode van een half jaar daarvoor (de enquête wordt immers twee keer per jaar uitgevoerd). Uitzondering daarop zijn de omzetmutaties en bedrijfsresultaten. Deze worden altijd vergeleken met de resultaten van december van het voorgaande jaar. De gepresenteerde conjunctuurindex is een samengestelde index. Deze is opgesteld aan de hand van gegevens van vertrouwen in de toekomst, de perceptie van het investeringsklimaat en de veranderingen van de omzetten (de omzetmutaties). Deze zijn niet gewogen, geaggregeerd en vervolgens grafisch weergegeven. Als basisjaar is genomen 2010, het jaar van de verzelfstandiging van het Land Curaçao. De

3 conjunctuurindex is een intervalschaal met 100 als beginpunt. De bedoeling is dat de lezer door deze index een idee krijgt van het verloop van de conjunctuur. Dit niet in absolute termen (het is een intervalschaal), doch in relatieve termen. Hierdoor is op eenvoudige wijze het verloop (trend) van de conjunctuur aan de hand van een drietal factoren gevisualiseerd. Enkele resultaten conjunctuurenquête Investeringsbelemmeringen Investeren in vernieuwing of vervanging is van groot belang voor het bestaan en in stand houden van een onderneming. Wil een onderneming winst maken en vooral, winst blijven maken, dan zijn investeringen zelfs een conditio sine qua non. Investeringsbelemmeringen spelen dus een hele belangrijke rol bij het ondernemen en doen van investeringen. Van de benaderde bedrijven heeft, net als in december 2017, bijna 35 procent aangegeven dat er van investeringsbelemmeringen sprake is geweest. Ook nu weer is het tekort aan financiële middelen de grootste investeringsbelemmering (zie figuur 1). Dit percentage is het afgelopen halfjaar vrij sterk toegenomen van 18 naar 26 procent van de bedrijven. Daarmee is het ook in vergelijking met een jaar geleden, juni 2017, toegenomen en wel met 4 procentpunten. Het aandeel bedrijven dat een slechte marktverwachting als belemmering heeft aangegeven is eveneens toegenomen en wel van 14 naar 24 procent. Overheidsbeleid als belemmering is in de eerste helft van 2018 licht toegenomen van 13 naar 15 procent van de bedrijven. Figuur 1: investeringsbelemmeringen

4 Vertrouwen in de economie Vertrouwen is een belangrijk economisch begrip. Het wordt wel beschouwd als een bindmiddel voor de samenleving die ervoor zorgt dat mensen consumeren en geld besteden en ondernemers sneller zaken gaan doen, meer investeren, en meer risico durven te nemen. Is er weinig vertrouwen dan zal er een meer afwachtende houding worden aangenomen, worden er meer zekerheden gevraagd en worden er minder zaken gedaan. Afwezigheid van vertrouwen kan een economie vertragen met alle nare gevolgen van dien. Het vertrouwen in de economie is de eerste helft van 2018 naar de mening van de ondernemers verminderd. Het aandeel bedrijven wat heeft aangegeven dat het vertrouwen in de economie is verminderd, is toegenomen van 30 naar 40 procent. Daarmee is het op eenzelfde niveau gekomen als in december Onderstaande figuur 2 geeft de situatie van de afgelopen 10 perioden aan. Het percentage bedrijven wat heeft aangegeven dat het de afgelopen periode verbeterd is, is laag gebleven (van 5 naar 4% van de bedrijven). Het percentage ondernemers dat heeft aangegeven dat het vertrouwen gelijk is gebleven, is ten opzichte van december 2017 afgenomen van 65 naar 55 procent, hetgeen eveneens overeenkomstig de situatie van december 2014 is. Figuur 2: vertrouwen in de economie

5 Vertrouwen in de toekomst Het percentage bedrijven dat in juni 2018 heeft aangegeven vertrouwen te hebben in de toekomst, is in vergelijking met december 2017 afgenomen, van 57 naar 51 procent, zie figuur 3. Daarmee is het op eenzelfde niveau uitgekomen als in Het aandeel bedrijven dat heeft aangegeven géén vertrouwen te hebben in de toekomst is bovendien toegenomen van 19 naar 27 procent. Ten opzichte van een jaar geleden (26%) is het heel licht toegenomen c.q. vrijwel gelijk gebleven. Het vertrouwen in de toekomst is het afgelopen halfjaar aldus minder positief geworden. Iets minder bedrijven hebben aangegeven geen mening te hebben over de gestelde vraag. Dit is ten opzichte van afgelopen periode veranderd van 24 naar 22 procent. Figuur 3: vertrouwen in de toekomst Mening ten aanzien van het investeringsklimaat Het investeringsklimaat, ook wel genoemd ondernemersklimaat, is medebepalend voor het gaan doen van investeringen in een onderneming. Van belang zijn daarbij zaken als vertrouwen, rechtszekerheid, functioneren overheid, stabiel financieel- en politiek beleid, arbeidswetgeving, mate van corruptie en beschikbaarheid en kwaliteit van infrastructuur en productiefactoren. Een slecht investeringsklimaat kan leiden tot minder investeringen, minder economische activiteiten, minder werkgelegenheid en kapitaalvlucht. Net als het vertrouwen in de toekomst is ook de mening ten aanzien van het investeringsklimaat (zie figuur 4) in vergelijking met december 2017 verslechterd. Meer bedrijven hebben aangegeven het klimaat slecht te vinden, dit is toegenomen van 29 naar 37 procent. Het aandeel bedrijven dat heeft aangegeven het klimaat goed te vinden is bovendien verminderd van 9 procent naar 5 procent van de bedrijven.

6 Ook nu weer beoordelen de meeste bedrijven het investeringsklimaat als matig. Dit is afgenomen van 62 naar 58 procent. Het niveau van deze percepties is daarmee weer gekomen op dat van december Figuur 4: perceptie investeringsklimaat Omzetmutaties De omzetmutaties geven inzicht in welke mate de omzet is veranderd in vergelijking met het voorgaande jaar. Bedrijven kunnen aangeven of de omzetten zijn toegenomen, dan wel afgenomen (zie figuur 5). In vergelijking met december 2017 is het percentage toename van de omzet met 36 procent onveranderd gebleven. Het percentage bedrijven met een afname van de omzet is echter toegenomen van 49 naar bijna 58 procent van de bedrijven. Bij de omzetveranderingen is er speciaal gekeken naar drie voor conjunctuur en economie belangrijke bedrijfstakken, te weten de bouw, handel en horeca. De bouw vanwege de grote invloed op de conjunctuur, de handel vanwege het feit dat dit qua omzetten de grootste bedrijfstak is en horeca vanwege het grote economische- en maatschappelijk belang van toerisme. Bij de horeca hebben relatief veel bedrijven een toename van de omzet gehad in de eerste helft van Deze is positief veranderd van 50 naar 55 procent. Bovendien hebben minder horecabedrijven te maken gehad met een afname van de omzetten. Dat percentage is uitgekomen op 37 procent (was 40%). Bij de handel is het percentage toename gelijk gebleven doch hier hebben meer bedrijven, 63 procent, een afname van de omzet gehad (was 55% in december 2017). Minder bouwbedrijven hebben in de eerste helft van 2018 een toename van de omzetten

7 kunnen boeken. Deze is van 40 procent (december 2017) afgenomen naar 35 procent van de bedrijven. Bovendien hebben meer bedrijven te maken gekregen met een afname van de omzetten. Dit percentage is toegenomen van 44 naar 55 procent van de bedrijven. Figuur 5: omzetmutaties bij de bedrijfstakken bouw, handel en horeca Conjunctuurindex Om een beeld te krijgen van het verloop van de conjunctuur is er in 2016 een aanzet gemaakt voor het opstellen van een conjunctuurindex. Daar er hiervoor geen internationale standaarden bestaan is dit gedaan is overleg en afstemming met de methodoloog van het CBS. Conjunctuurindices in het algemeen geven een beeld van de stand van de economie, opgesteld op basis van indicatoren. In het geval van de conjunctuurindex voor Curaçao is dit gedaan aan de hand van gegevens van vertrouwen in de toekomst, de perceptie van het investeringsklimaat en de veranderingen van de omzetten (de omzetmutaties). Deze zijn geaggregeerd in de vorm van een samengestelde index waarbij 100 als beginpunt is genomen. De resultaten van deze exercitie zijn grafisch weergegeven in figuur 6. De bedoeling is dat men met deze index een idee kan krijgen van het verloop van de conjunctuur; niet in absolute termen, doch in relatieve termen. Hierdoor is op eenvoudige wijze, het bovenstaande in acht nemende, de trend van de conjunctuur zichtbaar. Sinds eind 2010, na het opheffen van de Nederlandse Antillen en de totstandkoming van het Land Curaçao, vertoont de conjunctuurindex, na allereerst een sterke daling, een geleidelijk toenemende trend, tot december Per juni 2018 is het met 64 procent 6 procentpunten lager uitgekomen in vergelijking met december 2017.

8 Figuur 6: conjunctuurindex Bedrijfsresultaten Het aandeel bedrijven welke heeft aangegeven het jaar 2018 met een positief bedrijfsresultaat verwacht af te sluiten bedraagt 59 procent. Dit is 1 procentpunt lager dan het brutowinstpercentage van december 2017 (zie figuur 7). Ruim 41 procent van de geïnterviewde bedrijven heeft afgelopen juni aangegeven een negatief bedrijfsresultaat voor 2018 te verwachten (1 procentpunt meer ten opzichte van 2017). Helaas is dus nog steeds een hoog percentage bedrijven niet in staat winst uit de onderneming te behalen. Deze percentages geven géén inzicht in de omvang van de bedrijfsresultaten en evenmin in eventuele faillissementen. Bij de verwachte resultaten voor conjunctuur en economie belangrijke bedrijfstakken bouw, handel en horeca valt op dat de resultaten bij de bouw vrijwel gelijk zijn gebleven. Met 55 procent (was 56% in december 2017) is dat wel wat lager dan het gemiddelde van 59 procent. Bij de horeca hebben méér bedrijven dan in 2017 aangegeven winst te verwachten. Dit is uitgekomen op 58 procent, terwijl het afgelopen periode 52 procent was. Bij de handel is daarentegen sprake van een daling van het winstpercentage van 60 procent in december 2017 naar een verwachting van 56 procent voor het jaar 2018.

9 Figuur 7: bedrijfsresultaten voor bouw, handel en horeca Samenvattende opmerkingen De opinies en bedrijfsresultaten van de conjunctuurenquête van juni 2018 laten gemiddeld genomen een wat negatieve ontwikkeling over het eerste halfjaar van 2018 zien. Een zelfde percentage als eind december heeft aangegeven, bijna 35 procent, dat er van investeringsbelemmeringen sprake is geweest. Het vertrouwen in de economie over afgelopen halfjaar 2018 is afgenomen. Ook het aandeel bedrijven dat heeft aangegeven vertrouwen te hebben in de toekomst is afgenomen en wel van 57 naar 51 procent. Bovendien is het percentage geen vertrouwen toegenomen van 19 naar 27 procent van de bedrijven. Evenals vertrouwen is de mening ten aanzien van het investeringsklimaat ten opzichte van juni 2017 minder positief geworden. Meer bedrijven hebben aangegeven het klimaat slecht te vinden, dit is toegenomen van 29 naar 37 procent. En het aandeel bedrijven dat heeft aangegeven het klimaat goed te vinden is verminderd van 9 procent naar 5 procent. In vergelijking met 2017 is het percentage toename van de omzet met 36 procent gelijk gebleven. Wel zijn er méér bedrijven die hebben aangegeven een afname van de omzet te hebben gehad; van 49 naar 58 procent. Opvallend is de positieve ontwikkeling bij de horeca waar meer bedrijven een toename van de omzet hebben gehad (van 50 naar 55%).

10 In overeenstemming met het voorgaande is er bij de conjunctuurindex geen sprake geweest van een gunstige ontwikkeling. In de eerste helft van 2018 is het met 64 procent 6 procentpunten lager uitgekomen in vergelijking met december Het aandeel bedrijven welke heeft aangegeven het jaar 2018 met een positief bedrijfsresultaat verwacht af te sluiten is 1 procentpunt lager dan afgelopen december en bedraagt 59 procent. Ook hier springt de horeca er in positieve zin uit. Daar hebben méér bedrijven dan in 2017 aangegeven winst te verwachten; 58 procent (was 52%).