Programma Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat. (en resultaten 2002) januari FWVO-nota Eindredactie: J. Meijerink (Secretaris FWVO)

Transcriptie

1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat FWVO Functionele Werkgroep Verontreiniging Oppervlaktewateren Programma 2003 (en resultaten 2002) januari 2003 FWVO-nota Eindredactie: J. Meijerink (Secretaris FWVO)

2 Programma

3 Voorwoord Voor u ligt het nieuwe jaarprogramma van de Functionele Werkgroep Verontreiniging Oppervlaktewateren. In dit programma vindt u een overzicht van de inhoud en planning van alle FWVO-acties en -projecten voor het jaar De voorgenomen activiteiten van de verschillende clusters/projectgroepen van de FWVO worden toegelicht en de voor deze beoogde producten benodigde personele en financiële inzet van de regionale directies, de specialistische diensten en DG Water zijn - voor zover mogelijk -kwantitatief weergegeven. Het programma bevat verder een korte terugblik met de resultaten van het afgelopen jaar De FWVO valt met ingang van 2003 onder de verantwoordelijkheid van de directie Uitvoering van het hoofdkantoor van de Waterstaat. Het programma van de FWVO wordt inhoudelijk afgestemd in de stuurgroep BOP. Lange tijd is er onzekerheid geweest over de gevolgen van de instelling van de Inspectie Verkeer en Waterstaat, divisie Water (IVW/DW) voor de FWVO. In het samenwerkingsprotocol dat ingaat op de samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de Inspectie Verkeer en Waterstaat is eind 2002 afgesproken dat de IVW/DW deel zal nemen aan de FWVO. De IVW/DW heeft daarom met ingang van november 2002 een afgevaardigde van de unit vergunningverlening in de FWVO. Ik hoop dat het programma u enthousiast maakt voor de voorgenomen werkzaamheden in 2003 en vertrouw op een goede en vruchtbare samenwerking om de geplande werkzaamheden ook daadwerkelijk te realiseren. Ir. C. Venema (voorzitter) Reacties op het programma en op onze activiteiten zijn welkom en worden zeer gewaardeerd. U kunt met uw suggesties, op- of aanmerkingen dan wel vragen terecht bij het secretariaat van de FWVO, p/a RIZA, t.a.v. ing. J. Meijerink, Postbus 17, 8200 AA Lelystad, tel. nr.: (0320) of mail naar info@fwvo.nl. Programma

4 Programma

5 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inhoudsopgave 5 1 De FWVO Inleiding Ontwikkelingen Verantwoording Samenstelling Taak en verantwoordelijkheden Rol Werkwijze Clusters Jurisprudentie Samenwerking met derden 11 2 De activiteiten van de FWVO-clusters Cluster A: effectgericht beleid Taken van cluster A Samenstelling van cluster A Activiteiten 2003 van cluster A Kosten overleg cluster A Doorkijk naar de toekomst van cluster A Overzichtstabel cluster A Cluster B: internationaal, nationaal en regionaal Taken van cluster B Samenstelling van cluster B Activiteiten 2003 van cluster B Kosten overleg cluster B Doorkijk naar de toekomst van cluster B Overzichtstabel van cluster B Cluster C: diffuse bronnen Taken van cluster C Samenstelling van cluster C Activiteiten 2003 van cluster C Kosten overleg cluster C Doorkijk naar de toekomst van cluster C Overzichtstabel van cluster C Projectgroep Wbb Waterbodem (PWW) Taken van de PWW Samenstelling van de PWW Activiteiten van de PWW Kosten van het overleg van de PWW Doorkijkje naar de toekomst van de PWW Projectgroep Communicatie Taken van de projectgroep Communicatie Samenstelling van de projectgroep Communicatie Activiteiten van de projectgroep Communicatie Kosten van het overleg van de projectgroep Communicatie Doorkijkje naar de toekomst van de projectgroep Communicatie 33 Programma

6 2.6 Projectgroep Warmtelozingen koelwater Taken van de projectgroep Warmtelozingen Koelwater Samenstelling van de projectgroep Warmtelozingen Koelwater Activiteiten van de projectgroep Warmtelozingen Koelwater Kosten van overleg van de projectgroep Warmtelozingen Koelwater Doorkijkje naar de toekomst van de projectgroep Warmtelozingen Koelwater Projectgroep Chloor in koelwater Taken van de projectgroep Chloor in koelwater Samenstelling van de projectgroep Chloor in koelwater Activiteiten van de projectgroep Chloor in koelwater Kosten van het overleg van de projectgroep Chloor in koelwater Doorkijkje naar de toekomst van de projectgroep Chloor in koelwater Netwerk Vergunningverlening Taken van het netwerk Samenstelling netwerk Vergunningverlening Activiteiten 2003 van het netwerk Kosten overleg netwerk Doorkijk naar de toekomst van het netwerk 37 3 Belangrijkste resultaten Rapporten Andere producten Bijlagen Bijlage 1 43 Bijlage 2 45 Programma

7 1 De FWVO Inleiding Rijkswaterstaat stelde in 1973 een overlegorgaan in voor de uitvoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo), de Functionele Werkgroep Verontreiniging Oppervlaktewateren (FWVO). De FWVO richtte zich in de beginjaren primair op de coördinatie van de Wvo-vergunningverlening. In de loop van de jaren is de taakstelling van de FWVO verbreed met de waterkwaliteitsaspecten van de Wet bodembescherming (Wbb) en de Wet op de waterhuishouding (Wwh). De FWVO heeft drie belangrijke functies: coördinatie, informatie-uitwisseling en het bijdragen aan ontwikkeling van het emissiebeleid. De coördinerende functie houdt in dat de tien regionale directies van Rijkswaterstaat de uitvoering van het emissiebeleid, waaronder de Wvo en de Wbb, onderling afstemmen. De tweede belangrijke functie van de FWVO is de uitwisseling van informatie over het emissiebeleid. De derde, maar zeker niet minder belangrijke functie is het leveren van bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de uitvoering van het waterkwaliteitsbeleid. De FWVO is het forum waar de regionale directies rechtstreeks met elkaar kunnen spreken over de uitvoering van wettelijke taken en de mogelijke oplossingen van problemen. Monitoring en onderlinge afstemming van de uitvoering van het diffuse bronnenbeleid neemt daarbij een belangrijke plaats in. Tevens wil de FWVO een klankbord zijn voor vragen op het gebied van de vergunningverlening voor de divisie Water van de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW /DW). De functionele werkgroep initieert onderzoek en publiceert hierover in rapporten. Ook organiseert de werkgroep workshops, cursussen en themadagen over actuele onderwerpen van de uitvoering van het waterkwaliteitsbeleid. Voor het uitvoeren van haar taken steunt de FWVO op de deskundigheid van de FWVO-leden en hun achterban op het gebied van de Wvo, Wbb en Wwh. De FWVO is daartoe samengesteld uit een brede geleding van vertegenwoordigers binnen Verkeer en Waterstaat, waarin de regionale directies een prominente plaats innemen. Met name ten behoeve van het uitoefenen van de laatst genoemde functie laat de FWVO zich ondersteunen door een aantal permanente clusters en tijdelijke projectgroepen die inhoudelijke onderwerpen voorbereiden en uitwerken. Naast de regionale directies hebben ook het hoofdkantoor van de Waterstaat, directie Uitvoering (HKU), DG Water, IVW/DW en de technischwetenschappelijke diensten een belangrijke rol in de FWVO en in de clusters en projectgroepen. 1.2 Ontwikkelingen Aansturing De instelling van het Directoraat-Generaal Water van het ministerie van V&W heeft gevolgen gehad voor de aansturing van de FWVO. De FWVO werd Programma

8 voorheen aangestuurd door het hoofd van de beleidsdirectie Water van het hoofdkantoor van de waterstaat. Momenteel wordt de FWVO aangestuurd door het hoofd van de directie Uitvoering van het hoofdkantoor van de Waterstaat. Zowel de directie Uitvoering van het hoofdkantoor als het DG Water hebben zitting in de FWVO. Inspectie Verkeer en Waterstaat Vorig jaar is de oprichting van de divisie Water van de Inspectie Verkeer en Waterstaat van start gegaan. De divisie Water is verantwoordelijk voor de auditing van de RWS-werkprocessen met betrekking tot de vergunningverlening en handhaving, de aansturing van de vergunningverlening eigen dienst de handhaving van vergunningen eigen dienst. Per 1 januari 2003 heeft de IVW/DW een afvaardiging in de FWVO. Tevens stuurt de IVW/DW per 1 november 2002 het WVO-Contactteam aan. Daar waar mogelijk zal afstemming worden gezocht met de handhaving. 1.3 Verantwoording De FWVO is verantwoording schuldig aan de directie Uitvoering van het hoofdkantoor van de Waterstaat.. Deze is daarmee verantwoordelijk voor sturing op hoofdlijnen, de financiering van de FWVO, de formulering van beleid/toetsing van beleidsruimte en het doorgeven van ontwikkelingen. Ook het DG Water speelt bij dit laatste aspect een rol. Het jaarprogramma van de FWVO wordt afgestemd in de stuurgroep BOP. De secretaris van de FWVO is beheerder van het budget. De technisch-wetenschappelijke diensten houden zich, naast wettelijke advisering en anticiperend onderzoek, bezig met de advisering en het geven van voorstellen voor uniformering richting de vergunningverleners. De regionale directies zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de vergunningverlening. 1.4 Samenstelling De FWVO is samengesteld uit vertegenwoordigers van: de regionale directies belast met de uitvoering van de Wvo voor de Rijkswateren: de directies Noord-Nederland, Zuid-Holland, Noord-Holland, Oost-Nederland, Utrecht, IJsselmeergebied, Noord-Brabant, Limburg, Zeeland en Noordzee; het hoofdkantoor van de Waterstaat, directie Uitvoering (HKU); het Directoraat-Generaal Water van het Ministerie van V&W (DG W); de inspectie Verkeer en waterstaat, divisie Water (IVW/DW); het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ); het Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA); de Hoofddirectie Juridische Zaken (HDJZ). Zie voor nadere informatie bijlage Taak en verantwoordelijkheden De FWVO-taak houdt concreet in: het coördineren, afstemmen, uniformeren van de uitvoering van het waterkwaliteitsbeleid in relatie tot het vergunningenbeleid; het vervullen van een klankbordfunctie bij de voorbereiding van het vergunningenbeleid voor de Rijkswateren, het signaleren van knelpunten bij de uitvoering daarvan en het aangeven van oplossingsrichtingen; het stimuleren van communicatie en zorg voor adequate informatieuitwisseling tussen de betrokken directies en diensten; Programma

9 het verzorgen van de jaarprogrammering van de FWVO en voortgangsrapportages van de clusters en projectgroepen; het anticiperen op het beleid van andere compartimenten in het kader van integraal milieubeleid; het bundelen van wensen en prioriteiten op het gebied van het emissiebeleid op nationaal en regionaal niveau en het uitdragen van deze wensen en prioriteiten richting het nationaal en internationaal niveau; het signaleren van ontwikkelingen op het gebied van de concretisering van NW4-doelstellingen, watersysteemverkenningen, enz; het ontwikkelen van en volgen van het effectgericht beleid; het leveren van bouwstenen voor de emissiebeheersplannen met betrekking tot het onderdeel diffuse bronnen; het monitoren en onderling afstemming van de uitvoering van het diffuse bronnenbeleid; het toetsen van beleidswensen met de uitvoeringspraktijk; het volgen van de ontwikkelingen op het gebied van vergunningstechnische en handhavingonderwerpen in het waterbodembeleid; uitwerking van het omgaan met warmtelozingen koelwater en het monitoren van het gebruik van koelwateradditieven; implementatie van beleidsregels door middel van bijvoorbeeld workshops en cursussen. 1.6 Rol De rol van de FWVO beperkt zich niet tot die van de beleidsuitvoering en de evaluatie. Ook in de fase van beleidsvorming en regelgeving heeft de FWVO een rol. De FWVO stelt zich ten doel deze vier aspecten op een evenwichtige wijze in het programma te doen terugkomen. De FWVO is sterk in het onderdeel beleidsuitvoering. Verder is in het voorgaande jaar extra aandacht besteed aan monitoring en evaluatie van de beleidsuitvoering met het doel om vanuit de beleidsuitvoering beleidsmakers te adviseren over het beleid. Ook in 2003 wordt dit voortgezet. Maar ook wil de FWVO een rol spelen in de afstemming van het diffuse bronnenbeleid, b.v. door meer betrokken te zijn bij kwaliteitsborging van de emissiebeheersplannen. Verder wil de FWVO haar rol bij de vertaling van beleid in regels versterken, bijvoorbeeld door het aandragen van onderwerpen voor beleid en door het inspreken op de in ontwikkeling zijnde relevante regelgeving. Het cluster Internationaal, nationaal en regionaal richt zich hierbij m.n. op de evaluatie van internationale regelgeving op het gebied van het waterkwaliteitsbeleid en cluster Diffuse bronnen richt daarbij m.n. op het nationale diffuse bronnenbeleid. Anderzijds wordt de rol van de FWVO bij de vertaling van beleid in regels veelal ad hoc vervult door het doen van voorstellen en het leveren van commentaar op conceptregels. 1.7 Werkwijze De FWVO werkt met zowel permanente clusters als tijdelijke projectgroepen. Doel van de clusters en projectgroepen is om met betrekking tot een afgebakend onderwerp producten te ontwikkelen die kunnen worden gebruikt in de beleidsuitvoering. De permanente clusters worden ingezet op onderwerpen die continuïteit behoeven, zoals bijvoorbeeld de uitvoering van het diffuse bronnenbeleid en de ontwikkeling van het effectgericht beleid. Meer ad hoc onderwerpen worden uitgevoerd door projectgroepen met een tijdelijk karakter. In 2003 zal de FWVO een discussie voeren over de borging van de kwaliteit van haar producten. Programma

10 De voorzitter en de secretaris van de FWVO vormen samen met de clustervoorzitters de programmagroep, tevens agendacommissie, die telkens voorafgaand aan de plenaire FWVO-vergaderingen bijeenkomt t.b.v. uitwisseling van informatie en afstemming van de programmering van werkzaamheden. De verschillende clusters / projectgroepen komen - afhankelijk van het onderwerp - vaker of minder vaak per jaar bijeen. In de clusters, projectgroepen en in het netwerk werken FWVO-leden samen met andere deskundigen binnen Rijkswaterstaat en in enkele gevallen met vertegenwoordigers van de waterschappen. Binnen de clusters en projectgroepen kunnen werkgroepen actief zijn voor het uitvoeren van activiteiten taken Clusters De FWVO wordt ondersteund door drie permanente clusters. Deze clusters vormen samen een afspiegeling van de belangrijkste thema's in een bepaald jaar. In 2003 zijn de volgende clusters actief: cluster A: effectgericht beleid; cluster B: internationaal, nationaal en regionaal; cluster C: diffuse bronnen; projectgroep WBB Waterbodems (PWW); projectgroep Communicatie; projectgroep Chloor in koelwater; projectgroep Warmtelozingen koelwater; netwerk Vergunningverlening. Cluster Effectgericht beleid Centraal in het aandachtsgebied effectgericht beleid staat de ontwikkeling van een instrument waarmee de milieubezwaarlijkheid van effluenten (afvalwaterlozingen) met meer of minder onbekende componenten (verontreinigende stoffen) kan worden vastgesteld. Deze methodiek staat bekend als totaal-effluentbeoordeling. Cluster Internationaal, nationaal en regionaal Cluster B richt zich op de internationale ontwikkelingen. Internationale ontwikkelingen zijn van invloed op de beleidsuitvoering. Cluster B draagt zorg voor het bundelen van wensen en prioriteiten op het gebied van het emissiebeleid op nationaal en regionaal niveau en draagt deze uit richting het internationale werkveld. Verder draagt cluster B zorg voor de toetsing van de uitvoerbaarheid van het internationaal beleid. Cluster Diffuse bronnen Dit cluster is door de FWVO in het leven geroepen om de uitvoering van de Rijkswaterstaatacties uit het landelijk Actieprogramma Diffuse Bronnen te stimuleren, te coördineren, te bewaken en over de voortgang ervan te rapporteren. Daarnaast draagt het cluster bouwstenen aan voor de invulling van de gebiedsgerichte aanpak door Rijkswaterstaat. Projectgroep Wbb Waterbodem Deze projectgroep coördineert inhoudelijke onderwerpen op het gebied van waterbodemsanering en -verontreiniging. De werkzaamheden van de projectgroep zijn ondergebracht in een aantal werkgroepen. Omdat een deel van de werkzaamheden juridisch van aard is, onderhoudt de projectgroep nauwe banden met het Periodiek Overleg Bestuurlijk Juridisch (POBJ). Programma

11 Projectgroep Communicatie De projectgroep houdt zich bezig met het communiceren over onderwerpen op het gebied van vergunningverlening via de nieuwsbrief Emissies en de internetsite. Projectgroep Warmteproblematiek koelwaterlozingen In 1999 is het onderzoek naar de gevoeligheid van oppervlaktewateren voor warmtelozingen opgestart. Het eindrapport van de projectgroep wordt in april 2003 verwacht. Projectgroep Chloor in koelwater In het kader van het streven naar een reductie van het gebruik van chloor in koelwater heeft de FWVO in 1998 besloten tot de instelling van de projectgroep chloor in koelwater. Na een reeds van onderzoeken en workshops zou de werkgroep aanvankelijk in 2002 rapporteren. In datzelfde jaar werd echter besloten dat de projectgroep zal wachten met het rapporten van haar bevindingen totdat de CIW 4 werkgroep Koelwater met haar rapport naar buiten komt. De rapportage wordt verwacht eind Netwerk Vergunningverlening Het netwerk vergunningverlening komt in de plaats van het voormalig netwerk Doelgroepbeleid industrie. Geconstateerd is dat er behoefte is aan een platform voor de vergunningverlener. Het netwerk zal een klankbordfunctie gaan vervullen voor inhoudelijk onderwerpen die spelen op het gebied van de vergunningverlening. Denk daarbij met name aan de implementatie van instrumentarium voor de vergunningverlening. De precieze invulling van het netwerk zal begin 2003 worden vastgesteld. Wat betreft de invulling van de werkgroep wordt gedacht aan: het organiseren van een twee jaarlijks contactdag voor vergunningverleners; het onderhouden en evalueren van de standaardvergunning; de Algemene beoordelingsmethodiek; koelwater; de normering van vergunningen; het prioriteringsinstrument Controle op maat (CoMa) Jurisprudentie De FWVO heeft met ingang van 2003 geen taak meer in de informatieoverdracht van de jurisprudentie op het gebied van de Wvo. De advisering aan de Raad van State over onder andere de Wvo wordt uitgevoerd door de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak te Den Haag. De jurisprudentie is door de Raad van State toegankelijk gemaakt via internet ( Het RIZA geeft door middel van de Nieuwsbrief Emissies informatie over relevante jurisprudentie en eens per jaar wordt deze informatie gebundeld Samenwerking met derden Hoewel de FWVO primair een overlegorgaan is van en voor Rijkswaterstaat, staat de werkgroep open voor samenwerking en afstemming met (overlegorganen van) andere waterbeheerders. De FWVO wisselt bijvoorbeeld informatie uit over belangrijke initiatieven en activiteiten met werkgroep Water en milieu van de Commissie Integraal Waterbeheer. De Rijkswaterstaatvertegenwoordiging in deze werkgroep is vormgegeven door deelname van de voorzitter van de FWVO als lid van de werkgroep Water en milieu. Daarnaast participeren medewerkers van waterschappen en de Unie Programma

12 Programma van Waterschappen in enkele clusters van de FWVO. Hierdoor is het niet alleen mogelijk in te spelen op de kennis en ervaringen van niet- Rijkswaterbeheerders, maar kan ook een zo uniform mogelijke uitvoering van het beleid worden nagestreefd. Ten slotte worden de agenda s voor de vergaderingen van de FWVO en de Uniewerkgroep vergunningen en handhaving onderling uitgewisseld om te komen tot een zekere mate van afstemming.

13 2 De activiteiten van de FWVO-clusters Cluster A: effectgericht beleid Taken van cluster A Cluster A volgt en werkt actief mee aan de ontwikkelingen op het gebied van het effectgerichte beleid. Effectgerichte aanpak houdt in dat de milieubezwaarlijkheid beoordeeld wordt met rechtstreekse metingen van (ecotoxicologische en biologische) effecten. Deze effecten worden gemeten in monsters (oppervlaktewater, sediment, lozingen). Deze aanpak kan een aanvulling worden op de huidige stofgerichte aanpak. Deze gaat uit van de zelfde milieubezwaarlijkheid, maar dan van individuele stoffen, voor zover deze in het laboratorium zijn bepaald. Tot nog toe kennen we slechts een klein percentage van alle in omloop zijnde stoffen. De effectgerichte aanpak (effecten meten in complexe monsters) fungeert als een vangnet voor dit kennishiaat. Alle effecten van alle stoffen (onbekende én bekende) worden gemeten. Een tweede voordeel is dat ook de effecten die door combinaties van stoffen veroorzaakt worden in de beoordeling zijn opgenomen. De taken van cluster A bestaan uit drie hoofdtaken en twee neventaken. De hoofdtaken betreffen het praktijkonderzoek voor Totaal-effluentbeoordeling. Onderstaand wordt een korte toelichting op TEB gegeven, waarna ingegaan wordt op de hoofd- en neventaken. Onderwerp van de hoofdtaken: Totaal-effluentbeoordeling Totaal-effluentbeoordeling (TEB) betreft de effectgerichte aanpak, specifiek gericht op emissies (lozingen). De ecotoxicologische effecten worden gemeten in het totale effluent, waarin een mengsel van (bekende en onbekende) stoffen aanwezig is. De effecten (parameters) die gemeten worden zijn: 1) acute toxiciteit; 2) chronische toxiciteit; 3) bioaccumulatie; 4) genotoxiciteit; 5) persistentie. Deze parameters worden ook gebruikt in de stofgerichte aanpak (persistentie, bioaccumulatie en toxiciteit: PBT). In de stofgerichte aanpak worden de PBTwaarden van individuele stoffen in het laboratorium bepaald en vervolgens vertaald naar normen in de vorm van toegestane gehalten in lozingen. Zodoende wordt een groot deel van de bekende milieubezwaarlijke stoffen tegen gehouden. Met de TEB-aanpak worden ook de vele nog onbekende stoffen en combinatie-effecten van stoffen meegenomen. In NW4 is opgenomen dat TEB binnen de planperiode geïmplementeerd wordt in het emissiebeleid. In de TK-notitie tussendoelen (5 oktober 2000, kenmerk HKW/AW/2000/11598a) wordt ook gewezen naar TEB. Het project is in 1994 aangevangen en is naar verwachting eind 2005 gereed. Het programma is opgedeeld in drie inhoudelijke thema s en drie procesfasen. Programma

14 Drie inhoudelijke thema s die voor alle parameters aan bod komen: 1) meetinstrumenten (ontwikkeling van testen om effecten te meten); 2) identificatie (ontwikkeling van methoden om oorzaken te vinden); 3) maatlat (ontwikkeling van een wetenschappelijke maatlat). Drie procesfasen die voor alle onderwerpen doorlopen worden: 1) onderzoek (ontwikkeling in laboratorium en validatie/protocollen); 2) praktijkonderzoek (validatie, leereffecten en draagvlak); 3) inbedding in beleid (beleidsmatig toetsingskader, omgang etc.). Het eindresultaat is een instrumentarium dat gereed is voor uitvoering in de praktijk Figuur 1 Fasering en stand van zaken programma TEB (De y-as geeft de procentuele inzet weer) instrumentontwikkeling identificatie maatlat Onderzoek Praktijkonderzoek Inbedding beleid Het onderzoek wordt gefinancierd via DG Water, dossier waterkwaliteit. Hierin zijn ook de onderzoeksprogramma s van het effectgericht beleid voor waterbodems en oppervlaktewater opgenomen. Het praktijkonderzoek wordt in FWVO-kader uitgevoerd, waarbij regionale directies van de rijkswaterstaat opdrachtgever zijn. Dit betreft onderzoek voor alle vijf de effectparameters, zowel het uitvoeren van metingen als het identificeren van oorzaken. De regionale directies leveren hiervoor menskracht en financiën voor het overleg met bedrijven, het organiseren van monstername en het uitvoeren van testen door laboratoria. De directies worden bijgestaan door TEB-medewerkers van het RIZA. Daarnaast vindt ook praktijkonderzoek plaats i.s.m. regionale waterbeheerders (STOWA). De inbedding in beleid zal binnen FWVO cluster A besproken worden, maar zal uiteindelijk plaats vinden binnen CIW 4. Financiering komt vanuit WONS preventie en menskracht van de betrokken partijen (DGW, RD s). In 2001 is een klankbordgroep TEB in CIW VI in het leven geroepen. In een later stadium zal een CIW projectgroep worden ingesteld. Hoofdtaken De hoofdtaken van cluster A betreffen verschillende onderdelen van het praktijkonderzoek van het TEB-programma: 1) TEB-algemeen (evaluatie) 2) TEB-meten en -identificeren (praktijkonderzoeken) 1) TEB-algemeen Onder TEB-algemeen wordt de overall evaluatie en de handreiking TEB geschreven. Daarnaast wordt binnen deze taak aandacht besteed aan de beleidsmatige aspecten van TEB (ter voorbereiding van CIW) en aan eventuele nieuwe ontwikkelingen (andere parameters). Programma

15 2) TEB-meten en -identificeren Deze hoofdtaak betreft het uitvoeren van praktijkonderzoeken die, ofwel betrekking hebben op het meten van effecten, ofwel op het identificeren van de oorzaken van deze effecten. De effluenten worden onderzocht op de parameters acute toxiciteit, chronische toxiciteit en genotoxiciteit. Hoe precies met persistentie zal worden omgegaan moet nog besloten worden. Onder persistentie wordt hier verstaan de persistentie van de biologische effecten. Dit houdt in dat alle metingen worden uitgevoerd na simulatie van het verblijf in het oppervlaktewater, door middel van beluchtingstesten. In de praktijkonderzoeken naar identificatie worden effluenten gebruikt waarin nadelige effecten zijn aangetoond. In een beperkte selectie van deze effluenten zal identificatie-onderzoek worden uitgevoerd (cases). Ook hier betreft het onderzoek voor alle parameters. Neventaken 1) Vergeten stoffen 2) Afstemming compartimenten: oppervlaktewater - effluent waterbodem De rollen van cluster A ten aanzien van de nevenactiviteiten bestaan uit afstemming en informatie-uitwisseling ten aanzien van projecten die elders gefinancierd worden. 1) Vergeten stoffen Vergeten stoffen refereert naar stoffen waarvoor géén beleid is opgesteld, maar die wél milieubezwaarlijk zijn én in het (Nederlandse) oppervlaktewater voorkomen. Een eerste onderzoek is in 2001 afgerond, terwijl in 2002 en 2004 diverse vervolgonderzoeken worden uitgevoerd. Het vervolgonderzoek richt zich op het verifiëren van de gehalten in oppervlaktewater en het nader onderzoeken van de milieubezwaarlijkheid. De meetprogramma s worden gefinancierd door meerdere directies en waterschappen, terwijl RIZA en RIKZ zich bezighouden met de analyses en het beoordelen van de milieubezwaarlijkheid. Ook internationaal wordt aandacht aan de vergeten stoffen besteed. In 2003 zal in opdracht van DG Water een analyse worden gemaakt (project State of the Art, vergeten stoffen) die in cluster A zal worden besproken. 2) Afstemming compartimenten Vooral voor de inbedding in beleid en het ontwikkelen van een toetsingskader voor effectgericht beleid, is het van belang dat afstemming tussen de compartimenten (waterbodem /effluent /oppervlaktewater) plaats vindt. Waar mogelijk wordt de zelfde systematiek gehanteerd en de beïnvloeding tussen de compartimenten dient in ogenschouw gehouden te worden. Startpunt is het project Omgaan met bio-assays (2002) waarin biologische maatlatten voor oppervlaktewater worden voorgesteld. Daarnaast zijn de onderzoeksprogramma s voor zoute en zoete sedimenten en oppervlaktewateren, sinds 2003 in één dossier van DG Water (dossier waterkwaliteit) opgenomen. In cluster A bestaat de mogelijkheid onderling te discussiëren. Taken en verantwoordelijkheden individuele deelnemers Het RIZA heeft het voorzitterschap van cluster A. De voorzitter is verantwoordelijk voor de coördinatie van het jaarplan en de afstemming met de plenaire FWVO. Overige RIZA deelnemers begeleiden de uitvoering van TEB-praktijkonderzoeken. Programma

16 De RD s zijn officieel projectleider van de praktijkonderzoeken (uitbesteding) en regelen de contacten met de bedrijven die hierbij betrokken zijn. De RD s reserveren hiervoor tijd en geld. De RD s dragen ook bij aan de interpretatie van de resultaten. Daarnaast is een belangrijke rol van de RD s om hun ervaringen inzake vergunningverlening in relatie met TEB, in te brengen in de discussies rond de beleidsinbedding. RIKZ heeft als voornaamste rol de overdracht van kennis inzake technische informatie en resultaten vanuit de sedimenten te waarborgen. DG Water heeft een algemene rol Samenstelling van cluster A Instanties Cluster A is vertegenwoordigd door Rijkswaterstaat (DG Water), regionale directies van Rijkswaterstaat, RIZA en RIKZ. Leden Marijke Ferdinandy (voorzitter) Jos van Dalen Michiel van Veen Bas Hannessen Martijn van der Veen Henk Kloosterhuis Pim Neefjes Isaak Taroenodikromo vacature Cor Schipper Erwin Roex Bas Wonink Corine Baltus Rob Berbee Anton Gerritsen Agendaleden Volkert Bakker Joop Bakker Jan Hendriks Vacature (afdelingshoofd EMP) Joan Meijerink (secretaris FWVO) RIZA DG Water directie Noord-Holland directie Noordzee directie Limburg directie Oost-Nederland directie Zuid-Holland directie Zeeland directie Noord-Nederland RIKZ RIZA RIZA RIZA RIZA RIZA RIZA RIKZ RIZA RIZA RIZA Activiteiten 2003 van cluster A De volgende producten worden gedefinieerd voor 2003: Hoofdactiviteiten: 1. TEB-algemeen Product: In 2003 zijn de volgende producten voorzien: Tussenrapportages meten, identificeren, beleid Tussenrapportage TEB (overall) Wie: Trekkers: Ferdinandy, (Bakker, Roex) Deelnemers: RD s, TEB-medewerkers RIZA RD s 1 dagen RIZA 30 dagen Programma

17 DG Water 3 dagen Wanneer: 2 e helft 2003 Financiën: nvt. 2. TEB-meten en -indentificeren Product: In 2002 is praktijkonderzoek uitgevoerd waarin chronische toxiciteit, genotoxiciteit, acute toxiciteit en bioaccumulatie is gemeten in een 20-tal effluenten. Afhankelijk van de resultaten zal in 2003/2004 nog aanvullend worden gemeten. In ieder geval moet in deze periode aandacht worden besteed aan de plaats van persistentie. Er ligt een projectplan klaar waarin de rol van persistentie wordt onderzocht (eventueel met co-financiering vanuit dossier waterkwaliteit). Ten aanzien van identificatie is het onderzoek naar bioaccumulatie en acute toxiciteit afgerond. Voor chronische toxiciteit en genotoxiciteit zal dit plaats vinden in de periode 2003/2004. De precieze planning in de tijd en per directie kan nog niet worden ingevuld. Deze is afhankelijk van enerzijds de resultaten van het onderzoek in 2002 en anderzijds de wensen en mogelijkheden van de directies. Producten voor 2003: Rapportages: Evaluatierapport meten-genotoxiciteit; Evaluatierapport meten-chronische toxiciteit; Tussenrapport meten-totale TEB-set; Tussenrapport identificatie oorzaken. Uitvoering praktijkonderzoek (nog nader vast te stellen): meten totale TEB-set; rol persistentie. identificatie oorzaken (cases): genotoxiciteit; chronische toxiciteit; combinatie van parameters. Wie: Trekkers: Roex (RIZA) Deelnemers: RD s, TEB-medewerkers RIZA RD s 14 dagen RIZA 140 dagen Wanneer: Heel 2003 Financiën: ,- of ,- per RD, afhankelijk van de keuze van de RD s (zie 2.1.5) (afwijking meerjarenplanning d.d. 2001). Overige activiteiten: 1. Vergeten stoffen Product: De relatie van TEB met monitoring van oppervlaktewater wordt gelegd in diverse vergeten stoffen projecten. Die worden in samenwerking met RD s en RIZA uitgevoerd. In cluster A worden de resultaten besproken, het cluster fungeert hierbij als kader voor nationale afstemming. Wie: Trekkers: Berbee Deelnemers: RD s, RIZA-IM, WS, EM geen extra inzet (is gelegen in de cluster A vergaderingen) Wanneer: heel 2003 Financiën: nvt Programma

18 2. Afstemming compartimenten Product: Informatie-uitwisseling met betrekking tot effectgericht beleid ten aanzien van effluenten, oppervlaktewater en baggerspecie. De resultaten zullen worden ingebracht in het deelprogramma TEB-inbedding in beleid (V. Bakker, RIZA- EMN). Wie: Trekker: Ferdinandy, i.s.m. Bakker) Deelnemers: RIKZ, RIZA EM, RIZA WS, DG Water geen extra inzet (is gelegen in de cluster A vergaderingen) Wanneer: heel 2003 Financiën: nvt Kosten overleg cluster A Aantal vergaderingen per jaar: 4. Kosten voor overleg per jaar: 3.000,-. Inzet voor overleg per jaar: 15 dagen voor RIZA (inclusief maken jaarplan, voorbereiding en evaluaties) en 4 dagen voor RD s, DG Water en RIKZ Doorkijk naar de toekomst van cluster A De planning voor cluster A loopt momenteel door tot en met het jaar 2005, omdat dan het programma van TEB gereed moet zijn voor implementatie in de praktijk Tabel 1 Oorspronkelijk meerjarenplanning (2001) Totaal mensdagen riza mensdagen per RD financiën (k ) per RD Tabel 2 Voorgestelde meerjarenplanning Totaal mensdagen riza mensdagen per RD financiën (k ) per RD * 0 80 * Afhankelijk van de mogelijkheden binnen de directies kan het budget van 2005 in het jaar 2003 of in het jaar 2004 worden ingezet. Beide jaren zijn bedoeld om programma te intensiveren, t.b.v. tijd voor evaluatie en rapportages in Ná 2005 zal uiteraard evaluatie plaats vinden, waarvoor nu een planning is gemaakt (zie detailplanning cluster A). Op dit moment is nog niet voorzien welke onderwerpen op het gebied van effectgericht beleid er zullen komen. Mogelijke onderwerpen zijn: Biologische beoordeling binnen de KRW Relatie vergeten stoffen programma en EU prioriteitsstoffenlijst/internationale Commissies Meer aandacht in 2003 en 2004 voor de afstemming tussen effluent/waterbodem/oppervlaktewater Overzichtstabel cluster A Het overzicht van de personele (in mensdagen) en de financiële inzet (in euro s) per instantie staan in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Programma

19 Tabel 3 Benodigde menskracht (dagen) en financiën cluster A Bijeenkomsten TEB-algemeen TEB- meten Totaal (4 keer regulier )* (tussenrapporten TEB overall, TEB beleid, nieuwe ontwikkelingen) DG-Water 4 directie Zeeland 4 directie Noordzee 4 directie Noord-Holland 4 directie Zuid-Holland 4 directie Noord-Nederland 4 directie Limburg 4 directie Oost-Nederland 4 RIZA 15 RIKZ 4 totale set TEB, met persistentie Totaal mensdagen RWS Financiën ( ) FWVO 3.000, ,- Financiën ( ) per RD ,- of ,- * nevenactiviteiten (afstemming) vinden plaats in de dagen voor de bijeenkomsten van cluster A ** alleen de directies Zuid-Holland en Noordzee en Oost-Nederland zullen deze bijdrage leveren ,- tot ,- Programma

20 2.2 Cluster B: internationaal, nationaal en regionaal Taken van cluster B Internationale ontwikkelingen zijn van invloed op ons werk. Cluster B wil de regionale directies nauwer verbinden met het internationaal beleidswerk van RIZA, RIKZ en DG Water. Cluster B draagt zorg voor de bundeling van wensen en prioriteiten en onderlinge afstemming op het gebied van het emissiebeleid op nationaal en regionaal niveau en draagt deze uit richting het internationaal niveau. Het optimaliseren van de wisselwerking tussen internationaal, nationaal en regionaal emissiebeleid en -regelgeving is derhalve een belangrijk onderdeel van haar taak. Verder draagt cluster B zorg voor de toetsing van de uitvoerbaarheid van het internationaal beleid. Hierbij valt te denken aan monitoring van voortgang en betekenis voor emissies/waterkwaliteit en betekenis van de resultaten van L5 en de resultaten van het Manifest Utrecht. Taken en verantwoordelijkheden individuele deelnemers Het cluster B wordt voorlopig voorgezeten door de regionale directie Oost- Nederland. De voorzitter is verantwoordelijk voor de algehele gang van zaken binnen het cluster en organiseert de bijeenkomsten van het cluster. Het DG Water draagt zorg voor het aanleveren van informatie over internationaal beleid naar cluster B. De RD s brengen ervaringen en kennis in op het gebied van nationaal en regionaal emissiebeleid. Ook het RIZA is vertegenwoordigd in dit cluster Samenstelling van cluster B Instanties Cluster B is samengesteld uit vertegenwoordigers van DG Water, de diverse directies van Rijkswaterstaat, het RIZA en het RIKZ.. Leden Mike Waltmans (kwartiermaker) directie Oost-Nederland Henk Kloosterhuis (ad interim secretaris) directie Oost-Nederland Carolien Breukers directie IJsselmeergebied Lea Crijns directie Limburg Dick Stoppelenberg directie Noord-Holland Francis Smeltekop directie Noord-Nederland Frans Tjallingii directie Noordzee Bert Voortman directie Oost-Nederland Niek Beuzenberg directie Zeeland Ricus Hoozemans directie Zuid-Holland Harm Oterdoom DG Water vacature Hoofdkantoor van de Waterstaat vacature IVW / DW Karin Legierse / Rien van Zetten RIKZ Onno van de Velde RIZA Activiteiten 2003 van cluster B De volgende producten worden gedefinieerd voor 2003: Activiteiten: 1. Informeren van de FWVO over internationaal emissiebeleid Product: Informatieverstrekking over regelgeving en beleid op internationaal gebied. Wie: Trekker: DG Water Deelnemers: leden cluster B 2 dagen per deelnemer en 4 dagen DG Water Programma

21 Wanneer: 2003 Financiën: n.v.t. 2. Inbreng van RD s t.b.v. internationale dossiers (uitvoeringstoets). Product: Inbreng in en terugkoppeling van informatie naar het dossier internationaal door uitvoeren van evaluaties Wie: Trekker: DG Water Deelnemers: leden cluster B 2 dagen per deelnemer, 4 dagen DG Water Wanneer: 2003 Financiën n.v.t. 3. Internetsite / informatiedossier. Product: Het ontwikkelen en beheren van een internetsite/informatiedossier Wie: Trekker: DG Water Deelnemers: leden cluster B 1 dagen per deelnemer, 4 dagen DG Water Wanneer: 2003 Financiën n.v.t. 4. Klankbord Implementatie Europese Kaderrichtlijn Water (EKW). Product: Klankbord ontwikkelingen / producten EKW Wie: trekker: RIZA Deelnemers: leden cluster B 1 dagen per deelnemer, 4 dagen RIZA Wanneer: 2003 (tot de structurele EKW-organisatie er is) Financiën n.v.t. 5. Emissiebeheersplannen (EBP). Product: Toetsing van de EBP s op aandeel internationale aspecten en regelgeving Wie: Trekker: directie Oost-Nederland Deelnemers: leden cluster B 1 dagen per deelnemer, 4 dagen directie Oost-Nederland Wanneer: 2003 Financiën n.v.t. 6. Internationale richtlijnen. Product: Toetsing uitvoerbaarheid en uitvoering van internationale richtlijnen Wie: Trekker: - RIZA (EU stedelijk afvalwater) - directie Noordzee (HOI-richtilijn) - directie Zuid-Holland (IPPC-richtlijn/BREF s) Deelnemers: leden cluster B 1 dag per deelnemer, 2 dagen per trekker Wanneer: 2003 Financiën n.v.t. 7. Communicatie. Product: Nieuwsbrief internationale ontwikkelingen Wie: Trekker: RIKZ? Deelnemers: leden cluster B 1 dagen per deelnemer, 4 dagen RIKZ Wanneer: 2003 Financiën P.M. Programma

22 2.2.4 Kosten overleg cluster B Aantal vergaderingen per jaar: vier. Kosten voor overleg per jaar: 5.000,- Inzet (P) voor overleg per jaar: 15 dagen per RD, 20 dagen DG Water, directie Oost-Nederland, RIZA en RIKZ Doorkijk naar de toekomst van cluster B Cluster B is in 2002 gestart met het huidige takenpakket en zal haar taken in beginsel de komende jaren voortzetten. Eind 2003 zal een evaluatie plaatsvinden van de bevindingen van de werkwijze en zal de formule zo nodig aangepast worden Overzichtstabel van cluster B Het overzicht van de personele (in mensdagen) en de financiële inzet (in euro s) per instantie staan in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Programma

23 Tabel 4 Benodigde menskracht (dagen) en financiën cluster B Bijeenkomsten (5 maal) Informatieverstrekking Internationaal dossiers Internetsite Klankbord EKW Toetsing EBP s Toetsing internationale richtlijnen Communicatie Totaal DG Water directie Oost-Nederland directie Zuid-Holland directie Zeeland directie Noord-Nederland directie Noordzee directie Limburg HKU 6 6 HDJZ PM IVW PM RIKZ 4 4 RIZA Totaal mensdagen RWS Totaal financiën ( ) 5.000, ,- Programma

24 2.3 Cluster C: diffuse bronnen Taken van cluster C Cluster C heeft als taak de uitvoering van de Rijkswaterstaatacties uit het landelijk Actieprogramma Diffuse Bronnen te stimuleren, coördineren, bewaken en over de voortgang ervan te rapporteren. Doelstellingen voor 2003 en volgende jaren: A. Bouwstenen aandragen voor emissiebeheersplannen. Per aandachtsveld/diffuse bron beleidsinstrumenten, uitvoeringsstrategieën en structuren voor samenwerking ontwikkelen (initiëren en coördineren). B. Het structureren en stimuleren van de informatie en communicatie binnen Rijkswaterstaat over de aanpak van diffuse verontreiniging. Functioneren als platform voor informatie-uitwisseling binnen RWS (Informatiepunt). C. Het monitoren van de voortgang aanpak diffuse verontreiniging binnen RWS. Naast de zorg voor kennis- en informatie-uitwisseling tussen de RD s houdt cluster C zich bezig met het opstellen van documenten die ondersteunend zijn aan de uitvoering van de regionale diffuse bronnenaanpak (fact sheets en uitvoeringsdocumenten). Taken en verantwoordelijkheden individuele deelnemers De leden van cluster C hebben ieder een eigen taak. Regionale directies: Van vertegenwoordigers van regionale directies wordt verwacht dat zij een bijdrage leveren aan het opstellen van uitvoeringsdocumenten en factsheets. Vanuit de aanpak diffuse bronnen in de regio wordt een actieve inbreng verwacht in de vergadering (leveren van feedback en inbreng eigen onderwerpen) en medewerking verleend aan het actualiseren van de databank diffuse bronnen. Verder wordt verwacht dat vertegenwoordigers van regionale directies op de hoogte zijn van de ontwikkelingen in de eigen regio platforms en fungeren als intermediair tussen cluster C en de directie. Voorzitter Naast een rol als vertegenwoordiger van de regionale directie wordt van de voorzitter verwacht dat zij de voortgang en de financiën bewaakt en de terugkoppeling verzorgt naar de FWVO. Verder wordt van de voorzitter verwacht dat zij op de hoogte is van de werkzaamheden van de CIW 4 subwerkgroep diffuse bronnen en fungeert als intermediair tussen de subwerkgroep en cluster C. De voorzitter is lid van het kernteam. Secretaris Naast de rol als vertegenwoordiger van een regionale directie is zij verantwoordelijk voor het secretariaat en is zij lid van het kernteam. De secretaris verzorgt de verslaglegging, bewaakt afspraken, de financiën en het programma en signaleert ontwikkelingen en houdt de leden Cluster C hiervan op de hoogte. DG Water Draagt zorg voor het intern en extern Rijkswaterstaat uitdragen van het diffuse bronnenbeleid van RWS en de activiteiten van cluster C en is lid van het kernteam. Daarnaast heeft de vertegenwoordiger van het DG Water in cluster C een inbreng vanuit interdepartementale ontwikkelingen en landelijke belangengroepen. Net als de voorzitter wordt ook van de vertegenwoordiger Programma

25 van DG Water verwacht dat hij op de hoogte is van de werkzaamheden van de CIW sub subwerkgroep diffuse bronnen. Verder levert hij inbreng vanuit het nationale waterbeleid en volgt hij internationale ontwikkelingen. Tenslotte draagt hij het diffuse bronnenbeleid voor het Ministerie van Verkeer & Waterstaat uit. RIZA Van de vertegenwoordiger van het RIZA wordt verwacht dat hij op de hoogte is van landelijke ontwikkelingen, fungeert als intermediair tussen milieucoördinatorenoverleg BIM, RIZA en cluster C. Vanuit een landelijk overzicht wordt feedback gegeven aan leden van cluster C. Door het leveren van specialistische kennis wordt ondersteuning verleend bij het opstellen van inhoudelijke documenten zoals factsheets en uitvoeringsdocumenten. De vertegenwoordiger van het RIZA is tevens lid van het kernteam diffuse bronnen. DWW De vertegenwoordiger van DWW fungeert als intermediair tussen DWW en cluster C. De vertegenwoordiger DWW heeft in cluster C een technisch beleidsmatige inbreng vanuit de kennisontwikkeling bij DWW op het gebied van preventieve milieumaatregelen voor wegen. Verder levert hij specialistische kennis en ondersteunt hij bij het opstellen van inhoudelijke documenten zoals factsheets en uitvoeringsdocumenten Samenstelling van cluster C Instanties Cluster C is vertegenwoordigd door het DG Water van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, diverse directies van Rijkswaterstaat, DWW en RIZA. Leden Els van Bon (voorzitter) Hans Overbeek Larissa Bakker (secretaris) Bart. Hellings Jurrie van de Velde Jan de Beer Vacature Jan van Tiel Paul Paulus Marion v.d. Meerendonk Roel Kwanten Christoph Reuther Sylke Davison Peter Vermij Agendaleden L.A. van Geldermalsen directie Noord-Holland directie Noord-Holland directie Zuid-Holland DG Water directie Noord-Nederland directie Utrecht directie IJsselmeergebied directie Oost-Nederland directie Zeeland directie Noord-Brabant directie Limburg directie Noordzee DWW RIZA Bouwdienst (agendalid) Activiteiten 2003 van cluster C De volgende producten worden gedefinieerd voor 2003: Hoofdactiviteiten: 1. Uitvoeringsdocument Landbouw Product: FWVO-nota Wie: Trekker: directie Oost-Nederland Ca. 10 dagen directie Oost-Nederland en 3 dagen directie IJsselmeergebied Programma

26 Wanneer: oktober 2003 Financiën: ,- 2. Uitvoeringsdocument Bouwmetalen Product: FWVO-nota Wie: Trekker: directie Zuid-Holland Ca. 30 dagen Wanneer: Eind 2003 / begin 2004 Financiën: 1.500,- 3. Uitvoeringsdocument Scheepscoatings Product FWVO-nota Wie: Trekker: RIZA 2 dagen Wanneer: Eerste helft 2003 Financiën: 1.500,- Elke deelnemende instantie (agendaleden niet) levert additioneel 3 dagen inzet voor ondersteuning aan de bovenstaande uitvoeringsdocumenten, RIZA 6 dagen. 4. Werkconferentie Product Werkconferentie over een nog nader te bepalen onderwerp uit bestaande activiteiten Wie: Trekker: kernteam cluster C Deelnemers: allen n.v.t. Wanneer: optioneel Financiën: 1.500,- 5. Factsheets Product: Factsheet over een nader te bepalen voorbeeldproject Wie: Trekker: kernteam cluster C Deelnemers: allen 1 dag per persoon Wanneer: optioneel Financiën: 1.500,- 6. Factsheet actorenanalyse Product: Factsheet Wie: Directie Noord-Holland 4 dagen directie Noord-Holland + uitbesteding Wanneer: PM Financiën: Recreatievaart Product: Concept milieuservicestation Trekker: Directie Zuid-Holland 15 dagen: 2 dagen directie Zuid-Holland, 2 dagen RIZA en 1 dag per directie Wanneer: Eind 2003 Financiën: 2.500,- 8. Stimuleringsproject metaal- en biocidevrije scheepsverven Product: Ondersteuning bij het creëren van draagvlak, het verzorgen van communicatie, het fungeren als intermediair bij de financiering Programma

27 Wie: Trekker: directie Zuid-Holland Deelnemers: PM PM Wanneer: PM Financiën: ,- Overige activiteiten: 1. Hand in eigen boezem Product: FWVO-nota Wie: Trekker: directie Noord-Holland Deelnemers: allen, incl. inhuur 10 dagen directie Noord-Holland, 5 dagen directie Oost- Nederland, 5 dagen overige deelnemers (ook agendaleden) (totaal 80 dagen RWS) Wanneer: Begin 2003 Financiën: ,- 2. Secretariaat en voorzitterschap Product: Secretariaat is inhuur (grootste gedeelte) Wie: Trekker: directie Zuid-Holland, voorzitterschap: directie Noord-Holland Inhuur secretariaat: 30 dagen Ir. M. Willems (BECO), 12,5 dagen secretariële ondersteuning van BECO, secretariaat directie Zuid-Holland: 5 dagen, voorzitterschap directie Noord-Holland: 10 dagen Wanneer: Gehele jaar Financiën: ,- 3. Evaluatie diffuse-bronnenaanpak bij RWS Product: Evaluatieverslag met aanbevelingen Wie: Trekker: directie Zuid-Holland, kernteam cluster C Directie Noord-Holland: 6 dagen, 3 dagen DGW, 1 dag per kernteamlid Wanneer: 2003 Financiën: n.v.t. 4. EBP-analyse Product: Wie: Wanneer: 2003 Financiën: ,- Evaluatieverslag met aanbevelingen Trekker: directie Noordzee Directie Noordzee: 5 dagen, 1 dag per RIZA, 1 dag DGW en 1 dag directie Zeeland Kosten overleg cluster C Aantal vergaderingen per jaar: 4 reguliere vergaderingen en 4 kernteam vergaderingen Kosten ( ) voor overleg per jaar: 2.500, Inzet (P) voor overleg per jaar: 2 dagen per lid per overleg en kernteam( directie Zuid-Holland, directie Noord-Holland, DG Water en RIZA) 2 dagen per kernteamlid extra. Programma

28 2.3.5 Doorkijk naar de toekomst van cluster C Uitvoeringsdocumenten Er zullen naar verwachting twee uitvoeringsdocumenten per jaar geproduceerd worden, waarvan het onderwerp bepaald zal worden door de Emissiebeheersplannen. Verder worden de bestaande uitvoeringsdocumenten geüpdatet. Werkconferentie Er zal twee maal per jaar een werkconferentie gegeven worden waarvan het onderwerp jaarlijks vastgesteld zal worden. Eén van de werkconferenties zal als onderwerp de rol van RWS bij de aanpak van diffuse bronnen hebben. Voor de tweede werkconferentie wordt het onderwerp of de actorenanalyse of een nog nader te bepalen onderwerp. (Voorbeeld)projecten aanpak diffuse bronnen Cluster C wil in de communicatie binnen Rijkswaterstaat over uitgevoerde/lopende projecten voortzetten. Daarnaast wil cluster C het uitvoeren van nieuwe voorbeeldprojecten stimuleren. De voorbeeldprojecten moeten passen binnen de in de uitvoeringsdocumenten beschreven strategieën. Onderzoek biocidevrije scheepsverven Op grond van de ervaringen met het onderzoek naar biocidevrije scheepsverven op overheidsschepen bij de directie Zuid-Holland verzorgt cluster C in 2003 de communicatie om zowel intern als extern de ervaringen uit te wisselen. Monitoring De monitoringsresultaten dienen geïmplementeerd te worden. Reguliere werkzaamheden Verder zal het cluster als reguliere werkzaamheden aanhouden: informatiepunt rijkswaterstaatacties (structureren en coördineren van informatie-uitwisseling via o.a. de internetpagina communicatie van rijkswaterstaatacties; monitoring: de monitoring van de inzet van RWS en mogelijk het effect van de inzet op de bestrijding van diffuse verontreinigingen is een belangrijk aandachtspunt in De bestaande enquête wordt aangepast, waarbij rekening wordt gehouden met a) Hand In Eigen Boezem (voorbeeldfunctie) en b) Monitoring CIW/Unie van waterschappen (voor wat betreft aspecten voor eigen monitoring) Overzichtstabel van cluster C Het overzicht van de personele (in mensdagen) en de financiële inzet (in euro s) per instantie staan in de tabel op de volgende pagina weergegeven. Programma