Stemmen in beeld Bunnik Symposium 8 maart 2013
|
|
- David de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stemmen in beeld Bunnik Symposium 8 maart 2013
2 Disclosure Iris Sommer Speaker fees received from: Lundbeck Positions held on Advisory Boards: no commercial companies Grants and sponsoring: ZONMW, NWO, Hersenstichting NL, Narsad
3 Wat is stemmen horen? Auditief verbale hallucinaties Je hoort iemand spreken, terwijl er op dat moment niemand spreekt Dit is een perceptief fenomeen, het gaat dus om waarneming, niet om gedachten of verbeelding.
4 Wie hoort stemmen? Meest kenmerkend voor psychose Ook wel bij andere psychiatrische patiënten: persoonlijkheidstoornis, ernstige depressie, manisch-depressiviteit, post-traumatische stress stoornis, dissociatieve stoornis Soms bij temporale epilepsie Bij doofheid/ hardhorendheid (auditieve variant van Charles Bonnet syndroom) Bij ongeveer 5-10% van de gezonde mensen
5 Stelling: Stemmen die in het hoofd gehoord worden zijn pseudo-hallucinaties en behoeven geen behandeling.
6 Stemmen horen bij psychose Meestal frequent (ieder uur) Zowel binnen als buiten het hoofd Iets zachter dan eigen stem Voornamelijk negatieve inhoud Stemmen deels van bekenden (50%) Begin leeftijd rond 21 jaar Reageert goed op anti-psychotica Daalman et al. J Clin. Psychiatry 2011
7 Stemmen horen bij Borderline Meestal frequent en langdurig Inhoud vooral negatief Zowel binnen als buiten het hoofd Vaak stemmen van bekenden Beginleeftijd gemiddeld 16 Gepaard met hoge lijdensdruk Reageert goed op antipsychotica Slotema et al. Psychol. Med. 2012
8 Stemmen horen zonder aandoening Niet zo frequent (eens per week/ maand) Zowel binnen als buiten het hoofd Iets zachter dan eigen stem Voornamelijk positieve of neutrale inhoud Wordt gezien als helderziend,- helderhorendheid of contact met geesten Beginleeftijd gemiddeld 12 jaar Daalman et al. J Clin. Psychiatry 2011
9 Stemmen horen bij hardhorendheid Opvallend vaak muzikale hallucinaties! Meestal frequent en langdurig Inhoud meestal positief of neutraal Vooral in de avond/nacht Begin leeftijd >60 Reageert slecht op antipsychotica
10 Stelling: Stemmen die in het hoofd gehoord worden zijn pseudo-hallucinaties en behoeven geen behandeling.
11 Inhoud bepaalt of stemmen last veroorzaken Marian (35 jaar) hoort sinds 8 jaar stemmen. Eerst dacht zij dat het stemmen van de buren waren, maar nu denkt zij dat het de geheime politie is, omdat ze haar overal volgen. Ze geven haar opdrachten om zelfmoord te plegen en beschuldigen haar van moord. Jeanine (40 jaar) hoort ook stemmen, al sinds haar kindertijd. Pas op haar 16e merkte ze dat niet iedereen stemmen hoort. Zij denkt dat het beschermengelen zijn en vraagt ze vaak om raad. Als ze angstig is kalmeren de stemmen haar.
12 MRI scans van stemmen Hersenactiviteit meten tijdens stemmen horen. Witte banen in beeld middels DTI en MTR scans
13 Activiteit tijdens stemmen Sommer et al. Schizophrenia Research 2008
14 Sommer et al. Brain 2010 Resultaten groepsanalyse Activiteit tijdens hallucinaties, n=24 insula, IFG SMG R STG Activiteit tijdens taaltaak, n=24 insula, IFG, STG insula, IFG, STG, ACC ACC
15 Stelling: Het neurobiologische substraat van stemmen horen is identhiek of iemand nu psychotisch of helderziend is.
16 Zelfde activatie bij schizofrenie en gezonde mensen met stemmen Psychotische patienten, n=21 Niet psychotische mensen met stemmen, n=21 Diederen et al. Schizophrenia Bulletin 2011
17 Stelling: Het neurobiologische substraat van stemmen horen is identhiek of iemand nu psychotisch of helderziend is.
18 Stelling: Het feedforward systeem van taalspraak schiet te kort waardoor zelf geproduceerde taalfragmenten niet als eigen herkend worden.
19 Fasciculus arcuatus Belangrijke baan die frontale en temporale/parietale gebieden verbindt Zorgt oa voor snelle communicatie tussen spraakproductie en spraakperceptie gebieden
20 Magnetic Transfer Ratio Meet verstoringen in magnetisch veld door de aanwezigheid van macromolecules (zoals myeline) maar ook gevoelig voor vrij water.
21 Kwaliteit van de arcuate fasciculus Zowel bij psychotische patienten als bij gezonde mensen die stemmen horen is de arcuate fasciculus van (iets) mindere kwaliteit. Informatie vanuit het taalproductie gebied kan daardoor iets te laat aankomen bij het taalperceptie gebied, waardoor het niet meer als eigen herkend wordt. De Weijer et al. Human Brain Mapping 2011
22 Stelling: Het feedforward systeem van taalspraak schiet te kort waardoor zelf geproduceerde taalfragmenten niet als eigen herkend worden.
23 Stelling: Hallucinaties lijken op dromen, omdat beide spontaan fragmenten uit het geheugen opdiepen.
24 Welke hersenactiviteit gaat aan stemmen vooraf? Stemmen horen Tijd in de scanner 6-0 seconden daarvoor
25 Grootste signaal verandering vlak voor stemmen horen (para) hippocampus Diederen et al. American Journal Psychiatry 2010
26 Stelling: Hallucinaties lijken op dromen, omdat beide spontaan elementen uit het geheugen opdiepen.
27 Conclusies uit MRI onderzoek 1. Tijdens stemmen horen activiteit in taal perceptie en taal productie gebieden 2. Activiteit in beide hersenhelften, dus ook in taalgebieden van de rechter hersenhelft 3. Fasciculus arcuatus van slechtere kwaliteit 4. Stemmen mogelijk getriggerd vanuit geheugen
28 Stemmenpoli UMC Utrecht psycho-educatie oa met fmri scans Coping verbeteren Groepstherapie olv ervaringsdeskundige Psychotherapie Medicatie optimaliseren Experimentele behandeling met TMS
29 Stemmenpoli UMC Utrecht
30 Copings strategieën Top10 uit gespreksgroep Stemmenpoli UMCU 1. Gesprek voeren 73% 2. Zingen/ neuriën 70% 3. Fluiten 60% 4. Hardop lezen 50% 5. Slapen 43% 6. Radio luisteren 30% 7. Schreeuwen 28% 8. Lezen 30% 9. Kauwgom kauwen 25% 10. Hobby's: handwerken, internet, sporten 16%
31 Mean PANSS hallucination item score Effect van anti-psychotica op stemmen horen 6 5 Eufest sample, n= haloperidol olanzapine quetiapine amisulpride ziprasidone Time in months from baseline Sommer et al. Schiz. Bulletin 2012
32 Opties voor non-responders op anti-psychotica Is hogere dosis van partieel werkzame medicatie haalbaar? Over op depot vorm Kalmeringsmiddelen werken soms juist averechts; afbouwen!
33 Stelling: Wanneer zelfs clozapine niet effectief is tegen psychotische symptomen, is het nog wel nuttig om een ander middel toe te voegen. Dat kan bijvoorbeeld lamotrigine of een SSRI zijn.
34 Farmacologische augmentatie van clozapine Sommer et al. Schizophrenia Bulletin 2011
35 Conclusie over augmentatie: Enkele studie laat effect zien van citalopram dat niet gerepliceerd wordt Enkele studie laat effect van lamotrigine zien, ook niet gerepliceerd Enkele studie laat effect van CX516 (glutamaterg middel) zien eveneens niet gerepliceerd Op groepsniveau wordt NIETS significant! Sommer et al. Schizophrenia Bulletin 2011
36 Stelling: Wanneer zelfs clozapine niet effectief is tegen psychotische symptomen, is het nog wel nuttig om een ander middel toe te voegen. Dat kan bijvoorbeeld lamotrigine of een SSRI zijn.
37 Psychotherapie voor stemmen Zorgen dat patiënten niet meer geloven dat stemmen macht over hen hebben (CGT) Zorgen dat zij opdrachten van stemmen niet meer uitvoeren (gedragstherapie) Zorgen dat zij minder angstig worden van stemmen (CGT) Zorgen dat hun zelfvertrouwen hersteld wordt (COMET)
38 Stelling: TMS is effectief tegen medicatieresistente stemmen.
39 Mogelijkheden van TMS Kan de hersenactiviteit veraderen Weinig bijwerkingen Veilig Onmogelijkheden van TMS Kan diepe gebieden niet bereiken Effecten houden maar kort aan Niet erg precies
40 Eerste TMS studies tegen medicatie-resistente stemmen
41 Activatie tijdens stemmen horen Varieert nogal tussen verschilende patienten Gebied van Wernicke s is niet altijd actief >50% van de patienten activeert vooral de rechter hersenhelft tijdens AVH R L R L R L R L
42 fmri-guided TMS 1. fmri: lokaliseer hersen activatie tijdens hallucinaties 2. Neuro Navigator: vind exacte plek op het hoofd die over de fmri hotspot ligt 3. TMS: verminder focaal de hersenactiviteit met 1Hz, 20 minuten, 15 dagen ommer et al. Schizophrenia Research 2007
43 AHRS Ernst van de hallucinaties ftms behandeling voor resistente stemmen, n= baseline week 1 week 2 week 3 fmri non-guided placebo FU 1 maand FU 3 maanden FU 2 maanden Slotema et al. Biological Psychiatry 2011
44 Meta-analyse van 17 TMS studies voor stemmen Study name Subgroup within study Hedges's g and 95% CI Hedges's g p-value Slotema b T3P3 0,000 1,000 Brunelin T3P3 1,158 0,008 Vercammen b T3P3-0,175 0,613 de Jesus T3P3 0,464 0,321 Hoffman T3P3 0,552 0,052 Rosa PANSS pos T3P3-0,084 0,880 Chibbaro SAH T3P3 1,283 0,014 Saba PANSS pos T3P3-0,053 0,910 Lee b frequency T3P3 0,498 0,189 Fitzgerald HCS T3P3 0,329 0,344 Jandl c PSYRATS T3P3 0,534 0,154 Loo c T3P3 0,034 0,916 Poulet c T3P3 1,350 0,005 McIntoshc PANSS pos T3P3 0,195 0,573 Hoffman c hcs T3P3 1,219 0,005 0,437 0,000-2,00-1,00 0,00 1,00 2,00 sham rtms Meta Analysis Slotema et al. Schizophrenia Research 2012
45 Stelling: TMS is effectief tegen medicatieresistente stemmen.
46 Effectieve therapie tegen stemmen: Psycho-educatie en coping CGT, gedragstherapie, COMET TMS Anti-psychotica Sommer et al. Schiz. Bull 2012
47 Meer weten over stemmen? Stemmen horen Door Iris Sommer Balans uitgeverij 18,95 Ook voor patienten! Of kijk op:
Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?
Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis
Nadere informatieBegeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen
Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts
Nadere informatieBehandelmogelijkheden voor auditieve verbale hallucinaties
overzichtsartikel Behandelmogelijkheden voor auditieve verbale hallucinaties C.W. SLOTEMA, J.D. BLOM, I.E.C SOMMER ACHTERGROND Auditieve verbale hallucinaties (avh) komen voor bij patiënten met schizofrenie,
Nadere informatiedr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
Nadere informatieAcute ingrijpmedicatie. Dr. Maarten Bak, psychiater Benjamin Richartz, afdelingshoofd Mondriaan / Universiteit Maastricht
Acute ingrijpmedicatie Dr. Maarten Bak, psychiater Benjamin Richartz, afdelingshoofd Mondriaan / Universiteit Maastricht Disclosure Maarten Bak Speaker fees received from: Astra Zeneca, Lundbeck Positions
Nadere informatieTranscraniële magnetische stimulatie
Transcraniële magnetische stimulatie S.F.W. Neggers (PhD) Hersencentrum Rudolf Magnus UMC Utrecht Transcraniële magnetische stimulatie Korte magnetische puls als gevolg van ~15cm grote spoel op het hoofd
Nadere informatieVirtual Reality. toepassingen bij psychose. Wim Veling
Virtual Reality toepassingen bij psychose Wim Veling Disclosure Wim Veling Speaker fees received from: Lundbeck Positions held on Advisory Boards: geen Grants and sponsoring: geen Wat is VR? 1. Computer
Nadere informatieHet verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong
Het verlichte brein als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Postdoctoral Research Fellow Institute of Psychiatry King s College London De grootte van het risico hangt samen met de mate van gebruik,
Nadere informatieCapturing the individual environment of patients: Basis for targeted psychotherapy
Capturing the individual environment of patients: Basis for targeted psychotherapy Prof. Inez Myin-Germeys Dr. Tineke Lataster School for Mental Health & Neuroscience Disclosure Inez Myin-Germeys Speaker
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieAntipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie
Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals
Nadere informatieCognitieve functiestoornissen bij schizofrenie
Hallucinaties zijn een merkwaardig psychologisch verschijnsel. Het betreft een vorm van sensorisch bedrog, die bij patiënten met schizofrenie het dagelijks functioneren belemmert en de kwaliteit van leven
Nadere informatieCAT VRAGEN OEFENEN Week 1. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013
CAT VRAGEN OEFENEN Week 1 Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013 1.Psychiatrisch onderzoek: De cognitieve functies bestaan o.a. uit: a. geheugen,
Nadere informatieAntipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee studies die mede gefinancierd
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieNon-invasieve hersenstimulatie bij schizofrenie, gericht op hallucinaties en negatieve symptomen
korte bijdrage Non-invasieve hersenstimulatie bij schizofrenie, gericht op hallucinaties en negatieve symptomen A. ALEMAN, J. BRUMMELMAN, J.J. DLABAC-DE LANGE, S. KOOPS, H. KNEGTERING, S.F.W. NEGGERS,
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieDe Stemmenpolikliniek
Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen
Nadere informatieReeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater
Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties
Nadere informatie11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart
Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieScience
Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen
Nadere informatieOnder de tafel of op de (keuken) tafel?
Onder de tafel of op de (keuken) tafel? 3 e PHAMOUS symposium 30 mei 2017 Thalia Herder Psychiater in opleiding (UCP/UMCG) Arts/seksuoloog NVVS in opleiding (UMCG) Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatiePsychiatrie. De Stemmenpolikliniek
Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie Een succesvolle psychotherapie voor diverse emotionele stoornissen en problemen Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Wat is Cognitieve Gedragstherapie? Cognitieve gedragstherapie
Nadere informatieVerminderde insula connectiviteit als indicator voor non-respons?
Verminderde insula connectiviteit als indicator voor non-respons? Hanneke Geugies Dr. H.G. Ruhé Studiedag NNNSA 25 september 2015 Achtergrond Non-respons antidepressiva (TRD) Voornaamste oorzaak aanhoudende
Nadere informatieINVLOED VAN INZICHT OP HET BELOOP VAN DE OBSESSIEVE-COMPULSIEVE STOORNIS
INVLOED VAN INZICHT OP HET BELOOP VAN DE OBSESSIEVE-COMPULSIEVE STOORNIS HENNY VISSER; HAROLD VAN MEGEN; PATRICIA VAN OPPEN; TON VAN BALKOM;ADRIAAN HOOGENDOORN;GERRIT GLAS; FUGEN NEZIROGLU; DISCLOSURE
Nadere informatieDr. W. Veling, UMCG
Disclosures: ZonMw en NWO subsidies. Bedrijven: Samenwerking CleVR. Angst en Psychose dansen de tango Turning and turning in the widening gyre, the falcon cannot hear the falconer. Things fall apart; the
Nadere informatieVoor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen
Voor het eerst een psychose en dan 24-11-2015 Saskia Palmen Wat is een psychose Een psychose is een toestand waarbij door verstoring van de waarneming, het denken of het gedrag het contact met de omringende
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met
Nadere informatieLinking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer
Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieParanormaal of psychisch gestoord? Wat te doen als er problemen zijn?
Paranormaal of psychisch gestoord? Wat te doen als er problemen zijn? door Kees Aaldijk transpersoonlijk coach en therapeut 06-142 742 93 www.transpersoonlijk.nl gepubliceerd in Spiegelbeeld januari 2010
Nadere informatieEngelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten
Engelse Verpleegster Gebruikt HeartMath met Multiple Sclerose patiënten Een verpleegkundige in Engeland die is gespecialiseerd in patiënten met multiple sclerose / MS voerde een informele studie uit waarbij
Nadere informatiePsychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen
Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom Nathalie Vanderbruggen Psychoneurologisch functioneren in KS ( Verri et al. 2010) Cognitief functioneren: Psychopathologische kwetsbaarheid:
Nadere informatiertms als behandeling van depressie Philip van Eijndhoven
rtms als behandeling van depressie Philip van Eijndhoven Stelling 1 rtms is een effectieve behandeling voor depressie Stelling 2 rtms heeft een plaats in de behandeling van depressie Een stukje geschiedenis
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieCost-effectiveness of the HIT programme in patients with schizophrenia and persistent auditory hallucinations
Costeffectiveness of the HIT programme in patients with schizophrenia and persistent auditory hallucinatio A.D. Stant, H. Groen,, D. Wiersma, J.A. Jenner,, E.M. TenVergert MTAbureau & afdeling Psychiatrie
Nadere informatieHyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater
Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis
Nadere informatieAls het niet over gaat
Als het niet over gaat Begeleiding van chronisch psychiatrisch patiënten in de huisartsenpraktijk Marian Oud en Ingrid Houtman kaderartsen ggz Na deze workshop heb je: Leerdoelen kennis van de componenten
Nadere informatieCGT bij Sociaal terugtrekgedrag bij jongeren met recent ontstane psychose
CGT bij Sociaal terugtrekgedrag bij jongeren met recent ontstane psychose Disclosure Potentiele belangenverstrengeling: Geen Studie mogelijk gemaakt door ZON-MW i.k.v. programma Doelmatigheid Cognitieve
Nadere informatiePreventieve psychotherapie
Preventieve psychotherapie Dr. Dorien Nieman, klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut Academisch Medisch Centrum, Afd. Psychiatrie, Amsterdam d.h.nieman@amc.nl Overzicht Belang van vroegdetectie
Nadere informatieJongeren, Cannabisgebruik & Psychose
Jongeren, Cannabisgebruik & Psychose Cécile Henquet Maastricht University, Psychiatry and Neuropsychology, PsyQ Heerlen, The Netherlands c.henquet@heerlen.psyq.nl Nu Voor Later, Groningen 15 november 2011
Nadere informatieDisclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.
Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.
Nadere informatieSomatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening
Somatische zorg voor mensen met een psychotische aandoening zorggebruik, resultaten 1 dr. Wilma Swildens a, dr. Fabian Termorshuizen b,c, drs. Alex de Ridder M.D. a, dr. Hugo Smeets, M.D. b,d,, prof dr.
Nadere informatieDr. L. Bais, Lentis
NEGATIEVE SYMPTOMEN EN APATHIE: DISCLOSURES: LEONIE BAIS NEUROSTIMULATIE ALS MOGELIJKE BEHANDELVORM LEONIE BAIS & RIKUS KNEGTERING LENTIS NEUROIMAGING CENTER, UMCG ROB GIEL ONDERZOEKCENTRUM, UMCG (potentiële)
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieChallenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Challenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F. Link to publication Citation for published
Nadere informatieNationaal AYA Jong & Kanker Platform
Nationaal AYA Jong & Kanker Platform www.aya4net.nl Kanker gerelateerde vermoeidheid Een aanhoudend, subjectief gevoel van uitputting gerelateerd aan kanker of aan de behandeling ervan, dat interfereert
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 195 196 Focus van het proefschrift Hallucinaties zijn een bijzonder menselijk fenomeen. Beschrijvingen van hallucinatieachtige fenomenen en visioenen duiken regelmatig op in de
Nadere informatieDisconnectiviteit Syndroom
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Netwerken in het brein Dr. Esther Opmeer Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieAUDITORY VOCAL HALLUCINATION RATING SCALE (AVHRS) 1,2,3 (Jenner en Van de Willige, 2002)
AUDITORY VOCAL HALLUCINATION RATING SCALE (AVHRS) 1,2,3 (Jenner en Van de Willige, 2002) De AVHRS is een gestructureerd interview, om gedetailleerde informatie te verkrijgen over gehoorshallucinaties die
Nadere informatieFrank van Es,psychiater UCP
Zorgvraag: Speerpunt van de KNMG Co-patiënt bij het consult Bereiken we onze patiënten? 376.62 patiënten van 20 studies naar herhalingsrecepten Therapietrouw; vanwege Risico op een Infarct na eerder Infarct
Nadere informatieAan de slag met psychose en bipolaire stoornis
Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen
Nadere informatieDrieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg
Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieOntregeling van het immuunsysteem bij psychose
Ontregeling van het immuunsysteem bij psychose Hans van Mierlo Jacqueline Counotte Psychiaterdag PsyQ 26-6-218 Beloop Begin in vroege volwassenheid Patroon van exacerbaties en herstel Invloed van stress?
Nadere informatiePsychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD
Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018
Nadere informatiePsychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
Nadere informatieEdwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN
P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek
Nadere informatiePsychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar
Samenvatting Psychiatrische aandoeningen behoren wereldwijd tot de meest invaliderende en ernstige ziektebeelden, en de hiermee gepaard gaande ziektelast zal naar verwachting zelfs verder toenemen in de
Nadere informatiePsychosen en Schizofrenie. Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose
Psychosen en Schizofrenie Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose Inhoud 1. Wat is psychose? 2. Wat is schizofrenie? 3. Welke symptomen komen voor bij psychosen? 4. Wat is het beloop?
Nadere informatie100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie
100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie 1 Dankzij de vooruitgang in de wetenschap weten we steeds meer over schizofrenie. Schizofrenie bestaat niet, het is wetenschappenlijk nooit aangetoond.
Nadere informatieVeerkracht en PTSS-behandeling
Veerkracht en PTSS-behandeling Prof. Dr. Agnes van Minnen Angstpoli GGz Nijmegen Radboud Universiteit Nijmegen 29 mei 2008 COGIS-Symposium Trauma en Veerkracht Behandeling PTSS Wat is effectief? Meest
Nadere informatiePsychotische stoornissen & Schizofrenie. Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG
Psychotische stoornissen & Schizofrenie Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG filmpje niels is psychotisch Inhoud Inleiding Psychose Schizofrenie
Nadere informatieHet (on)meetbare brein
Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam Even voorstellen... Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse
Nadere informatieAppendix Hoofdstuk 13 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis
3 4 Appendix Hoofdstuk 3 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis Zoals beschreven in hoofdstuk 3.5. Tabel Lithium bij ouderen. N leeftijd (range)
Nadere informatie6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015
6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op
Nadere informatievan medicatieresistente paranoïde schizofrenie
08/03-70-Vreeswijk 30-10-2003 09:39 Pagina 709 gevalsbeschrijving Cognitieve gedragstherapie bij een patiënt met medicatieresistente paranoïde schizofrenie m.f. van vreeswijk, w.j.j.m. arts, k.h. kho,
Nadere informatieDe toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn
De toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn Frans Poolen, Altrecht A. van Schaik, B. Penninx & T. van Balkom VGCt, najaarscongres 2012 Vraagstelling In hoeverre worden
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieVan genetische kwetsbaarheid naar herstel
Kwetsbaarheid en Veerkracht bij mensen met een psychose Van genetische kwetsbaarheid naar herstel 10 jaar GROUP onderzoek GROUP-Investigators centrale vragen van GROUP Bestaat er een genetische kwetsbaarheid
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieDiseasemanagement. Jaarlijkse evaluatie van de gezondheid
Utrecht, 18 december 2008 Irene Lako, RGOc/UMC Groningen Diseasemanagement Jaarlijkse evaluatie van de gezondheid Irene Lako, S Schorr, K van der Elst, H Knegtering, C Slooff, JRBJ Brouwers, K Taxis, R
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Stemmen horen bij kinderen
Stemmen horen bij kinderen Wat houdt stemmen horen in? Met stemmen horen wordt bedoeld dat kinderen in hun hoofd een vreemde stem of meerdere vreemde stemmen horen die geluid maken of iets zeggen. Hoe
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieNa tien jaar eindelijk minder last van stemmen
Na tien jaar eindelijk minder last van stemmen COMET bij auditieve verbale hallucinaties Kirstin Daalman en Iris Sommer SAMENVATTING Dit artikel beschrijft een gecombineerde behandelmethode om patiënten
Nadere informatieBeyond what is being said Hoekert, Lijntje Maria
Beyond what is being said Hoekert, Lijntje Maria IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatiePSYRATS AUDITORY HALLUCINATION RATING SCALE (AHRS)
PSYRATS AUDITORY HALLUCINATION RATING SCALE (AHRS) G. Haddock, University of Manchester, Engeland,1994 Vertaling: M. De Hert, F. Abrahams, N. Pauwels, UC. St. Jozef, Kortenberg, België, 1996 Aangepaste
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatieDag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie. Dr. P. Geerts
Dag van de geriatrie: Psychiatrie en dementie Dr. P. Geerts Voorstelling en disclosure Psychiater AZ Groeninge Afdelingspsychiater STAP (ouderenpsychiatrie) Afdelingspsychiater liaisonpsychiatrie Systeemtherapeut
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieHet kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking
Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking VGCT najaarscongres, november 2015 Sonja Schaffner & Endang Siebert-Rizzi Vraag1: Wanneer spreek je van een verstandelijke
Nadere informatieDe rol van leefstijl en somatische gezondheid bij herstel van psychose. dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
De rol van leefstijl en somatische gezondheid bij herstel van psychose dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht A builder, an artist and a psychiatrist are out walking on a hot summer's day. The builder says, 'I am
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatieIs cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018)
Multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018) Spreker: Prof. dr. S.U. Zuidema Afdeling: Huisartsengeneeskunde & Ouderengeneeskunde, UMCG Geriatriedagen 2018 Disclosures: geen Richtlijn
Nadere informatiePraktijkleerplan. Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450
Praktijkleerplan Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450 1 Inleiding Voor je ligt mijn praktijkleerplan in het kader van de opleiding MANP-GGZ 2009-2011. Vertrekpunt van dit
Nadere informatieSchizofrenie/psychotische stoornis: MAO-remmers bij depressie 6558 PANSS: Positive and Negative Syndrome Scale
Schizofrenie/psychotische stoornis: MAO-remmers bij depressie 6558 PANSS: Positive and Negative Syndrome Scale CONCLUSIE MAO-remmers kunnen de afbraak van dopamine remmen, waardoor er in theorie een verergering
Nadere informatieIndeling. Heritabiliteit. Erfelijkheid psychiatrische aandoeningen. Erfelijkheid
De (nog( nog) niet uitgekomen belofte van de psychiatrische genetica Dr. Marco Boks, psychiater UMC Utrecht Ter gelegenheid Publieksdag Fonds psychische gezondheid Indeling Zijn psychiatrische aandoeningen
Nadere informatie