Psychosen en Schizofrenie. Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Psychosen en Schizofrenie. Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose"

Transcriptie

1 Psychosen en Schizofrenie Lieuwe de Haan en Arjen Sutterland, Zorglijn Vroege Psychose

2 Inhoud 1. Wat is psychose? 2. Wat is schizofrenie? 3. Welke symptomen komen voor bij psychosen? 4. Wat is het beloop? 5. Hoe vaak komt het voor en welke oorzaken kennen we? 6. Genen 7. Hersenen en dopamine 8. De behandeling

3 1. Psychose Als neutrale informatie bijzonder wordt

4

5 Waarom kijken zij mij zo aan?

6 Ze willen me iets zeggen met cijfer 9

7 Ik wordt in de gaten gehouden

8 Hoe weet ze dat over mij?

9 De overheid geeft me een boodschap..

10 Dopamine ~ Belangrijk Howes, O. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2009;66:13-20.

11 Psychose Bij psychose is de informatie verwerking verstoord. Hierbij krijgen mensen vaak het idee dat zaken speciaal voor hen bedoeld zijn. Degenen die dit meemaken proberen hier logica in te vinden en kunnen zo tot waanideeën komen. Meer en langdurige dopamine afgifte speelt hier een belangrijke rol in.

12 Psychose is divers Ontwikkeling: soms plotseling vaker geleidelijk Veel variatie: soms chaotisch en bizar soms opgewonden of juist erg teruggetrokken zelfverzorging kan ernstig tekortschieten soms is het moeilijk om contact te leggen

13 Wanen Individuele overtuigingen zonder voldoende grond, waaraan iemand blijft vasthouden ondanks bewijzen van de onjuistheid ervan. Wanen kunnen niet herleid worden tot opvattingen die horen bij een bepaalde (sub)cultuur of religieuze gemeenschap. Vrijwel altijd staat de persoon zelf in het middelpunt. Hij of zij ondergaat bepaalde invloeden, krijgt speciale aandacht of heeft bijzondere eigenschappen. Er zijn verschillende soorten wanen

14 Paranoïde waan Beïnvloedingswaan Grootheidswaan Religieuze waan Somatische waan Nihilistische waan Misidentificatie waan.

15 2. Schizofrenie Schizofrenie is een aandoening met vele gezichten Het beloop loopt sterk uiteen van gunstig tot uiterst ongunstig

16 Dus niet: gespleten persoonlijkheid

17 Schizofrenie en andere psychosen 1. Schizofrenie 2. Schizofreniforme stoornis 3. Schizoaffectieve stoornis 4. Waanstoornis 5. Kortdurende psychotische stoornis 6. Gedeelde psychotische stoornis 7. Psychotische stoornis door somatische aandoening 8. Depressie met psychotische kenmerken 9. Manie met psychotische kenmerken 10. Psychotische stoornis door een middel

18 Diagnose volgens DSM-IV

19 Schizofrenie [DSM-IV] A. Kenmerkende symptomen Minimaal twee van de volgende, elk gedurende één maand een belangrijk deel van de tijd aanwezig (of korter bij succesvolle behandeling): 1. Wanen 2. Hallucinaties 3. Onsamenhangende spraak (incoherentie) 4. Ernstig chaotisch of katatoon gedrag 5. Negatieve symptomen, d.w.z affectvervlakking, gedachten- of spraakarmoede of apathie

20 Schizofrenie [DSM-IV] C. Duur: Verschijnselen van de stoornis zijn gedurende tenminste zes maanden ononderbroken aanwezig. In deze periode van zes maanden moeten er tenminste één maand symptomen zijn die voldoen aan criterium A Verschijnselen kunnen zich beperken tot beperken tot negatieve symptomen of tot twee of meer symptomen uit criterium A in een lichte vorm (vreemde overtuiging, ongewone zintuigelijke ervaringen)

21 3. Symptomen bij Psychosen

22 Positieve en negatieve symptomen Wanen Hallucinaties Verwardheid Minder actief Verminderd initiatief Vlakke emoties vervlakking Sociaal terugtrekgedrag Spraakarmoede

23 Symptomen a. Inhoudelijke denkstoornissen b. Waarnemingsstoornissen c. Verwardheid d. Negatieve symptomen e. Cognitieve stoornissen f. Stemmingsstoornissen g. Angststoornissen h. Gebrek aan inzicht

24 a. Inhoudelijke Denkstoornissen afwijkende denkbeelden, opvattingen en interpretaties. Milde varianten: magisch denken [bijgelovigheid helderziendheid]. Ernstig: wanen

25 b. Waarnemingstoornissen

26 Hallucinaties Horen, voelen, zien en/ of ruiken Terwijl er in de realiteit geen stimulus is

27 Stemmen horen De meest voorkomende, waarnemingstoornis bij schizofrenie BV: stemmen die zich tot de patient richten:. je ogen staan raar of er is iets mis met jou of over de patient spreken: bv. wat ziet hij er vreemd uit of het gaat niet goed met hem.

28 c. Verward denken Associatief Onlogisch Gedachteblokkade

29 d. Negatieve symptomen Verminderde emotionele ervaring en uitingen Spraakarmoede Gebrek aan interesse Apathie Gebrek aan sociale belangstelling

30 e. Stoornissen van cognitieve functie Moeite met verwerken van ingewikkelde of snel opeenvolgende indrukken Aandacht # Inprenting #: geheugenklachten Het minder goed herkennen van gezichtsuitdrukkingen Moeite om alledaagse gesprekken op gang te houden.

31 f. Stoornissen in stemming

32 Depressie & Piekeren

33 g. Angst stoornissen 20% Sociale fobie 15% Obsessieve Compulsieve stoornis 5% Paniekstoornis

34 h. Verstoord inzicht Komt vaak voor en heeft Invloed op de therapietrouw

35 psychotische episoden restfasen 4. Beloop

36 Uitkomst 1e episode 37 onderzoeken, 4100 patienten, 38 maanden gevolgd Goed Slecht 10 0 Menezes, 2006

37 WHO incidentie studie Psychose 776 patienten, 25 jaar gevolgd 100 Schizofrenie 90 Hersteld Non Schizofrenie Hersteld GAF symptomen Schizofrenie > 60 GAF symptomen Non Schizofrenie > 60 Harrison e.a., 1998

38 5. Hoe vaak komt het voor? Jaarlijkse zijn er 2/ nieuwe gevallen 0.7/100 mensen krijgt in zijn/haar leven schizofrenie

39 Jongvolwassenen & psychiatrische stoornissen

40 5. Oorzaken? Risicofactoren: omgeving

41 Cannabis ODDs 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Cannabis 15 e jaar Cannabis 18 e jaar Geen

42 Migratie ODDs 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 2e generatie 1e generatie autochtoon

43 Opgroeien in een grote stad 2,5 grote stad ODDs 2 1,5 1 0,5 stad platteland 0

44 Trauma ODDs 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 sexueel trauma pesten geen trauma

45 Genen

46 Risico op schizofrenie voor 1 e graads familieleden Bevolking kinderen Zusters/Broers Dizygote tweeling Monozygote tweeling Kinderen van 2 ouders met schizofrenie

47 Risico op schizofrenie voor 2 e graads familieleden Bevolking Halfzusters/Halfbroers Neven/Nichten Ooms/Tantes Kleinkinderen 10 0

48 Omgeving en genen bepalen in interactie de kwetsbaarheid

49 7. Hersenen en Dopamine

50 Hersenen: netwerk Basale Kernen Beweging Emoties Hyperactief: psychose Te veel antipsychotica: Stijfheid, trillen Frontale Schors Problemen oplossen Plannen organisatie Limbisch systeem emoties Gehoor schors Verwerkt geluid Bij hallucinaties ook actief Achterste kwab Verwerkt Beelden Gezichts herkenning Hippocampus Leren geheugen

51 Dopamine ~ psychose

52

53 Denken Aandacht Emotie Beloning Beweging Dopamine

54 Dopamine is actiever Howes, O. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2009;66:13-20.

55 8. Behandeling

56 a. Antipsychotica

57 Antipsychotica zijn effectief 50 verminderen psychose Antipsychotica Placebo 10 0 Leucht e.a. 2008

58 Antipsychotica zijn effectief voorkomen terugval Antipsychotica Placebo Leucht e.a. 2008

59 Zorglijn Vroege Psychose Aantal patienten in psychiatrische kliniek ~ antipsychotica Bedankt u voor uw vertrouwen

60 Werking antipsychotica Binden aan het ontvangst station van dopamine Daardoor wordt het signaal gedempt

61 Verschillen Effect van de verschillende antipsychotica is vergelijkbaar Alleen clozapine is effectiever

62 bijwerkingen Verschillen per antipsychoticum: Trillen, stijfheid Gewichts toename Verhoogd bloedsuiker en vetten Seksuele functiestoornissen Aanmaak van bloedcellen

63 Waar kunnen we de meeste winst halen? a. Zelfvertrouwen b. Samenwerking c. Drugs

64 a. Zelfvertrouwen

65 Verbeteren van zelfvertrouwen 1. Psycho educatie 2. Cognitieve Gedragstherapie 3. Individual Placement Support 4. Gezins Interventie 5. Fitness 6. Lotgenoten contact

66 % patienten met een betaalde baan na 1 jaar IPS vs Stapsgewijze Arbeids Voorbereiding IPS Stapsgewijs 10 0

67 Fitness Cognitie Zelfvertrouwen

68 Effect begeleid lotgenoten contact Toename sociaal contact buiten de lotgenoten groep Toename sociaal contact wachtlijst groep 0 Ook toename optimisme en zelfvertrouwen e.a, 2008 Castelein

69 b. Samenwerken

70 Assertive Community Treatment Multidisciplinair Contact krijgen en houden Maximale bereikbaarheid Caseload Zorg aan huis Praktisch en zelfmanagement

71 Assertive Community Treatment vs standaard zorg Relatief Risico op slechte uitkomst referentie ontevredenheid werkeloosheid uitval heropname 0 0,5 1 geen zelfstandige huisvesting dakloosheid

72 c. Drugs

73 Cannabis vrije dagen na Training Motiverend interviewen en Familie Interactie Vaardigheden vs Alleen Psycho educatie Familie Interactie Psycho educatie Smeerdijk e.a. 2010

74 Bedankt voor Uw aandacht!

75 Zorglijn Vroege Psychose Hoopt op een goede samenwerking

Science

Science Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen

Nadere informatie

Psychotische stoornissen & Schizofrenie. Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG

Psychotische stoornissen & Schizofrenie. Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG Psychotische stoornissen & Schizofrenie Rob Lutterman Verpleegkundig consulent psychiatrie Psychiatrie en Medische Psychologie, OLVG filmpje niels is psychotisch Inhoud Inleiding Psychose Schizofrenie

Nadere informatie

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding

InFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg

Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige

Nadere informatie

Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen

Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen Hoorcollege 4: Psychotische stoornissen Hoofdstuk 5, 7. Dit is het medische gebied. Een psychose is een psychiatrisch toestandsbeeld waarbij de patiënt gedurende een zekere periode het contact met de werkelijkheid

Nadere informatie

Psychose. Ziektebeeld en concrete tips. Cluster-ring justitie en GGZ ontmoeten elkaar - 26 februari 2015

Psychose. Ziektebeeld en concrete tips. Cluster-ring justitie en GGZ ontmoeten elkaar - 26 februari 2015 Psychose Ziektebeeld en concrete tips Cluster-ring justitie en GGZ ontmoeten elkaar - Thomas Zoveel perspectieven, zoveel rollen, zoveel oordelen.. Psychotische symptomen Hallucinaties Wanen Gedesorganiseerde

Nadere informatie

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose

Parkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening

Nadere informatie

Edwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN

Edwin Beld, psychiater. Werkzaam in Den Helder GGZ NHN P S Y C H O S E Edwin Beld, psychiater Werkzaam in Den Helder GGZ NHN PSYCHOSE Psychose Krankzinnigheid Manie Schizofreen Schizoaffectief Borderline? Waanstoornis Maniak Psycho Geestesziek Bezeten Gek

Nadere informatie

Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis

Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen

Nadere informatie

Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose?

Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose? Hebben jongeren met autisme een verhoogd risico op psychose? Lezing voor Ypsilon Amsterdam, 19 December 2017 Jean-Paul Selten, Universiteit Maastricht en GGZ Rivierduinen, Leiden Overzicht lezing Wat is

Nadere informatie

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater

Informatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop

Nadere informatie

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen 1 Inhoud 1. a. Missie en b. Geschiedenis 2. Wie zijn wij? 3. Wat gaan wij doen? a. Stadia en profiel b. Interventie onderzoek c. Onderwijs en opleiding

Nadere informatie

Schizofrenie en andere psychotische stoornissen

Schizofrenie en andere psychotische stoornissen Schizofrenie en andere psychotische stoornissen 295.xx Schizofrenie De volgende classificatie van het longitudinale beloop is van toepassing voor alle subtypes van schizofrenie: Episodisch met restsymptomen

Nadere informatie

Parkinson en Psychoses

Parkinson en Psychoses Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm

Nadere informatie

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica

Nadere informatie

Richtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017

Richtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017 Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie

Nadere informatie

11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart

11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!

Nadere informatie

Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit

Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Oprichtingssymposium LKPZ 9 september 2010, Corpus, Oegstgeest Postpartum psychiatrie op de moeder-baby unit Kathelijne Koorengevel, psychiater Monica Ouwens, dans- en bewegingstherapeut Afdeling Psychiatrie

Nadere informatie

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest

Angst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,

Nadere informatie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie

Nadere informatie

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater

Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties

Nadere informatie

Behouden Kiezen verkrijgen

Behouden Kiezen verkrijgen Gek op School Behouden Kiezen verkrijgen Casus 1 Jan 23 jaar, student Rechten. Eerste psychose op zijn 20e tijdens studiereis. Aanmelding via de huisarts. 1e psychose onderzoek UCP: voorlopige diagnose;

Nadere informatie

Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan

Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan Ouderen en verslaving Dick van Etten Verpleegkundig Specialist GGZ Centrum Maliebaan U moet de bakens verzetten en noch sterke drank, noch bier meer gebruiken: houdt u aan een matig gebruik van een redelijke

Nadere informatie

Disclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven.

Disclaimer. Deze presentatie kan off-label informatie bevatten. Raadpleeg altijd de SmPC alvorens enige medicatie voor te schrijven. Disclaimer De inhoud van deze presentatie is onafhankelijk samengesteld door de spreker(s). De slides representeren de persoonlijke mening van de spreker(s). Deze presentatie kan off-label informatie bevatten.

Nadere informatie

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?

Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis

Nadere informatie

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Psychotische stoornissen in DSM V Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Kritiek op DSM IV Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen Subtyperingen niet betrouwbaar

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.

Nadere informatie

To blow or not to. blow? Inhoud. Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose. Inleiding. 1. Een psychose. 2. Cannabis

To blow or not to. blow? Inhoud. Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose. Inleiding. 1. Een psychose. 2. Cannabis Inhoud To blow or not to Inleiding 1. Een psychose blow? Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose 2. Cannabis 3. Risico op een psychose door cannabisgebruik 4. Redenen om cannabis te gebruiken

Nadere informatie

Eliane Duvekot. Eliane Duvekot

Eliane Duvekot. Eliane Duvekot Eliane Duvekot Eliane Duvekot Gezinsinterventies Het belang van een focus René Keet, psychiater GGZ Noord Holland Noord AMC Inhoud presentatie Psychosociale interventies bij schizofrenie Gezinsinterventies

Nadere informatie

Voor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen

Voor het eerst een psychose en dan Saskia Palmen Voor het eerst een psychose en dan 24-11-2015 Saskia Palmen Wat is een psychose Een psychose is een toestand waarbij door verstoring van de waarneming, het denken of het gedrag het contact met de omringende

Nadere informatie

Van genetische kwetsbaarheid naar herstel

Van genetische kwetsbaarheid naar herstel Kwetsbaarheid en Veerkracht bij mensen met een psychose Van genetische kwetsbaarheid naar herstel 10 jaar GROUP onderzoek GROUP-Investigators centrale vragen van GROUP Bestaat er een genetische kwetsbaarheid

Nadere informatie

Nieuwsbrief detacheringen

Nieuwsbrief detacheringen Pagina 1 Afeling Detacheringen: een afdeling van het programma Economie, Werk en Onderwijs van de gemeente Enschede, geeft uivoer aan de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en plaatst SWmedewerkers vanuit

Nadere informatie

InFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie

InFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Het verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong

Het verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Het verlichte brein als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Postdoctoral Research Fellow Institute of Psychiatry King s College London De grootte van het risico hangt samen met de mate van gebruik,

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose

Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?

Nadere informatie

EEN NETWERKBENADERING

EEN NETWERKBENADERING EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

CAT VRAGEN OEFENEN Week 1. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013

CAT VRAGEN OEFENEN Week 1. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013 CAT VRAGEN OEFENEN Week 1 Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 8 maart 2013 1.Psychiatrisch onderzoek: De cognitieve functies bestaan o.a. uit: a. geheugen,

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties

Nadere informatie

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS)

RELEVANTIE VROEGHERKENNING: AT RISK MENTAL STATE (ARMS) THE COMPREHENSIVE ASSESSMENT OF AT-RISK MENTAL STATE CAARMS - TRAINING J e n n y v a n d e r W e r f P A R N A S S I A, D E N H A A G J u d i t h R i e t d i j k D I J K E N D U I N, Z A A N D A M No financial

Nadere informatie

8. Persoonlijkheidsstoornissen

8. Persoonlijkheidsstoornissen 8. Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A Cluster B Cluster C Excentriek, zonderling Dramatisch Angstig Paranoïde Borderline Ontwijkend Schizoïde Narcistisch Afhankelijk Schizotypisch Theatraal Obsessief-compulsief.

Nadere informatie

Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen

Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts

Nadere informatie

Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth

Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt

Nadere informatie

100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie

100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie 100 fabels en feiten over psychose en schizofrenie 1 Dankzij de vooruitgang in de wetenschap weten we steeds meer over schizofrenie. Schizofrenie bestaat niet, het is wetenschappenlijk nooit aangetoond.

Nadere informatie

Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl

Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening Sjaak Boon www.bureauboon.nl Sombere stemming Verminderde interesse in activiteiten Duidelijke gewichtsvermindering Slecht

Nadere informatie

Schizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie

Schizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie ggz voor doven & slechthorenden Schizofrenie Leven in een andere wereld Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie Herkent u dit? Denkt u wel eens dingen te zien

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN

Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van

Nadere informatie

6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld

6,7. Verschillende vormen van schizofrenie: Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 1824 woorden 26 augustus 2004 6,7 75 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Mijn profielwerkstuk gaat over schizofrenie. Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat het me interessant

Nadere informatie

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud Gegevens bij aanmelding Gegevens bij aanmelding Ervaring Bijna iedereen Waarom/bij wie? Langdurige overvraging Stress en puberteit Drugs Geen grip op leven; zeer onveilig gevoel Bij jongeren ( als ouder

Nadere informatie

Infobrochure. Psychose

Infobrochure. Psychose Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende

Nadere informatie

Chapter 14. Samenvatting

Chapter 14. Samenvatting Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert

Nadere informatie

Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009

Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Programma 19.30 uur Opening 19.35 uur Inleiding door Gertie

Nadere informatie

Universitair Medisch Centrum Groningen

Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag

Nadere informatie

ehealth solutions in de psychische zorg ehealth voor een gezonde toekomst!

ehealth solutions in de psychische zorg ehealth voor een gezonde toekomst! ehealth solutions in de psychische zorg ehealth voor een gezonde toekomst! Een multideskundige ecommunity ter ondersteuning van ernstige psychische aandoeningen Een multideskundige ecommunity ter ondersteuning

Nadere informatie

Bipolaire stoornissen

Bipolaire stoornissen Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt

Nadere informatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis

Nadere informatie

PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS

PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Ieder mens heeft een persoonlijkheid. Een persoonlijkheid is de optelsom van hoe u als persoon bent, hoe u zich

Nadere informatie

Aart Oosterveld, spv Widel van Son, klinisch psycholoog Voortgezette Behandeling Apeldoorn

Aart Oosterveld, spv Widel van Son, klinisch psycholoog Voortgezette Behandeling Apeldoorn Gedachten Uitpluizen Cognitieve Gedragstherapie bij stemmen en wanen Aart Oosterveld, spv Widel van Son, klinisch psycholoog Voortgezette Behandeling Apeldoorn 29-9-2010 Inhoud workshop Doelstelling Who

Nadere informatie

Praktijkleerplan. Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450

Praktijkleerplan. Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450 Praktijkleerplan Julia Machielsen Student MANP-GGZ, cohort 2009 Studentnummer 1571450 1 Inleiding Voor je ligt mijn praktijkleerplan in het kader van de opleiding MANP-GGZ 2009-2011. Vertrekpunt van dit

Nadere informatie

Vroegsignalering bij dementie

Vroegsignalering bij dementie Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl

Nadere informatie

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o.

Mental Health in Ethnic Minority Youth. Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Mental Health in Ethnic Minority Youth Prevalence Risk and Protective Factors Identification dr. Marcia Adriaanse Psychiater i.o. Het onderzoek Fase 1: Screening 1563 kinderen en jongeren Fase 2: Diagnostiek

Nadere informatie

Parkinson en neuropsychiatrie

Parkinson en neuropsychiatrie Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug. ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,

Nadere informatie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie Parkinsoncafe april 16 Irene Vermeulen, Ziekte van Parkinson Cognitie GZ-psycholoog Brabantzorg Programma Dopamine en de hersenen Psychologische gevolgen Cognitie Neuropsychologisch onderzoek Dopamine

Nadere informatie

Medicatie bij Probleemgedrag

Medicatie bij Probleemgedrag Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie

Nadere informatie

Het paranoïde type: Deze vorm treedt meestal op rond de jaar. Het kenmerk is dat de patiënten vreemde hallucinaties

Het paranoïde type: Deze vorm treedt meestal op rond de jaar. Het kenmerk is dat de patiënten vreemde hallucinaties Spreekbeurt door een scholier 1566 woorden 12 april 2004 6,3 48 keer beoordeeld Vak Verzorging inhoud: hfd 1 : Schizofrenie hfd 2 : Vormen van Schizofrenie hfd 3 : Kenmerken hfd 4 : Oorzaken hfd 5 : Gevolgen

Nadere informatie

SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE

SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE SAMEN LEVEN MET PSYCHOSE PROF DR DIRK DE WACHTER UPC KULEUVEN CC HET PERRON, IEPER, 03/12/14 PSYCHOSE? (DSM 5)? Wanen Hallucinaties Incoherentie Negatieve symptomen termen Schizofrenie? Paranoia Schizo-affectieve

Nadere informatie

Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda. Informatie voor cliënten

Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda. Informatie voor cliënten Vroege Interventie Psychose (VIP-team) Regio Tilburg en Breda Informatie voor cliënten Vroege Interventie Psychose (VIP-team) GGz Breburg heeft twee VIP-teams, in de regio Breda en Tilburg. Het VIP-team

Nadere informatie

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven

Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:

Nadere informatie

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater

Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis

Nadere informatie

Hand-out bij de

Hand-out bij de Hand-out bij de bijeenkomsten @Opgenomenindemaatschappij! Psychische klachten en aandoeningen - Oorzaakgebieden - Globale indeling in ziektebeelden - Symptomen versus diagnose - Herkennen van signalen

Nadere informatie

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen

Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Catherine van Zelst Nicole van Erp Trimboscongres Een te gekke wijk 8 november 2017 Inhoud workshop Wat is MHFA? Het belang van MHFA Onderzoek

Nadere informatie

Algemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen

Algemene folder Zorgprogramma Bipolaire Stoornissen Voor wie? Deze folder is bedoeld voor mensen die de diagnose bipolaire stoornis hebben gekregen of waarbij er een sterk vermoeden is dat er van een bipolaire stoornis sprake zou kunnen zijn. Het vraagt

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie

Nadere informatie

Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen

Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Herstelondersteunend omgaan met mensen met psychische aandoeningen Jos Dröes Marianne Klein Bramel Nadelen van het gebruik van ziektediagnoses: * Normaal conflict-, of copinggedrag, en normale reacties

Nadere informatie

Vraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans.

Vraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans. Vraagstelling: Welke verpleegkundige interventies worden ingezet bij depressie, binnen afdeling De Schans. Hypothese: De verpleegkundige interventies die worden ingezet bij depressie, op afdeling De Schans,

Nadere informatie

Eenzaamheid bij Ouderen. Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl

Eenzaamheid bij Ouderen. Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl Eenzaamheid bij Ouderen Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl Eenzaamheid: definitie Het gevoel dat de contacten met anderen in aard en/of intensiteit minder

Nadere informatie

Dr. W. Veling, UMCG

Dr. W. Veling, UMCG Disclosures: ZonMw en NWO subsidies. Bedrijven: Samenwerking CleVR. Angst en Psychose dansen de tango Turning and turning in the widening gyre, the falcon cannot hear the falconer. Things fall apart; the

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Dementie

Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.

Nadere informatie

Dementie in de palliatieve fase

Dementie in de palliatieve fase Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.

Nadere informatie

Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer

Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven

Nadere informatie

(potentiële) belangenverstrengeling

(potentiële) belangenverstrengeling Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

namens Jellinek dank voor uw uitnodiging

namens Jellinek dank voor uw uitnodiging namens Jellinek dank voor uw uitnodiging Bani da Lima - Ahrendt Manager Behandelzaken JellinekMinnesota Franca Hasenbos Manager Bedrijfsvoering Jellinek Gooi- en Vechtstreek & JellinekMinnesota Onderwerpen

Nadere informatie

Overzicht. Begeleid Leren. Jong volwassenheid heeft een hoger risico om psychische problemen te krijgen

Overzicht. Begeleid Leren. Jong volwassenheid heeft een hoger risico om psychische problemen te krijgen Begeleid Leren Overzicht Symposium Success@School Utrecht, 29 november 2018 Doelgroep Begeleid Leren Positionering van Begeleid Leren Ontwikkelde kennis, producten en diensten Dr. Lies Korevaar Agenda

Nadere informatie

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom Nathalie Vanderbruggen Psychoneurologisch functioneren in KS ( Verri et al. 2010) Cognitief functioneren: Psychopathologische kwetsbaarheid:

Nadere informatie

Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling

Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen

Nadere informatie

Werkstuk Maatschappijleer Schizofrenie

Werkstuk Maatschappijleer Schizofrenie Werkstuk Maatschappijleer Schizofrenie Werkstuk door een scholier 2746 woorden 26 november 2002 7 20 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Schizofrenie is een ernstige psychiatrische ziekte waaraan bijna

Nadere informatie

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking VGCT najaarscongres, november 2015 Sonja Schaffner & Endang Siebert-Rizzi Vraag1: Wanneer spreek je van een verstandelijke

Nadere informatie

Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen

Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum VUMC Herkenning preseniele dementie Vroege verschijnselen:

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z

Depressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen

Nadere informatie

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud

Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module

Nadere informatie

Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen. Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o.

Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen. Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o. Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o. (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 35834 6 juli 2016 Regeling van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 1 juli 2016, nr. IENM/BSK-2016/132132, tot

Nadere informatie