Dr. L. Bais, Lentis

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Dr. L. Bais, Lentis"

Ruben Verhoeven
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

NEGATIEVE SYMPTOMEN EN APATHIE: DISCLOSURES: LEONIE BAIS NEUROSTIMULATIE ALS MOGELIJKE BEHANDELVORM LEONIE BAIS & RIKUS KNEGTERING LENTIS NEUROIMAGING CENTER, UMCG ROB GIEL ONDERZOEKCENTRUM, UMCG

Stichting Roos, Janssen (J&J) NVT NVT NVT MAATSCHAPPELIJK HERSTEL BEPERKT NEGATIEVE SYMPTOMEN Niet helpende cognities Rouw Depressie & angst Negatieve symptomen Bijwerkingen medicatie Cognitieve

SYMPTOMEN Psychosociale Sociale vaardigheidstraining Cognitieve remediatie Familie-interventie Cognitieve gedragstherapie Farmacologische Antipsychotica Glutamaat/GABA systeem Antidepressiva Andere

1 NEGATIEVE SYMPTOMEN EN APATHIE: DISCLOSURES: LEONIE BAIS NEUROSTIMULATIE ALS MOGELIJKE BEHANDELVORM LEONIE BAIS & RIKUS KNEGTERING LENTIS NEUROIMAGING CENTER, UMCG ROB GIEL ONDERZOEKCENTRUM, UMCG (potentiële) belangenverstrengeling Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Bedrijven of stichtingen Astra Zeneca, Lilly, Stichting Roos, Janssen (J&J) NVT NVT NVT MAATSCHAPPELIJK HERSTEL BEPERKT NEGATIEVE SYMPTOMEN Niet helpende cognities Rouw Depressie & angst Negatieve symptomen Bijwerkingen medicatie Cognitieve beperkingen Regelgeving Primaire negatieve symptomen (zelf)stigma Sociaal isolement Oratie Stynke Castelein, 14 november 2017 BEHANDELOPTIES NEGATIEVE SYMPTOMEN NEUROSTIMULATIE BIJ NEGATIEVE SYMPTOMEN Psychosociale Sociale vaardigheidstraining Cognitieve remediatie Familie-interventie Cognitieve gedragstherapie Farmacologische Antipsychotica Glutamaat/GABA systeem Antidepressiva Andere add-on Neurostimulatieve Repetitieve Transcraniële Magnetische Stimulatie (rtms) Transcranial Direct Current Stimulation (tdcs) Negatieve symptomen hangen samen met verminderde activiteit in de frontale cortex (Siever and Davis, 2004; Tan et al., 2007) Verstoorde dopamineregulatie in de middenhersenen (Laruelle et al., 2003; Meyer-Lindenberg et al., 2002) Met behulp van neurostimulatie kan de activiteit in de verhoogd worden Aleman, Knegtering et al., Schiz Res

REPETITIEVE TRANSCRANIËLE MAGNETISCHE STIMULATIE Magnetische pulsjes die ervoor zorgen dat hersencellen gaan

negatieve symptomen (n=32) PANSS, SANS, NPO, fmri Actieve rtms 3 weken (n=16) Placebo rtms 3 weken (n=16) PANSS,

Psychological Medicine (2015), 45, 1263 1275 RTMS VOOR NEGATIEVE SYMPTOMEN HERSENFUNCTIONEREN NA RTMS Tower of

HERSENFUNCTIONEREN NA RTMS RTMS BIJ NEGATIEVE SYMPTOMEN: META-ANALYSE Verhoogde Glx concentratie in de actieve

2 REPETITIEVE TRANSCRANIËLE MAGNETISCHE STIMULATIE Magnetische pulsjes die ervoor zorgen dat hersencellen gaan vuren Hoge frequentie verhoogt de hersenactiviteit RTMS VOOR NEGATIEVE SYMPTOMEN Patiënten met schizofrenie en negatieve symptomen (n=32) PANSS, SANS, NPO, fmri Actieve rtms 3 weken (n=16) Placebo rtms 3 weken (n=16) PANSS, SANS, NPO, fmri Dlabac et al. Psychological Medicine (2015), 45, RTMS VOOR NEGATIEVE SYMPTOMEN HERSENFUNCTIONEREN NA RTMS Tower of London Hersenactiviteit in de actieve groep (n=11) vergeleken met de placebogroep (n13) tijdens de planning > baseline contrast. Dlabac et al. Psychological Medicine (2015), 45, Dlabac de Lange et al Schizophrenia Research 168 (2015) HERSENFUNCTIONEREN NA RTMS RTMS BIJ NEGATIEVE SYMPTOMEN: META-ANALYSE Verhoogde Glx concentratie in de actieve behandelgroep. Hoog-frequente bilaterale prefrontale rtms is mogelijk van invloed op de Glx concentraties in de prefrontale cortex van patiënten met schizofrenie. Effect size medium Dlabac De Lange et al. Brain Stimulation 10 (2017) Aleman et al., Neurosci Biobehav Rev Jun;89:

ZIJN NEGATIEVE SYMPTOMEN EEN DING? ZIJN NEGATIEVE SYMPTOMEN EEN DING?

teruggetrokkenheid Moeilijkheden bij het abstract denken Gebrek aan spontaneïteit en conversabiliteit Stereotiep denkpatroon Maniërisme en poses Motorische retardatie Gestoorde wilskracht Actieve

HANGT APATHIE SAMEN MET FRONTALE FUNCTIES? apathie TOWER OF LONDON Bevestigd door Stiekema en collega s voor de langdurige psychiatrie (2016). Liemburg et al., 2013.

3 ZIJN NEGATIEVE SYMPTOMEN EEN DING? ZIJN NEGATIEVE SYMPTOMEN EEN DING? Negatieve symptomen worden vaak gemeten met de PANSS: Twee cohorten N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 G5 G7 G13 G16 Afgestompt gevoel Emotionele teruggetrokkenheid Contactgestoordheid Passieve/apathische sociale teruggetrokkenheid Moeilijkheden bij het abstract denken Gebrek aan spontaneïteit en conversabiliteit Stereotiep denkpatroon Maniërisme en poses Motorische retardatie Gestoorde wilskracht Actieve asocialiteit GROUP N=664 deelnemers ROM-PHAMOUS N=2172 deelnemers Confirmatieve factoranalyse Liemburg et al., Journal of Psychiatric Research , Liemburg et al., Journal of Psychiatric Research , ZIJN NEGATIEVE SYMPTOMEN EEN DING? HANGT APATHIE SAMEN MET FRONTALE FUNCTIES? apathie TOWER OF LONDON Bevestigd door Stiekema en collega s voor de langdurige psychiatrie (2016). Liemburg et al., Journal of Psychiatric Research , HANGEN NEGATIEVE SYMPTOMEN SAMEN MET FRONTALE FUNCTIES? Verstoord functioneren van hersengebieden die betrokken zijn bij planning en doelgericht gedrag zouden onderliggend kunnen zijn aan apathie in schizofrenie. Apathie en functionele uitkomst Cross-sectionele voorspellers tijdens de eerste meting Apathie R 2 = 0.441*** Functionele uitkomst Baseline voorspellers voor functioneren na 6 maanden R 2 = 0.622*** Functionele Apathie uitkomst Baseline voorspellers voor functioneren na 12 maanden Apathie R 2 = 0.513*** Functionele uitkomst R 2 = 0.053* Difference in activation between schizophrenia patients and healthy controls in the Tower of London. red = patients controls, blue = controls patients; A. planning > count balls, B. parametric modulation. Foussias et al. 2009, 2011, and unpublished data Psychotische symptomen *p<0.05; **p<0.01; ***p<0.001 QLS = Quality of Life Scale 3

TUSSENCONCLUSIE Negatieve symptomen en apathie in het bijzonder voorspellen sterk de sociale uitkomst;

frontale cortex is mogelijk effectief in verminderen van negatieve symptomen; Veel is nog onbekend; Meer

Dus Een onderzoek naar de neurale basis van apathie bij mensen met schizofrenie en mogelijkheden van

rtms + BAT tdcs Treatment rtms Jozarni Dlabac-de Lange, Edith Liemburg, Leonie Bais (2012-2017) HET APATEAM

4 TUSSENCONCLUSIE Negatieve symptomen en apathie in het bijzonder voorspellen sterk de sociale uitkomst; Negatieve symptomen betreffen twee of meer dimensies; Huidige zijn maar zeer beperkt effectief; rtms op de frontale cortex is mogelijk effectief in verminderen van negatieve symptomen; Veel is nog onbekend; Meer onderzoek is nodig. Dus Een onderzoek naar de neurale basis van apathie bij mensen met schizofrenie en mogelijkheden van behandeling met neurostimulatie. rtms + BAT tdcs Treatment rtms Jozarni Dlabac-de Lange, Edith Liemburg, Leonie Bais ( ) HET APATEAM BINNEN EEN GROOT NETWERK BIJ WELKE STOORNISSEN WORDT APATHIE GEZIEN? NETWERK VAN HERSENGEBIEDEN Neurodegeneratieve stoornissen Niet-aangeboren hersenletsel Voornamelijk fronto-striatale gebieden Psychotische stoornissen Kos et al., Neurosci Biobehav Rev Levy & Dubois,

NEUROSTIMULATIE IN DE APATHIESTUDIE Voormeting Behandeling 2 Weken Nameting Follow up 4 weken Follow up

magnetische pulsen die de hersencellen laten vuren Theta burst : AES: apathie evaluatieschaal placebo

SANS: scale for the assessment of negative symptoms PANSS: positive and negative syndrome scale EFFECT

Te kort behandeld? Te lage intensiteit? Onderzoeken wie wel en wie niet reageert?

ongeacht het type behandeling Interventies combineren: rtms geven terwijl hersenen cognitief uitgedaagd

5 NEUROSTIMULATIE IN DE APATHIESTUDIE Voormeting Behandeling 2 Weken Nameting Follow up 4 weken Follow up 10 weken rtms groep: 36 deelnemers NP taken Actieve rtms / tdcs NP taken tdcs groep: 34 deelnemers rtms: magnetische pulsen die de hersencellen laten vuren Theta burst : AES: apathie evaluatieschaal placebo rtms / tdcs fmri fmri tdcs: zwakke elektrische stroom die de kans verhoogt dat hersencellen gaan vuren SANS: scale for the assessment of negative symptoms PANSS: positive and negative syndrome scale EFFECT VAN RTMS EN TDCS GEEN EFFECT VAN NEUROSTIMULATIE Maar wel een effect van de interventie? Te kort behandeld? Te lage intensiteit? Onderzoeken wie wel en wie niet reageert? Geen effect van de behandeling (AES, SANS, PANSS), alleen een effect van tijd mensen worden beter ongeacht het type behandeling Interventies combineren: rtms geven terwijl hersenen cognitief uitgedaagd worden? ONDERZOEK BIJ ART ZUIDLAREN, LENTIS DOE HET ONDERZOEKSCIRCUIT In de pauzes, alleen vandaag! tdcs + cognitieve remediatie training met CIRCuiTS 5

van Asperen Gerda Bloem Jozarni Dlabac-de Lange Rikus Knegtering

6 BEDANKT VOOR UW AANDACHT! De Apathiestudie werd mede mogelijk gemaakt door : De onderzoeksdeelnemers! GGz-instellingen in Noord en Oost Nederland: André Aleman Leonie van Asperen Gerda Bloem Jozarni Dlabac-de Lange Rikus Knegtering Nicky Klaasen Claire Kos Edith Liemburg Esther Opmeer Nina Schimmel Michelle Servaas Marie-José van Tol Financiering door: Veel stagiaires Stichting Roos 6

Vergelijkbare documenten

Negatieve symptomen: niet-farmacologische behandelmethoden

Negatieve symptomen: niet-farmacologische behandelmethoden Parallelsymposium 10 e Phrenos Psychosecongres, 13-11-2014 Claire Kos, Aaltsje Malda, Leonie Bais Voorzitter: Rikus Knegtering Even voorstellen