MEDEDELING AAN DE LEDEN

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Commissie verzoekschriften MEDEDELING AAN DE LEDEN Betreft: Verzoekschrift nr. 0450/2004, ingediend door "Plataforma Sabor Livre" (Portugese nationaliteit), over de bouw van een stuwdam op de rivier Sabor Verzoekschrift nr. 0864/2006, ingediend door Iván Ramirez (Portugese nationaliteit), in naam van het "Plataforma Sabor Livre" betreffende het stuwdamproject in de Saborvallei in Portugal 1. Samenvatting van verzoekschrift nr. 0450/2004 Indieners, een ngo opgericht om de rivier Sabor tegen stuwdammen te vrijwaren, zijn van mening dat de door de Portugese overheid geplande bouw van een stuwdam in strijd is met verschillende bepalingen van de Europese milieuwetgeving, waaronder de Vogel- en de Habitatrichtlijn. De betrokken regio maakt deel uit van het Natura 2000-netwerk. Volgens de milieueffectbeoordeling zal de bouw van de stuwdam vijf tot zes jaar in beslag nemen en zal ze de Portugese overheid dus niet helpen om in het kader van de doelstellingen van de Europese Unie het gebruik van conventionele energiebronnen tegen 2010 te verminderen. Samenvatting van verzoekschrift nr. 0864/2006 Indiener maakt bezwaar tegen de beslissing van de Portugese regering om een stuwdam in de Saborvallei in het noordoosten van Portugal te bouwen. De Saborvallei, die is aangemerkt als speciale beschermingszone (SBZ) in de zin van Richtlijn 79/409/EEG van de Raad inzake het behoud van de vogelstand, vormt de habitat van de havikarend (hieratus fasciatus), de steenarend (aquila chrisaetus) en de zwarte ooievaar (ciconia nigra). Deze vogels zijn uniek in het zuiden van Europa. Indiener is van mening dat dit project overduidelijk in strijd is met niet alleen voornoemde richtlijn, maar ook met Richtlijn 92/43/EEG van de Raad inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna en verzoekt derhalve het Europees Parlement enerzijds om de Commissie aan te manen geen tegoeden van de CM\ doc PE v07-00 In verscheidenheid verenigd

2 structuurfondsen toe te wijzen aan het project in kwestie en anderzijds om ervoor te zorgen dat de Portugese autoriteiten het project opschorten, zolang ze nog niet hebben voldaan aan alle in de richtlijnen gestelde voorwaarden. 2. Ontvankelijkheid Verzoekschrift nr. 0450/2004 ontvankelijk verklaard op 25 oktober Verzoekschrift nr. 0864/2006 ontvankelijk verklaard op 6 maart De Commissie is om inlichtingen verzocht (artikel 192, lid 4, van het Reglement). 3. Antwoord van de Commissie op verzoekschrift nr. 0450/2004, ontvangen op 18 februari 2005 Het verzoekschrift vestigt de aandacht op de gevolgen van de uitvoering van het stuwdamproject van Sabor op het natuurbehoud en betwist het nut van het project voor een efficiëntere energieomzetting en de naleving van de doelstellingen van de Europese Gemeenschap inzake het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in Portugal. Volgens de milieueffectbeoordeling zal het project nadelige gevolgen hebben voor de gebieden "Rios Sabor e Maçãs" en "Morais", voorgesteld als gebied van communautair belang (GCB) krachtens artikel 4 van Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna 1, en voor het gebied "Rios Sabore en Maçãs", aangewezen als speciale beschermingszone (SBZ) krachtens artikel 4 van Richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand 2. Bovenbedoelde GCB's tellen immers 19 habitattypes, 9 diersoorten en 5 plantensoorten van communautair belang. Hiervan zijn drie habitattypes en één diersoort, de Canis lupus, als prioritair geklasseerd. De SBZ in kwestie werd aangewezen omdat er in deze zone 34 wilde vogelsoorten voorkomen, waaronder meerdere roofvogelsoorten waarvan een groot aantal zijn nest bouwt in de rivieroevers die na de bouw van de stuwdam onder water zullen verdwijnen. Artikel 6, lid 4, van Richtlijn 92/43/EEG: "Indien een plan of project, ondanks negatieve conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor het gebied en bij gebrek aan alternatieve oplossingen, toch moet worden gerealiseerd om dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard, neemt de lidstaat alle nodige compenserende maatregelen om te waarborgen dat de globale samenhang van Natura 2000 bewaard blijft. De lidstaat brengt de Commissie op de hoogte van de genomen compenserende maatregelen. Wanneer het betrokken gebied plaats biedt aan een prioritair type natuurlijke habitat en/of een prioritaire soort, kunnen alleen argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid en de openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijke gunstige effecten dan wel, na advies van de Commissie, andere dwingende redenen van groot openbaar belang worden aangevoerd". Deze bepaling is ook van toepassing op SBZ's, zoals bepaald door artikel 7 van dezelfde richtlijn. Uit bovenvermelde bepaling vloeit voort dat, als de negatieve gevolgen voor prioritaire habitats zouden worden bevestigd, het project in principe slechts zou kunnen worden toegelaten bij gebrek aan alternatieve oplossingen en om redenen die verband houden met de 1 PB L 206 van , blz PB L 103 van , blz.1. PE v /9 CM\ doc

3 menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijke gunstige effecten. Welnu, de toestemming voor het project door de Portugese overheid is enerzijds gebaseerd op de noodzaak om overstromingen te voorkomen in de stroomafwaarts gelegen dorpen en anderzijds op de doelstelling om fossiele energiebronnen te vervangen door hernieuwbare energiebronnen met het oog op een vermindering van de CO2-uitstoot in het kader van de communautaire en internationale engagementen inzake klimaatbeleid. De Commissie heeft een klacht over hetzelfde onderwerp ontvangen, namelijk klacht 2003/4523. De Commissie analyseert momenteel alle beschikbare informatie en zal binnenkort over het dossier beslissen. 4. Aanvullend antwoord van de Commissie op verzoekschrift nr. 0056/2004, ontvangen op 20 oktober 2005 De Commissie kan ter aanvulling van haar vorige mededeling aankondigen dat de invloed op het milieu van het stuwdamproject van Sabor tijdens een vergadering met de Portugese overheid is onderzocht. De Portugese overheid werd in het bijzonder verzocht om meer gedetailleerde uitleg over de redenen van groot openbaar belang die het project naar haar mening zouden kunnen rechtvaardigen in het licht van artikel 6, lid 4 van Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna 1. De Commissie heeft de verklaringen van de Portugese overheid onderzocht en om aanvullende inlichtingen gevraagd. De Commissie wacht nog steeds op de bovengenoemde aanvullende uitleg om een beslissing te nemen over klacht 2003/ Aanvullend antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006, ontvangen op 12 februari Indieners maken bezwaar tegen het stuwdamproject in Baixo Sabor vanwege de nadelige gevolgen voor het behoud van de habitats en aanwezige diersoorten in de gebieden "Rios Sabor e Maçãs" en "Morais", voorgesteld als gebied van communautair belang (GCB) krachtens artikel 4 van Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna 2, en voor het gebied "Rios Sabor e Maçãs", aangewezen als speciale beschermingszone (SBZ) krachtens artikel 4 van Richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand 3. Indieners hebben ook een klacht neergelegd bij de Commissie over hetzelfde onderwerp (geregistreerd onder nummer 2003/4523), die in het kader van de procedure waarin artikel 226 van het EG-Verdrag voorziet, heeft geleid tot een schriftelijke aanmaning van de Portugese regering op grond van voornoemde richtlijnen. 1 PB L 206 van , blz PB L 206 van PB L 103 van CM\ doc 3/9 PE v07-00

4 Vervolgens is verschillende malen informatie over het dossier uitgewisseld ter verduidelijking van de aspecten van het project waarvan sprake was in de schriftelijke aanmaning. Dienaangaande erkennen de Portugese autoriteiten weliswaar de negatieve gevolgen van het project voor het behoud van de gebieden in kwestie, maar ze hebben altijd benadrukt dat er geen alternatieve oplossing voor de projectdoelen bestaat, met name de aanleg van een strategische waterkrachtreserve, die nodig is om de groeidoelstelling voor de hoeveelheid windenergie te halen. Deze is gebonden aan moeilijk voorspelbare, natuurlijke schommelingen en, meer in het algemeen, aan de daling van de uitstoot van broeikasgassen in Portugal. De Commissie kan niet voorbij gaan aan het belang van een stijgende productie van hernieuwbare energiebronnen voor de bescherming van het milieu. De Commissie dient er evenwel ook op toe te zien dat de vereisten in artikel 6 van de Habitatrichtlijn worden nageleefd en dat de negatieve gevolgen van het project in Baixo Sabor voldoende worden gecompenseerd, zodat de algehele samenhang van het Natura 2000-netwerk niet in gevaar komt. In dit opzicht laat de Commissie het Parlement weten dat ze pas een beslissing over het dossier zal nemen als ze het pakket aan door de Portugese autoriteiten gepresenteerde compensatiemaatregelen heeft beoordeeld. De Commissie zal het Parlement haar beslissing in deze kwestie laten weten. 6. Aanvullend antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006, ontvangen in januari 2009 Zoals eerder is medegedeeld, beogen de verzoekschriften hetzelfde als het klachtdossier 2003/4523. De Commissie laat het Parlement weten dat ze krachtens haar beoordelingsbevoegdheid de behandeling van voornoemde klacht tijdens de inbreukvergadering van 27 februari 2008 heeft afgesloten. De beslissing hiertoe is genomen na uitgebreid overleg met de Portugese autoriteiten en op basis van de hierna toegelichte redenen, die tijdig zijn medegedeeld aan de indieners: Het milieueffect van het project is tweemaal beoordeeld, waarbij met name rekening is gehouden met de gevolgen voor "Rios Sabor e Maçãs", dat is aangewezen als gebied van communautair belang en als speciale beschermingszone. ijdens de tweede beoordeling zijn twee alternatieve locaties vergeleken: Baixo Sabor en Alto Côa. Hieruit is gebleken dat dit laatste gebied niet in overweging kon worden genomen. Zelfs indien het project in Alto Côa negatieve gevolgen zou hebben voor minder belangrijke gebieden dan het project in Baixo Sabor, zouden deze gevolgen even groot zijn. Bovendien zouden in Alto Côa niet de beoogde doelstellingen kunnen worden gerealiseerd wat betreft een geringere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, de aanleg van een betrouwbare en constante energiereserve teneinde de stijging van windenergie te bevorderen, en de lagere uitstoot van broeikasgassen. Ten slotte zouden de kosten in Alto Côa 70 % hoger zijn dan in Baixo Sabor, terwijl het eerstgenoemde gebied pas vijf jaar later dan het laatstgenoemde gebied in gebruik zou kunnen worden genomen. Overigens stellen de Portugese autoriteiten dat voor de realisatie van de beoogde PE v /9 CM\ doc

5 doelstellingen, met name met betrekking tot de verhoging van de hoeveelheid windenergie, de overige stuwdammen in het nationale stuwdamprogramma, met name in de Dourovallei, aanzienlijk minder goede prestaties leveren dan Baixo Sabor wat betreft het retentievermogen, de efficiëntie van de turbines en de reactiesnelheid. De stuwdammen van het nationale programma zouden inderdaad als noodzakelijke aanvulling en niet als alternatief voor de stuwdam in Baixo Sabor kunnen worden beschouwd in het licht van de zeer ambitieuze energiedoelstellingen die de Portugese regering zich heeft gesteld. Volgens deze doelstellingen moet in % van de energie afkomstig zijn uit hernieuwbare bronnen en dit percentage ligt boven de 39 % die door de Commissie is vastgesteld. In het kader van de analyse van de voorwaarden in artikel 6, lid 3 en lid 4 van Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna heeft de Commissie ook bekeken welke verzachtende en compenserende maatregelen nodig zijn ter bescherming van de gebieden van het Natura netwerk die door het project worden getroffen. Na de opmerkingen van de Commissie hebben de Portugese autoriteiten meerdere wijzigingen doorgevoerd in het pakket maatregelen waarin oorspronkelijk was voorzien in de eindverklaring betreffende het milieueffect. Het eindrapport voor de effectbeoordeling achteraf (RECAPE) voorziet in een reeks compenserende maatregelen, surveillantie- en beheerplannen met in het bijzonder maatregelen voor de beoordeling en het herstel van de habitats langs zijrivieren van de rivier Sabor, de beoordeling van de rotsdalen, de beoordeling en de bescherming van prioritaire habitats, de aanleg van nieuwe onderkomens voor vleermuizen, de tenuitvoerlegging van beschermingsprogramma's voor de otter en de mol en beschermings- en beoordelingsprogramma's voor de Iberische wolf en de rotsvogels. Volgens het eindrapport voor de RECAPE moet het pakket maatregelen worden aangevuld met extra maatregelen die binnen 18 maanden moeten zijn vastgesteld. De Portugese autoriteiten hebben toegezegd voor voldoende financiering te zorgen en de Commissie op de hoogte te houden van de tenuitvoerlegging van deze programma's en maatregelen. Gezien de toezeggingen van de Portugese autoriteiten en het feit dat het stuwdamproject in Baixo Sabor een belangrijk onderdeel vormt in de strategie van de Portugese regering op het gebied van hernieuwbare energiebronnen, acht de Commissie het niet nodig om het klachtdossier geopend te houden. De Commissie zal evenwel de tenuitvoerlegging van de door de Portugese autoriteiten vastgestelde verzachtende en compenserende maatregelen blijven volgen. 7. Aanvullend antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006, ontvangen op 20 november Zoals eerder medegedeeld, voor de afsluiting van het klachtdossier 2003/4523, op 27 februari 2008, hebben de Portugese autoriteiten zich ertoe verbonden om binnen een termijn van 18 maanden het pakket compensatiemaatregelen voor de door het project veroorzaakte gevolgen te versterken, welke samen met de Commissie uiterst nauwgezet onderzocht en al aangescherpt waren, voor de afsluiting van het dossier, door middel van een in september 2007 goedgekeurd addendum bij het eindrapport voor de effectbeoordeling achteraf CM\ doc 5/9 PE v07-00

6 (RECAPE) 1. Onder de compensatiemaatregelen die voorzien worden door de addenda bij het eindrapport vallen het herstel van de beek Vilariça (van vitaal belang voor vissen), de opwaardering en het herstel van de habitats langs een aantal zijstromen van de rivier Sabor, het herstel van de continuïteit van de ecosystemen langs zijrivieren van de Sabor, de opwaardering van het rotsdal "Alto et Médio Sabor" en van de rivier Maçãs, de opwaardering en bescherming van prioritaire habitats in het gebied rond het bassin van de stuwdam, de aanleg van nieuwe onderkomens voor vleermuizen, beschermingsprogramma's voor de otter en de mol, beschermings- en opwaarderingsprogramma's voor de wolf en de rotsvogels (in het bijzonder de versterking van de voedselketen) en een beschermings- en opwaarderingsprogramma voor de reptielen en de ongewervelde dieren in de Saborvallei. Het addendum bij het rapport legt ook uit dat, in navolging van de beoordeling door de Europese Commissie, het nodig werd geacht om de reikwijdte van de maatregelen uit te breiden naar een groter gebied (tot een afstand van 140 km van de locatie van de stuwdam). Het addendum vermeldt evenwel ook dat de Commissie voor dit uitgebreide gebied het belang had ingezien van het vergaren van gegevens en informatie voorafgaand aan de vaststelling van de compensatiemaatregelen, zowel voor wat betreft een bepaald aantal diersoorten als voor de habitats en plantensoorten die zijn opgenomen in Richtlijn 92/43/EEG (Habitatrichtlijn). Dienaangaande was het nodig om veldwerk te verrichten en de onderzoeken uit te voeren die nodig waren om de regio Vale de Sabor en het aangrenzende gebied volledig in kaart te kunnen brengen. In de addenda staat verder dat dankzij de inventarisatie het monitoringprogramma voor de geïdentificeerde soorten en habitats ontwikkeld zou kunnen worden en dat vervolgens het geïntegreerde milieubeleidsplan voor Vale de Sabor en het omliggende gebied opgesteld zou kunnen worden op basis van de vastgestelde compenserende en verzachtende maatregelen. De Commissie heeft zich in mei 2009 samen met de Portugese autoriteiten in Lissabon over dit onderwerp gebogen. Daarbij lieten de Portugese autoriteiten weten dat er een commissie voor de follow-up van het project is aangesteld. Deze commissie is al een aantal keren bijeengekomen en heeft de door projectontwikkelaar opgestelde kwartaalverslagen onderzocht. Het budget voor deze maatregelen is verhoogd en een aantal maatregelen is al ten uitvoer gebracht. In het jaarverslag zou het definitieve kader van de maatregelen aangegeven moeten kunnen worden, evenals de planning voor de uitvoering ervan. Tijdens bovengenoemde vergadering is afgesproken dat de Commissie eind 2009 de balans zal opmaken naar aanleiding van het jaarverslag dat de Portugese autoriteiten moeten doen toekomen. De Commissie zal de Commissie verzoekschriften op de hoogte houden van de ontwikkelingen in dit dossier. 8. Antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006, 1 De beoordeling achteraf (RECAPE), zoals voorzien in de Portugese wet die de gewijzigde Richtlijn 85/337/EEG omzet, beoogt in hoofdzaak een heranalyse van de verzachtende en compenserende maatregelen die vastgesteld zijn tijdens de effectbeoordeling van de projecten. PE v /9 CM\ doc

7 ontvangen op 11 februari De Commissie deelt het Parlement mee dat Portugal het eerste jaarlijkse voortgangsverslag over de verzachtende en compenserende maatregelen voor de gevolgen die dit project in het Natura 2000-netwerk heeft veroorzaakt nu heeft ingezonden. De Commissie heeft het verslag door een externe consultant laten onderzoeken. Hieruit blijkt dat de maatregelen die vastgelegd zijn in het kader van het addendum bij het rapport voor de effectbeoordeling achteraf (RECAPE), grondig aan bod komen in het jaarlijks voortgangsverslag. Het verslag laat de bijkomende maatregelen die tussen Portugal en de Commissie zijn overeengekomen buiten beschouwing. Bovendien besluit de expert dat de compenserende maatregelen, zelfs de maatregelen die zijn vastgelegd in het addendum bij het eindrapport voor de effectbeoordeling, nog moeten worden herzien, gedetailleerder moeten worden beschreven, en in cijfers moeten worden vertaald, en dat een precies tijdschema moet worden opgesteld voor de uitvoering ervan. Tevens moeten de logistieke, personele en financiële middelen die nodig zijn voor de tenuitvoerlegging van de maatregelen nog worden vastgesteld. Gelet op het voorgaande heeft de Commissie contact opgenomen met de Portugese autoriteiten ten einde deze situatie op te helderen. 9. (REV. VI) Antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006, ontvangen op 18 juli In het tweede voortgangsverslag over de verzachtende en compenserende maatregelen over de periode van november 2009 tot en met oktober 2010 staat vermeld dat er een begin gemaakt is met de vaststelling van de bijkomende maatregelen die tussen Portugal en de Commissie zijn overeengekomen. De veldonderzoeken zijn afgerond en de nieuwe gebieden voor de tenuitvoerlegging van de aanvullende maatregelen zijn vastgesteld. Deze gebieden bevinden zich binnen een omtrek van 140 km van de stuwdam. Hieronder vallen de Natura gebieden ten noorden van de Douro, "Alvão-Marão", "Montesinho-Nogueira", "Douro Internacional" en "Vale do Agueda" en ten zuiden van de Douro, de berggebieden "Serra da Estrêla", "Montemuro", Serras da Freita e da Arada". De compensatiemaatregelen die in deze gebieden ten uitvoer moeten worden gelegd hebben betrekking op bedreigde diersoorten, zoals de wolf, de vleermuis, vogelsoorten, reptielen en ongewervelde dieren. Tegelijkertijd gaat de projectontwikkelaar door met de tenuitvoerlegging van het pakket overige maatregelen die reeds eerder in het kader van de effectbeoordeling achteraf (RECAPE) waren voorzien. In het verslag wordt tevens aangegeven dat de noodzakelijke financiële middelen voor de tenuitvoerlegging van de maatregelen zijn gewaarborgd en dat, ondanks enkele vertragingen wegens het bijstellen van bepaalde onderdelen naar aanleiding van opmerkingen van de commissie voor de follow-up van het project, het complete pakket maatregelen naar verwachting in juli 2012 volledig ten uitvoer zal zijn gelegd. Tijdens een vergadering in maart 2011 heeft de Portugese regering de gegevens uit het verslag CM\ doc 7/9 PE v07-00

8 bevestigd en hieraan toegevoegd dat pas met de bouw van de stuwdam wordt begonnen nadat alle maatregelen zijn uitgevoerd. De diensten van de Commissie zullen de werkzaamheden van de commissie voor de followup van de werkzaamheden aan de stuwdam en de tenuitvoerlegging van de compensatiemaatregelen blijven volgen. Zij zijn voornemens om een volledige analyse te maken van de tenuitvoerlegging van deze maatregelen en van de conclusies van de monitoringsystemen die worden geplaatst net voor de vulling van het reservoir van de stuwdam, die voor eind 2012 is voorzien. 10. Antwoord van de Commissie op de verzoekschriften nrs. 0450/2004 en 0864/2006 (REV. VII), ontvangen op 29 juni De goedkeuring van het project leidde tot de inbreukprocedure 2003/4523, op grond van het feit dat het volgens de conclusies van de milieu-effectbeoordeling aannemelijk was dat er zich aanzienlijke effecten op het Natura 2000-netwerk (gebied van communautair belang en speciale beschermingszone "Rios Sabor e Maçãs") zouden voordoen, ondanks de verzachtende maatregelen waartoe is besloten. Het dossier werd op door de Commissie gesloten. Voor de sluiting van het dossier gold evenwel een aantal voorwaarden, waaronder in het bijzonder de voorwaarde in verband met de uitvoering van een programma van compensatiemaatregelen en milieuplannen die zijn gedefinieerd in een addendum bij het rapport voor de effectbeoordeling achteraf (RECAPE) van september In feite, overeenkomstig artikel 6, lid 4, van Richtlijn 92/43/EEG 1 (de Habitatrichtlijn), dient een lidstaat, indien een plan of project, ondanks negatieve conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor het gebied, bij ontstentenis van alternatieve oplossingen, om dwingende redenen van groot openbaar belang, toch moet worden gerealiseerd, alle nodige compensatiemaatregelen te nemen om te waarborgen dat de algehele samenhang van Natura 2000 bewaard blijft. Het compensatieprogramma werd uitvoerig met de diensten van de Commissie besproken. Het omvatte 48 soorten maatregelen verdeeld over 11 thematische gebieden, waaronder de correctie en het herstel van het ecologisch debiet van diverse beken, de valorisatie van de oevercorridor in verschillende delen van de rivieren Sabor and Maçãs, een programma ter bescherming en valorisatie van prioritaire habitats, een programma voor het herstel en de totstandbrenging van onderkomens en habitats voor vleermuizen, programma's voor het behoud van de otter, de Pyrenese desman, de Iberische wolf, op de rotsen broedende vogels, reptielen, amfibieën en invertebraten, en de bouw van een milieu-interpretatie- en dierenherstelcentrum. De tenuitvoerlegging van het hele programma was zeer complex en besloeg bijvoorbeeld een gebied van circa hectare bedoeld voor het behoud van prioritaire habitats en circa hectare bedoeld voor de bescherming van de wolf. De uitvoering van de verschillende maatregelen is nauwlettend gevolgd door een followupcommissie (CAAC), bestaande uit het Portugese milieuagentschap, het Portugese instituut voor natuurbehoud, diverse andere Portugese overheidsinstanties, de ngo's en de projectontwikkelaar. De CAAC heeft kwartaal- en jaarverslagen uitgebracht met uitgebreide 1 Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna (Publicatieblad L 206 van , blz ). PE v /9 CM\ doc

9 informatie over de moeilijkheden die zich voordeden en beschrijvingen van de door de jaren heen geboekte vooruitgang. De verslagleggingsmethode werd aan de hand van de gesprekken met de belanghebbenden verbeterd, zodat het makkelijker werd om de geplande maatregelen te vergelijken met de uitgevoerde maatregelen. Deze verbetering stelde de Commissie in staat de tenuitvoerlegging van de maatregelen beter te monitoren in het licht van de vereisten van de Habitatrichtlijn en, wanneer nodig, nadere opheldering te vragen en om aanpassing van de programma's te verzoeken. Idealiter dient het volledige pakket aan compensatiemaatregelen te worden vastgesteld en uitgevoerd voor de aanvang van het project. In sommige complexe gevallen, zoals onderhavig geval, is het evenwel niet altijd mogelijk om de passende maatregelen te plannen en uit te voeren binnen de aanvankelijk geplande tijdsperioden. Deze tijdsperioden moeten dan wellicht worden aangepast gedurende de werkzaamheden. In het geval van het Baixo Saborproject heeft de interventie van de Commissie, ondanks de vertraging die zich heeft voorgedaan bij de aanleg van de dam, geholpen de maatregelen te corrigeren en de uitvoering ervan door de projectontwikkelaar te bespoedigen. Intussen is de dam voltooid en klaar om in gebruik te worden genomen. Volgens het laatste follow-upverslag en de van de nationale autoriteiten ontvangen informatie (met betrekking tot december 2015) zijn bijna alle met de Commissie overeengekomen maatregelen inmiddels ten uitvoer gelegd. De uitvoering van de resterende maatregelen stond gepland voor het eerste deel van 2016 (bijvoorbeeld de versterking van duiventillen voor de op de rotsen broedende vogels). Sommige maatregelen zijn om verschillende redenen nog niet ten uitvoer gelegd (bv. de herbebossing van door bosbrand of erosie getroffen gebieden: er is meer tijd nodig om conifeerbossen aan te planten in de kraamgebieden). Het Baixo Sabo-project was het eerste project in het kader waarvan een zo brede en complexe reeks van maatregelen en programma's gericht op de verzachting en compensatie van de effecten op het Natura 2000-netwerk in Portugal werd getoetst. De Commissie vertrouwt erop dat de verworven ervaring ten goede zal komen aan soortgelijke projecten. CM\ doc 9/9 PE v07-00