Date de réception : 18/10/2011

Transcriptie

1 Date de réception : 18/10/2011

2 Resumé C-463/11-1 Zaak C-463/11 Resumé van het verzoek om een prejudiciële beslissing overeenkomstig artikel 104, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof van Justitie Datum van indiening: Verwijzende rechter: 6 september 2011 Verwaltungsgerichtshof Baden-Württemberg (Duitsland) Datum van de verwijzingsbeslissing: Verzoeker: Verweerster: 27 juli 2011 L M Voorwerp van de procedure in het hoofdgeding Richtlijn 2001/42 Milieubeoordeling in het kader van de opstelling van een stadsontwikkelingsplan Vaststelling door een lidstaat van een bijzonder soort stadsontwikkelingsplan waarvoor het vereiste van een milieubeoordeling niet geldt Samenhang met een procedurevoorschrift volgens hetwelk het besluit van de gemeente dat de vereiste allereerste voorwaarde voor het opstellen van een bijzonder soort stadsontwikkelingsplan niet van toepassing is, irrelevant is voor de geldigheid van dit plan Overschrijding van de beoordelingsmarge van de lidstaat Voorwerp en rechtsgrondslag van het prejudiciële verzoek Uitlegging van het Unierecht, artikel 267 VWEU NL

3 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-463/11 Prejudiciële vraag Aan het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt de volgende prejudiciële vraag gesteld van uitlegging van artikel 3, leden 4 en 5, van richtlijn 2001/42/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 juni 2001 betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma s: Overschrijdt een lidstaat de grenzen van de beoordelingsmarge die hem toekomt krachtens artikel 3, leden 4 en 5, van richtlijn 2001/42/EG, wanneer hij met betrekking tot gemeentelijke stadsontwikkelingsplannen die het gebruik bepalen van kleine gebieden op lokaal niveau en het kader vormen voor de toekenning van toekomstige projectvergunningen, doch niet vallen onder artikel 3, lid 2, van deze richtlijn, door het vaststellen van een bijzonder soort stadsontwikkelingsplan, dat wordt gekenmerkt door een oppervlaktegebonden drempel en een kwalitatieve voorwaarde, met inachtneming van de toepasselijke criteria van bijlage II bij de richtlijn bepaalt dat bij de opstelling van een dergelijk stadsontwikkelingsplan wordt afgezien van de procedurevoorschriften inzake milieubeoordeling die normaal gesproken gelden voor stadsontwikkelingsplannen, en voorts dat een schending van deze procedurevoorschriften, erin bestaande dat de gemeente ten onrechte heeft besloten dat de kwalitatieve voorwaarde niet van toepassing is, irrelevant is voor de geldigheid van een bijzonder soort stadsontwikkelingsplan? Aangevoerde bepalingen van gemeenschapsrecht Richtlijn 2001/42/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 juni 2001 betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma s (PB L 197, blz. 30), met name artikelen 1 tot en met 3, en bijlage II Richtlijn 85/337/EEG van de Raad van 27 juni 1985 betreffende de milieueffectbeoordeling van bepaalde openbare en particuliere projecten (PB L 175, blz. 40), met name artikel 4 en bijlagen I en II Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna (PB L 206, blz. 7), met name artikelen 6 en 7 Aangevoerde bepalingen van nationaal recht Baugesetzbuch (BauGB) (Duits Bouwwetboek; hierna: BauGB ) in de versie van de bekendmaking van 23 september 2004 (BGBl. I, blz. 2414), laatstelijk gewijzigd bij wet van 22 juli 2011 (BGBl. I blz. 1509), met name 2, lid 4, 13a en 214, lid 2a 2

4 Korte uiteenzetting van de feiten en de procedure 1 Verzoeker is eigenaar van gronden en een boerderij in een gebied waarvoor verweerster een stadsontwikkelingsplan heeft opgesteld. Hij verzoekt om ongeldigverklaring van het stadsontwikkelingsplan wegens verschillende gebreken. Tot deze gebreken behoort volgens verzoeker onder meer het ontbreken van een beoordeling van de gevolgen voor het milieu. 2 Het bestreden stadsontwikkelingsplan werd door verweerster in een versnelde procedure opgesteld als Bebauungsplan der Innenentwicklung (plan voor interne stadsontwikkeling). Dit is volgens 13a, lid 1, eerste zin, BauGB toegestaan wanneer het gaat om een plan voor de herbestemming van terreinen, stadsverdichting of andere maatregelen van interne stadsontwikkeling. Bovendien mag het onder het stadsontwikkelingsplan vallende gebied een bepaalde oppervlakte niet overschrijden. De grens ligt in de regel bij m² ( 13a, lid 1, tweede zin, punt 1) en bij m² wanneer het stadsontwikkelingsplan op grond van een eerste globaal onderzoek per geval geen aanzienlijke milieueffecten zal kunnen hebben ( 13a, lid 1, tweede zin, punt 2). De versnelde procedure is uitgesloten wanneer op basis van het stadsontwikkelingsplan projecten zijn toegestaan waarvoor krachtens het Gesetz über die Umweltverträglichkeitsprüfung (Duitse wet op de milieueffectbeoordeling) of, volgens het recht van het Land, een milieueffectbeoordeling moet worden verricht, of wanneer er aanwijzingen bestaan voor aantasting van de instandhoudingsdoelstellingen en de beschermingsdoelstelling van Natura-2000-gebieden in de zin van het Bundesnaturschutzgesetz ( 13a, lid 1, vierde en vijfde zin). 3 In de versnelde procedure vervalt onder meer de ingevolge 2, lid 4, BauGB te verrichten milieubeoordeling, waarbij de mogelijke aanzienlijke milieueffecten worden vastgesteld en in een milieuverslag worden beschreven en beoordeeld, en waarvan het resultaat bij de in het kader van de opstelling van een stadsontwikkelingsplan vereiste afweging van openbare en particuliere belangen in aanmerking moet worden genomen. 4 Voorts is krachtens 214, lid 2a, punt 1, BauGB een schending van procedure- en vormvoorschriften niet van belang voor de geldigheid van het stadsontwikkelingsplan wanneer deze schending bestaat in het besluit dat de voorwaarde van 13a, lid 1, eerste zin, niet hoeft te worden toegepast. Korte uiteenzetting van de motivering van de verwijzing 5 Naar nationaal recht is de vordering van verzoeker slechts ten dele gegrond. De verwijzende rechter betwijfelt evenwel of het nationale recht, voor zover op grond daarvan de vordering voor het overige moet worden toegewezen, verenigbaar is met de in artikel 3, leden 4 en 5, van verordening 2001/42 geregelde plicht tot het beoordelen van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen. 3

5 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-463/11 6 Het bestreden stadsontwikkelingsplan is een plan in de zin van richtlijn 2001/42, aangezien het door de gemeente op lokaal niveau wordt opgesteld en vastgesteld en door wettelijke bepalingen is voorgeschreven (artikel 2, sub a, van de richtlijn). 7 De verwijzende rechter gaat er voorts van uit dat 2001/42 voor het bestreden stadsontwikkelingsplan niet direct verplicht tot het verrichten van een milieubeoordeling, aangezien dat plan niet valt onder artikel 3, lid 2, van de richtlijn. Het valt namelijk niet te verwachten dat het een kader vormt voor de toekenning van een toekomstige vergunning voor een van de in de bijlagen I en II bij richtlijn 85/337 genoemde projecten, of dat de gevolgen ervan voor gebieden verplichten tot een beoordeling krachtens artikel 6 of 7 van richtlijn 92/43. De uitsluitingsgronden van 13a, lid 1, vierde en vijfde zin, BauGB verzekeren dit. 8 Het bestreden stadsontwikkelingsplan kan derhalve enkel op grond van de vaststelling door de lidstaat overeenkomstig artikel 3, lid 5, van richtlijn 2001/42 worden onderworpen aan de verplichting tot het verrichten van een milieubeoordeling. Deze vaststelling heeft de Duitse wetgever zodanig verricht dat bij de opstelling, wijziging of aanvulling van stadsontwikkelingsplannen in beginsel een plicht tot het verrichten van een milieubeoordeling bestaat. De wetgever heeft daarvan evenwel onder meer uitgezonderd stadsontwikkelingsplannen zoals die welke hier aan de orde zijn. Bovendien heeft hij bepaald dat een schending van procedurevoorschriften die erin bestaat dat de gemeente er ten onrechte van uit is gegaan dat was voldaan aan de voorwaarden van 13a, lid 1, eerste zin, BauGB, voor de geldigheid van het stadsontwikkelingsplan niet van belang is. De verwijzende rechter vraagt zich af of de wetgever daarmee niet de grenzen van zijn beoordelingsmarge heeft overschreden. 9 De verwijzende rechter gaat er echter van uit dat artikel 3, lid 5, eerste zin, van richtlijn 2001/42 ook de mogelijkheid biedt om een soort plan vast te stellen dat geen aanzienlijke milieueffecten kan hebben. Dit zou weliswaar kunnen worden weersproken door artikel 3, lid 1, krachtens hetwelk de richtlijn alleen geldt voor de in de leden 2, 3 en 4 bedoelde plannen en programma s die aanzienlijke milieueffecten kunnen hebben, doch de tekst van artikel 3, lid 5, eerste zin, ( of in plaats van dat ) alsmede artikel 3, lid 7, op grond waarvan de redenen voor het afzien van een milieubeoordeling voor het publiek beschikbaar moeten worden gemaakt, laat ook een andere uitlegging toe. Bovendien moet in aanmerking worden genomen dat 13a BauGB slechts bedoeld is als een uitzondering op 2, lid 4, BauGB, zodat beide voorschriften in een systematische context moeten worden bezien. 10 Voorts acht de verwijzende rechter de vaststelling van een plan voor interne stadsontwikkeling als een bijzonder soort plan in beginsel verenigbaar met artikel 3, lid 5, van richtlijn 2001/42. De deels vanwege de vaststelling van een drempel van m², onder welke drempel geen onderzoek per geval plaatsvindt, ( 13a, lid 1, tweede zin, punt 1, BauGB), naar voren gebrachte 4

6 bezwaren, waarin wordt verwezen naar de rechtspraak van het Hof over een soortgelijke vaststelling in de context van artikel 4, lid 2, sub 2, van richtlijn 85/337, volgens welke het ontoelaatbaar is om oppervlaktegebonden drempels als enig criterium vast te stellen (arresten van 24 oktober 1996, Kraaijeveld e.a., C-72/95, Jurispr. blz. I-5403, 22 oktober 1998, Commissie/Duitsland, C-301/95, Jurispr. blz. I-6135, 21 september 1999, Commissie/Ierland, C-392/96, Jurispr. blz. I-5929, en 16 juli 2009, Commissie/Ierland, C-427/07, Jurispr. blz. I-6277), kunnen volgens de verwijzende rechter niet worden aanvaard. De Duitse wetgever heeft namelijk als voorwaarden voor dit bijzonder soort plan niet alleen een oppervlaktegebonden drempel vastgelegd ( 13a, lid 1, tweede zin), maar daarnaast ook voorzien in een bovendien eng uit te leggen kwalitatieve voorwaarde ( 13a, lid 1, eerste zin, BauGB) en twee dwingende uitsluitingsgronden ( 13a, lid 1, vierde en vijfde zin, BauGB). Hij heeft daarbij volledig en binnen redelijke grenzen rekening gehouden met de toepasselijke criteria van bijlage II bij richtlijn 2001/42. Zijn globale beoordeling dat bij dit soort stadsontwikkelingsplannen waarschijnlijk niet behoeft te worden gerekend op aanzienlijke milieueffecten ligt derhalve in beginsel binnen de beoordelingsmarge die artikel 3, lid 5, aan de lidstaten toekent. 11 De verwijzende rechter vraagt zich echter af, of de grens van deze beoordelingsmarge, in samenhang met het bepaalde in 214, lid 2a, punt 1, BauGB, niet is overschreden. Die bepaling leidt er namelijk toe dat een onjuiste beoordeling van het begrip interne stadsontwikkeling in de zin van 13a, lid 1, eerste zin, BauGB door de gemeente die een stadsontwikkelingsplan opstelt, afgezien van de tamelijk zeldzame en moeilijk te bewijzen gevallen van opzettelijke omzeiling, geen praktische gevolgen heeft voor de geldigheid van het stadsontwikkelingsplan. Alles bij elkaar genomen heeft zij, in het geval van een stadsontwikkelingsplan dat onder de oppervlaktegebonden drempel van 13a, lid 1, tweede zin, punt 1, BauGB blijft, derhalve dezelfde gevolgen als een door de rechter niet toetsbare beoordelingsbevoegdheid van de gemeente om af te zien van de milieubeoordeling, voor zover er geen sprake is van een uitsluitingsgrond ( 13a, lid 1, vierde en vijfde zin, BauGB). 12 Anderzijds zou artikel 3, lid 5, van richtlijn 2001/42 ook in die zin kunnen worden uitgelegd dat in een gegeven geval de gevolgen van fouten bij de toepassing van een bepaalde voorwaarde van een in het kader van deze bevoegdheid regelmatig vastgesteld bijzonder soort plan buiten de werkingssfeer van de richtlijn, doch binnen de beoordelingsmarge van artikel 3, lid 5, liggen, en dus voor het afzien van een milieubeoordeling in dit ene, individuele geval unierechtelijk niet van belang zijn. Vóór deze opvatting zou kunnen pleiten dat een lidstaat in het kader van zijn beoordelingsmarge er globaal van uit kan gaan dat een aan de wet en het recht gebonden gemeente de in 13a, lid 1, eerste zin, BauGB neergelegde kwalitatieve bepaling in het algemeen juist beoordeelt, en nationale voorschiften zoals 214, lid 2a, punt 1, BauGB alleen bedoeld zijn om de gevolgen van fouten in uitzonderingsgevallen af te wenden alsmede om de rechts- en planningszekerheid te dienen. Mogelijk zou artikel 3, lid 5, op zijn minst een 5

7 RESUMÉ VAN HET VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING ZAAK C-463/11 verplichting kunnen bevatten om er bij de toepassing van 214, lid 2a, punt 1, BauGB rekening mee te houden of en in hoeverre de bij de procedure voor het opstellen van een stadsontwikkelingsplan betrokken personen of autoriteiten het onjuiste oordeel van de gemeente dat aan de voor het afzien van een milieubeoordeling vereiste kwalitatieve voorwaarde is voldaan, hebben goedgekeurd of ter discussie hebben gesteld. 13 De beantwoording van de voorgelegde vraag is van belang voor de uitspraak van de verwijzende rechter. Wanneer de bepaling van de nationale wetgever, volgens welke bij stadsontwikkelingsplannen in de zin van 13a, lid 1, tweede zin, punt 1, BauGB moet worden afgezien van een milieubeoordeling, in samenhang met 214, lid 2a, punt 1, BauGB, de krachtens artikel 3, lid 5, van richtlijn 2001/42 toegestane beoordelingsmarge overschrijdt, dan leidt dit volgens het beginsel van voorrang van het Unierecht (zie recentelijk arrest van 8 september 2010, Winner Wetten, C-409/06, punten 53 e.v.) ertoe dat de verwijzende rechter eerstgenoemde bepaling, of eventueel alleen 214, lid 2a, lid 1, BauGB, bij zijn beslissing op het beroep tot nietigverklaring buiten beschouwing moet laten (zie reeds aangehaald arrest Kraaijeveld e.a., punten 60 e.v.). In dit geval zou het bestreden stadsontwikkelingsplan wegens de niet-inaanmerkingneming van het belang van bescherming van het milieu in zijn geheel ongeldig moeten worden verklaard. Wanneer de krachtens artikel 3, lid 5, bestaande beoordelingsmarge niet is overschreden, dan blijft het bij afwijzing van het beroep tot nietigverklaring, voor zover die niet reeds haar grondslag vindt in het nationale recht. 6