april H.A. Doelman-van Geest, L.M. Sluys Tympaan Instituut Gebiedsscan Ridderkerk - Tympaan Instituut -

Transcriptie

1

2

3 april H.A. Doelman-van Geest, L.M. Sluys Tympaan Instituut

4

5 I Inhoud blz 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Doelstelling Leeswijzer 1 2 Demografie 2.1 Inwoners Huishoudens Inkomen Huishoudens naar inkomen Uitkeringen 5 3 Specifieke groepen 3.1 Jeugdigen Andere groepen Mensen met beperkingen Huishoudens met meerdere regelingen en voorzieningen Mantelzorgers en vrijwilligers 10 4 Early warning items 4.1 Registratie aantal meldingen AMHK Registratie in aanraking met politie Registratie kinderen in armoede Registratie type onderwijsvorm Registratie voortijdig schoolverlaten Registratie type werk of werkzoekende Registratie jongeren met overgewicht 16

6 5 Leefbaarheid 5.1 Veiligheid en criminaliteit Overlast en vervuiling Betrokkenheid bij de buurt Voorzieningen 20 2

7 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Door de drie decentralisaties (AWBZ, Jeugdwet en Participatiewet) zijn gemeenten per 2015 verantwoordelijk voor het brede sociale domein. Gemeenten moeten sindsdien met krimpende budgetten veel nieuwe taken uitvoeren. De opgave is om de ondersteuning aan kwetsbare burgers effectiever en efficiënter vorm te geven. Preventiever, dichterbij de burgers, met meer inzet van de eigen kracht, de sociale omgeving en informele zorg. Veel gemeenten verwachten met het inzetten van wijk- of gebiedsteams aan deze opgave te voldoen. In de gemeente Ridderkerk functioneren per 1 januari 2015 in drie gebieden inmiddels gebiedsteams: een sociaal team en een jeugdteam. De gemeente wil de ontwikkeling van de gebiedsteams volgen en deze zo nodig bijsturen. Daarbij helpt onder meer informatie over de context waarin de gebiedsteams opereren, zoals informatie over demografie, kwetsbare groepen en de (sociale) inrichting van de gebieden. De gemeente Ridderkerk heeft het Tympaan Instituut daarom gevraagd gebiedsscans te maken met daarin informatie over de werkgebieden van de gebiedsteams. De selectie van gegevens vond plaats in overleg met de BAR-organisatie - het samenwerkingsverband van de BAR-gemeenten - en komt deels overeen met die uit de indicatorenset gemeentelijke monitor sociaal domein. 1.2 Doelstelling Doel van de gebiedsscan is om kenmerken van de werkgebieden van de gebiedsteams in Ridderkerk beter te leren kennen, teneinde de richting, inrichting en verrrichtingen van de teams mede daarop aan te passen. Deze werkgebieden zijn: RG1, bestaande uit de wijken Bolnes en Slikkerveer; RG2, bestaande uit de wijken West, Centrum en Oost; RG3, bestaande uit de wijken Cornelisland, Verenambacht, Rijsoord, Drievliet-Het Zand, Oostendam en Donkersloot. 1.3 Leeswijzer In de volgende hoofdstukken wordt informatie gegeven over demografie, kwetsbare groepen, early warning items en leefbaarheid. De informatie wordt zo veel mogelijk op het niveau van de werkgebieden (wijken) gegeven en met elkaar, met Ridderkerk als geheel en met Zuid-Holland vergeleken. Niet alle informatie is op het niveau van wijken en dus werkgebieden van de gebiedsteams algemeen toegankelijk. In dat geval wordt heel Ridderkerk, waar mogelijk, met Zuid-Holland vergeleken. Om een rijker beeld te krijgen zouden in een volgende versie van de gebiedsscan relevante gemeentelijke gegevens die bij de gemeente Ridderkerk beschikbaar zijn, ook opgenomen moeten worden.

8 Ook zijn niet alle cijfers zeer actueel. Weliswaar actualiseert het Tympaan Instituut de cijfers in het RIS (ris-zh.nl) steeds, maar is daarbij afhankelijk van het moment van de periodieke aanlevering/beschikbaarheid van gegevens van bronnen waaruit hij put, zoals CBS, GGD, CIZ, Stapelingsmonitor, UWV et cetera. 2

9 2 Demografie In dit hoofdstuk is informatie opgenomen over inwoners en huishoudens. Voor gebiedsteams kan het belangrijk zijn te weten hoeveel personen in het werkgebied wonen, hoe de bevolkingssamenstelling is en hoe de situatie van de huishoudens is. 2.1 Inwoners Per 2013 heeft Ridderkerk inwoners. De werkgebieden RG1 ( inwoners), RG2 (13.910) en RG3 (15.125) verschillen qua aantal inwoners licht van elkaar. Figuur 1 Aantal inwoners RG1, RG2, RG3 en Ridderkerk in rg1 rg2 rg3 ridderkerk Figuur 2 laat de verdeling van de bewoners over diverse leeftijdsgroepen in 2013 zien. Figuur 2 Inwoners naar leeftijdsgroepen in RG 1, RG2, RG3, Ridderkerk en Zuid-Holland in 2013, in percentages 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% rg1 rg2 rg3 ridderkerk zuid-holland 0-15 jaar jaar jaar jaar 65+ 3

10 Het aandeel 0-15-jarigen in de bevolking van Ridderkerk (14,7%) is hoger dan dat van Zuid- Holland als geheel (11,4%). In RG1 zijn er de meeste 0-15-jarigen (15,1%) en in RG2 de minste (13,9%). Het aandeel jarigen is voor de werkgebieden, Ridderkerk als geheel en Zuid-Holland min of meer gelijk. Opvallend is dat het aandeel jarigen in werkgebied RG3 behoorlijk lager is (19%) dan dat in de andere werkgebieden, Ridderkerk totaal (22,3%) en Zuid Holland (27%). Daarentegen is het aandeel jarigen in RG3 juist flink hoger (34%) dan in de andere werkgebieden, Ridderkerk (29,2%) en Zuid-Holland (27,2%). 2.2 Huishoudens Per 2013 is het aandeel eenpersoonshuishoudens in Ridderkerk (32,6%) lager dan in Zuid- Holland als geheel (39,1%). Binnen Ridderkerk loopt dat aandeel flink uiteen van 24,6% in werkgebied RG3 tot 40,7% in werkgebied RG2. Ook wat betreft het aandeel huishoudens met kinderen zijn er behoorlijke verschillen tussen de werkgebieden. RG3 heeft met 40,2% relatief het grootste aantal huishoudens met kinderen en RG2 het laagste (27,9%). Het gemiddelde van Ridderkerk komt overeen met dat van Zuid-Holland. Figuur 3 Eenpersoonshuishoudens en huishoudens met kinderen RG1, RG2, RG3, Ridderkerk en Zuid- Holland in 2013, in percentages rg1 rg2 rg3 ridderkerk zuid-holland eenpersoonshuishoudens huishoudens met kinderen 2.3 Inkomen Huishoudens naar inkomen Het percentage huishoudens met een laag inkomen (besteedbaar inkomen tot maximaal ,00) is in Ridderkerk (37%) iets lager dan dat in Zuid-Holland (41%). Binnen Ridderkerk loopt dat percentage flink uiteen van 26% in werkgebied RG3 tot 47% in werkgebied RG2. Het percentage huishoudens met een hoog inkomen (besteedbaar inkomen hoger dan ,00) is in werkgebied RG3 (28%) het hoogst en in werkgebied RG2 (12%) het laagst. Het percentage in werkgebied RG1 komt nagenoeg overeen met dat van Ridderkerk en Zuid-Holland gemiddeld. 4

11 Figuur 4 Huishoudens met een laag en hoog inkomen in RG1, RG2, RG3, Ridderkerk en Zuid-Holland in 2012, in percentages rg1 rg2 rg3 ridderkerk zuid-holland laag inkomen hoog inkomen Uitkeringen Het aantal WAO-uitkeringen is per 2012 in Ridderkerk met aanzienlijk hoger dan het aantal bijstandsuitkeringen (540) en WW-uitkeringen (630). Uiteraard geldt dat ook voor de werkgebieden RG1, RG2 en RG3. In RG3 is het aantal bijstandsuitkeringen in huishoudens laag, vooral in vergelijking met RG2. Het absolute en relatieve aantal WAO- en WWuitkeringen is in de drie werkgebieden bijna gelijk Figuur 5 Aantal uitkeringen AWB/WWB, WAO en WW in RG1, RG2, RG3 en Ridderkerk in rg1 rg2 rg3 ridderkerk awb/wwb wao ww 1 Het aantal algemene bijstandsuitkeringen (AWB/WWB) is per huishoudens, het aantal WAO- en WW-uitkeringen per inwoners. 5

12 6

13 3 Specifieke groepen Dit hoofdstuk gaat in op een beperkt aantal kwetsbare groepen. Een aantal groepen loopt meer risico dan andere op (verder) verlies van zelfredzaamheid en participatie, bijvoorbeeld door gezondheidsproblemen, een laag inkomen en gebrek aan sociale contacten. 3.1 Jeugdigen Het aantal jeugdigen 0-17 jaar in de bevolking van Ridderkerk is in ,1%. Dit aandeel is iets kleiner dan dat van heel Zuid-Holland (20,7%). 25% 2 15% 1 5% Figuur 6 Jeugdigen in eenouderhuishoudens, niet-westerse allochtone jeugdigen en jeugdigen betrokken bij een echtscheiding in 2013, in percentages jeugdigen (0-17) in een eenouderhuishouden niet-westerse allochtone jeugdigen (0-17) jeugdigen (0-17) betrokken bij een scheiding ridderkerk zuid-holland Figuur 6 laat zien dat er in Ridderkerk in 2013 minder jeugdigen in eenouderhuishoudens opgroeien en dat er minder niet-westerse allochtone jeugdigen wonen dan in heel Zuid- Holland. Het aandeel jeugdigen betrokken bij een echtscheiding is in 2013 lager dan in heel Zuid-Holland. De cijfers zijn niet beschikbaar voor RG1, RG2 en RG Andere groepen Kwetsbaarheid bij ouderen ontstaat vaak door een opeenstapeling van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren. Niet-westerse allochtonen hebben vaker dan andere herkomstgroepen te maken met problemen rondom werk en inkomen. Huishoudens met een laag inkomen stuiten op meerdere problemen die zelfredzaamheid en meedoen hinderen. Zo kan armoede leiden tot sociale uitsluiting. Figuur 7 laat de omvang van de genoemde kwetsbare groepen zien. 7

14 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% Figuur 7 75-plussers en niet-westerse allochtonen in 2013 en huishoudens op of onder sociaal minimum in 2012 in RG1, RG2, RG3 en Ridderkerk, in percentages rg1 rg2 rg3 ridderkerk 75-plussers niet-westerse allochtonen huishoudens op of onder sociaal minimum In 2013 is het aandeel 75-plussers in de bevolking van Ridderkerk bijna 1. Binnen Ridderkerk loopt dat percentage licht uiteen van 9% in werkgebied RG3 tot 11,4% in werkgebied RG2. RG2 heeft ook het grootste aandeel niet-westerse allochtonen (12,1%), aanzienlijk meer dan in werkgebied RG3 (4,5%). Het percentage in werkgebied RG1 komt nagenoeg overeen met dat in Ridderkerk totaal. Het aantal huishoudens onder het sociaal minimum is voor de drie werkgebieden niet uitgesplitst. Dat aantal (6%) is aanzienlijk lager dan dat in heel Zuid-Holland (11%). 3.3 Mensen met beperkingen Mensen met beperkingen (ziekten, aandoeningen, eenzaamheid) lopen ook het risico op verder verlies van zelfredzaamheid en participatie. Figuur 8 geeft aan hoeveel personen uit verschillende leeftijdsgroepen te kampen hebben met beperkingen. De cijfers zijn alleen beschikbaar voor heel Ridderkerk. 8

15 Figuur 8 ernstig eenzaam jarigen en 65-plussers met ziekte of aandoening, met minimaal één beperking, met risico op depressie of angststoornis, met ernstige eenzaamheid in 2012, in percentages belemmerd door ziekte of aandoening miminaal 1 beperking op gehoor, zicht of mobiliteit matig en hoog risico op depressie of angststoornis jaar 65 jaar bron: GGD Belemmeringen door ziekte of aandoeningen komen het meest voor bij personen ouder dan 65 jaar (49%). Voor die groep geldt ook een matig en hoog risico op depressie en angststoornissen (46%). Ernstige eenzaamheid komt bij de groep jarigen (1) iets vaker voor dan bij de andere leeftijdsgroep. 3.4 Huishoudens met meerdere regelingen en voorzieningen Uit figuur 9 blijkt dat 53% van de huishoudens in Ridderkerk per 2011 iets meer dan alle huishoudens in Zuid Holland (49%) gebruikmaken van minimaal een van de genoemde regelingen. Het aantal huishoudens dat gebruikmaakt van minimaal drie regelingen (17,6%) is vergelijkbaar met het aantal in Zuid-Holland. De cijfers voor Ridderkerk zijn in de Stapelingsmonitor niet uitgesplitst naar wijken, omdat er geen gegevens beschikbaar zijn voor RG1, RG2 en RG Figuur 9 ridderkerk Huishoudens met minimaal 1 en minimaal 3 regelingen in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2011, in percentages zuid-holland minimaal 1 regeling minimaal 3 regelingen bron: Stapelingsmonitor 9

16 Huishoudens in Ridderkerk maken het vaakst gebruik van een voorziening voor inkomensondersteuning, gevolgd door een voorziening op het gebied van arbeidsparticipatie en zorg en welzijn. Figuur 10 Aandeel huishoudens naar gebruik 1 voorziening uit het cluster welzijn en zorg, arbeidsparticipatie, onderwijs, inkomensondersteuning en jeugdzorg in 2011, in percentages 3 25% 2 15% 1 5% ridderkerk zuid-holland bron: Stapeligsmonitor 3.5 Mantelzorgers en vrijwilligers Het versterken van de eigen kracht van inwoners is een belangrijk thema. Dit kan onder andere door het inzetten van sociale netwerken. Binnen sociale netwerken kunnen mantelzorgers en vrijwilligers een belangrijke rol spelen. Figuur 11 laat enkele aspecten rond mantelzorg en vrijwilligerswerk zien. De cijfers zijn alleen beschikbaar voor Ridderkerk als geheel. 10

17 Figuur jarigen en 65-plussers die mantelzorg geven, die zich belast voelen bij het geven van mantelzorg, die vrijwilligerswerk doen in Ridderkerk in 2012, in percentages 3 25% 2 15% 1 5% mantelzorg geven (>3 mnd of >8 uur pw) belast bij geven mantelzorg doet vrijwilligerswerk jaar 65 jaar bron: GGD In Ridderkerk biedt de groep 65-plussers (12%) iets minder vaak mantelzorg dan de groep jarigen (14%). De groep 65-plussers voelt zich relatief ook minder vaak belast door het bieden van mantelzorg (9 versus 14%). Het aantal personen dat vrijwilligerswerk doet is in beide leeftijdsgroepen nagenoeg gelijk. 11

18 12

19 4 Early warning items Dit hoofdstuk gaat in op een aantal early warning items. De cijfers in dit hoofdstuk hebben betrekking op de gemeente Ridderkerk. Cijfers zijn niet beschikbaar op gebiedsniveau. Waar mogelijk worden de gegevens afgezet tegen die van Zuid-Holland. 4.1 Registratie aantal meldingen AMHK 1 Het aantal jeugdigen waarover een melding is gedaan bij het AMK/AMHK in de BARgemeenten is vooralsnog niet bekend. Volgens Bureau Jeugdzorg bedroeg het aantal onderzoeken naar kindermishandeling in Ridderkerk in In 2013 was het aantal 25 en was er dus sprake van een afname van het aantal onderzoeken. In heel Zuid-Holland bleef het aantal onderzoeken nagenoeg gelijk: (2012) en (2013). 4.2 Registratie in aanraking met politie In figuur 12 gaat het om het aantal verdachten in de periode als gevolg van politiecontacten, waarbij proces-verbaal wegens het plegen van een of meer misdrijven is opgemaakt. Andere benamingen hiervoor zijn aanhouding en proces-verbaal van aanhouding. Grosso modo is sprake van een daling van het aantal verdachten, van 1% naar 5% van de bevolking in Ridderkerk van 12 jaar en ouder Figuur 12 Aantal verdachten in Ridderkerk bron: Korps Landelijke Politiediensten 1 Algemeen Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. 13

20 4.3 Registratie kinderen in armoede Het aantal kinderen 0-17 jaar dat in Ridderkerk in 2011 in armoede leeft, is 800 volgens het CBS. In de periode nam dat aantal eerst af van 800 naar 600 kinderen om vervolgens weer op het aantal van 800 uit te komen (de cijfers zijn afgerond op veelvouden van 100). Het gaat om kinderen die opgroeien in een particulier meerpersoonshuishouden, waar de hoogte van het inkomen tot maximaal 12 van het sociaal minimum bedraagt Figuur 13 Aantal kinderen in armoede (0-17 jaar) in Ridderkerk in Registratie type onderwijsvorm Tabel 1 geeft het aantal personen dat een bepaalde onderwijsvorm volgt. Tabel 1 Aantal personen dat een bepaalde onderwijsvorm volgt in Ridderkerk in ridderkerk voortgezet onderwijs middelbaar beroepsonderwijs hoger onderwijs vavo 4 35 Hieronder valt vmbo/havo/vwo of praktijkonderwijs. 2 Hieronder valt mbo bol/mbo bbl/assistentopleiding (niveau 1)/basisberoepsopleiding (niveau 2)/vakopleiding (niveau 2)/ middenkaderopleiding (niveau 4a)/specialistenopleiding (niveau 4b). 3 Hieronder valt hbo/wo. 4 Voortgezet algemeen volwassenenonderwijs Registratie voortijdig schoolverlaten Volgens het Ministerie van OCW bedroeg in schooljaar 2012/2013 het aantal vroegtijdig schoolverlaters in het voortgezet onderwijs in Ridderkerk 14 leerlingen (0,6% van het totaal 14

21 aantal leerlingen). In het mbo ging het om 58 leerlingen (5,5%). In heel Zuid-Holland is de uitval in het mbo iets hoger. Het gaat om leerlingen jonger dan 23 jaar uit het betreffende schooljaar dat op 1 oktober van het volgende schooljaar het (bekostigde) onderwijs heeft verlaten en niet in het bezit is van een startkwalificatie (dat wil zeggen een havo- of vwo-diploma of een diploma op mbo niveau 2 of hoger). Bovendien betreft het die leerlingen die eind september van zowel het basisjaar als het daaropvolgende schooljaar behoren tot de GBA-bevolking. 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Figuur 14 Voortijdig schoolverlaters voortgezet onderwijs, mbo en totaal in Ridderkerk en Zuid-Holland in , in percentages ridderkerk zuid-holland bron: Ministerie van OCW; bewerking Tympaan Instituut voortgezet onderwijs mbo totaal 4.5 Registratie type werk of werkzoekende Figuur 15 geeft het relatieve aantal niet-werkende werkzoekenden jaar, Wajonguitkeringen voor jongeren jaar en bijstandsuitkeringen voor jongeren jaar weer. 15

22 5% 4% 3% 2% 1% Figuur 15 Jeugdige niet-werkende werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden in Ridderkerk en Zuid-Holland, in percentages niet-werkende werkzoekenden (15-26) - peiljaar 2014* aantal wajong-uitkeringen voor jongeren (18-24) - peiljaar 2014** aantal bijstandsuitkeringen voor jongeren (15-24) - peiljaar 2013 ridderkerk zuid-holland * Niet-werkende werkzoekenden zijn de bij een vestiging van UWV actueel ingeschreven werkzoekenden zonder werk of werkzoekenden die minder dan twaalf uur per week werken met een inschrijfdatum en geen inschrijfdatum. Zij dienen ingeschreven te zijn in de regio waar zijn wwonachtig zijn. ** Wajong is de Wet arbeidsongeschiktheidvoorziening jonggehandicapten. Deze wet zorgt voor een uitkering voor jonggehandicapten. Dat zijn mensen die arbeidsongeschikt zijn geworden op het moment dat zij vanwege hun jonge leeftijd of studie nog geen betaald werk deden. bron: UWV WERKbedrijf, CBS 4.6 Registratie jongeren met overgewicht In 2011 wordt het aantal jongeren met overgewicht in Ridderkerk op 856 geraamd en het aantal jongeren met ernstig overgewicht op 185. Tabel 2 Raming van het aantal jeugdigen (2-17 jaar) met (ernstig) overgewicht in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2011 ridderkerk zuid-holland ernstig overgewicht overgewicht

23 5 Leefbaarheid Dit hoofdstuk gaat in op een aantal aspecten van leefbaarheid. De cijfers in dit hoofdstuk hebben betrekking op de gemeente Ridderkerk en Zuid Holland. Deze cijfers zijn niet beschikbaar op gebiedsniveau. 5.1 Veiligheid en criminaliteit Tabel 3 laat zien dat vermogensdelicten het meest voorkomen. Voor elk type delict geldt dat het aantal geregistreerde misdrijven per 100 inwoners in Ridderkerk lager ligt dan het aantal in Zuid Holland totaal. Tabel 3 Aantal geregistreerde misdrijven in Ridderkerk en Zuid Holland in 2013, absoluut en per 100 inwoners ridderkerk zuid-holland abs per 100 abs per 100 vermogensdelicten , ,0 geweldsdelicten en seksuele misdrijven 190 0, ,7 delicten openbare orde en vernielingen 300 0, ,9 verkeersdelicten 310 0, ,1 In figuur 16 gaat het om het percentage personen ouder dan 15 jaar dat veel overlast ervaart doordat zij op straat worden lastiggevallen en om het percentage personen dat de kans als (heel) groot ervaart om slachtoffer te worden van zakkenrollerij, beroving, woninginbraak of mishandeling. De kans op woninginbraak wordt het grootst geacht. 15% Figuur 16 Beleving van veiligheid en criminaliteit door bewoners 15 jaar in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2013, in percentages 1 5% lastigvallen op straat zakkenrollerij beroving op straat woninginbraak mishandeling ridderkerk zuid-holland De inwoners van Ridderkerk beoordelen de veiligheid in hun buurt met rapportcijfer 7. 17

24 5.2 Overlast en vervuiling Het gaat in figuur 17 om het percentage inwoners dat veel overlast ervaart door de genoemde items. Inwoners van Ridderkerk ervaren per 2013 vooral overlast van te hard rijden, hondenpoep op straat en parkeeroverlast. 25% 2 15% 1 5% Figuur 17 Ervaren overlast door bewoners 15 jaar in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2013, in percentages ridderkerk zuid-holland De inwoners van Ridderkerk beoordelen de leefbaarheid van hun woonbuurt met rapportcijfer 7, Figuur 18 onderhoud wegen en pleinen Ervaren kwaliteit van de openbare ruimte door bewoners 15 jaar in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2013, in percentages onderhoud plantsoenen en parken straatverlichting speelplekken voor kinderen voorzieningen voor jongeren ridderkerk zuid-holland 18

25 5.3 Betrokkenheid bij de buurt Ook de ervaren betrokkenheid bij de buurt is bepaald aan de hand van stellingen aandacht gemeente voor leefbaarheid Figuur 19 gemeente informeert de buurt over aanpak leefbaarheid Ervaren betrokkenheid bij de buurt door bewoners 15 jaar in Ridderkerk en Zuid-Holland in 2013, in percentages gemeente betrekt de buurt bij aanpak leefbaarheid mensen kennen elkaar nauwelijks in de buurt mensen gaan prettig met elkaar om gezellige thuis voelen in buurt, met de buurt veel saamhorigheid ridderkerk zuid-holland Circa 6 van de inwoners van Ridderkerk van 15 jaar en ouder is het eens met de stelling dat mensen in de buurt prettig met elkaar omgaan en dat men zich thuis voelt in de buurt. De stelling dat mensen in de buurt elkaar nauwelijks kennen wordt (dan ook) door een minderheid van 27,5% onderschreven. 19

26 5.4 Voorzieningen 20

27