Preventie- en handhavingsplan. Gemeente Lingewaard 2015

Transcriptie

1 Preventie- en handhavingsplan Gemeente Lingewaard 2015

2 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Probleemanalyse Wettelijk- en beleidsmatig kader Inleiding Regelgeving alcohol Wetswijziging DHW Lokaal alcoholmatigingsbeleid Nota volksgezondheid Handhaving Toezichthouder Drank en Horecawet Handhavingsprogramma Interventiebeleid Rol politie Doelstellingen Inleiding Doelstellingen Risicoanalyse Inleiding Risicoanalyse Hotspots Lingewaard Acties Inleiding Preventie Preventieve acties Communicatie Hulpmiddel Handhaving Resultaten Inleiding Minimale resultaten Financiën Bijlagen...19 Bijlage 1: BBSO onderzoek Overbetuwe en Lingewaard...19 Bijlage 2: resultaten confrontatie audits

3 Inleiding De Drank en Horeca Wet (DHW) is per 1 januari 2014 gewijzigd. Een belangrijke wijziging is de verhoging van de leeftijdsgrens van 16 naar 18 jaar. Een andere wijziging is dat gemeenten op grond van artikel 43 a elke vier jaar een preventie- en handhavingsplan alcohol (lees PenH-plan) vaststellen, gelijktijdig met het lokale gezondheidsbeleid. Dit PenHplan heeft een looptijd tot aan de vaststelling van het nieuwe lokale gezondheidsbeleid door de gemeenteraad (waarschijnlijk 2016). Daarna stelt de gemeente elke vier jaar een PenHplan alcohol op, gekoppeld aan de vierjaarlijkse cyclus van het lokale gezondheidsbeleid. Doel notitie Het doel van deze nota is te informeren over de bevoegdheden die de gemeente heeft op grond van de DHW en een integraal beeld te schetsen van al vastgesteld beleid. Het gaat om afspraken ten aanzien van preventie in verschillende nota s, de acties die de gemeente onderneemt om overmatig alcoholgebruik te voorkomen en op welke manier de handhaving vorm is gegeven. Bronnen Input voor deze notitie is het onderzoek van BBSO Alcoholgebruik jongeren in Rivierenland 2014, het deelrapport Alcoholgebruik jongeren in Overbetuwe en Lingewaard 2014 (bijlage 1) en het HBSC Gezondheid, welzijn en opvoeding van jongeren in Nederland, van het Trimbos instituut, Universiteit van Utrecht en het Sociaal Cultureel Planbureau. 1 HBSC: Health Behaved in School-aged Children. Dit is een landelijk representatief onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van de schoolgaande jeugd van 11 tot en met 16 jaar. In 2013 werd dit onderzoek voor de vierde keer uitgevoerd in Nederland. Ook de ouders van scholieren zijn betrokken bij het onderzoek. 3

4 Probleemanalyse Het alcoholgebruik onder jongeren tussen de 11 en 16 jaar is de afgelopen jaren gedaald. Dat blijkt uit een studie van de Universiteit Utrecht, het Trimbos-instituut en het Sociaal en Cultureel Planbureau 2. De onderzoekers spreken van een cultuuromslag onder jonge pubers. Had in 2003 nog 70% van de kinderen uit groep 8 al een eerste glas alcohol gedronken, tien jaar later was dat nog maar 17%. Ook de 14-jarigen blijven vaker nuchter. Tien jaar geleden had 90% van hen al eens gedronken, vorig jaar was dat minder dan 50%. Dit zijn mooie cijfers, maar we zijn er nog niet. Een derde van de jongeren die alcohol nuttigen geven aan minimaal 10 keer in hun leven dronken of aangeschoten te zijn geweest 3. Van deze groep geeft zelfs 22% aan 20 keer of meer in hun leven dronken of aangeschoten te zijn geweest. Van de jongeren tussen de 12 en 15 jaar die alcohol drinken, heeft 33% de afgelopen maand 3 tot 10 keer alcohol gedronken. De grootste groep van de jongeren die alcohol drinkt, drinkt op zaterdag (37%). Op de vrijdag en zaterdag wordt door 37 tot 46% van de jongeren 5 of meer glazen alcohol gedronken. Dit heet binge drinken 4. Er zal dus nog gewerkt moeten worden aan het terugdringen van deze percentages en aan de hoeveelheden alcohol die genuttigd worden. Het gebruik van alcohol is, ook in kleine hoeveelheden, riskant voor de hersenontwikkeling van jongeren. Gevolgen van drinken op jonge leeftijd 5 - Alcohol is extra ongezond tijdens de groei De hersenen ontwikkelen zich tot gemiddeld 24 jaar. Alcohol verstoort die ontwikkeling en dat kan van invloed zijn op het karakter en het gedrag van het kind. Bij jongeren die regelmatig drinken is de kans op alcoholverslaving op latere leeftijd groter. In de puberteit groeien botten en spieren versneld. Hormonen beïnvloeden deze processen en alcohol verstoren de balans. Alcohol verlaagt onder andere de hoeveelheid mannelijk hormoon en groeihormoon. Bij jongens is bekend dat alcoholgebruik de botontwikkeling remt. - Minder goede school-, studie- en werkprestaties Na een avond drinken functioneert het geheugen slechter. Concentreren wordt daardoor moeilijker. Bij jongeren kost het afbreken van alcohol meer tijd dan bij een volwassene. Na een avond veel drinken zijn ze de volgende ochtend nog steeds onder invloed. Jongeren hebben net als volwassenen na een weekend stevig drinken zeker twee dagen nodig voor herstel. - Meer kans op onveilig vrijen Onder invloed van alcohol durven jongeren meer en doen ze eerder dingen die ze zonder alcohol niet zouden doen. Zo vrijen jongeren vaker onveilig als ze gedronken hebben. De helft van de jongeren betwijfelt of het wel zou lukken om onder invloed van alcohol een condoom te gebruiken sept 2014 en HBSC 2013 gezondheid, welzijn en opvoeding van jongeren in Nederland 3 BBSO vierde meting alcoholgebruik jongeren Rivierenland Binge drinkers: ook wel overmatige drinkers genoemd. Je bent een binge drinker als je in de afgelopen vier weken bij één gelegenheid vijf of meer alcoholische drankjes hebt genuttigd

5 - Toename van ongelukken en agressie Naast het hebben van minder controle neemt ook het reactievermogen af. De kans op ongelukken is hierdoor groter. Uit onderzoek blijkt ook dat jongeren die drinken tijdens het uitgaan vaker slachtoffer of dader zijn van agressief gedrag. - Vaak voorkomend; een black-out Een black-out kan ontstaan wanneer veel alcohol in korte tijd wordt gedronken. Op het moment van drinken lijkt er niets aan de hand, maar de volgende ochtend blijkt de herinnering uit het geheugen verdwenen te zijn. Een regelmatige black-out kan blijvende schade veroorzaken aan de hersenen. - Toename van kans op alcoholvergiftiging Jongeren drinken tijdens het uitgaan vaak veel in korte tijd. De kans op een alcoholvergiftiging neemt hierdoor toe. Bij een alcoholvergiftiging raakt het zenuwstelsel verdoofd en treedt bewusteloosheid op. Bij een zeer zware alcoholvergiftiging kan dit leiden tot een coma met zelfs de dood tot gevolg. Verantwoordelijkheid ouders en opvoeders De gemeente heeft een rol in preventie en handhaving als het over alcohol gaat. Daarmee is niet gezegd dat de verantwoordelijkheid in zijn geheel bij de gemeente ligt. Integendeel, de jeugd heeft nadrukkelijk een eigen verantwoordelijkheid. Ouders spelen daarbij een belangrijke rol. Zij dienen er al het mogelijke aan te doen om er voor te zorgen dat hun kinderen vóór hun 18e geen alcohol drinken. Ook niet een beetje en ook niet thuis onder het motto: dan kunnen we het in de gaten houden. De boodschap van Overbetuwe en Lingewaard aan jongeren en hun ouders/opvoeders zal zijn: Alcohol drinken voor de 18 jarige leeftijd is gewoon slecht, waar en hoe weinig ook. 5

6 2. Wettelijk- en beleidsmatig kader 2.1 Inleiding Zoals al eerder aangegeven heeft de gemeente de verplichting om de nieuwe DHW te handhaven. Doel van deze wet is onder andere om alcoholgebruik onder jeugdigen terug te dringen. Dit hoofdstuk geeft inzicht in de huidige regelgeving en vergunningen, wat de belangrijkste wetswijzigingen zijn, hoe het huidig lokaal alcoholmatigingsbeleid er uit ziet, hoe de handhaving geregeld is en tot slot wat de rol van de politie in dit geheel is. 2.2 Regelgeving alcohol Op basis van de volgende wetten en verordeningen kunnen we het alcoholgebruik onder jeugdigen trachten te reguleren: Drank en horecawet; APV; Horecaverordening Lingewaard 2013; 2.3 Wetswijziging DHW Sinds 2013 zijn er een aantal belangrijke wijzigingen geweest in de DHW. Deze wijzigingen zijn hieronder uitgewerkt. Burgemeester bevoegd gezag In de gewijzigde DHW is de burgemeester het bevoegde gezag voor vergunningverlening. Dit was voorheen het college van B&W. De bevoegdheden sluiten goed aan bij de bestaande verantwoordelijkheid van de burgemeester voor de openbare orde en veiligheid. Decentralisatie toezicht op de naleving Met de wijziging van de DHW zijn toezicht en handhaving op de naleving van de DHW verschoven van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) naar de gemeente. De burgemeester is bevoegd om toezichthouders aan te stellen voor het toezicht op de DHW binnen een gemeente. Deregulering Een van de doelstellingen van de gewijzigde DHW is het terugbrengen van administratieve lasten. Onder meer kan voor een nieuwe leidinggevende volstaan worden met het indienen van een melding, in plaats van een volledige vergunningsaanvraag. Ook is niet meer nodig de Verklaring Sociale Hygiëne bij de aanvraag te voegen, omdat deze verklaringen zijn opgenomen in een register. Schorsing vergunning In de DHW is het nu mogelijk gemaakt om een vergunning voor een periode van maximaal twaalf weken te schorsen. Het schorsen van een horecavergunning is een zware sanctie. Strafbaar stellen jongeren De DHW verbiedt jongeren onder de achttien jaar om alcoholhoudende drank bij zich te hebben op voor publiek toegankelijke plaatsen. De gemeente en de politie hebben de bevoegdheid om handhavend op te treden en deze jongeren te beboeten. 6

7 Regulering paracommerciële horeca De raad stelt een verordening vast met regels rondom schenktijden, alcoholverstrekking tijdens bijeenkomsten van persoonlijke aard en tijdens niet- verenigingsgebonden activiteiten van paracommerciële rechtspersonen. Verordende bevoegdheid Eén van de doelen van de DHW is het terugdringen van overmatig drankgebruik onder jongeren. Op basis van de DHW kan de raad in een verordening regels stellen om op lokaal niveau beter invulling te geven aan het alcoholbeleid. Verhoging leeftijdsgrens De DHW is met ingang van 1 januari 2014 opnieuw gewijzigd. De leeftijdsgrens in de DHW is verhoogd van zestien naar achttien jaar en gemeenten moeten preventie en handhaving gaan verankeren in een preventie- en handhavingsplan. 2.4 Lokaal alcoholmatigingsbeleid Het regionale project Jongeren, alcohol en drugs is in de periode intergemeentelijk uitgevoerd in onder andere Lingewaard. Hoofddoelstelling van dit project was het verminderen van het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren in de leeftijd van 10 tot 24 jaar (met focus op de aanpak van de groep jongeren in de leeftijdscategorie tot 18 jaar). Sinds 2006 is een duidelijke afname te zien in het alcoholgebruik van jongeren, mede als gevolg van de activiteiten van het regionale project. Jongeren beginnen op latere leeftijd met drinken, zijn zich meer bewust geworden van de gevaren van alcohol en zijn minder gaan drinken. De tolerantie van ouders ten aanzien van alcoholgebruik van jongeren is afgenomen. Bijna 90% van de ouders binnen Overbetuwe en Lingewaard vinden het alcoholgebruik van hun kinderen tot 16 jaar niet meer zo vaak goed als in In 2012 is besloten het project (zonder externe projectleider) voort te zetten, maar het is in 2014 vanwege onder andere financiële redenen en daadkracht beëindigd. Overbetuwe en Lingewaard gaan gezamenlijk verder. Dit PenH-plan vormt de basis voor de samenwerking op het gebied van jongeren en alcohol. 2.5 Nota volksgezondheid Er is een regionale en lokale nota publieke gezondheid In beide nota s is het alcoholgebruik onder jeugd een speerpunt. De raad wordt voorgesteld beide nota s met een jaar te verlengen. De verwachting is dat er voor 2016 e.v. een nieuwe regionale kadernota publieke gezondheid ontwikkeld wordt. De bedoeling is dat het lokale gezondheidsbeleid 2016 e.v. wordt geïntegreerd in het meerjarenbeleid sociaal domein. In de wet staat dat het PenH-plan tegelijk met het lokale gezondheidsbeleid moet worden vastgesteld, daarom heeft dit plan een looptijd tot aan de vaststelling van het nieuwe meerjarenbeleid publieke gezondheid door de raad. Daarna stelt de gemeenteraad elke vier jaar een PenH-plan alcohol op, gekoppeld aan de vierjaarlijkse cyclus van het lokale gezondheidsbeleid. 6 BBSO deelrapportage Overbetuwe en Lingewaard 7

8 2.6 Handhaving Toezichthouder Drank en Horecawet Het toezicht op de Drank- en Horecawet is per 1 januari 2013 van de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit (NVWA) overgedragen aan de gemeenten. De gemeente Lingewaard heeft, samen met 5 andere gemeenten in het voormalige politiedistrict Rivierenland, deelgenomen aan een pilot van het ministerie van Veiligheid en Justitie waardoor vanaf 2008 het toezicht op de naleving van de DHW al bij de gemeente was ondergebracht. Vanaf 2013 hebben Overbetuwe en Lingewaard één toezichthouder die is belast met de naleving van onder andere de Drank- en Horecawet. De toezichthouder is in dienst van de gemeente Lingewaard en besteed voor 0,6 fte aan de DHW 7. De taken van de toezichthouder bestaan uit: 1. Controle van de naleving van de leeftijdsgrenzen die in de Drank- en Horecawet zijn vastgelegd; 2. Controle van alcoholgebruik op de openbare weg, met name op hangplekken; 3. Controle van het aanwezig hebben van alcoholhoudende drank onder de 18 jaar in alle voor publiek toegankelijke ruimten zoals cafés, evenementen e.d.; 4. Inlichten van ouders na overtredingen van jongeren en jongeren doorverwijzen naar Halt i.v.m. het volgen van de Halt-afdoening alcohol; 5. Controle van illegale hokken en keten; 6. Controle op de naleving van de overige bepalingen van de Drank en Horecawet (illegale aanwezigheid alcoholhoudende drank, dronkenschap, aanwezigheid leidinggevenden etc.) 7. Controle op overige horeca gerelateerde vergunningen (exploitatievergunningen, terrasvergunningen, evenementenvergunningen e.d.); 8. Uitvoeren van confrontatieaudits; 9. Geven van voorlichting over de toepassing van horecawetgeving en over alcoholmatiging Handhavingsprogramma Het Handhavingsprogramma 2015 wordt - naar verwachting - eind 2014 vastgesteld. In het daarop gebaseerde uitvoeringsprogramma wordt uitgewerkt hoe de bestaande handhavingscapaciteit wordt ingezet. Een deel van de handhavingscapaciteit wordt benut voor handhaving van de Drank- en Horecawet Interventiebeleid Op 18 februari 2014 heeft de burgemeester het interventiebeleid Drank- en Horecawet vastgesteld. In het Interventiebeleid is opgenomen hoe de gemeente handelt om overtredingen van de Drank- en Horecawet op te heffen en herhaling ervan te voorkomen. 7 In het onderzoeksrapport stand van zaken uitvoering DHW van augustus 2014 van Ministerie VWS wordt aangegeven dat bij een gemiddeld inwoneraantal van ,86 fte toegewezen is aan de DHW. Lingewaard heeft 0,6 fte en heeft hiermee minder fte ter beschikking dan het landelijk gemiddelde. 8

9 2.7 Rol politie Binnen de handhaving van de DHW, richt de politie zich met name op misbruik of verstoring van de openbare orde. De politie heeft voornamelijk een signalerende rol, primair ligt de handhaving bij de gemeente. Tijdens reguliere controles/surveillances in de openbare ruimte en bij evenementen houden zij wel een vinger aan de pols door actief te kijken naar het schenken aan dan wel het in bezit hebben van drank door jongeren. Wanneer geconstateerd wordt dat jongeren onder de 18 jaar drank bij zich hebben, spreken zij de jongeren hierop aan en zullen zij de jongeren de keus geven een bekeuring te ontvangen of doorgestuurd worden naar Halt voor een leerstraf alcohol. De handhaving van de DHW gebeurt in nauwe samenwerking met de toezichthouder DHW. 3. Doelstellingen 3.1 Inleiding Het PenH-plan beschrijft ook de ambitie en de doelen die nagestreefd worden op het gebied van alcoholmatiging. 3.2 Doelstellingen De ambitie van dit beleidsplan is dat jongeren op een zo gezonde en veilig mogelijke wijze kunnen opgroeien. Doelstellingen van dit beleid zijn: - Terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren tot 18 jaar; - (Overmatig) alcoholgebruik onder jongeren tussen de 18 en 24 jaar neemt af; - Terugdringen van risico s voor de volksgezondheid door het inzetten van preventiemaatregelen en het naleven en controleren van regelgeving met betrekking tot (overmatig) gebruik van alcohol; - Terugdringen van verstoring openbare orde en veiligheid veroorzaakt door (overmatig) alcoholgebruik; - Bewustwording creëren over schadelijke gevolgen van (overmatig) alcoholgebruik bij jeugd, hun ouders en betrokken volwassenen. Terugdringen van alcohol gebruik onder jongeren tot 18 jaar De wetswijziging legt een verbod op het drankgebruik door jongeren onder de 18 jaar. Overbetuwe en Lingewaard werken hier graag aan mee en stimuleren de naleving van dit verbod. Het is echter een doel voor de langere termijn. Het is voor de looptijd van dit plan niet realistisch na te streven dat jongeren onder de 18 helemaal geen alcohol meer drinken. Dat is de reden dat we ons ten doel stellen dat jongeren onder de 18 minder alcohol gaan drinken en dat ze op een latere leeftijd starten met het gebruiken van alcohol. (Overmatig) alcoholgebruik onder jongeren tussen de 18 en 24 jaar neemt af. Bij 43% van de drinkende jongeren in Lingewaard en Overbetuwe is sprake van binge drinken (overmatig drinken). Binge drinken komt veel vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Overmatig en op jonge leeftijd starten met drinken geeft gezondheidsrisico s. Het streven is met preventiemaatregelen en handhaving jongeren tussen de 18 en 24 jaar te bewegen minder alcohol te drinken. Terugdringen van risico s voor de volksgezondheid door het inzetten van preventiemaatregelen en het naleven en controleren van regelgeving met betrekking tot (overmatig) gebruik van alcohol. Jongeren zijn kwetsbaar voor de gevolgen van alcoholmisbruik. Het gebruik van alcohol op jonge leeftijd heeft een negatief effect op de ontwikkeling van het brein. 9

10 Binnen deze doelstelling ligt de prioriteit bij voorlichting en leeftijdscontroles, zowel bij het verkopen en schenken aan jongeren als bij het in bezit hebben van alcohol door jongeren zelf. Daarnaast wordt gecontroleerd op aspecten als doorschenken aan zichtbaar aangeschoten klanten. Terugdringen van verstoring openbare orde en veiligheid veroorzaakt door (overmatig) alcoholgebruik; De gemeente krijgt meer mogelijkheden om met beleid en regelgeving alcoholgerelateerde overlast en verstoring van de openbare orde te verminderen. Een onderdeel in de DHW is de mogelijkheid om jongeren onder de 18 jaar te bestraffen als ze in bezit zijn van alcohol en zich in voor publiek toegankelijke ruimtes bevinden (met uitzondering van detailhandel en slijterijen). De DHW legt zo expliciet een verantwoordelijkheid bij de jongeren zelf. Bewustwording creëren over schadelijke gevolgen van (overmatig) alcoholgebruik bij jeugd, hun ouders en betrokken volwassenen. De ambitie van het plan is om een doorbraak te bereiken in het denken over alcoholgebruik met als resultaat ander gedrag, namelijk minder alcoholgebruik. De combinatie van preventieactiviteiten en handhavingsacties is het fundament van de aanpak. De focus ligt op jongeren in de leeftijd van jaar, hun ouders en betrokken volwassenen. 10

11 4. Risicoanalyse 4.1 Inleiding Om gericht te handhaven wordt een risicoanalyse uitgevoerd. De risicoanalyse geeft inzicht in de risicokenmerken, de setting, locaties en tijdstippen. Met deze informatie wordt duidelijk waar jongeren drinken en waar hun alcoholgebruik voor extra problemen zorgt. Dit biedt de mogelijkheid de acties gericht in te zetten op plaatsen waar de meeste gezondheids- en veiligheidswinst kan worden behaald. Voorbeelden van hotspots zijn onder andere kroegen, slijterijen en evenementen. Aan de hand van een risicoanalyse kunnen doelstellingen worden aangescherpt en kan de focus indien nodig worden verlegd. 4.2 Risicoanalyse Het is van belang te weten wat de hotspots binnen de gemeente zijn. Dit zijn de locaties waar veel jongeren komen en alcohol proberen te kopen. Met het uitvoeren van een risicoanalyse worden hotspots bepaald. Van de locaties waar alcohol verkocht wordt, wordt eerst een inschatting gemaakt hoe groot de kans is dat een jongere onder de 18 alcohol kan kopen. Die kans is beoordeeld op: zeer klein (1) klein (2) gemiddeld (3) hoog (4) zeer hoog (5). Vervolgens wordt gekeken naar de negatieve effecten die het schenken van alcohol aan jongeren met zich mee brengt: Aantasting leefbaarheid/hinder (1) Verstoring openbare orde (1) Gezondheidsrisico s door toename alcoholgebruik (1) De eventueel aanwezige negatieve effecten worden bij elkaar opgeteld, met een score van maximaal 3. Tot slot wordt de score van de kans dat jongeren alcohol kunnen kopen (K) en de score van de negatieve effecten die mogelijk kunnen ontstaan (NE) met elkaar vermenigvuldigd. Hierdoor ontstaat een risicoscore (R). Dit leidt tot het volgende overzicht van locaties/typen inrichtingen waar alcohol wordt verkocht met de daarbij behorende score van de risicoanalyse: 11

12 Soorten horeca Kans (K) Negatieve Risico (R) Effecten (NE) Commerciële inrichtingen Cafés Lunchroom restaurant Paracommerciële inrichtingen sportkantines dorpshuizen jeugdcentra Ontheffing art. 35 DHW evenementen Alcoholverkoop voor gebruik elders slijterijen snackbar supermarkten Hotspots Lingewaard Welke soorten horeca scoort hoog (=hotspots)? Wat zijn de hotspots in Lingewaard? Score vanaf 8 =hotspot. Overbetuwe: Lingewaard - Evenementen - Evenementen - Cafés - Cafés - Supermarkten - Supermarkten - Snackbars - Snackbars - Dorpshuizen - Dorpshuizen - Sportkantines - Sportkantines Toelichting sportkantine: De sportkantines scoren in deze berekening zeer laag in verband met een geringe score op de negatieve effecten. Het is echter wel een locatie die de aandacht behoeft, aangezien sportkantines in het landelijke onderzoek over het jaar 2013 slechts een naleving van de DHW van 15% hebben behaald. Tevens komen in de sportkantines veel meer jongeren dan op andere locaties en hebben sportkantines een voorbeeldfunctie naar de jeugd. Daarom worden sportkantines meegenomen als hotspots. Een hoog nalevingspercentage is bij de sportkantines erg belangrijk om de uiteindelijk gewenste gedragsverandering mogelijk te maken. 12

13 5. Acties 5.1 Inleiding Alleen aandacht besteden aan preventie en voorlichting zonder te handhaven is niet effectief. Juist de combinatie van handhaving en preventie blijkt effectief 8. Onderzoeken tonen aan dat voorlichting slechts onder bepaalde voorwaarden effectief is 9. Preventieactiviteiten en voorlichting worden in de gemeenten reeds gecombineerd uitgevoerd. In dit hoofdstuk is inzichtelijk gemaakt welke preventie- en handhavingsacties uitgevoerd worden. 5.2 Preventie De aanpak van overmatig alcoholgebruik is een continu proces. Het is daarom belangrijk draagvlak te creëren in de samenleving voor dit thema. De missie van de gemeente is dat jongeren onder de 18 jaar geen alcohol meer drinken, dat bewustwording gecreëerd wordt over de schade van overmatig alcoholgebruik bij jongeren, dat ouders en betrokken volwassenen hun verantwoordelijkheid nemen en dat het alcoholgebruik onder jongeren van 18 tot 24 jaar afneemt. Het zal een uitdaging zijn om de groep jongeren die nu 16 of 17 zijn en tot voor kort alcohol mocht nuttigen te bereiken met de boodschap dat alcohol onder de 18 jaar niet verstandig is Preventieve acties Hieronder staan de preventieve acties die ondernomen worden. In de preventie ligt de prioriteit bij jongeren, ouders en scholen. Screening JGZ (door schoolarts Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM) In klas 2 van het voortgezet onderwijs worden de leerlingen door de doktersassist of schoolverpleegkundige gescreend. De screening bestaat onder andere uit vragen met betrekking tot alcohol. Afhankelijk van hoe de vraag beantwoordt wordt en of de leerling zelf nog vragen heeft, zal er een verwijzing komen voor een gesprek over dit onderwerp. Daarnaast is er vanaf heden een online vragenlijst voor leerlingen in de leeftijd van 15 en 16 jaar. Na beantwoording van deze vragenlijst krijgen de leerlingen een advies op maat. Aan de hand van bepaalde criteria zal gekeken worden of een vervolgafspraak nodig is. Dit kan het geval zijn naar aanleiding van beantwoording van de vraag over alcoholgebruik. Drugsmaand (Interventies op scholen en bij jeugdhonken in november) Jaarlijks wordt de maand november omgedoopt tot drugsmaand. Tijdens deze maand is er ook aandacht voor alcohol. Het doel is om de aandacht op alcohol en drugs te vestigen, door verscheidene activiteiten te organiseren. Training alcoholverstrekkers De Instructie Verantwoord Alcoholschenken, ook bekend als Instructie Verantwoord Alcoholgebruik, is een wettelijk verplichte cursus voor barvrijwilligers. Deze zogenaamde IVA-training of IVA-instructie leert barvrijwilligers verantwoordelijkheid te nemen binnen hun vereniging of vrijwilligersorganisatie. De gemeente organiseert per jaar 1 IVA cursus voor maximaal 20 personen barpersoneel. 8 Promotieonderzoek Growing up getting drunk, Karen Schellemans 9 Babor et al., 2010; Foxcroft, 2006; Jones et al.,

14 Iriszorg; Iriszorg biedt een uitgebreid pakket aan activiteiten op het gebied van alcoholmatiging. Voor 2015 worden de centrumgelden vanuit Arnhem waarschijnlijk gecontinueerd voor Lingewaard en Overbetuwe. De uren worden ingezet op preventieactiviteiten. In de preventieactiviteiten ligt de prioriteit bij ouders, scholen en de jongeren zelf. Een goede combinatie van inzet op deze drie prioriteiten is hierbij van groot belang. Scholen houden, gericht op hun specifieke leerlingenbestand, het onderwerp alcohol levend tijdens contactmomenten met de leerlingen. Daarnaast hebben ouders een voorbeeldfunctie en kunnen zij afspraken maken met hun kinderen over het gebruik van alcohol. Onderzoek wijst uit dat het maken van afspraken werkt 10. Om de jongeren te bereiken, is ook inzet op maat bij jongeren zelf belangrijk. Jongeren zijn ten slotte niet allemaal op dezelfde manier te bereiken. De preventieve inzet vindt plaats op basis van bevindingen en ontwikkelingen uit voorgaande jaren waaruit is gebleken welke inzet effectief is op welke doelgroep. De mogelijkheid blijft accenten te wijzigen, zowel in de frequentie als in uren. Om te reageren op signalen uit de praktijk, zal ruimte worden gelaten in de inzet van Iriszorg Communicatie De uitgangspunten en de te nemen stappen in het preventie- en handhavingsplan sluiten indien mogelijk aan op die van Overbetuwe. Zo ook in de communicatie. Door samen in te zetten op communicatie, wordt een actie kracht bij gezet. Hierbij kan gedacht worden aan de communicatie op scholen en verenigingen, waar leerlingen en ouders van beide gemeenten elkaar tegen komen. Omdat herhaling van een boodschap sneller leidt tot een verandering in houding (en op termijn in gedrag), zal in de communicatie ingezet worden op deze herhaling. Ook in de communicatie zal extra aandacht komen voor ouders, jongeren en scholen. Er wordt een concreet plan op het gebied van communicatie uitgewerkt. Uitleg over regelgeving; Op verzoek van ondernemers, verenigingen, stichtingen, scholen e.d. is het mogelijk dat de toezichthouder Drank en Horecawet uitleg komt geven over de geldende regelgeving, het nut en de noodzaak daarvan en hoe men de naleving van de wet kan bevorderen (tips & tricks). Uitleg geven tijdens overleg met organisatoren van evenementen; Wanneer uit een overleg met de evenementencoördinator en/of een organisator blijkt dat er meer ondersteuning of uitleg gewenst is, sluit de toezichthouder Drank en Horecawet aan. Overtredingen en ouders Wanneer jeugdigen betrokken zijn bij overtredingen worden altijd de ouders gebeld en hen uitgelegd wat er is aangetroffen. Doel is om ouders bewust te maken van het gedrag van hun kind. Als ouders aanvullende informatie willen hebben over alcohol, worden zij doorgestuurd naar de daarvoor bestemde medewerkers en/of instanties. Aanvraag Drank-en Horecavergunning en evenementenvergunning Bij het intakegesprek voor een Drank- en Horecavergunning met de horecaondernemer wordt aangegeven dat de gemeente veel aandacht besteed aan alcoholmatiging onder jongeren. Ook bij de aanvraag en in de evenementenvergunning wordt aandacht besteed aan alcoholgebruik onder jongeren. 10 Nederlands instituut voor alcoholbeleid (STAP) 14

15 5.2.3 Hulpmiddel Aanbieden van ID-swipers; Gemeente Overbetuwe en Lingewaard beschikken gezamenlijk over 5 ID-swipers waarmee de leeftijd op een eenvoudige wijze kan worden geverifieerd. Hierdoor wordt de naleving van leeftijdsgrenzen bevorderd. Tijdens de contactmomenten wordt gewezen op de mogelijkheid om deze apparaten kosteloos te lenen. Deze apparaten worden tevens door de evenementencoördinator aangeboden tijdens de gesprekken met de organisatoren van evenementen. 5.3 Handhaving Doelen van de gewijzigde DHW zijn het verminderen van alcoholgebruik onder jongeren en het voorkomen van alcohol gerelateerde verstoringen van de openbare orde. Door zicht te krijgen op de verkoop van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar, kan zorgvuldig omgegaan worden met beschikbare middelen. De handhavingscapaciteit kan gericht ingezet worden op de hotspots (evenementen, cafés, sportkantines, dorpshuizen, supermarkten en snackbars). Hieronder staat de wijze waar op het gebruik van alcohol onder jongeren gehandhaafd kan worden. Leeftijdsgrenzencontroles; Tijdens deze controles wordt in principe bij alle verstrekpunten van alcoholhoudende drank gecontroleerd of er alcoholhoudende drank wordt verstrekt aan personen die niet onmiskenbaar de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt en waarvan de leeftijd niet werd vastgesteld. Tijdens deze controles zal er voornamelijk gecontroleerd worden bij onze hotspots. Deze controles vinden plaats bij alle alcoholverstrekkende bedrijven en evenementen. Confrontatieaudits; Bij de invoering van de verhoogde leeftijdsgrens vroegen een aantal alcoholverstrekkers hulp aan de gemeente om met deze nieuwe regel om te kunnen gaan, daarvoor werden confrontatieaudits in het leven geroepen. Tijdens deze confrontatieaudits wordt met jongeren gecontroleerd of de ondernemer zich houdt aan de geldende leeftijdsgrenzen. Direct na de controle wordt de ondernemer geconfronteerd met de uitkomst. Bij een juiste naleving wordt gecomplimenteerd en bij geen naleving wordt hulp aangeboden om herhaling te voorkomen. Naast dat deze audits worden gebruikt om de verstrekkers te ondersteunen bij de naleving en hulp aan te bieden wanneer men de fout in gaat, geven de resultaten ook aanleiding voor de in te zetten handhaving. In bijlage 2 staan de laatste onderzoeksresultaten. Controle vergunning; Tijdens deze controles wordt gecontroleerd of men een vergunning/ontheffing bezit voor het verstrekken van alcoholhoudende drank en of de vergunning/ontheffing die aan hen is afgegeven nog geldig is. Tijdens dit contactmoment wordt ook aandacht gevraagd voor de leeftijdsgrenzen en wordt gewezen op de hoogte van de boete als alcohol wordt verstrekt aan jongeren onder de 18 jaar. Deze controles vinden plaats bij alle vergunningplichtige bedrijven (artikel 3 DHW) en evenementen. Controles niet-vergunningplichtige bedrijven (artikel 18 DHW); Bij de niet vergunningplichtige bedrijven, op grond van de DHW, wordt gecontroleerd of wordt voldaan aan de regels zoals deze gesteld zijn in de DHW. Dergelijke bedrijven mogen alleen zwakalcoholhoudende dranken verstrekken. Deze controles vinden plaats bij bijvoorbeeld supermarkten, cafetaria s, warenhuizen en kaaswinkels. Tijdens dit contactmoment wordt ook aandacht gevraagd voor de leeftijdsgrenzen en wordt gewezen op de hoogte van de boete bij verstrekken van alcohol aan jongeren onder de 18 jaar. 15

16 Controle op de aanwezigheid van personen onder de 18 jaar met alcohol (artikel 45 DHW); Deze controle vindt plaats in alle voor publiek toegankelijke ruimten. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan de openbare weg, cafés, evenementen, portieken en parkeergarages. Controle op indrinken openbare weg (APV 2:48); Tijdens deze controles wordt er gecontroleerd op het indrinken op hangplekken door jongeren boven de 18. De nadruk ligt hierbij op de overlast gevende locaties in de aangewezen gebieden (bebouwde kom). 16

17 6. Resultaten 6.1 Inleiding In 2014 heeft BBSO 11 een onderzoek naar het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren in de gemeenten Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Rijnwaarden en Zevenaar uitgevoerd. Omdat Overbetuwe en Lingewaard samenwerken op het gebied van jongeren, alcohol en drugs is BBSO gevraagd het regionale BBSO onderzoek te vertalen naar resultaten voor Lingewaard en Overbetuwe. Dit deelrapport is op een aantal onderdelen (de in het plan genoemde indicatoren) toegespitst op cijfers van alleen Overbetuwe en Lingewaard. Het deelrapport dient als 0-meting (zie bijlage 1). 6.2 Minimale resultaten Om de resultaten te kunnen meten die in 2015 t/m minimaal behaald dienen te worden, worden indicatoren vastgesteld. De indicatoren zijn vastgesteld op basis van de resultaten uit de vier BBSO onderzoeken sinds De volgende indicatoren zijn benoemd: De startleeftijd om alcohol te gebruiken is in 2018 verder toegenomen naar gemiddeld 15,5 jaar (is nu 14,5 jaar); Het aantal jongeren van 12 t/m15 jaar dat nog nooit alcohol heeft gedronken is in 2018 toegenomen naar 90% (is 81%); Het aantal jongeren van 16 tot 18 jaar dat nog nooit alcohol heeft gedronken is in 2018 toegenomen naar 30 % (is 19%); Het alcoholgebruik van jongeren tussen de jaar is in 2018 afgenomen naar 70% (is 78%); Het percentage binge drinkers van jongeren tussen de jaar is in 2018 tot 35% gedaald (is 43%); In 2018 is de naleving van de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol gestegen naar gemiddeld 65% op lokaal niveau 13 (het landelijk percentage is 49% 14 ); Het aantal drinkende jongeren tussen de jaar waarbij het alcoholgebruik leidt tot normovertredend gedrag is in 2018 afgenomen naar 10% (is 14%); Het aantal ouders van kinderen van jaar dat het goed vindt dat hun kinderen alcohol drinken is in 2018 gedaald naar 8% (is 12%); Het aantal ouders van kinderen van jaar dat het goed vindt dat hun kinderen alcohol drinken is in 2018 gedaald naar 42% (is 49%); Het aantal jongeren tussen de jaar dat thuis samen met de ouders of verzorgers alcohol drinkt is in 2018 afgenomen naar 10% (is 15%); Het aantal jongeren tussen de jaar dat thuis samen met de ouders of verzorgers alcohol drinkt is in 2018 afgenomen naar 8% (is 12%). 11 BBSO: Bureau Boekhoorn Sociaalwetenschappelijk Onderzoek. 12 De indicatoren moeten worden gemeten. We hebben ze voor een periode van 2015 t/m 2018 vastgesteld, omdat het BBSO onderzoek om de vier jaar plaats vindt, maar ook omdat de indicatoren haalbaar moeten zijn. 13 De resultaten van deze indicator komen niet uit het BBSO onderzoek, maar van onze toezichthouder D&H zelf. 14 Er zijn nog geen lokale cijfers. 17

18 7. Financiën In hoofdstuk 5 is aangegeven wat er met de huidige middelen aan acties ondernomen wordt op het gebied van preventie en handhaving. De gemeente Lingewaard gaat er vanuit dat Iriszorg haar producten en zorg in 2015 kan leveren vanuit de centrumgelden van Arnhem. Daarom is voor 2015 een financiële paragraaf niet van toepassing, tenzij er buiten bestaande middelen extra acties gewenst zijn op het gebied van preventie en handhaving. De mogelijkheid bestaat dat er vanaf 2016 geen centrumgelden meer beschikbaar zullen zijn, wat tot gevolg zal hebben dat de diensten van Iriszorg lokaal ingekocht moeten gaan worden. Daarnaast kan het zo zijn dat er naast de middelen vanuit Iriszorg, extra middelen nodig zijn in het kader van preventie- en handhaving. Elk jaar zal daarom gekeken worden naar de in te zetten middelen. 18

19 8. Bijlagen Bijlage 1: BBSO onderzoek Overbetuwe en Lingewaard Het gebruik van alcohol door jongeren in de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe deelrapportage van enkele kerncijfers meting

20 Alcoholgebruik van jongeren in de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe mei 2014 Actueel, ooit- en nooit-gebruik van alcohol Bijna vier op de tien jongeren in Lingewaard en Overbetuwe heeft in de afgelopen maand alcohol gedronken. Daarbij is er een sterk significant verschil tussen de leeftijdsgroepen: bij de jongeren in de leeftijd jaar is bij bijna 80% sprake van actueel gebruik, bij de jongeren onder de zestien jaar is dit bijna 10%. In de leeftijdsgroep 16 tot 18 jaar heeft bijna 60% in de afgelopen maand alcohol gedronken. Daarnaast is er groep jongeren (bijna de helft) die nog nooit alcohol heeft gedronken. Het aantal jongeren van 12 tot en met 15 jaar in de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe dat nog nooit alcohol heeft gedronken, bedraagt 81%. Voor de jongeren in de leeftijd 16 tot 18 jaar is dit 19% en voor de 18 jarigen en ouder 6%. Tabel 1 Alcoholgebruik (naar leeftijd, in %) jr jr jr totaal actueel, in afgelopen maand niet in afgelopen maand, wel daarvóór nee, nog nooit Totaal 100 Grafisch levert dit het volgende beeld op: Grafiek 1 Alcoholgebruik; afgelopen maand, niet actueel drinken en nooit gedronken, 2014 naar leeftijdscategorie (in %) 20

21 Intensiteit alcoholgebruik bij één gelegenheid ( binge drinken ) Om een beeld te krijgen van de intensiteit van het recente alcoholgebruik door jongeren, is ook gevraagd naar het aantal malen dat ze in de afgelopen vier weken bij één gelegenheid vijf of meer alcoholische drankjes hebben genuttigd (het zogeheten binge drinken ). Binge drinkers worden in landelijke en regionale publicaties over alcoholgebruik ook wel overmatige drinkers genoemd. Bij 43% van de drinkende jongeren in Lingewaard en Overbetuwe is sprake van binge drinken, door 57% van deze jongeren wordt in dit verband geen overmatig alcoholgebruik gerapporteerd. Binge drinken komt significant vaker voor bij jongens dan bij meisjes: Tabel 2 Binge drinken in afgelopen maand, naar geslacht (als % van drinkende jongeren) 2014 jongens meisjes totaal 0 keer keer of vaker 2-1 Totaal 100 Het zijn vooral jongeren (i.c. jongens) vanaf 18 jaar die relatief vaak op meerdere momenten meer dan 5 drankjes op een avond nuttigen. Bij deze oudste groep gaat het om 51% bingedrinkers en bij de jongste groep om 30%; bij de jarigen is het aandeel bingedrinkers 34%. Tabel 3 Binge drinken in afgelopen maand, naar leeftijdscategorie (als % van drinkende jongeren) jaar jaar jaar totaal 0 keer keer of vaker Totaal 100 In grafische vorm geeft dit het volgende beeld: 21

22 Grafiek 2 Aantal en frequentie van binge drinken door jongeren, naar leeftijd (in %) Eerste ervaring met alcohol Een klein deel van de jongeren heeft al op vroege leeftijd de eerste ervaring met alcohol opgedaan, 3% zegt 10 jaar of jonger te zijn geweest toe zij hun eerste alcoholische drankje dronken. De grootste groep (ruim 60%) drinkt tussen hun 13 e en 16 e jaar voor het eerst alcohol (met name rond hun vijftiende jaar). De gemiddelde leeftijd waarop men de eerste ervaring met alcohol heeft is 14,5 jaar. De startleeftijd tussen jongens en meisjes is nagenoeg gelijk. Tabel 4 Leeftijd eerste ervaring met alcohol (in %) 2014 jongens meisjes totaal < 11 jaar > Totaal 100 in de grafiek is de piek te herkennen in de eerste ervaring rond 15 jaar: 22

23 Grafiek 3 Leeftijd eerste ervaring met alcoholische drank (in %) Alcoholgebruik en normovertredend gedrag Het alcoholgebruik leidt volgens 14% van de drinkende jongeren in Lingewaard en Overbetuwe tot normovertredend gedrag bij henzelf, waarbij in dit zelfgerapporteerde gedrag overlast en vandalisme/vernieling het meest opvallend zijn. Meer dan een vijfde van de drinkende jongens (22%) geeft aan dat zij normovertredend gedrag vertonen na het drinken van alcohol, bij de meisjes is dit 4%. Tabel 5 Alcohol en normovertredend gedrag (naar geslacht, in %) 2014 jongens meisjes totaal overlast vandalisme/vernieling 5-3 diefstal mishandeling 2-1 (ander) geweld anders geen normovertredend gedrag genoemd Totaal 100 Normovertredend gedrag in de vorm van overlast, vandalisme en vernieling is vooral kenmerkend voor jongens, met name in de leeftijd jaar. Bij deze oudere groep vertoont een vijfde dergelijk normovertredend gedrag vanwege alcoholgebruik. Bij de jarigen en jarigen geeft 7% aan dit gedrag te vertonen. Tabel 6 Alcohol en normovertredend gedrag (naar leeftijd, in %) totaal overlast vandalisme/vernieling diefstal mishandeling (ander) geweld anders geen normovertredend gedrag genoemd Totaal

24 Oordeel ouders over alcoholgebruik Aangezien de mening van ouders een belangrijke rol speelt in het alcoholgebruik van hun kinderen, is in de enquête aan de jongeren gevraagd naar dit oordeel. Volgens de jongeren vindt op dit moment 51% van hun ouders het goed dat ze alcohol drinken. Dit goedkeuren is echter sterk leeftijdsafhankelijk: bij de jongste groep van jaar vindt 12% van de ouders het goed dat ze drinken, bij de oudste groep is dit 63%. Bijna de helft van de ouders (49%) vindt het goed dat de jongeren alcohol drinken waneer zij jaar zijn. Een klein deel van de ouders raadt het alcoholgebruik bij hun kinderen af (12%); bij de jongste groep raadt 25% van de ouders het af. Een vijfde deel van de ouders in deze leeftijdsgroep weet niet dat zij drinken. Het goed vinden van de ouders van het drinken van alcohol vindt voor een belangrijk deel plaats als de kinderen jaar zijn geworden. Tabel 7 Oordeel ouders over alcoholgebruik (naar leeftijd, in %) jaar jaar jaar totaal vinden het goed vinden dat ik minder moet drinken denken er verschillend over raden het af verbieden het zeggen er niets van weten het niet anders Totaal 100 Bij het antwoord anders komt bij de jongere groep vooral naar voren dat de ouders het goed vinden dat de kinderen drinken als zij dit soms doen (bij een feestje) of in het bijzijn van de ouder(s). Deze jongeren mogen derhalve incidenteel alcohol drinken. In de volgende grafiek zijn de oordelen van de ouders over het drinken van alcohol voor de drie onderscheiden leeftijdscategorieën gepresenteerd: Grafiek 4 Oordeel van ouders over drinken van alcohol door jongeren naar leeftijd (in %) 24

25 Waar consumptie van alcohol? De jongeren die alcohol drinken hebben een voorkeur dit op verschillende locaties te doen; op een feest, thuis met vrienden, bij andere vrienden thuis of in een discotheek. Grafiek 5 Locatie van alcoholconsumptie (in %) Sinds de tweede meting is bij het drinken thuis een opsplitsing gemaakt in het drinken met ouders/verzorgers en het drinken met vrienden. Bij de jongste groep van jaar geeft 21% aan bij anderen thuis te drinken, maar 15% geeft ook aan samen met ouders/verzorgers thuis alcohol te drinken. Onder de jarigen drinkt 12% alcohol thuis samen met hun ouders/verzorgers. Tabel 8 Locatie van alcoholconsumptie (naar leeftijd, in %) totaal thuis, alleen thuis, met ouders/verzorgers thuis, met vrienden bij anderen thuis in een discotheek in een café, bar, snackbar in mijn eigen dorp/stad in een café, bar, snackbar in ander dorp of stad in de sportkantine of bij een vereniging in een keet of hok in de buurt met vrienden op een feest op straat, in een park of ergens anders buiten ergens anders Totaal

26 Bijlage 2: resultaten confrontatie audits Nr. Soort locatie Datum Tijdstip Aankoop gelukt 1 Supermarkt uur Nee 2 Supermarkt uur Nee 3 Supermarkt uur Ja 4 Supermarkt uur Nee 5 Supermarkt uur Nee 6 Supermarkt uur Nee 7 Supermarkt uur Nee 8 Cafetaria uur Ja 9 Cafetaria uur Ja 10 Cafetaria uur Nee 11 Cafetaria uur Ja 12 Cafetaria uur Nee 13 Sportclub uur Nee 14 Sportclub uur Ja 15 Sportclub uur Nee 16 Sportclub uur Nee 17 Sportclub uur Ja 18 Sportclub uur Nee 19 Sportclub uur Nee 20 Sportclub uur Ja 21 Supermarkt uur Nee 22 Supermarkt uur Ja 23 Supermarkt uur Ja 24 Supermarkt uur Nee 25 Slijterij uur Ja 26 Slijterij uur Nee 27 Slijterij uur Ja 28 Slijterij uur Nee 29 Slijterij uur Nee 30 Slijterij uur Ja 31 Slijterij uur Nee 32 Slijterij uur Nee 33 Slijterij uur Nee 34 Supermarkt uur Nee 35 Slijterij uur Nee 36 Supermarkt uur Ja 37 Slijterij uur Ja 38 Slijterij uur Nee 39 Supermarkt uur Nee 40 Supermarkt uur Nee 41 Supermarkt uur Nee 42 Supermarkt uur Nee 43 Horeca (terras) uur Ja 44 Horeca (terras) uur Ja 45 Horeca (terras) uur Nee 46 Horeca (terras) uur Ja 47 Supermarkt uur Nee 48 Supermarkt uur Nee 49 Horeca uur Ja 50 Horeca uur Ja 26