Bekijk een volledige lijst van onze diensten op Utrecht, september 2014 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bekijk een volledige lijst van onze diensten op www.lcpnl.com. Utrecht, september 2014 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V."

Transcriptie

1 LCP NETHERLANDS LIFECYCLE PENSIOEN 2014 Inzicht in collectieve beschikbare premieregelingen, het aanbod van lifecycle concepten en de verschuldigde beleggingskosten. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Pension Fund Consulting ALM Consulting Actuarial Services Corporate Consulting Training Communication

2 2 Insight Clarity Advice Actuarieel adviesbureau Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. adviseert pensioenfondsen, (internationale) ondernemingen, ondernemingsraden en verzekeraars. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. is onderdeel van Lane Clark & Peacock LLP (LCP). LCP heeft eigen kantoren in Nederland (Utrecht), België (Brussel), Engeland (Londen en Winchester), Ierland (Dublin) en de Verenigde Arabische Emiraten (Abu Dhabi). Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Evert van Ling of Johan van Soest van ons kantoor te Utrecht. Dit rapport mag geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd, zonder toestemming vooraf, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Bekijk een volledige lijst van onze diensten op Utrecht, september 2014 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

3 3 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen 2014 p5 Voorwoord p7 1. Management samenvatting p7 1.1 Doorbeleggen na pensioendatum verhoogt verwacht pensioen p7 1.2 Twee fiscaal minimale franchises en de gevolgen p7 1.3 Doorsneepremie betreft solidariteit tussen ondernemingen, niet tussen jong en oud p8 1.4 De PPI s hebben geleid tot lagere kosten en betere communicatie p8 1.5 LifeCyclePrognose model geeft inzicht in kwaliteit lifecycles p9 2. Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen p9 2.1 Optimalisering overgang van opbouwnaar uitkeringsfase p Franchise perikelen p Doorsneepremie p Ontwikkelingen bij de PPI s p Nadere analyse lifecycle aanbod p14 3. Beoordeling kwaliteit lifecycle op basis van scenarioanalyse p Inleiding p Risicoprofielen p LifeCyclePrognose model p Vergelijking van enkele default lifecycles p Vergelijking tussen verschillende risicoprofielen p19 4. OCF onderzoek p Pensioenuitvoerders p Veranderingen sinds 2012 p Van OCF naar OCF+ p OCF resultaten p OCF+ percentages p Spreiding en ontwikkeling OCF+ p OCF+ in relatie tot het netto fonds p Beleggings 2013 p25 5. Voorbehoud

4 1

5 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen 2014 Voorwoord 5 Voorwoord De discussies in Nederland over ons pensioenstelsel zijn nog lang niet over. Integendeel, er staat heel wat op de agenda. Nieuw financieel toetsingskader, Algemeen Pensioen Fonds, netto lijfrente (of is het toch netto pensioen?), pensioencommunicatie, zomaar een greep uit de onderwerpen die pensioenspecialisten de komende maanden bezig zullen houden. De doorsneepremie ligt onder vuur, waarbij je je kunt afvragen of alle deelnemers aan de discussie wel hetzelfde begrip hanteren. Voorwoord Interessante vragen doen zich voor bij beschikbare premieregelingen en lifecycle producten. Moet het mogelijk worden om na de pensioendatum door te gaan met beleggen? In ons 2013 rapport schreven we hier al over. De discussie daarover komt in het najaar in de Tweede Kamer op gang, mede aan de hand van ons in juli 2014 gepubliceerde onderzoekrapport. De komst van de PPI s heeft groot effect gehad op de uitvoerings- en beleggingskosten bij beschikbare premieregelingen. Inmiddels zijn er tien PPI s actief, maar biedt de markt eigenlijk wel plaats aan allemaal? De fiscale versobering van de pensioenregelingen gaat 1 januari 2015 in. Onverwacht effect van de versobering is dat er vanaf 2015 niet een maar twee fiscaal minimale franchises zijn, onder het motto makkelijker kunnen we het niet maken, wel leuker. De fiscale maatregelen dwingen vrijwel iedere werkgever en ondernemingsraad zich te bezinnen op hun pensioenregeling. Bij veel verzekerde pensioenregelingen komt daarbij ook de vraag DB of DC? op tafel. Voor besluitvorming hierover is het noodzakelijk dat er objectief inzicht wordt verkregen in de voor- en nadelen van beide systemen. In hoofdstuk drie van dit rapport geven wij voorbeelden hoe dat inzicht met behulp van ons LifeCyclePrognose model kan worden gegeven. In hoofdstuk vier treft u onze analyse aan van de kosten die door de beleggingsfondsen van vijf grote pensioenverzekeraars en acht PPI s in rekening worden gebracht. Wij zijn deze pensioenuitvoerders erkentelijk voor de medewerking die wij hebben gekregen bij het verzamelen en controleren van alle gegevens. Wij vertrouwen er op dat ook dit rapport zich mag verheugen op een grote belangstelling. Uiteraard komen niet alle aspecten van beschikbare premieregelingen aan de orde. Wilt u meer weten, dan helpen wij u graag met helder advies. Wij wensen u veel leesplezier. Utrecht, september 2014 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

6 Evert van Ling Partner Bij de zoektocht naar een pensioenuitvoerder is een groot aantal aspecten van belang, waaronder de kwaliteit van de lifecycles. Uit ons onderzoek blijkt dat de verschillen tussen de diverse uitvoerders groot zijn.

7 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Management samenvatting Doorbeleggen na pensioendatum verhoogt verwacht pensioen In ons rapport Lifecycle Pensioen 2013 hebben wij gepleit voor de mogelijkheid om ook na pensioeningang beleggingsrisico te kunnen blijven lopen. Op verzoek van de Ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Financiën is hier door LCP nader onderzoek naar gedaan. Hieruit is gebleken dat bij doorbeleggen na de pensioendatum de te verwachten pensioenresultaten aanmerkelijk zouden kunnen verbeteren. Het rapport is op 15 juli 2014 naar de Tweede Kamer gezonden. 1.2 Twee fiscaal minimale franchises en de gevolgen In 2015 gaan de fiscaal maximaal toegestane opbouwpercentages verder omlaag. Als gevolg hiervan gaat de fiscaal minimale franchise bij middelloonregelingen omlaag en bij eindloonregelingen juist omhoog. Voor beschikbare premieregelingen geldt dit eveneens. Gevolg is dat voor de meeste pensioenregelingen met een fiscaal minimale franchise de versobering van de pensioenopbouw vanaf 2015 iets lager uitvalt dan op voorhand werd verwacht. Hoe groot dit effect is hangt af van de salarishoogte, maar voor een werknemer met een modaal salaris zal dit effect circa 4% zijn. Dat betekent ook dat de pensioenlast circa 4% hoger zal uitkomen dan zonder de franchiseverlaging. Management samenvatting Doordat bij beschikbare premieregelingen het risico partnerpensioen vaak op eindloonbasis wordt berekend, dient hierbij vanaf 2015 rekening te worden gehouden met een afwijkende, hogere, fiscaal minimale franchise. Gevolg is dat het verzekerde partnerpensioen nog iets lager uitkomt dan al uit de verlaagde opbouwpercentages zou volgen. Om dit te voorkomen kan het risico partnerpensioen op middelloonbasis verzekerd worden, al is nog niet zeker of alle pensioenuitvoerders deze mogelijkheid aanbieden. 1.3 Doorsneepremie betreft solidariteit tussen ondernemingen, niet tussen jong en oud De discussie over de doorsneepremie komt in Nederland nu echt op gang. Eind vorig jaar is hierover een CPB rapport verschenen, waarin gesteld wordt dat sprake is van een substantiële premieoverdracht van jonge deelnemers naar oude deelnemers. Dat is echter de vraag. De doorsneepremie komt met name voor bij de bedrijfstakpensioenfondsen. Deelnemersbijdragen komen in (vrijwel) alle gevallen volledig ten goede aan het pensioen van de deelnemer zelf. Ondernemingen vullen deze bijdragen aan tot de voor de bedrijfstak benodigde jaarpremie. Voor iedere onderneming is de bijdrage hetzelfde, ondanks dat de benodigde pensioenpremies tussen de ondernemingen op grond van afwijkende gemiddelde leeftijden zullen verschillen. Er is dus vooral sprake van onderlinge solidariteit tussen werkgevers.

8 8 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Management samenvatting Bij beschikbare premieregelingen is de toezegging niet gebaseerd op een te bereiken pensioen maar op de toegezegde premie. De pensioenregeling heeft daardoor nog veel sterker het karakter van loon. Om die reden is differentiatie naar leeftijd, in de vorm van de met de leeftijd stijgende premiestaffels, onlogisch en creëert het een ongelijke behandeling bij de arbeidsbeloning. Dit wordt nog versterkt door de in Nederland gebruikelijke met de leeftijd oplopende salarisschalen. Zoals wij al in 2013 in ons rapport opmerkten, heeft een leeftijdsonafhankelijke pensioenpremie het bijkomend voordeel dat jongeren meer voor hun pensioen gaan sparen. Iedere op jonge leeftijd belegde euro pensioenpremie levert veel meer pensioen op dan de op latere leeftijd belegde pensioenpremie. 1.4 De PPI s hebben geleid tot lagere kosten en betere communicatie De evaluatie van de Premie Pensioen Instellingen (PPI s) heeft het beeld bevestigd dat mede door de komst van de PPI s de beschikbare premieregelingen de afgelopen jaren sterk zijn verbeterd. Er is meer concurrentie gekomen, met als gevolg lagere kosten, meer transparantie en verbeterde pensioencommunicatie. Wel is duidelijk geworden dat het in de markt zetten van een succesvolle PPI grote investeringen vereist en een lange adem. Of alle nu actieve PPI s voldoende omzet zullen kunnen genereren om uiteindelijk winstgevend te worden, moet worden afgewacht. Met name op het terrein van pensioencommunicatie kan door de pensioenuitvoerders onderscheid gemaakt worden. Daarbij kan worden gedacht aan meer interactieve toepassingen, waarmee deelnemers zelf hun te verwachten pensioenen kunnen berekenen, inclusief de onzekerheidsmarges die daarbij horen. Daarmee kunnen dan ook de diverse beschikbare lifecycles worden vergeleken, zodat de deelnemer zelf een onderbouwde keuze kan maken. 1.5 LifeCyclePrognose model geeft inzicht in kwaliteit lifecycles In hoofdstuk drie wordt nader ingegaan op twee aspecten die belangrijk zijn bij de keuze voor een pensioenuitvoerder die werkgevers en werknemers samen moeten maken. Dat betreft de vergelijking tussen (ogenschijnlijk) gelijke lifecycles bij de diverse uitvoerders en de vergelijking tussen de verschillende lifecycles van één pensioenuitvoerder. De eerste vergelijking is belangrijk om een keuze tussen aanbieders te kunnen maken. Met behulp van de tweede vergelijking kunnen werknemers vervolgens geïnformeerd worden over het verschil in risico tussen de lifecycles bij de gekozen pensioenuitvoerder.

9 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen Optimalisering overgang van opbouw- naar uitkeringsfase Deelnemers aan een zuivere beschikbare premieregeling lopen in de opbouwperiode de beleggingsrisico s en op de pensioendatum het aankooprisico. Om de zekerheid rondom het aan te kopen pensioen te vergroten, wordt al ruim voor de pensioendatum het beleggingsrisico afgebouwd en het renterisico geleidelijk afgedekt. De keerzijde hiervan is dat ook het potentiële beleggings wordt beperkt. Het pensioen zal in de meeste gevallen bij een verzekeraar worden aangekocht. De verzekeraars moeten een levenslang gegarandeerd pensioen aanbieden. Vanwege deze garantie zal een verzekeraar bij de tariefstelling over het algemeen uitgaan van een dat met weinig tot geen beleggingsrisico te behalen is. Bij de huidige en op staatsleningen (circa 1,1% voor een 10-jaars lening) levert het beschikbare pensioenkapitaal op de pensioendatum daarom minder op dan veel gepensioneerden hadden gedacht en gehoopt, ook al heeft de afdekking van het renterisico in de laatste jaren wel deels voor compensatie gezorgd. In ons rapport Lifecycle Pensioen hebben wij hier al aandacht voor gevraagd. LCP onderzoek: Doorbeleggen na de pensioendatum levert naar verwachting extra pensioen op. Indien er geen noodzaak zou zijn om op de pensioendatum een levenslang gegarandeerd pensioen aan te kopen, zou een behoorlijk deel van het pensioenkapitaal ook na pensioeningang nog jarenlang risicodragend belegd kunnen worden. Met de afbouw van het beleggingsrisico kan dan dus later gestart worden, waardoor ook voor de pensioendatum meer beleggingsrisico kan worden gelopen. Naar verwachting levert dit zowel voor als na de pensioendatum een hoger en dus betere pensioenen op, al levert het langer lopen van beleggingsrisico ook extra onzekerheid op rondom het te verkrijgen pensioeninkomen. Op dit moment is het echter wettelijk niet toegestaan om in de tweede pijler gedurende de uitkeringsfase de pensioenuitkeringen afhankelijk te maken van beleggingsen. Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen In opdracht van de Ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Financiën is door LCP onderzoek gedaan naar de optimalisering van de overgang van opbouw- naar uitkeringsfase. Daaruit is naar voren gekomen dat het pensioenresultaat naar verwachting aanmerkelijk zou kunnen verbeteren indien ook na de pensioendatum beleggingsrisico kan worden gelopen. Het daaruit voortvloeiende extra neerwaarts risico blijkt beduidend kleiner dan het opwaarts potentieel. Doorbeleggen zou door verzekeraars kunnen worden vormgegeven als een variabele annuïteit, waarbij de uitkering afhankelijk is van (het op) de onderliggende beleggingen. PPI s zouden de beleggingen in een verlengde lifecycle ook na de pensioendatum kunnen voortzetten, onder uitbetaling van maandelijkse pensioentermijnen. In het najaar zullen beide ministeries nader ingaan op het LCP-rapport 2 en de daarin opgenomen 1 Lifecycle Pensioen 2013, te downloaden van onze website 2 Onderzoek optimalisering overgang van opbouw- naar uitkeringsfase en de inrichting daarvan in premie- en kapitaalovereenkomsten (10 juli 2014). Het rapport is op 15 juli 2014 aangeboden aan de Tweede Kamer en te downloaden van onze website

10 10 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen aanbevelingen, aldus de brief aan de Tweede Kamer over de hoofdlijnen van de mogelijke vormgeving van risicodragende pensioenuitkeringen in beschikbare premieregelingen met collectieve risicodeling. 2.2 Franchise perikelen Met ingang van 2015 zal de pensioenopbouw voor veel Nederlanders versoberd worden, doordat de fiscaal maximaal toegestane pensioenopbouw wordt verlaagd. Dit geldt ook voor de zuivere beschikbare premieregelingen. Indien voor de pensioenregeling de fiscaal minimale franchise wordt gehanteerd, dan zou in 2015 wel eens een extra franchise geïntroduceerd moeten worden, namelijk voor de berekening van het risico partnerpensioen. Dit pensioen wordt veelal op basis van een eindloonformule vastgesteld en daarbij hoort voortaan een andere minimale franchise dan voor de opbouw van het pensioenkapitaal. De huidige minimale franchise is gelijk aan Op basis hiervan zal de fiscaal minimale franchise voor de risicodekking vanaf 2015 gelijk worden aan (dus 755 hoger) en voor het spaardeel ( 897 lager). Aanpassing in 2015 van fiscaal minimale franchise leidt bij modaal loon tot een lastenstijging van circa 4%. Voorbeeld Bij een gemiddeld salaris gelijk aan het modale loon van is de pensioengrondslag nu Per 1 januari 2015 daalt de franchise met 897 en stijgt de pensioengrondslag daardoor naar , ofwel een stijging van 4,3%. De totale spaarpremie komt in dat geval in 2015 dus circa 4,3% hoger uit. Als gevolg van de hogere franchise en de daardoor navenant lagere pensioengrondslag voor de risicodekking, zal een iets lagere risicopremie verschuldigd zijn, in de orde van grootte van 0,1% van de pensioengrondslag. Per saldo nemen de pensioenlasten met circa 4% van de pensioengrondslagen toe, ofwel met circa 2,5% van het salaris. Naarmate het gemiddelde salaris hoger is dan het modale salarisniveau, zal deze kostenstijging beperkter zijn. Bij een gemiddeld salaris lager dan het modale loon zal de kostenstijging juist hoger zijn. Tegenover deze kostenstijging staat dat de pensioenlasten mogelijk dalen als gevolg van de lagere fiscaal maximale opbouwpercentages die vanaf 2015 gelden, maar dit geldt alleen indien de pensioenregeling in 2014 gebaseerd is op een opbouwpercentage hoger dan 1,875%. Overigens hebben enkele pensioenuitvoerders al gemeld te overwegen om het risico partnerpensioen vanaf 2015 te administreren op basis van een middelloonregeling, zodat alsnog de lagere franchise en een hoger opbouw -percentage gehanteerd kan worden. De hiervoor genoemde daling van de risicopremies hoeft dan niet aan de orde te zijn. Sterker, dit zal kunnen leiden tot hogere verzekerde partnerpensioenen en navenant hogere risicopremies.

11 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen Doorsneepremie In oktober 2013 heeft het CPB haar rapport Voor- en nadelen van de doorsneesystematiek gepubliceerd. Dit rapport was vervaardigd in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De daarin aan de orde gestelde problematiek is voornamelijk van toepassing op de bij de bedrijfstakpensioenfondsen gehanteerde Defined Benefit (DB) regelingen. Het gaat dan om regelingen waarbij iedere werknemer elk jaar eenzelfde pensioen opbouwt (veelal via een middelloonregeling) en er door de werkgever voor elke werknemer, ongeacht de leeftijd, hetzelfde premiepercentage wordt betaald aan het bedrijfstakpensioenfonds. Omdat voor jonge werknemers de pensioenopbouw minder kost dan voor oudere werknemers, wordt gesteld dat er premieoverdrachten plaatsvinden van jong naar oud. Dat is echter maar de vraag. De doorsneepremie is afgestemd op de gemiddelde leeftijd in de bedrijfstak. De werknemers zelf betalen een voor ieder gelijk percentage van hun pensioengrondslag. De werkgevers betalen de overige pensioenkosten. Deze kosten zijn verdeeld over de totale loonsom in de bedrijfstak en zijn op die manier tot een voor alle aangesloten werkgevers procentueel gelijke werkgeversbijdrage herleid. De solidariteit is daarmee niet zozeer een solidariteit tussen werknemers, maar tussen werkgevers. Immers, ongeacht of de gemiddelde leeftijd bij de onderneming nu hoog of laag is, de werkgeverslast blijft dezelfde. Het afschaffen van de doorsneepremie leidt dus niet tot een andere premieheffing of pensioenopbouw bij de werknemers, maar wel tot een andere kostenverdeling tussen de werkgevers. In ons rapport Lifecycle Pensioen 2013 hebben wij een lans gebroken voor het kunnen toepassen van een doorsneepremie bij de Defined Contribution (DC) regelingen, in plaats van de huidige leeftijdsafhankelijke premies. De situatie is hier geheel anders dan bij DB regelingen. Bij de DC regelingen is uitgangspunt van de pensioentoezegging niet het te behalen pensioen, maar de door de werkgever beschikbaar gestelde pensioenpremie. De werkgeversbijdrage is onderdeel van de arbeidsbeloning en er is geen reden om daarin op grond van leeftijd onderscheid te maken. Doordat in Nederland de arbeidsbeloning in de meeste gevallen gebaseerd is op progressieve salarisschalen, wordt door de leeftijdsafhankelijke premiestaffels de scheve verdeling van de pensioenpremies over de verschillende leeftijden versterkt. Bij DB regelingen is de doorsneepremie gebaseerd op solidariteit tussen werkgevers. Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen Waar bij de DB regelingen nog het argument van gelijke behandeling een rol speelt (voor iedereen dient de pensioenopbouw gelijk te zijn, en is het resulterende verschil in pensioenlast niet relevant) geldt dit niet voor de DC regelingen. Daar is de pensioentoezegging immers juist de beschikbare pensioenpremie en niet de daarmee te realiseren pensioenopbouw. De premie dient dus voor iedereen gelijk te zijn, ongeacht geslacht of leeftijd. Gelijke behandeling zou bij DC regelingen juist tot een doorsneepremie moeten leiden.

12 12 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen Komst van PPI s heeft geleid tot verbeterde pensioenproducten tegen lagere kosten. 2.4 Ontwikkelingen bij de PPI s De ontwikkelingen rondom de beschikbare premieregelingen staan niet stil. In februari 2014 is het evaluatierapport 3 rondom de Premie Pensioen Instellingen (PPI s) uitgebracht. De conclusie van het rapport is dat de introductie van de PPI heeft bijgedragen aan het verhogen van de concurrentie tussen de verschillende pensioenuitvoerders en heeft geleid tot lagere kosten, meer transparantie en betere beleggingen en communicatie. Er zijn thans tien PPI s met een vergunning, waarvan er acht in 2013 actief waren op de pensioenmarkt. Verschillende verzekeraars hebben er voor gekozen om hun standaard DC regelingen niet meer in de eigen portefeuille op te nemen, maar zoveel mogelijk in de eigen PPI onder te brengen. PPI s nog verliesgevend en blijven strijden om marktaandeel. 3 Evaluatie PremiePensioenInstellingen van AF advisors en LNBB. Door vijf PPI s is tot nu toe een jaarrekening over 2013 gepubliceerd. In totaal is voor deze PPI s bijna 37 miljoen euro eigen vermogen verschaft door de aandeelhouders. De opgelopen verliezen tot en met 2013 bedragen maar liefst 23 miljoen euro. Schaalvergroting lijkt nodig om uit de verliezen te komen. Het is de vraag of alle PPI s dat via autonome groei kunnen realiseren. De mogelijkheden voor groei door overnames lijken ook beperkt. De meeste PPI s zijn in handen van verzekeraars (Aegon, Delta Lloyd, Nationale Nederlanden, Zwitserleven) en banken (ABN AMRO Pensioenen samen met APG en Rabobank samen met PGGM) en daar lijkt een samengaan van PPI s niet waarschijnlijk. Stichting Towers Watson PPI is in 2014 gestart met de activiteiten. Blijven over Brand New Day (waar onder andere de verzekeraars a.s.r. en VVAA aandeelhouders zijn) en Stichting Robeco PPI. Al met al lijkt het voorlopig nog vooral een strijd om marktaandeel te blijven. De totale propositie zal meer en meer belangrijk worden. Het gaat dan uiteraard ook om de uitvoeringskosten, maar gezien de daarvoor gehanteerde tarieven zijn de marges voor concurrentie beperkt. Op het gebied van communicatie is de afgelopen jaren duidelijke vooruitgang geboekt, al is daar zeker nog verbetering mogelijk en dus ruimte voor onderscheid. Het gaat dan niet alleen om het bieden van een toegankelijke website, maar ook om het aan deelnemers ter beschikking stellen van rekentools, waarmee een inschatting van het te verwachten pensioen kan worden verkregen, inclusief de bijbehorende onzekerheidsmarge. Daarmee kan een deelnemer ook inzicht krijgen in de verschillen in en risico tussen de lifecycleprofielen. Op basis van die informatie kan de deelnemer dan een eigen keuze maken tussen de aangeboden lifecycles. Op dit moment belegt circa 95% van de deelnemers aan beschikbare premieregelingen in de default lifecycle van de pensioenuitvoerder. Sommigen kiezen daar bewust voor, velen

13 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen 13 maken geen keuze en accepteren daarmee de default lifecycle. Gezien de verschillen tussen de beschikbare lifecycles zou het wenselijk zijn om meer en meer de deelnemers te bewegen zelf een bewuste keuze te maken. 2.5 Nadere analyse lifecycle aanbod In het vervolg van dit rapport wordt een nadere analyse gegeven van het huidige aanbod aan lifecycle producten bij de grote verzekeraars en de PPI s. Hierbij hebben wij gebruik gemaakt van ons LifeCyclePrognose model. Met dit model kunnen voor elke pensioenuitvoerder de lifecycles doorgerekend en met elkaar vergeleken worden. Hierbij wordt gekeken naar de kosten, de beleggingsmix, de en en de te verwachten pensioenuitkomsten op de pensioendatum. Met deze informatie kunnen werkgevers en werknemers de bij hen passende pensioenoplossing vinden. Ontwikkelingen rondom beschikbare premieregelingen

14 14 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Beoordeling kwaliteit lifecycle op basis van scenarioanalyse 3.1 Inleiding Bij de beoordeling van pensioenproducten voor zuivere beschikbare premieregelingen dient naar een groot aantal aspecten te worden gekeken, zoals: de kwaliteit van de communicatie met de werkgever respectievelijk de deelnemers; het gemak van de webportals; de beschikbare documentatie; het kunnen inzien van het actuele beleggingssaldo; de risicoprofielen met de bijbehorende beleggingsmix; de manier waarop het beleggings- en renterisico worden afgebouwd naarmate de pensioendatum nadert; de beleggingsvisie (actief of passief); de onderliggende beleggingsfondsen; het niveau van de administratie-, beleggings- en beheerkosten; en de wijze waarop overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico s worden verzekerd en de daarvoor gehanteerde tarieven. Een goede analyse zal aan elk van deze onderdelen aandacht schenken. In dit rapport gaan we nader in op de verschillen tussen de diverse risicoprofielen. Uit onze analyse blijkt dat deze verschillen aanzienlijk kunnen zijn. Het is belangrijk dat werkgever en werknemers bij hun keuze voor een pensioenuitvoerder hier nadrukkelijk bij stilstaan. 3.2 Risicoprofielen Risicoprofielen bevatten de samenstelling van de beleggingsmix, met als bijzonderheid dat de beleggingsmix in de loop van de tijd verandert. De bedoeling daarvan is dat het rente- en beleggingsrisico afneemt naarmate de pensioendatum dichterbij komt, zodat de deelnemer met toenemende zekerheid zijn te verwachten pensioeninkomen kan inschatten. De namen van de risicoprofielen, noch de profielen zelf, zijn gestandaardiseerd. Iedere pensioenuitvoerder kan zijn eigen profielnamen gebruiken en er ook een eigen invulling aan geven. Dat betekent dat een neutraal risicoprofiel bij de ene pensioenuitvoerder qua en risico sterk kan afwijken van het neutrale risicoprofiel bij een andere pensioenuitvoerder. Alle pensioenuitvoerders kennen een default risicoprofiel, welke wordt toegepast voor deelnemers die geen keuze voor een risicoprofiel hebben opgegeven. Vaak is dit de neutrale lifecycle, maar soms is het een defensief lifecycle. Een keuze voor de default, zonder je verder te verdiepen in de kenmerken daarvan, verdient geen aanbeveling. Je weet dan niet hoe je pensioengeld wordt belegd.

15 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Beoordeling kwaliteit lifecycle op basis van scenarioanalyse 15 Het is dus van belang dat in de voorlichting aan werknemers voldoende aandacht wordt geschonken aan de risicoprofielen en de bijbehorende lifecycles. Voor werkgevers ligt hier een taak, maar ook ondernemingsraden kunnen hier een positieve rol in spelen. In het selectieproces van een pensioenuitvoerder voor de zuivere beschikbare premieregeling kunnen we twee fases onderscheiden als het gaat om de beleggingen: welke pensioenuitvoerder biedt het pensioenproduct aan dat het best bij zowel de werkgever als de werknemers past? welke pensioenuitvoerder biedt de werknemers de beste keuze tussen lifecycles? Hierna geven we twee voorbeelden hoe lifecycles met elkaar vergeleken kunnen worden. 3.3 LifeCyclePrognose model Met behulp van het LifeCyclePrognose model worden de verwachte pensioenen uit een beschikbare premieregeling berekend. Het LCP model maakt gebruik van verschillende toekomstscenario s. Hierin zitten zowel hoog conjunctuur als laag conjunctuur scenario s, deflatie- en stagflatiescenario s etc., zodat uiteindelijk een beeld wordt verkregen van de gemiddeld te verwachten pensioenresultaten op de pensioendatum. Ook wordt inzicht verkregen in de mate waarin deze pensioenresultaten in positieve of negatieve zin kunnen afwijken. 3.4 Vergelijking van enkele default lifecycles Voor deze vergelijking hebben we op basis van de default lifecycle van drie pensioenuitvoerders de verwachte pensioenen voor een 25-jarige deelnemer berekend. Figuur 1. Vergelijking default lifecycles van drie pensioenuitvoerders 350% 300% Beoordeling kwaliteit lifecycle op basis van scenarioanalyse 250% 200% 150% 100% 50% 0% Uitvoerder 1 Uitvoerder 2 Uitvoerder % 25-50% 50-75% 75-95% Mediaan

16 16 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen Beoordeling kwaliteit lifecycle op basis van scenarioanalyse In figuur 1 is het gemiddeld verwachte pensioenresultaat bij pensioenuitvoerder 1 op 100% gesteld. Voor deze uitvoerder geldt vervolgens dat: 5% kans bestaat dat het pensioen lager is dan 43%; 20% kans op een pensioen tussen de 43% en 70%; 25% kans op een pensioen tussen de 70% en 100%; 25% kans op een pensioen tussen de 100% en 153%; 20% kans op een pensioen tussen de 153% en 308%; en 5% kans op een pensioen hoger dan 308%. Bij pensioenuitvoerder 2 ligt het verwachte pensioen 7% lager dan bij uitvoerder 1, namelijk op 93% (zie de mediaan aan de bovenkant van het 25-50% percentiel). Het pensioen bij uitvoerder 3 komt naar verwachting 5% lager uit dan bij pensioenuitvoerder 1. Aan de donkergroene blokken (75-95% percentiel) is duidelijk te zien dat de default lifecycles van pensioenuitvoerders 1 en 3 een grotere kans op een hoger pensioen bieden dan de default lifecycle van uitvoerder 2. De kans dat het pensioen lager uitvalt dan 43% van het te verwachten pensioen bij pensioenuitvoerder 1 verschilt niet veel tussen drie pensioenuitvoerders. LifeCyclePrognose model geeft de noodzakelijke onderbouwing bij selectie van pensioenuitvoerder. Bij nadere beschouwing blijkt dat pensioenuitvoerders 1 en 3 beide hun neutrale profiel als default aanbieden, terwijl pensioenuitvoerder 2 als default lifecycle het defensief profiel hanteert. Voor werkgevers en werknemers die een keuze moeten maken tussen potentiële pensioenuitvoerders is dit essentiële informatie. De met het LifeCyclePrognose model berekende resultaten kunnen op verschillende manieren worden gepresenteerd. Zo kan het pensioenresultaat bijvoorbeeld ook worden uitgedrukt in een percentage van de laatst vastgestelde pensioengrondslag om een indruk te krijgen van de koopkracht van het te bereiken pensioen. 3.5 Vergelijking tussen verschillende risicoprofielen Als tweede voorbeeld hebben wij drie in de markt aangeboden risicoprofielen (defensief, neutraal, offensief) doorgerekend voor een 25-jarige deelnemer. In figuur 2 worden de resultaten getoond. Hierbij is het gemiddeld te verwachten pensioenresultaat bij de neutrale lifecycle op 100% gesteld.

Overzicht van de rendementen, kosten en keuzemogelijkheden van collectieve DC-producten in Nederland

Overzicht van de rendementen, kosten en keuzemogelijkheden van collectieve DC-producten in Nederland LIFECYCLE PENSIOEN 2018 6 juni 2018 Overzicht van de rendementen, kosten en keuzemogelijkheden van collectieve DC-producten in Nederland Inhoudsopgave Beschikbare premieregelingen ( DCregelingen ) worden

Nadere informatie

Inzicht in collectieve beschikbare premieregelingen, het aanbod van lifecycle concepten en de verschuldigde beleggingskosten.

Inzicht in collectieve beschikbare premieregelingen, het aanbod van lifecycle concepten en de verschuldigde beleggingskosten. LCP Netherlands Lifecycle Pensioen 2015 1 Voorwoord Inzicht in collectieve beschikbare premieregelingen, het aanbod van lifecycle concepten en de verschuldigde beleggingskosten. Lane Clark & Peacock Netherlands

Nadere informatie

Onderzoek naar kosten, rendement en risico in collectieve DC-producten

Onderzoek naar kosten, rendement en risico in collectieve DC-producten LIFECYCLE PENSIOEN 2019 Onderzoek naar kosten, rendement en risico in collectieve DC-producten 3 juni 2019 Samenvatting Lifecycle Pensioen 2019 Aanbod Lifecycle producten worden continu doorontwikkeld.

Nadere informatie

Beleggingsbeleid 2018 Brand New Day PPI

Beleggingsbeleid 2018 Brand New Day PPI Beleggingsbeleid 2018 Brand New Day PPI Het beleggingsbeleid van Brand New Day PPI is gebaseerd op 3 pijlers: Inkomenszekerheid Het te verwachten pensioen moet voldoende zijn Kans op onverwachte verliezen

Nadere informatie

Een nieuwe keuze in pensioenoplossingen. ICK Beschikbare Premieregeling

Een nieuwe keuze in pensioenoplossingen. ICK Beschikbare Premieregeling Een nieuwe keuze in pensioenoplossingen voor de ICK-branche ICK Beschikbare Premieregeling ICK Beschikbare Premieregeling 2 De ICK-branche verbreedt het aanbod op het gebied van pensioen. Naast de bestaande

Nadere informatie

LCP Netherlands Lifecyle Pensioen 2017

LCP Netherlands Lifecyle Pensioen 2017 1 Insight Clarity Advice Actuarieel adviesbureau Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. adviseert (internationale) ondernemingen, ondernemingsraden en pensioenuitvoerders. Voor meer informatie over dit

Nadere informatie

ONDERDEEL VAN EEN GEOLIEDE MACHINE

ONDERDEEL VAN EEN GEOLIEDE MACHINE ONDERDEEL VAN EEN GEOLIEDE MACHINE PENSIOENMANTEL BESCHIKBARE PREMIE 1 november 2013 UW KAPITAAL ZIJN UW MENSEN SPECIAAL VOOR WTG Cappital: een unieke pensioenregeling voor WTG De pensioenregeling bij

Nadere informatie

OR-minicongres Johan van Soest, 16 juni 2016. Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen

OR-minicongres Johan van Soest, 16 juni 2016. Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen OR-minicongres Johan van Soest, 16 juni 2016 Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen Agenda Belangrijkste ontwikkelingen rondom pensioen Resultaten mini-enquête Rol OR bij wijziging pensioenregeling

Nadere informatie

Nieuwsbrief februari 2016

Nieuwsbrief februari 2016 Nieuwsbrief februari 2016 In deze nieuwsbrief vindt u de volgende onderwerpen: - De beleggingsresultaten over 2015 - Vragen en antwoorden over de beleggingsresultaten en uw pensioenregeling bij Aegon PPI

Nadere informatie

Netto pensioenregeling De netto pensioenregeling voor het pensioengevende salaris boven 96.544

Netto pensioenregeling De netto pensioenregeling voor het pensioengevende salaris boven 96.544 ABN AMRO Pensioenen Netto pensioenregeling De netto pensioenregeling voor het pensioengevende salaris boven 96.544 Sinds 1 januari 2015 is de fiscale regelgeving voor pensioenregelingen veranderd. Een

Nadere informatie

Rabo BedrijvenPensioen. Een aandeel in elkaar

Rabo BedrijvenPensioen. Een aandeel in elkaar Rabo BedrijvenPensioen Een aandeel in elkaar Inhoud Het Rabo BedrijvenPensioen: modern en overzichtelijk Pensioen voor uw werknemers: hoe werkt het? Zorg voor uw werknemers, hun partners en hun kinderen

Nadere informatie

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers?

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? De verlenging van uw contract U ontvangt voor de verlenging van de pensioenregeling voor uw werknemers een voorstel voor

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen Plan

Persoonlijk Pensioen Plan Persoonlijk Pensioen Plan Verstandig beleggen voor een goed pensioen Zorgvuldig uw pensioen opbouwen Natuurlijk denkt u wel eens aan uw financiële situatie na uw pensionering. Misschien wilt u minder werken,

Nadere informatie

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers?

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? De verlenging van uw contract U ontvangt voor de verlenging van de pensioenregeling voor uw werknemers een voorstel voor

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum Aanvulling van partner- en ouderdomspensioen voor werknemers met een salaris boven 100.000 Sinds 1 januari 2015 gelden er belangrijke

Nadere informatie

Rabo BedrijvenPensioen. Een pensioen van deze tijd

Rabo BedrijvenPensioen. Een pensioen van deze tijd Rabo BedrijvenPensioen Een pensioen van deze tijd Inhoud Het Rabo BedrijvenPensioen: modern en overzichtelijk Pensioen voor uw werknemers: hoe werkt het? Zorg voor uw werknemers, hun partners en kinderen

Nadere informatie

Beleggingsmogelijkheden Bruto Flexioen

Beleggingsmogelijkheden Bruto Flexioen Voor pensioenfonds deelnemers 2019 Beleggingsmogelijkheden Bruto Flexioen l Via uw werkgever, de Rabobank of een van haar aangesloten ondernemingen, kunt u vrijwillig aanvullend bruto bijsparen naast uw

Nadere informatie

Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN

Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN Uw pensioen en Flexioen Via uw werkgever bouwt u een pensioeninkomen op. U ontvangt dit pensioeninkomen naast uw AOW-uitkering, nadat u gepensioneerd bent.

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Aanvulling van ouderdomspensioen en partnerpensioen voor werknemers met een salaris boven 100.000 Sinds 1 januari 2015 gelden er

Nadere informatie

Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur

Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015 Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Agenda 1. Rol klankbordgroep 2. Waarom een nieuwe pensioenregeling?

Nadere informatie

Delta Lloyd Levensverzekering NV

Delta Lloyd Levensverzekering NV U koopt op uw pensioendatum met uw opgebouwde pensioenkapitaal een pensioen. Dit kan een vast of een variabel pensioen zijn. Met deze informatie kunt u het vaste en variabele pensioen met elkaar vergelijken.

Nadere informatie

Delta Lloyd Levensverzekering NV

Delta Lloyd Levensverzekering NV U koopt op uw pensioendatum met uw opgebouwde pensioenkapitaal een pensioen. Dit kan een vast of een variabel pensioen zijn. Met deze informatie kunt u het vaste en variabele pensioen met elkaar vergelijken.

Nadere informatie

HorizonBeleggen, ProfielBeleggen en VrijBeleggen. De beleggingsmogelijkheden van Zwitserleven.

HorizonBeleggen, ProfielBeleggen en VrijBeleggen. De beleggingsmogelijkheden van Zwitserleven. HorizonBeleggen, ProfielBeleggen en VrijBeleggen. De beleggingsmogelijkheden van Zwitserleven. De beleggingsmogelijkheden van Zwitserleven. U heeft via uw werkgever een pensioenregeling op basis van beleggingen

Nadere informatie

UW MENSEN, UW KAPITAAL. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten

UW MENSEN, UW KAPITAAL. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten UW MENSEN, UW KAPITAAL Beleggingsinformatie 2 Life Cycle beleggen Vrij beleggen Rendement en risico s 4 6 8 Kosten 9 Beleggingsinformatie Hoe werkt het beleggingspensioen van Cappital? In de pensioenregeling

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan

Pensioen Continu Plan Pensioen Continu Plan Een nettolijfrente oplossing Voor werknemers met een salaris boven 100.000 Per 1 januari 2015 gelden er belangrijke nieuwe regels voor pensioen. Hierdoor bouwen veel werknemers minder

Nadere informatie

Beleggen bij BeFrank. Helder. Eenvoudig. Online. I 101.7.06-0612

Beleggen bij BeFrank. Helder. Eenvoudig. Online. I 101.7.06-0612 Beleggen bij BeFrank Helder. Eenvoudig. Online. I 101.7.06-0612 Eindelijk een helder en eenvoudig pensioen tegen lage kosten. Binnen de pensioenwereld groeit de behoefte naar transparantie en eenvoud.

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Aanvulling van ouderdomspensioen en partnerpensioen voor werknemers met een salaris boven het maximum pensioengevend loon In 2018

Nadere informatie

BELEGGINGSMOGELIJKHEDEN PENSIOEN JANUARI 2018

BELEGGINGSMOGELIJKHEDEN PENSIOEN JANUARI 2018 Generali BELEGGINGSMOGELIJKHEDEN PENSIOEN JANUARI 2018 www.asr.nl/gnl INHOUDSOPGAVE 1 Algemene informatie over dit document... 3 2 Zorgvuldig beleggingsbeleid... 4 2.1 UW GELD IN GOEDE HANDEN...4 2.2 HET

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettopensioen. Voor de periode na uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettopensioen. Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Aanvulling van ouderdomspensioen en partnerpensioen voorwerknemers met een salaris boven het

Nadere informatie

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen U bouwt een pensioeninkomen op via uw werkgever. Dit pensioeninkomen ontvangt u nadat u gepensioneerd bent, naast uw AOW-uitkering.

Nadere informatie

Utrecht, september 2013 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

Utrecht, september 2013 Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. LCP NETHERLANDS LIFECYCLE PENSIOEN 2013 Inzicht in collectieve beschikbare premieregelingen, het aanbod van lifecycle concepten en de verschuldigde beleggingskosten. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V.

Nadere informatie

Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen

Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen Deelnemersbrochure Mijn Pensioen 2014 Stichting Pensioenfonds Gasunie Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen Een unieke pensioenoplossing: Pensioenopbouw op maat; Altijd online inzage in uw vermogensopbouw.

Nadere informatie

De LifeCycle Mix bij Mijn Pensioen. LifeCycle Mix (LCM): online oplossing met maximale transparantie en gemak

De LifeCycle Mix bij Mijn Pensioen. LifeCycle Mix (LCM): online oplossing met maximale transparantie en gemak De LifeCycle Mix bij Mijn Pensioen LifeCycle Mix (LCM): online oplossing met maximale transparantie en gemak Gespecialiseerd team onderhoudt en ontwikkelt LCM WWW.INGIM.COM 2 ING INVESTMENT MANAGEMENT

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettolijfrente Voor de periode ná uw pensioendatum Aanvulling van partner- en ouderdomspensioen voor werknemers met een salaris boven het maximum pensioengevend loon. Sinds 1 januari

Nadere informatie

UW MENSEN, UW kapitaal. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten

UW MENSEN, UW kapitaal. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten UW MENSEN, UW kapitaal Beleggingsinformatie 2 Life Cycle beleggen Vrij beleggen Rendement en risico s 4 6 8 Kosten 9 Beleggingsinformatie Hoe werkt het beleggingspensioen van Cappital? In de pensioenregeling

Nadere informatie

De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij

De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij 3 De beschikbare premieregeling In Nederland bestaan grofweg twee categorieën pensioenregelingen: beschikbare premieregelingen enerzijds en middelloon-

Nadere informatie

1. Vragen over het ouderdomspensioen

1. Vragen over het ouderdomspensioen Aegon Uitkerend Beleggingspensioen Veelgestelde vragen 1. Vragen over het ouderdomspensioen Wat heeft invloed op de hoogte van mijn pensioen? De volgende factoren hebben invloed op de hoogte van uw pensioen:

Nadere informatie

Impact overstap van vaste mix op lifecycle mix November 2016

Impact overstap van vaste mix op lifecycle mix November 2016 Impact overstap van vaste mix op lifecycle mix November 2016 Management summary Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel verbeterde premieregeling in de Eerste Kamer zijn vragen gesteld over de financiële

Nadere informatie

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten

Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten artikel Inleiding Reeds geruime tijd wordt een maatschappelijke discussie gevoerd over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel.

Nadere informatie

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015 DC in een Notendop Versie 17 januari 2015 DC voor beginners Denified Contributions/ Beschikbare premie: Niet de aanspraken, maar de premie is de toezegging, premie staat vast, uitkering onzeker. Beschikbare

Nadere informatie

Direct Ingaand Pensioen

Direct Ingaand Pensioen Direct Ingaand Pensioen Een pensioenuitkering die bij u past U heeft een Direct Ingaand Pensioen (van Delta Lloyd) aangekocht van uw opgebouwde pensioen. Hiermee heeft u de uitkering gekozen die bij u

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen Plan

Persoonlijk Pensioen Plan Persoonlijk Pensioen Plan Brochure voor u als werkgever Als werkgever hebt u behoefte aan een betaalbare pensioenregeling. Tegelijkertijd wilt u een regeling die past in een goed arbeidsvoorwaardenbeleid.

Nadere informatie

Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw

Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw Uitgangspunten nettopensioenregeling bpfbouw Algemeen BpfBOUW biedt de nettopensioenregeling aan en voert deze samen met de BeterExcedent-regeling uit. De nettopensioenregeling is een premieovereenkomst

Nadere informatie

Een nieuwe pensioenregeling

Een nieuwe pensioenregeling Een nieuwe pensioenregeling De pensioenregeling van Pensioenfonds voor de Accountancy wordt per 1 januari 2015 aangepast. Het bestuur heeft inmiddels de hoofdlijnen van de nieuwe regeling vastgesteld.

Nadere informatie

Grip op pensioen: Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht

Grip op pensioen: Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht : Hoe halen uw werknemers het beste uit hun pensioenregeling? Wet verbeterde premieregeling nader toegelicht 2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Ondersteun uw werknemers bij hun keuze 13 Wat is de Wet verbeterde

Nadere informatie

Direct Ingaand Pensioen

Direct Ingaand Pensioen Direct Ingaand Pensioen Ruime keuzemogelijkheden voor een pensioenuitkering die bij u past Gaat u binnenkort met pensioen? En hebt u pensioen opgebouwd via uw werkgever, waarbij op uw pensioendatum een

Nadere informatie

ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE

ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE P EN S I O EN M A N T EL B E S C H I K B ARE P R E M I E Regeling vanaf 1 januari 2018 UW MENSEN, UW KAPITAAL SPECIAAL VOOR WTG Cappital: een unieke pensioenregeling

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief Pag. 1/5 P 01.7.54-1112 Brochure voor u als werkgever U wilt het pensioen voor uw werknemers graag goed regelen. Pensioen is voor hen een belangrijke arbeidsvoorwaarde. Maar u wilt er zo min mogelijk omkijken

Nadere informatie

Aanpassingen BPR regeling C&T per 1 januari 2014

Aanpassingen BPR regeling C&T per 1 januari 2014 Aanpassingen BPR regeling C&T per 1 januari 2014 November 2013 Elvin van den Hoek Aanpassing BPR - verlaging fiscaal maximum per 2014 - overgang naar Pensional per 1 jan 2014 Wat is de beschikbare premieregeling

Nadere informatie

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Fondskeuze Zelf Beleggen Persoonlijk Pensioen Plan

Fondskeuze Zelf Beleggen Persoonlijk Pensioen Plan 77-5001-43A 30-07-2010 11:27 Pagina 1 Fondskeuze Zelf Beleggen Persoonlijk Pensioen Plan Toelichting Met dit formulier kunt u de beleggingen in uw ABN AMRO Persoonlijk Pensioen Plan opgeven. Leest u deze

Nadere informatie

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers?

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? De verlenging van uw contract U ontvangt voor de verlenging van de pensioenregeling voor uw werknemers een voorstel voor

Nadere informatie

Vragen en antwoorden rondom verhoging pensioenrichtleeftijd

Vragen en antwoorden rondom verhoging pensioenrichtleeftijd Vragen en antwoorden rondom verhoging pensioenrichtleeftijd Aanpak voor Bewust Pensioen, Comfort Pensioen en Essentie Pensioen Waarom verhoogt Nationale-Nederlanden voor Bewust Pensioen, Comfort Pensioen

Nadere informatie

Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie

Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie Inhoudsopgave Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie van Delta Lloyd Waarom Collectief Defined Contribution? 5 Wat is het? 5 De kracht van

Nadere informatie

152 De Pensioenwereld in 2015

152 De Pensioenwereld in 2015 16 152 De Pensioenwereld in 2015 Ontwikkelingen in de pensioenmarkt 153 Pensioenproducten standaardiseren, gedegen vergelijking blijft noodzakelijk Auteurs: Olivier Roodenburg en Marcel Schep Het pensioenlandschap

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij Delta Lloyd. U bouwt via pensioen bij ons op, zolang u in dienst bent bij deze werkgever. Dit geldt wanneer u 21 jaar of ouder bent. In dit Pensioen

Nadere informatie

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering Agnes Joseph & Miriam Loois Sociale partners en besturen staan nu voor keuzes De Wet Verbeterde Premieregelingen maakt doorbeleggen

Nadere informatie

ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE

ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE ONDERDEEL VAN EEN G E O LI ED E M AC HI NE P EN S I O EN M A N T EL B E S C H I K B ARE P RE M I E Regeling vanaf 1 januari 2017 UW MENSEN, UW KAPITAAL SPECIAAL VOOR WTG Cappital: een unieke pensioenregeling

Nadere informatie

Kernvragen bij een collectieve Pensioen regeling. Voor ondernemers die op zoek zijn naar een pensioenregeling voor hun personeel

Kernvragen bij een collectieve Pensioen regeling. Voor ondernemers die op zoek zijn naar een pensioenregeling voor hun personeel Kernvragen bij een collectieve Pensioen regeling Voor ondernemers die op zoek zijn naar een pensioenregeling voor hun personeel Kernvragen bij een collectieve Pensioenregeling U geeft uw werknemers goede

Nadere informatie

Van Zwitserleven Pensioen Premie Overeenkomst Beleggingen. Naar. Zwitserleven Exclusief Pensioen

Van Zwitserleven Pensioen Premie Overeenkomst Beleggingen. Naar. Zwitserleven Exclusief Pensioen Van Zwitserleven Pensioen Premie Overeenkomst Beleggingen Naar Zwitserleven Exclusief Pensioen EEN PRODUCTVERGELIJKING DOOR MIDDEL VAN DE PRUDENTIETOETS LNBB ACTUARISSEN + PENSIOENCONSULTANTS pagina 1

Nadere informatie

Verstandig beleggen voor een goed pensioen

Verstandig beleggen voor een goed pensioen Verstandig beleggen voor een goed pensioen Brochure Index Lifecycles en Zelf Beleggen voor u als werknemer U hebt een Persoonlijk Pensioen Plan bij Delta Lloyd. Het Persoonlijk Pensioen Plan is een pensioenregeling

Nadere informatie

Beleggingsmogelijkheden Netto Flexioen

Beleggingsmogelijkheden Netto Flexioen Voor pensioenfonds deelnemers 2019 Beleggingsmogelijkheden Netto Flexioen l Via uw werkgever, de Rabobank of een van haar aangesloten ondernemingen, kunt u vrijwillig aanvullend pensioen netto bijsparen

Nadere informatie

Verstandig beleggen voor een goed pensioen

Verstandig beleggen voor een goed pensioen Verstandig beleggen voor een goed pensioen Brochure Actieve Lifecycles en Zelf Beleggen voor u als werknemer U hebt een Persoonlijk Pensioen Plan bij Delta Lloyd. Het Persoonlijk Pensioen Plan is een pensioenregeling

Nadere informatie

Allianz Pensioen Lifecycles

Allianz Pensioen Lifecycles Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Allianz Pensioen Lifecycles Samenstelling en beleggingsschema s actieve en passieve lifecycles 1 Allianz Pensioen Lifecycles Voor de opbouw van pensioenkapitaal

Nadere informatie

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR 1 DE HYBRIDE PENSIOENOPLOSSING VAN PNO MEDIA Voorspelbare kosten voor u als werkgever en voor uw werknemers het beste van

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF (2 augustus 2017)

NIEUWSBRIEF (2 augustus 2017) Korte Grafte 9 7321 ZD Apeldoorn T 055-7851377 F 084-8671670 E info@hertgerspensioenadvies.nl I www.hertgerspensioenadvies.nl NAW NIEUWSBRIEF (2 augustus 2017) Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding...

Nadere informatie

De PPI-markt PENSIOEN ASSET MANAGEMENT GOVERNANCE

De PPI-markt PENSIOEN ASSET MANAGEMENT GOVERNANCE De -markt 1.1. Inleiding Vanaf 2012 is de markt van de Premie Pensioen Instelling () een feit. De voert een zuivere DC-regeling uit en wordt gekenmerkt door een hoge mate van transparantie van het pensioenproduct.

Nadere informatie

De feiten op een rij. De beschikbare premieregeling

De feiten op een rij. De beschikbare premieregeling De feiten op een rij De beschikbare premieregeling De beschikbare premieregeling: de feiten op een rij De beschikbare premieregeling Verzekeraars bieden diverse pensioenregelingen aan, waaraan werknemers

Nadere informatie

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix Persoonlijk Pensioen Plan Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix Met dit formulier stelt u uw risicoprofiel vast en past u aan in welke

Nadere informatie

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Het Persoonlijk Pensioen Plan: verstandig beleggen voor een goed pensioen

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Het Persoonlijk Pensioen Plan: verstandig beleggen voor een goed pensioen Defensieve Lifecycle Neutrale Lifecycle Offensieve Lifecycle Zelf beleggen Verzekeringen 2008 Werkgever en personeel Het Persoonlijk Pensioen Plan: verstandig beleggen voor een goed pensioen Werkgever

Nadere informatie

Generali beleggingsmogelijkheden Generali pensioen

Generali beleggingsmogelijkheden Generali pensioen Generali beleggingsmogelijkheden Generali pensioen informatie voor de deelnemer INHOUDSOPGAVE Algemene informatie over dit document 2 1. Zorgvuldig beleggingsbeleid 3 2. Algemene informatie over een pensioen

Nadere informatie

Deelnemersbrochure Astellas 2019

Deelnemersbrochure Astellas 2019 Deelnemersbrochure Astellas 2019 Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen Een unieke pensioenoplossing: Pensioenopbouw op maat; Altijd online inzage in uw vermogensopbouw. Pensioenopbouw op maat Mijn Pensioen

Nadere informatie

Direct Ingaand Pensioen

Direct Ingaand Pensioen Brochure voor de adviseur Direct Ingaand Pensioen Voor het aankopen van pensioenuitkeringen met vrijkomend kapitaal uit pensioenverzekeringen heeft Delta Lloyd het Direct Ingaand Pensioen. Sinds eind 2016

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

Allianz Direct Ingaand Keuze Pensioen

Allianz Direct Ingaand Keuze Pensioen Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Allianz Direct Ingaand Keuze Pensioen Na uw pensioendatum doorbeleggen Allianz Direct Ingaand Keuze Pensioen Na uw pensioendatum doorbeleggen. Gaat u binnenkort

Nadere informatie

Hoe bouwt u pensioen op? Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Wat krijgt u in onze pensioenregeling niet?

Hoe bouwt u pensioen op? Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Wat krijgt u in onze pensioenregeling niet? U kunt vanaf 1 januari 2015 nettopensioen bij ons opbouwen. In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in deze nettopensioenregeling. Dat is belangrijk om te weten, bijvoorbeeld als u van baan

Nadere informatie

Klant. De Beleggingsvrijheidanalyse is een analyse van de invloed van de verschillende beleggingsprofielen

Klant. De Beleggingsvrijheidanalyse is een analyse van de invloed van de verschillende beleggingsprofielen Klant De Beleggingsvrijheidanalyse is een analyse van de invloed van de verschillende beleggingsprofielen die deelnemers aan de collectieve pensioenregeling hebben op het pensioen en de risico s daarvan.

Nadere informatie

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix Persoonlijk Pensioen Plan Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Index of Profielmix Met dit formulier stelt u uw risicoprofiel vast en past u aan in welke

Nadere informatie

LCP TERzake(n) 2009 MAART 2011 Inzicht in beleggingskosten bij collectieve beschikbare premieregelingen.

LCP TERzake(n) 2009 MAART 2011 Inzicht in beleggingskosten bij collectieve beschikbare premieregelingen. LCP TERzake(n) 2009 MAART 2011 Inzicht in beleggingskosten bij collectieve beschikbare premieregelingen. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Pension Fund Consulting ALM Consulting Actuarial Services

Nadere informatie

Generali Beleggingsmogelijkheden Pensioen

Generali Beleggingsmogelijkheden Pensioen 1. Algemene informatie over dit document Waarom krijgt u dit document U krijgt deze informatie omdat u via uw werkgever deelneemt aan een pensioenregeling bij Generali. In uw pensioenregeling staat hoe

Nadere informatie

De doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie

De doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie Zo denken wij er over is een uitgave van ABP Corporate Communicatie. Voor meer informatie verwijzen wij u naar www.abp.nl. september 2007 ZO DENKEN WIJ ER OVER Collectief versus individueel Juridische

Nadere informatie

Achmea life cycle beleggingen

Achmea life cycle beleggingen Achmea life cycle beleggingen Scheiden. Uw pensioengeld in vertrouwde handen Wat betekent dat voor uw ouderdomspensioen? Interpolis. Glashelder Achmea life cycle beleggingen Als pensioenverzekeraar beleggen

Nadere informatie

Uitgangspunten. Nettopensioenregeling

Uitgangspunten. Nettopensioenregeling Uitgangspunten Nettopensioenregeling Laatst gewijzigd op 20 februari 2015 Uitgangspunten nettopensioenregeling Algemeen De nettopensioenregeling is een vrijwillige regeling, in aanvulling op de basisregeling

Nadere informatie

TrueBlue Beschikbare premieregeling EEN PERSOONLIJKE PENSIOENPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen.

TrueBlue Beschikbare premieregeling EEN PERSOONLIJKE PENSIOENPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen. TrueBlue Beschikbare premieregeling EEN PERSOONLIJKE PENSIOENPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen. April 2018 TrueBlue Beschikbare premieregeling Een goed geregeld pensioen voor jouw werknemers?

Nadere informatie

Verklaring inzake de beleggingsbeginselen

Verklaring inzake de beleggingsbeginselen FOTO invoegen Verklaring inzake de beleggingsbeginselen Januari 2019 Inhoud Inleiding 3 Visie, missie en doelstelling 4 Visie 4 Missie 4 Doelstelling 4 Verdeling van de verantwoordelijkheden 4 De beleggingskeuzes

Nadere informatie

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen?

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen? Veelgestelde vragen DE KORTINGEN Gelden de kortingen op het pensioen per 1-9-2016 en 1-3-2017 voor beide regelingen? Ja, de kortingen gelden zowel voor de middelloon als de CDC regeling, ongeacht het afgesproken

Nadere informatie

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Passief, Ambitieus of Dynamisch

Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Passief, Ambitieus of Dynamisch Persoonlijk Pensioen Plan en Pensioen Continu Plan Risicoprofielbepaler en Fondskeuze Zelf Beleggen Pensioenregeling met beleggingsvorm Passief, Ambitieus of Dynamisch Met dit formulier stelt u uw risicoprofiel

Nadere informatie

Startbrief. 1. Algemeen. Waardeoverdracht. Informatie die u geeft. Wanneer bent u deelnemer in de Basisregeling?

Startbrief. 1. Algemeen. Waardeoverdracht. Informatie die u geeft. Wanneer bent u deelnemer in de Basisregeling? Startbrief Deze startbrief bestaat uit 3 delen: Algemeen, Basisregeling en Plusregeling. 1. Algemeen Uw werkgever: Tentoo Collective Freelance & Flex B.V. Uw pensioenuitvoerder: ABN AMRO Pensioenen Soort

Nadere informatie

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers?

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? De verlenging van uw contract U ontvangt voor de verlenging van de pensioenregeling voor uw werknemers een voorstel voor

Nadere informatie

TrueBlue Beschikbare Premieregeling EEN PERSOONLIJKE SPAARPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen.

TrueBlue Beschikbare Premieregeling EEN PERSOONLIJKE SPAARPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen. TrueBlue Beschikbare Premieregeling EEN PERSOONLIJKE SPAARPOT VOOR ELKE WERKNEMER. Met collectieve voordelen. TrueBlue Beschikbare Premieregeling Een goed geregeld pensioen voor jouw werknemers? Dit is

Nadere informatie

PNO NETTO PENSIOEN REGELING

PNO NETTO PENSIOEN REGELING PNO NETTO REGELING INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR 1 VOOR WERKNEMERS MET EEN SALARIS HOGER DAN 107.593 Het is sinds 1 januari 2015 niet meer mogelijk fiscaal vriendelijk

Nadere informatie

Pensioenwijzigingen 2014-2015. Resultaten enquête

Pensioenwijzigingen 2014-2015. Resultaten enquête Pensioenwijzigingen 2014-2015 Resultaten enquête Hierbij treft u de resultaten aan van de enquête die Aon Hewitt in april-mei 2014 heeft gehouden onder 2000 werkgevers. De vraagstelling ging over zowel

Nadere informatie

ICK Beschikbare Premieregeling

ICK Beschikbare Premieregeling ICK Beschikbare Premieregeling Uitleg over een nieuwe de regeling van bedrijfstakpensioenfonds ICK 30 mei 2013 Diede Panneman Rutger van Asselt ' Copyright 2012 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie

Nadere informatie

Bedrijven met één of meer werknemers. Beschikbare premieregeling (premieovereenkomst). Netto staffel 2: 2%, 2,5%, 3% of 4% rekenrente.

Bedrijven met één of meer werknemers. Beschikbare premieregeling (premieovereenkomst). Netto staffel 2: 2%, 2,5%, 3% of 4% rekenrente. Productinformatie Zwitserleven Exclusief Pensioen Deze productinformatie is geldig voor overeenkomsten met een ingangsdatum vanaf 1 juli 2017. Zwitserleven heeft het recht om op ieder moment deze productinformatie

Nadere informatie

ALLIANZ PENSIOEN LIFECYCLES. Samenstelling en beleggingsschema s actieve en passieve lifecycles

ALLIANZ PENSIOEN LIFECYCLES. Samenstelling en beleggingsschema s actieve en passieve lifecycles ALLIANZ PENSIOEN LIFECYCLES Samenstelling en beleggingsschema s actieve en passieve lifecycles ALLIANZ PENSIOEN LIFECYCLES Voor de opbouw van pensioenkapitaal beleggen we de pensioenpremie in beleggingsfondsen.

Nadere informatie

Webinar Aegon PPI: Life Cycles

Webinar Aegon PPI: Life Cycles Webinar Aegon PPI: Life Cycles Chantal Hoet, Herialt Mens & Jacob Vijverberg Den Haag, 9 november 2017 Aegon PPI: Life Cycles 2 Agenda Vergelijkingsonderzoek Beleggingsresultaten Aegon PPI Verdeling beleggingen

Nadere informatie

Te behalen uitkering varieert bij DC-pensioen sterker dan bij DB

Te behalen uitkering varieert bij DC-pensioen sterker dan bij DB date: 23.06.2014 place: Amsterdam Te behalen uitkering varieert bij DC-pensioen sterker dan bij DB Frank van Alphen, FD media Het verschil tussen de uitkering in een pessimistisch en een optimistisch scenario

Nadere informatie

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers?

Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? Verlenging van uw pensioencontract: wat verandert er voor u en voor uw werknemers? De verlenging van uw contract U ontvangt voor de verlenging van de pensioenregeling voor uw werknemers een voorstel voor

Nadere informatie

Versobering van de fiscale pensioenopbouw

Versobering van de fiscale pensioenopbouw Versobering van de fiscale pensioenopbouw 1. Hoofdlijnen van het wetsvoorstel Als het aan het kabinet ligt, dan wordt het Witteveenkader op drie manieren aangepast: verhoging van de pensioenrichtleeftijd,

Nadere informatie

PENSIOEN ACTIE- EN AANDACHTSPUNTEN Hans Kennis. 24 september 2015

PENSIOEN ACTIE- EN AANDACHTSPUNTEN Hans Kennis. 24 september 2015 PENSIOEN ACTIE- EN AANDACHTSPUNTEN Hans Kennis 24 september 2015 Pensioen ALGEMEEN 1 e pijler OVERHEID AOW ANW 2 e pijler WERKGEVER Pensioen 3 e pijler ZELF Lijfrente Banksparen 2 Een jaar geleden... Pensioen

Nadere informatie