Onderzoek naar kosten, rendement en risico in collectieve DC-producten

Transcriptie

1 LIFECYCLE PENSIOEN 2019 Onderzoek naar kosten, rendement en risico in collectieve DC-producten 3 juni 2019

2 Samenvatting Lifecycle Pensioen 2019 Aanbod Lifecycle producten worden continu doorontwikkeld. Vanwege het voorsorteren op doorbeleggen zijn er sinds 2017 veel extra keuzemogelijkheden. De verschillen tussen uitvoerders blijven groot. Ook zien we een verdere verduurzaming van producten. Er valt echt wat te kiezen door de werkgever, de OR en door de deelnemers zelf. Rendement en kosten De kosten vermogensbeheer 2018 variëren bij default risicoprofielen tussen 0,30% en 0,65%. De nettorendementen 2018 laten een grote spreiding zien: voor jongeren tussen -9% en -3%, richting pensioendatum tussen -2% en 2%. Over 5 jaar gemeten ( ) is er 3,5% verschil tussen het hoogste en het laagste jaarlijks nettorendement. Risico s Bij default profielen zijn er grote verschillen in de mate van risico. Voor jongeren wordt 70%-95% in zakelijke waarden belegd, voor ouderen 5%-40%. Er zit 25% verschil in renteafdekking 15 jaar voor de pensioendatum, oplopend tot 65% op pensioendatum. Tot 15 jaar voor de pensioendatum wordt tussen 0% en 85% valutarisico gelopen, daarna vindt afbouw plaats tot maximaal 20% niet-euro beleggingen. Doorbeleggen Binnen het huidige aanbod aan variabele uitkeringen is de uitkering in 2019 circa 1% tot 9% lager ten opzichte van de uitkering in De informatievoorziening over (voorsorteren op) doorbeleggen laat te wensen over. De complexiteit en de financiële impact voor de deelnemer vragen om professionele ondersteuning. 2

3 Inhoudsopgave Beschikbare premieregelingen ( DC-regelingen ) worden steeds vaker gebruikt om de pensioentoezegging aan werknemers vorm te geven. Binnen deze regelingen is het beleggingsbeleid vormgegeven door lifecycle-beleggen. In deze rapportage geven we een overzicht van collectieve DC-producten bij een selectie van pensioenuitvoerders die actief zijn in de Nederlandse DC-pensioenmarkt. 1.0 Inleiding Inzicht in lifecycles 5 Kosten vermogensbeheer Gerealiseerd nettorendement Beleggingsmix Renteafdekking Valutarisico 3.0 Doorbeleggen na de pensioendatum 13 Beleggingsmix Rendementen Advisering over doorbeleggen 4.0 Andere aandachtspunten Disclaimer 18

4 1.0 Inleiding Bij DC-regelingen wordt een premie toegezegd door de werkgever en liggen de pensioenrisico s bij de deelnemers. Afhankelijk van het risico dat een deelnemer wil en kan lopen zal hij keuzes moeten maken uit de vele mogelijkheden die de DCproducten bieden. Bij aanvang kan een profiel gekozen moeten worden: neutraal, of toch meer defensief of offensief? En richting de pensioendatum kan voorgesorteerd worden op doorbeleggen vanaf die datum. Het streven is een zo hoog mogelijk pensioen, maar met een acceptabel risico dat het pensioen lager kan uitvallen. Informatie van 10 pensioenuitvoerders Verzekeraars PPI s Voor DC-deelnemers is het essentieel om goede informatie beschikbaar te hebben over de hoogte van het verwachte pensioen en de spreiding daarvan als het mee of tegenzit. Dat stelt deelnemers in staat om de juiste keuze te maken. Het rapport Lifecycle Pensioen 2019 geeft op hoofdlijnen inzicht in producten die beschikbaar zijn op de Nederlandse DCpensioenmarkt. Voor het maken van de juiste keuzes door werkgevers, ondernemingsraden en deelnemers is meer kennis nodig toegespitst op de specifieke situatie. Met onze gedetailleerde kennis van de DC-markt zijn wij u daarbij graag van dienst. APF Bij de analyse over 2018 zijn ook meegenomen: Aegon PPI, Cappital, Centraal Beheer Achmea, Delta Lloyd en NN PPI 4

5 2.0 Inzicht in lifecycles Opzet rapport: realisatie in 2018 en huidig aanbod Realisatie 2018 Wij hebben de producten van 13 pensioenuitvoerders onderzocht met betrekking tot Hierbij keken wij naar de ingehouden kosten en het gerealiseerde nettorendement. Op basis van onze onderzoeken uit voorgaande jaren presenteren wij ook het jaarlijkse nettorendement over de periode Productaanbod mei 2019 Pensioenproducten worden continu doorontwikkeld. In ons onderzoek hebben we gekeken naar het huidige productaanbod, inclusief reeds aangekondigde wijzigingen. In dit rapport presenteren we informatie over het gehanteerde beleggingsbeleid, uitgesplitst naar drie risico s: het zakelijke waardenrisico, het (nominale) renterisico en het valutarisico. Uitleg bij de grafieken Voor de onderzochte grootheden zijn het minimum, de mediaan 1) en het maximum per leeftijd vastgesteld. De getoonde lijnen horen dus niet per se bij één pensioenuitvoerder. De resultaten worden getoond voor de default lifecycles en de default risicoprofielen. Geregeld gaan wij ook in op kenmerken van de meest offensieve en de meest defensieve risicoprofielen. 1) We hebben alle uitkomsten gesorteerd van laag naar hoog; de mediaan betreft de middelste uitkomst. 5

6 2.1 Kosten vermogensbeheer 2018 Redelijk stabiel in vergelijking met 2017 Jaarlijkse kosten vermogensbeheer (OCF+) tot de pensioendatum 0,7% 0,6% OCF De Ongoing Charges Figure betreft de kosten vermogensbeheer binnen beleggingsfondsen. 0,5% 0,4% 0,3% 0,2% maximum OCF+ Voor een beter beeld hebben wij deze OCF gecorrigeerd voor: de extra beheervergoeding die een pensioenuitvoerder in rekening brengt; en de kortingen die een pensioenuitvoerder geeft op de OCF. 0,1% 0,0% 40 mediaan minimum Jaren tot pensioendatum Historie De mediaan OCF+ is de afgelopen jaren gedaald van circa 0,8% (2008) naar circa 0,4% (2017). Richting de pensioendatum liep de OCF+ iets af. De mediaan OCF+ lag in 2018 op circa 0,43%. Het verschil tussen de hoogste en de laagste OCF+ is circa 0,35% per jaar, iets aflopend richting pensioendatum. Een kostenverschil van 0,35% per jaar gedurende 40 jaar geeft circa 5% verschil in pensioenkapitaal. De OCF+ bij de meest offensieve en de meest defensieve profielen zijn van een vergelijkbaar niveau. 6

7 2.2 Publicatie van nettorendementen 2018 Bevindingen en aanbevelingen Niet alle pensioenuitvoerders publiceren de door hen gerealiseerde lifecycle rendementen. De rendementen zijn soms lastig te vinden op de websites van de pensioenuitvoerders. Niet altijd is vermeld of het rendement bruto of netto is. Soms wordt het rendement gepubliceerd na aftrek van de aanvullende beheerkosten. Uitvoerders laten niet weten met welke pensioenleeftijd is gerekend bij het bepalen van het nettorendement. Zowel 67 jaar als 68 jaar kwamen vaker voor. Uitvoerders hanteren niet dezelfde rekenmethodiek ter vaststelling van het rendement. Bij het narekenen van rendementen kwamen we bij een uitvoerder voor diverse leeftijden en profielen uit op een significant lager rendement. Het verschil kon niet verklaard worden door de uitvoerder. Naar aanleiding van ons onderzoek naar de gepubliceerde lifecycle rendementen en onze steekproefcontrole doen wij de volgende aanbevelingen. Publiceer de gerealiseerde rendementen voor een aantal verschillende leeftijden en vermeld deze op een logische plaats op de website. Publiceer het rendement na aftrek van de OCF. Vermeld het expliciet als er kortingen en/of aanvullende beheerkosten zijn meegenomen. Vermeld het rendement voor een bedrag dat gedurende het gehele kalenderjaar is belegd. Vermeld op basis van welke pensioenleeftijd het rendement is berekend. 7

8 2.2 Gerealiseerd nettorendement 2018 Slecht jaar voor met name jongeren, weer grote verschillen Gerealiseerd nettorendement 2018 Nettorendement Historie Het nettorendement is gecorrigeerd met het verschil tussen OCF en OCF+, voor beter inzicht in het feitelijk behaalde rendement. Er zijn grote verschillen in nettorendement waarneembaar voor fondsen met ogenschijnlijk hetzelfde risicoprofiel. In 2017 was het gemiddelde rendement tot circa 20 jaar voor pensioendatum ruim 7%, met een bandbreedte van 4% tot 14% was een slecht beleggingsjaar; alleen de laatste jaren voor pensioendatum was het rendement vaak positief. Het verschil tussen hoogste en laagste nettorendement is circa 6%, richting pensioendatum aflopend naar circa 4%. Elk procent rendementsverschil gedurende 40 jaar geeft circa 17% verschil in pensioenkapitaal. Het meest offensieve risicoprofiel had een vergelijkbaar rendement, het meest defensieve had een 1% hoger rendement. 8

9 2.2 Gerealiseerd nettorendement jaarsperiode gemiddeld circa 5,5%, bandbreedte 3,5% Gerealiseerd jaarlijks nettorendement jaars rendement Een meerjaarsperiode geeft een beter beeld van de beleggingsperformance. 9 uitvoerders Van 9 pensioenuitvoerders zijn de meerjarige nettorendementen bekend. Historie Over de periode was het nettorendement in de mediaan nog circa 8% per jaar. Het verschil tussen het hoogste en het laagste 5-jaars gemiddelde nettorendement bedraagt circa 3,5% per jaar. Gedurende de laatste 15 jaar voor pensioendatum wisselend beeld, eerst afnemend en daarna weer oplopend verschil. De verschillen tussen pensioenuitvoerders kunnen (deels) ontstaan door een meer of minder risicovolle beleggingsmix. Sommige uitvoerders scoren in beginjaren bovengemiddeld en richting pensioendatum juist ondergemiddeld. 9

10 2.3 Beleggingsmix 2019 Bij vaste uitkeringen geen significante wijzigingen t.o.v Percentage zakelijke waarden Zakelijke waarden Dit betreft met name beleggingen in aandelen, vastgoed en grondstoffen. Rendement en Risico Default Historie Zakelijke waarden leveren in theorie de grootste bijdrage aan het rendement, maar ook aan het risico. Default is voorsorteren op vaste uitkering. Één pensioenuitvoerder heeft variabele uitkering (doorbeleggen) als default. In de afgelopen jaren zagen we een trend naar mixen met meer zakelijke waarden. Vorig rapport: tot 20 jaar voor pensioendatum 60-95% in zakelijke waarden; richting pensioendatum 0-30%. Tussen de default lifecycles zijn behoorlijke verschillen in zakelijke waarden risico te zien. De start van de afbouw van zakelijke waarden vertoont grote spreiding, evenals de eindpositie. De 40% zakelijke waarden vlak voor de pensioendatum betreft een uitvoerder die doorbeleggen als default heeft. De meest offensieve / defensieve risicoprofielen bevatten gemiddeld circa 10% meer / minder zakelijke waarden. 10

11 2.4 Renteafdekking 2019 Grote verschillen in mate van renteafdekking Renteafdekking tot de pensioendatum Renterisico Een hogere of lagere marktrente op de pensioendatum leidt tot een hoger respectievelijk lager pensioen. Renteafdekking Het renterisico wordt verminderd door de vastrentende waarden meer af te stemmen op het aan te kopen pensioen. Historie Vorig rapport: renterisico vlak voor de pensioendatum 70% tot 100% afgedekt. Het aanvangsmoment van de opbouw van renteafdekking vertoont grote spreiding, evenals de eindpositie. Rond 10 jaar voor de pensioendatum ligt de renteafdekking tussen circa 5% en 50%. Op de pensioendatum varieert de renteafdekking van 35% tot circa 100%. De 35% afdekking vlak voor de pensioendatum betreft een uitvoerder die doorbeleggen als default heeft. 11

12 2.5 Valutarisico 2019 Ook grote verschillen in mate van valutarisico Percentage beleggingen met valutarisico Valutarisico Beleggingen vinden wereldwijd plaats in diverse vreemde valuta, terwijl de pensioenuitkering vastgesteld is in euro s. Risicoafdekking Het valutarisico wordt soms afgedekt. Uitvoerders maken hierbij een afweging tussen kosten en risico. Richting pensioendatum vindt renteafdekking vaak plaats via staatsobligaties in euro, waardoor het valutarisico ook automatisch minder wordt. Tot circa 20 jaar voor de pensioendatum heeft gemiddeld circa 55% van beleggingen valutarisico (na afdekking). Er geldt een grote variatie ten opzichte van de mediaan: -55% tot +30%. Eén uitvoerder heeft het risico volledig afgedekt. Vervolgens zien we een geleidelijke afbouw richting pensioendatum naar gemiddeld 10% van de beleggingen in niet-euro (na afdekking). 12

13 3.1 Beleggingsmix 2019 bij doorbeleggen Voor de pensioendatum: voorsorteren op vast of variabel pensioen Percentage zakelijke waarden (voorsorteren vast pensioen) Percentage zakelijke waarden (voorsorteren variabel pensioen) Dit betreffen de default lifecycles van 8 uitvoerders met het default risicoprofiel gericht op vast pensioen. Het percentage zakelijke waarden vlak voor de pensioendatum varieert van 0% tot circa 30%. Dit betreffen dezelfde 8 pensioenuitvoerders met 44 risicoprofielen gericht op (deels) variabel pensioen. Het percentage zakelijke waarden vlak voor de pensioendatum varieert van circa 15% tot 80%. 13

14 3.1 Beleggingsmix 2019 Na de pensioendatum: (deels) doorbeleggen Percentage zakelijke waarden bij doorbeleggen Bij doorbeleggen wordt het kapitaal deels (0% - 85%) gebruikt voor een vaste uitkering. Het resterende kapitaal (15% - 100%) wordt doorbelegd. Het doorbelegde deel blijft belegd in een mix van zakelijke waarden / vastrentende waarden (variërend van 31% / 69% tot 83% / 17%) Bij één uitvoerder wordt het doorbelegde deel alsnog na 20 jaar gegarandeerd ingekocht. Bij andere uitvoerders wordt levenslang doorbelegd. De figuur laat zien voor welk deel van het pensioenkapitaal op pensioendatum in zakelijke waarden wordt doorbelegd. Er wordt hierbij rekening gehouden met het deel van het kapitaal waarvoor een vaste uitkering wordt aangekocht. Voorbeeld: indien 50% van kapitaal wordt doorbelegd in een mix 60% zakelijke waarden / 40% vastrentende waarden, dan wordt er 50% x 60% = 30% belegd in zakelijke waarden. De figuur betreft een samenvatting van 37 doorbelegprofielen die bij de 5 pensioenuitvoerders beschikbaar zijn. Er is een groot verschil in zakelijke waarden risico: het percentage zakelijke waarden ligt grofweg tussen 10% en 70%. 14

15 3.2 Rendementen doorbeleggen Lagere uitkeringen in 2019 door slecht beleggingsjaar 2018 Pensioenuitkering bij doorbeleggen Bij doorbeleggen kan de pensioenuitkering van jaar tot jaar variëren. PU-7 PU-6 PU-5-1,4% Uitkering 2018 Uitkering ,6% -6,9% Voor zeven producten (van vijf uitvoerders) hebben wij ingeschat hoe de pensioenuitkering in 2019 zich verhoudt tot de uitkering in 2018, als een 68-jarige deelnemer op 1 januari 2018 zou hebben gekozen voor zoveel mogelijk doorbeleggen. PU-4-0,9% PU-3-1,0% PU-2-3,8% PU-1-8,8% 75% 100% Uitkering t.o.v. vastgestelde uitkering Wij hebben met name gekeken naar het effect van het nettorendement in 2018 en met een eventueel ingerekende daling van de uitkering. Indien resultaten worden gespreid, dan is alleen het feitelijk verwerkte resultaat meegenomen. Indien een uitkering pas in de loop van 2019 wordt aangepast dan hebben wij de verwachte aanpassing meegenomen. Ten slotte hebben we bepaald hoe de uitkeringen zich verhouden tot een vaste, gegarandeerde uitkering aangekocht op 1 januari In 2018 is over het beleggingsdeel door de uitvoerders een nettorendement gemaakt variërend van -5,8% tot +0,5%. Volgens onze inschattingen is bij alle producten de uitkering 2019 lager dan in 2018, variërend van -8,8% tot -0,9%. Bij producten met een ingerekende daling, die bij de start daardoor resulteerden in een hogere uitkering, is de uitkering in 2019 nog steeds hoger dan de vaste, gegarandeerde uitkering. 15

16 3.3 Advisering over doorbeleggen Variabel pensioen vereist professioneel advies Sinds september 2016 is het via de Wet verbeterde premieregeling mogelijk gemaakt om door te beleggen na de pensioendatum. Het aantal deelnemers dat kiest voor een variabel pensioen zal naar verwachting toenemen. Uit recent onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) blijkt dat deelnemers niet altijd de juiste keuzes maken. Gesteld wordt dat de keuzebegeleiding van deelnemers voorafgaand aan pensionering moet verbeteren. De AFM en het Verbond van Verzekeraars hebben naar aanleiding van dit onderzoek aanbevelingen gedaan om het doorbeleggen beter te positioneren. De complexiteit van de aangeboden producten en de vele keuzemogelijkheden zijn een grote uitdaging. Dat geldt zeker voor de deelnemer zelf, terwijl het voor de deelnemer gaat om een keuze die grote financiële gevolgen kan hebben. Het risico dat een deelnemer hierbij kan en wil lopen is essentieel voor zijn uiteindelijke keuze. Deze keuze is door steeds meer werkgevers - door een overgang van gegarandeerd pensioen naar een beschikbare premieregeling - bij de deelnemer neergelegd. We zien steeds meer dat werkgevers een professioneel advies bij pensioeningang faciliteren voor hun werknemers. Met het oog op de complexiteit zijn wij ook van mening dat een professioneel advies verplicht gesteld zou moeten worden, tenzij een deelnemer kan motiveren waarom dat in zijn specifieke situatie niet nodig is. 16

17 4.0 Andere aandachtspunten LCP beoordeelt ook andere aspecten van DC-producten Aandacht voor duurzame beleggingsfondsen neemt toe Pensioenuitvoerders bieden steeds meer duurzame lifecycles aan, als aanvulling op of als vervanging van standaard lifecycles. LCP analyseert de kenmerken van deze lifecycles waarin maatschappelijk verantwoord wordt belegd, zodat dit criterium desgewenst meegenomen kan worden bij de selectie van een (nieuwe) pensioenuitvoerder. Dividendlekkage Niet alle pensioenuitvoerders hebben hun beleggingen zo ingericht dat zij de ingehouden dividendbelasting volledig kunnen terugvorderen. In dat geval wordt rendement misgelopen door de deelnemer. Daarom is het nuttig om inzicht te hebben voor welke pensioenuitvoerders dit speelt en in welke mate. LCP monitort het beleid van de verschillende uitvoerders op dit aspect. Actief / passief beheer Veel pensioenuitvoerders kennen passieve beleggingsfondsen waarbij zoveel mogelijk een bepaalde benchmark wordt gevolgd. Ook actief vermogensbeheer komt voor, waarbij wordt geprobeerd om zo n benchmark te verslaan. LCP analyseert in hoeverre de actief beheerde fondsen de daarvoor gemaakte extra kosten goedmaken met outperformance. 17

18 5.0 Disclaimer Deze rapportage betreft het LCP onderzoek Lifecycle Pensioen De informatie in dit document is gebaseerd op gegevens die op ons verzoek door pensioenuitvoerders aangeleverd zijn. Deze gegevens hebben wij steekproefsgewijs gecontroleerd. Indien bij een pensioenuitvoerder geen default lifecycle en/of risicoprofiel van toepassing is, dan hebben wij ten behoeve van deze rapportage zelf een default aangewezen. Voor BeFrank en Nationale Nederlanden betreft dit de passieve (neutrale) variant, voor Centraal Beheer APF de neutrale variant met duratie 9 en voor Lifesight het gemiddelde van haar lifecycles. Bij AegonCappital hebben wij de proposities van Aegon Asset Management en TKP Investments als twee producten gezien. De realisatie 2018 bij BeFrank en Delta Lloyd is gebaseerd op de ambitieuze respectievelijk de passieve lifecycle. Indien bij een pensioenuitvoerder variabele kosten of kortingen worden gehanteerd (bijvoorbeeld op basis van premievolume of belegd vermogen), dan hebben wij voor deze variabele kosten / kortingen een percentage gekozen uit de door de pensioenuitvoerder opgegeven bandbreedtes. Onze keuze hebben we gebaseerd op onze ervaringen in de praktijk en de ontvangen informatie van de pensioenuitvoerders. Dit rapport en de daarin gegeven informatie mag niet worden beschouwd als een advies van LCP of een aanbeveling voor een bepaald DC-product of een pensioenuitvoerder. Dit rapport mag gereproduceerd worden in zijn geheel of in delen, zonder toestemming vooraf, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Aan dit document kunnen geen rechten ontleend worden. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V

19 LCP Netherlands Lifecycle Pensioen 2019 Johan van Soest Bram van den Langenberg Linda van Houten Senior Consultant Actuary Consultant - Actuary Actuarial Specialist Johan.vanSoest@lcpnl.com Bram.vandenLangenberg@lcpnl.com Linda.vanHouten@lcpnl.com Lane Clark & Peacock (LCP) is een onafhankelijk actuarieel adviesbureau. LCP heeft vestigingen in Londen, Winchester, Dublin en Utrecht. LCP Netherlands B.V. is een zelfstandige vestiging in Nederland, werkend onder licentie. Lane Clark & Peacock LLP London, UK Tel: +44 (0) enquiries@lcp.uk.com Lane Clark & Peacock LLP Winchester, UK Tel: +44 (0) enquiries@lcp.uk.com Lane Clark & Peacock Ireland Limited Dublin, Ireland Tel: +353 (0) enquiries@lcpireland.com Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Utrecht, Netherlands Tel: +31 (0) info@lcpnl.com