Samenwerken met behoud van identiteit

Transcriptie

1 FARID KABBAJ, DIRECTOR INVESTMENT STRATEGY & SOLUTIONS Samenwerken met behoud van identiteit Efficiënt samen beleggen: de toekomst voor pensioenfondsen

2 De zoektocht naar slimme samenwerkingsverbanden Hoe kunnen pensioenfondsen efficiënt samenwerken op beleggingsgebied zonder verlies van de eigen identiteit? INLEIDING De consolidatie in de pensioensector is al langere tijd gaande, door een diversiteit aan redenen. Doordat veel pensioenfondsen vooral gekozen hebben voor aansluiting bij een BPF, of overgegaan zijn naar een verzekerde regeling of PPI, bestaan er anno 2016 nog circa 300 pensioenfondsen. Voor nog te consolideren pensioenfondsen zijn deze oplossingen echter vaak niet aantrekkelijk, omdat zij gepaard gaan met verlies van de eigen identiteit van het pensioenfonds. Met identiteit doelen we hier op het eigen risicorendementsprofiel, gebaseerd op de unieke karakteristieken van een pensioenfonds. Vandaar de zoektocht naar een andere manier van samenwerking tussen pensioenfondsen. Recentelijk hebben we nieuwe samenwerkingsverbanden zien ontstaan. Het Algemeen Pensioenfonds (APF) heeft momenteel de meeste tractie, maar ook lichtere varianten als het Samenwerkingsverband Pensioenfondsen (SPF) en het Coöperatief Pensioenfonds (CPF) zijn het vermelden waard. In dit artikel gaan we in op de rol van het beleggingsbeleid en de fiduciair manager binnen deze samenwerkingsverbanden. Hierbij staat de vraag centraal hoe de doelstellingen behaald kunnen worden met behoud van identiteit. Wij stellen een raamwerk voor met een aantal gezamenlijke bouwstenen waar iedere participant naar eigen inzicht gebruik van maakt. Dit raamwerk kan de basis vormen van elk type samenwerking. STANDAARDISATIE VERSUS IDENTITEIT Ongeacht de samenwerkingsvorm, kunnen er op het gebied van beleggingsbeleid zeker voordelen behaald worden (mits een goed werkend, gezamenlijk coördinatiebureau is ingericht). Voornamelijk door kostenreductie, de inrichting van de governancestructuur en het hanteren van een best practice. Een ander aspect dat niet uit het oog verloren mag worden is de mogelijke verhoging van de kwaliteit van de geleverde diensten van derden. Immers door het gezamenlijke coördinatiebureau is er continu toezicht op de geleverde diensten. Echter, in hoeverre de kwaliteit verbetert, dan wel de kostenreductie slaagt, valt of staat met de uitwerking ervan. Voor het behalen van kostenvoordelen moet serieus werk gemaakt worden van standaardisatie. Als elke participant een volledig eigen beleggingsbeleid blijft volgen, blijft de samenwerking beperkt tot een soort gezamenlijke denktank. Aan de andere kant betekent een volledige standaardisatie, dus gelijktrekking van het beleggingsbeleid, het verlies van identiteit op beleggingsgebied. Maar in hoeverre is men bereid om bijvoorbeeld een gezamenlijke risicotolerantie te hanteren? Dit negeert de specifieke dekkingsgraad en de specifieke verplichtingen van de participanten (jonge of oude populatie). Russell Investments // Samenwerken met behoud van identiteit 2

3 DE 4 BELANGRIJKSTE STUURFACTOREN VAN HET RISICO-RENDEMENTSPROFIEL Bij de bepaling van de balans tussen standaardisatie en behoud van identiteit op beleggingsgebied, draait het om het gewenste specifieke risico-rendementsprofiel van elk pensioenfonds. Hierin komen alle kernfactoren samen; de verplichtingen, beleggingen, investment beliefs, ESG beleid en risicotolerantie. Binnen de beleggingsportefeuille zijn er vier belangrijke stuurfactoren van het specifieke risico-rendementsprofiel. 1. De matchingportefeuille geeft de aansluiting naar de specifieke verplichtingen van een fonds. Het verhogen en verlagen van de hedge ratio is een belangrijk instrument om risico te sturen. 2. De rendementsportefeuille bestaat uit een aantal beleggingscategorieën waarbij een optimaal risicorendementsprofiel wordt nagestreefd door gebruik van diversificatie. Op het moment dat de strategische asset allocatie is bepaald, is het vanuit het ALM perspectief te zien als 1 portefeuille. 3. De verschillende bewegende delen binnen de beleggingsportefeuille worden aan elkaar geknoopt via het balansmanagement. Hierbij wordt de verhouding tussen matching en return en de hedge ratio afgestemd op het specifieke risicoprofiel van het fonds. Ook worden tilts aangebracht op basis van de economische omgeving. 4. Als laatste moeten de capaciteiten, infrastructuur en governance aanwezig zijn om de strategie op dagbasis te implementeren. Met de huidige regelgeving en onzekerheid op de markten is dat niet makkelijk. Als het pensioenfonds deze bouwstenen kan bepalen, en dus in control is van het risico-rendementsprofiel, is hiermee de identiteit van het pensioenfonds op beleggingsgebied behouden en biedt dit een raamwerk voor samenwerking. PRAKTIJKERVARINGEN De theorie van het raamwerk lijkt goed uitgedacht, maar hoe werkt dit in de praktijk? Als we kijken naar onze buren in het Verenigd Koninkrijk en Ierland, blijkt deze samenwerkingsvorm op beleggingsgebied al even te bestaan. Momenteel participeren meer dan 35 kleine en middelgrote pensioenfondsen in een samenwerkingsvorm op een gezamenlijk platform van Russell Investments. Deze verschillende fondsen maken ieder op hun eigen manier gebruik van de verschillende bouwstenen. Het raamwerk kenmerkt zich door: Het balansrisico wordt vooral bepaald door de verhouding tussen de matching- en return-portefeuille en de rentehedge ratio. Je kunt dus in principe dezelfde model rendementsportefeuille gebruiken voor alle participanten. Binnen deze structuur hebben de participanten de keuze tussen drie modelportefeuilles, maar eigenlijk gebruikt iedereen dezelfde portefeuille. Om het risicoprofiel aan te passen is het makkelijker om iets meer of iets minder naar de matching portefeuille te alloceren. Het balansmanagement stoelt op een raamwerk dat voor elke participant gelijk is; ook wel een flight path genoemd. Bijvoorbeeld, als de dekkingsgraad een bepaalde trigger raakt vindt er derisking plaats. De parameters zijn echter voor elke participant anders, waarbij gekozen wordt welke triggers worden gebruikt en hoeveel risico er per trigger wordt afgebouwd. Informatievoorziening en educatie spelen een belangrijke rol. Zo is er, zeker voor Engelse begrippen, een uitgebreide rapportage waar risicomanagement een prominente rol speelt. Tijdens kwartaalbijeenkomsten voor bestuurders, gaan we in op recente ontwikkelingen en managers van de onderliggende strategieën. Dit geeft bestuurders de kans om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren. Er worden ook regelmatig trainingssessies voor bestuurders opgezet. Russell Investments // Samenwerken met behoud van identiteit 3

4 Matching Portefeuille De matching portefeuille geeft de aansluiting naar de verplichtingen en is dus per definitie specifiek per participant. Vanwege de hogere flexibiliteit ligt in de meeste gevallen een segregated accountoplossing voor de hand. Voor de kleinere fondsen zijn LDI fondsen echter ook een prima oplossing. Gezien de hoge mate van maatwerk van de verschillende matching portefeuilles, zal samenwerking op dit gebied niet de grootste besparing opleveren. Maar door de keuze voor een gezamenlijke methodologie en leverancier valt hier toch een efficiëntieslag te behalen. Ook op het gebied van best practice. Voor de totale structuur is het belangrijk dat er een naadloze aansluiting is, zodat indien nodig snel geschakeld kan worden. De impact van het verhogen en verlagen van de hedge ratio op de dekkingsgraadvolatiliteit is enorm, dus dit instrument moet zonder vertraging ingezet kunnen worden. Het ligt in de lijn der verwachting dat een groot gedeelte van de bestaande beleggingen in de matchingportefeuille over kunnen worden gebracht naar de nieuwe structuur, zodat de transitiekosten laag kunnen blijven. Rendementsportefeuille Voor de rendementsportefeuille is het aan te raden om te werken met een gezamenlijke modelportefeuille. Deze bestaat idealiter uit een aantal fondsen voor gemene rekening, gezien de fiscale voordelen. Ieder samenwerkingsverband kan units in deze onderliggende fondsen aankopen en zo haar eigen versie van de modelportefeuille samenstellen en implementeren. De modelportefeuille, en daarmee de onderliggende fondsen, worden aangestuurd op basis van een rendementsdoelstelling, in combinatie met een risicobudget en een kostenbudget. Binnen dit raamwerk proberen we de hoogste Sharp ratio te behalen. Hier komt een Strategische Asset Allocatie (SAA) uit voort, waarbij voor de invulling een combinatie van actief, passief en smart beta kan worden gebruikt. Eén van de hulpmiddelen hierbij is alpha mapping. Bij deze techniek wordt, voor elk van de verschillende beleggingscategorieën, de alpha potentie en de bijkomende kosten bepaald. De SAA kan zo op de meest efficiënte wijze worden ingevuld. Op het gebied van verantwoord beleggen kan binnen de modelportefeuille een gemeenschappelijk uitsluitingsbeleid worden gevoerd of juist de nadruk worden gelegd op bepaalde ESG doelstellingen zoals CO2 reductie. Hier is een hoge mate van maatwerk mogelijk zolang de verschillende participanten overeenstemming bereiken over de ESG definities en doelstellingen. Het is moeilijk in te schatten welk deel van de huidige portefeuille, van de nu nog individuele pensioenfondsen, behouden kan blijven bij transitie naar een nieuwe situatie. Van de fiduciair manager zou je wel verwachten dat hij hier rekening mee houdt en de handelskosten zoveel mogelijk probeert te beperken. Voor Russell Investments is dit altijd een belangrijk aandachtspunt. Balansmanagement Het balansmanagement verbindt alle bewegende delen binnen de beleggingsportefeuille. Het is evident dat een pensioenfonds dit op voorhand goed moet regelen. Binnen een samenwerkingsverband, waar de participanten elk een verschillend beleid aanhouden, is sprake van een hogere complexiteit waardoor het nog belangrijker wordt om van te voren een plan te hebben voor verschillende economische scenario s. Hierbij maken we een splitsing tussen 2 vormen van balansmanagement: 1. Tactische positionering De beleggingsportefeuille wordt aangepast om in te spelen op de huidige economische omstandigheden. Dus een tactische positionering als reactie op de economische realiteit, die per definitie voor iedereen gelijk is. Dit komt tot uitdrukking in een aantal tilts ten opzichte van de modelportefeuille, waarbij iedere participant zijn eigen bandbreedtes kan kiezen. Dit geldt ook voor de hedge ratio, waarbij een positie wordt ingenomen op basis van de renteverwachting en wat er in de markt is ingeprijsd. Russell Investments // Samenwerken met behoud van identiteit 4

5 Om dit instrument op coherente wijze toe te passen, hanteert Russell Investments een proces op basis van Waarde (een lange termijn maatstaf), Cyclus (middellange termijn) en Sentiment (korte termijn). Afhankelijk van de gekozen tijdshorizon veranderen de percentages. Over het algemeen hebben we het hier over kleine tilts want we willen het risico-rendementsprofiel, zoals is bepaald in de ALM en het beleggingsplan, natuurlijk niet verstoren. 2. Strategisch dynamisch beleid Per participant is er een raamwerk van staffels, waarmee de risicopositie wordt gestuurd. Hier wordt bijvoorbeeld de valutahedge en de rentehedge op basis van de hoogte van de dekkingsgraad vastgesteld. Verder bepaalt dit de bandbreedtes voor discretionair management, zoals tactische positionering. Ook kan gedacht worden aan een VaR benadering of downside protection. Risicomanagement Infrastructuur Bij het beheer van de beleggingen voor een samenwerkingsverband is sprake van een groot aantal bewegende delen, tenminste als men schaalvoordelen wil combineren met een substantieel behoud van identiteit. Het is dus belangrijk dat de fiduciair manager dit volledig geautomatiseerd kan verwerken. Russell Investments gebruikt hiervoor bijvoorbeeld het systeem ReALM, wat staat voor Real Time ALM. Hierin staat alle informatie voor het samenwerkingsverband en voor de individuele participanten; zoals de verplichtingen, de benodigde informatie voor de flight paths en alle onderliggende holdings. Hierbij worden ook de onderliggende holdings van de onderliggende externe managers meegenomen. Dit alles lijkt vanzelfsprekend maar is het zeker niet. In de meeste gevallen zijn de interne beleggingen netjes opgenomen in de systemen, maar de informatie voor de externe managers en het flight path zijn niet integraal meegenomen. Dit geeft het operationele risico van gebruik van ondersteunende spreadsheets, handmatige aanpassingen en lange wachttijden voor informatie. Als er sprake is van een samenwerkingsverband, is de complexiteit groter en daarmee de noodzaak tot een sterke infrastructuur dus nog belangrijker. SAMENWERKING MET BEHOUD VAN IDENTITEIT Ondanks de grote verscheidenheid aan eisen en wensen binnen de verschillende samenwerkingsvormen, kan er met een aantal bouwstenen een raamwerk worden gemaakt dat alle bovengenoemde vormen van samenwerking ondersteunt. Verregaande samenwerking tussen pensioenfondsen is dan wel nieuw terrein voor de Nederlandse pensioensector, maar in het buitenland is de kracht van dit raamwerk reeds bewezen. Dit wordt aangetoond door het eerder genoemde praktijkvoorbeeld uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland. We zien daar dat kleine en middelgrote pensioenfondsen door samenwerking een beleggingsbeleid vorm kunnen geven dat zich kan meten met de grotere pensioenfondsen, op basis van best practice en tegen een vergelijkbaar kostenniveau. Wij zijn dan ook erg enthousiast dat dit soort samenwerkingsverbanden ook in Nederland worden opgestart. Russell Investments // Samenwerken met behoud van identiteit 5

6 OVER RUSSELL INVESTMENTS Russell Investments is een onafhankelijke vermogensbeheerder en één van de weinige partijen die wereldwijd actief beheerde multi-asset multi-manager portefeuilles beheert in combinatie met strategisch advies en portefeuille implementatiediensten. Russell Investments biedt een brede dienstverlening op het gebied van fiduciair management en multi-asset multi-manager oplossingen: strategisch beleggingsadvies, tactische asset allocatie, selectie en monitoring van externe vermogensbeheerders, ESG-beleggingen, integraal risicobeheer en geconsolideerde rapportages, als ook meer gespecialiseerde diensten zoals transitie management en currency management. Met 220 miljard beheerd vermogen en ruim institutionele klanten, onafhankelijke distributiepartners en individuele beleggers wereldwijd (per 30 juni 2016) is Russell Investments een toonaangevende, onafhankelijke aanbieder van beleggingsoplossingen. Russell Investments te Amsterdam is verantwoordelijk voor de Noord-Europese regio en is één van de 21 kantoren wereldwijd. OVER DE AUTEUR: Farid Kabbaj is sinds 2010 Director Investment Strategy & Solutions bij Russell Investments. Als Fiduciair Adviseur richt hij zich op tailor made beleggingsoplossingen voor institutionele klanten. VOOR MEER INFORMATIE: Russell Investments Farid Kabbaj Strawinskylaan XX Amsterdam T. +31 (0) M: +31 (0) E. Alleen voor professionele beleggers Deze publicatie is niet bestemd voor verspreiding onder niet professionele klanten. Deze publicatie vormt geen aanbod of uitnodiging tot investering in producten van Russell Investments of gebruik van diensten van Russell Investments aan personen in een rechtsgebied waar dergelijk aanbod of uitnodiging onwettig is of waar de persoon die dergelijk aanbod of uitnodiging doet hiertoe niet bevoegd is en is ook niet opgesteld met betrekking tot dergelijk aanbod of uitnodiging. Tenzij anders aangegeven, is Russell Investments de bron van alle gegevens. Alle informatie is naar ons beste weten actueel en accuraat op het tijdstip van publicatie. Meningen die in deze publicatie zijn weergegeven, zijn de mening van Russell Investments en geen feitelijkheden. Ze zijn onderhevig aan wijzigingen. Tenzij ze niet over een gespecificeerde investering gaan, behoren ze niet tot de gereglementeerde activiteit van het advies inzake investeringen in het kader van de Financial Services and Markets Act Potentiële beleggers worden geadviseerd hun belegging- en fiscaal adviseur te raadplegen alvorens een beleggingsbeslissing te nemen. Elke voorspelling, voorstelling of doelstelling is uitsluitend indicatief. Elke referentie aan rendementen in relatie tot valuta zijn onderhevig aan valuta koersschommelingen. Elke referentie aan belastingregimes is afhankelijk van individuele omstandigheden en kan in de toekomst onderhevig zijn aan veranderingen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Copyright 2017 Russell Investments Limited Uitgegeven door Russell Investments Ireland Limited. Company No Geregistreerd in Ierland met maatschappelijke zetel te: 78 Sir John Rogerson's Quay, Dublin 2, Ierland. Toegelaten en gereguleerd door de Central Bank of Ireland. Russell Investments Limited (registratienummer ), Russell Investments Implementation Services Limited (registratienummer ) en Russell Investments Systems Limited (registratienummer ) (samen "Russell Investments") zijn opgericht in Engeland en Wales, met hun zetel te: Rex House, 10 Regent Street, Londen SW1Y 4PE, Verenigd Koninkrijk. Russell Investments Limited en Russell Investments Implementation Services Limited is geautoriseerd en gereguleerd in het Verenigd Koninkrijk door de Financial Conduct Authority en vallen onder de Financial Conduct Authority en zijn respectievelijk geregistreerd onder de nummers en te: 25 The North Colonnade, Canary Wharf, Londen E14 5HS. AMST Voor het eerst gebruikt: September Russell Investments // Samenwerken met behoud van identiteit 6