Voorwoord 13. Ten geleide 15. Over de auteurs 19. Deel 1 Het pensioensysteem in Nederland 23

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord 13 Ten geleide 15 Over de auteurs 19 Deel 1 Het pensioensysteem in Nederland 23 1 Het pensioensysteem in Nederland Inleiding De historische context van pensioen Pensioen en AOW AOW De koppeling Drie pijlers van het Nederlandse pensioensysteem Pensioenuitvoerders in de tweede pijler Algemene kenmerken van een pensioenfonds Bedrijfstakpensioenfonds Ondernemingspensioenfonds Beroepspensioenfonds Het algemene pensioenfonds (APF) Premiepensioeninstelling (PPI) Aantal pensioenfondsen Wetgeving: de Pensioenwet Toepasselijkheid van de Pensioenwet De pensioenovereenkomst Eindloon-, middelloon- en beschikbarepremieregelingen De uitvoeringsovereenkomst Pensioenreglement Financieel toetsingskader Inleiding Uitgangspunten van het FTK Financieringsvormen Waardering van bezittingen en verplichtingen Toeslagverlening Premiebeleid 71 5

2 1.7.7 Beleggingsbeleid Herstelbeleid Communicatiebeleid Toezicht Algemeen De Nederlandsche Bank (DNB) Autoriteit Financiële Markten (AFM) Samenvatting 82 2 Het excellente pensioenfonds: Europa-proof Inleiding De IORP-richtlijn IORPs en verzekeraars Herziening IORP-richtlijn EU-jurisprudentie en grondrechtenhandvest Transparantie en eigendomsrechten: streven naar excellentie De verplichtstelling en een Europese pensioeninstelling Afsluitend 94 Deel 2 Risicomanagement, ALM en beleggingsbeleid 97 3 Strategisch risicomanagement: besluitvorming en gedrag Inleiding Gedrag als risico Onzekerheid, besluitvorming en gedrag Twee manieren van denken: thinking fast en thinking slow De belangrijkste gedragsmatige valkuilen Twee zien minder dan één: groupthink % zeker: overmoed Blijf zitten waar je zit: procrastinatie en status quo-bias Liever bekend dan goed: ambiguïteitsaversie Over valkuilen heen stappen Robuustheid als streven Basis voor robuustheid: risicobudget Risicobudget: vooruitgang door een stap terug Eenvoud en consistentie voor de juiste richting Houd vast aan de strategie Tot slot van dit hoofdstuk Asset Liability Management bij het excellente pensioenfonds Inleiding Inleiding ALM 119 6

3 4.3 Krachtenveld bij een pensioenfonds Belanghebbenden bij een pensioenfonds Het ALM-proces Voorbereidingsfase Beleidsontwikkelingsfase Besluitvormingsfase Methodiek van ALM Het ALM-model Ontwikkeling economie Ontwikkeling deelnemers Risicovariabelen bij een pensioenfonds ALM-studie bij het excellente pensioenfonds Voorbereidingsfase Beleidsontwikkelingsfase Besluitvormingsfase Conclusie Het excellente beheer van beleggingen Inleiding De beleggingstheorie Moderne Portefeuille Theorie (MPT) Diversificatie Efficiënte markthypothese (EMH) Het Capital Asset Pricing Model (CAPM) Factorbeleggen Behavioural finance Smart beta/fundamental indexing Actief versus passief beleggen De beleggingsorganisatie van het excellente pensioenfonds Prudent beleggen Het beleggingsproces Vaststellen beleggingsdoelstelling Beleggingsovertuigingen (investment beliefs) Maatschappelijk verantwoord beleggen Asset Liability Management (ALM) Strategische versus tactische allocatie Benchmarks Duration overlay en valuta overlay Beleggingscommissie Implementatie beleid Optimale portefeuillesamenstelling Actief/passief Selectie en ontslag managers/due diligence Managerselectie 158 7

4 5.4.5 Selectiecriteria Due diligence Monitoring en ontslag Kwantitatieve evaluatie Rebalancing Monitoring van de portefeuille, rendement berekenen De internal rate of return (IRR) Global Investment Performance Standards (GIPS) Attributie-analyse Risicogecorrigeerde performance Beleggingskosten Evaluatie van beleggingscommissie, consultants en adviseurs Alternatieve beleggingen Private equity Hedge funds Fund of Funds Pensioenfonds en private equity Inleiding Hoe identificeert een private equity-manager investeringsmogelijkheden voor pensioenfondsen? Hoe wordt waarde gecreëerd door private equity-managers? Maatschappelijke ontwikkelingen en duurzaamheid Vereenzelviging van verschillende belangen 185 Deel 3 Uitbesteding van kernactiviteiten en -processen Uitbesteding: doel en werkwijze Inleiding Regelgeving bij uitbesteding Bedrijfsprocessen van een pensioenfonds Pensioenbeheer Vermogensbeheer Het proces van uitbesteding in grote lijnen Service level management De kracht van cultuur bij uitbesteding Uitbesteding aan een (eigen) uitvoeringsorganisatie fiscale aspecten Algemeen Fiscale aspecten Een bestuursbureau 214 8

5 8 Uitbesteding en de DUFAS-principes voor fiduciair beheer Inleiding Fiduciair beheer Wat is fiduciair beheer? Verantwoordelijkheid Deskundigheid Belang Beheersing Transparantie Coördinatie Strategisch beleid Risicomanagement Selectie en monitoring Rapportage en communicatie 223 Deel 4 Governance Excellente governance Algemeen De governance van een pensioenfonds Algemeen Taak van het bestuur van een pensioenfonds: strategie, visie en missie, beleid, overzicht en controle De omgeving van een organisatie: concurrentie Bestuur, governance, gedrag en risico Formele governance: de stichting, taak en rolverdeling van het bestuur, directie, aansprakelijkheid Algemene aspecten van een stichting Organen van de stichting Besturen in de praktijk Vertrouwen op informatie van derden Aansprakelijkheid Formele, algemene taken van het bestuur Specifieke taakverdeling binnen een bestuur Taakverdeling tussen bestuur en directie De rol van een auditcommissie Beloningsbeleid Toezicht op het bestuur Implementatie van een governancestructuur Financiële markten 255 9

6 10 De pensioenhoofdstad excellent beïnvloeden Inleiding Definities: belangenbehartiging, beïnvloeding, lobbyen, PA-management Haagse politieke processen Opereert de NL-pensioensector in de Haagse arena excellent? Brusselse politieke processen Opereert de NL-pensioensector in de Europese arena excellent? Public Affairs Management Het onderdeel lobbyen binnen PA Het thuisfront Beïnvloedt de NL-pensioensector haar buitenwereld excellent? De acceptatie van PA Human Resource Management Inleiding Wat is HRM? Waarom is HRM nodig? Het HR-beleidsplan Strategie en doelstellingen van het excellente pensioenfonds: zorgen voor als uitgangspunt HR-doelstellingen: wat is nodig voor excellente prestaties van het pensioenfonds? Koppel HRM aan risicomanagement Effectieve pensioencommunicatie Inleiding Communiceren gericht op resultaat Wat na te streven? Gedrag veranderen: de theorie Determinanten van gedrag Gedragsbeïnvloeding Attitudes beïnvloeden Subjectieve norm beïnvloeden Waargenomen gedragscontrole beïnvloeden Het proces van verandering De communicatieboodschap Aan de slag met pensioencommunicatie Het communicatiebeleid Uitgangssituatie De visie van het pensioenfonds Doelstellingen

7 13 Jaarverslaggeving door het excellente pensioenfonds: naar een informatieve verantwoording en verantwoorde informatievoorziening Inleiding Uitgangspunten externe verslaggeving Verslaggeving door pensioenfondsen Verslaggeving door pensioenfondsen: huidige stand van zaken Verslaggevingsrichtlijnen voor werkgevers Dutch GAAP en IFRS Collectief DC Slot: naar een informatieve verantwoording en verantwoorde informatie 355 Register