Wat zijn de risicomanagement eisen uit IORP II en wat is de bestuurlijke impact?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat zijn de risicomanagement eisen uit IORP II en wat is de bestuurlijke impact?"

Transcriptie

1 Educatiesessie 19 september 2018 Wat zijn de risicomanagement eisen uit IORP II en wat is de bestuurlijke impact? N A T H A L I E H O U W A A R T

2 Programma 1. Wat zegt IORP over risicomanagement? 2. Hoe IORP II aan te pakken? 3. DNB handreiking 1. Sleutelfunctie risicomanagement 2. Eigen Risico Beoordeling 4. Bestuurlijke impact 2

3 Samenvatting bestuurlijke betekenis IORP II Thema Onderwerpen Actie bestuur Governance Sleutelfuncties Ontwerp en rollen Geschiktheid Onafhankelijkheid In/outsourcing Beloningsbeleid Risicomanagement Eigen Risico Beoordeling (ERB) Governance, milieu en sociale factoren in risicobeheer, beleggingsbeleid en strategisch besluitvormingsproces Communicatie deelnemers Toezicht, monitoring en evaluatie Wijze van deelnemerscommunicatie Scenario s Driejaarlijks evaluatieproces Rapportageproces bestuur / toezichthouders Review - design Review check / design Review check Check 3

4 Wat zegt IORP II over risicomanagement? 4

5 ERB ERB Missie, visie & strategie Governance 1. Opzet, werking en bestaan sleutelfuncties, waaronder de risicomanagement functie Risico- Management 1. Stress testing 2. Scenario analyse 3. Risicoanalyse operationele risico s 4. ESG risicoanalyse Balans Management 1. Kwantitatieve beoordeling financieringsbehoefte (MVEV, VEV) m.b.v. ALM 2. Kwalitatieve beoordeling zekerheidsmechanismen 5

6 ESG Onderdeel eigenrisicobeoordeling Gaat over risico s die verband houden met milieu en klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen m.b.t. het vermogensbeheer Binnen ERB kader: Beoordeling nieuwe of opkomende risico s met inbegrip van risico s die verband houden met: Klimaatverandering; Het gebruik van hulpbronnen en het milieu; Sociale risico s en Risico s in verband met waardevermindering van activa als gevolg van gewijzigde regelgeving 6

7 Integraal risicomanagement raamwerk Integraal Risicomanagement (IRM) is het interactieve proces van: Het opstellen van de strategie en hieraan gekoppeld het risicoprofiel en de risicobereidheid Het identificeren van risico s Het opstellen en implementeren van het beleid voor risicobeheersing De uitvoering, monitoring en terugkoppeling over risico s en beheersmaatregelen Impact IORP II: Een sterk geformaliseerde aanpak van governance, risicomanagement en -beoordeling, en een meer directe koppeling hiervan met de missie, visie en strategie van het fonds 7

8 Rapportage & monitoring Rechtstreekse rapportagelijn naar de sleutelfunctiehouder Rapportage moet duidelijke vaste structuur hebben en aantoonbaar onafhankelijk zijn Rapportage moet herleidbaar zijn Maak inzichtelijk hoe de rapportage tot stand is gekomen Ondersteuning op ad hoc basis of continue basis DNB lijkt onderscheid te maken o.b.v. T-classificatie (T2 t/m T4) Ondersteuning door risicocommissie of onafhankelijk risicomanager? 8

9 Besluitvorming Risicogebaseerd scenariodenken als vereiste aan de besluitvorming en sturing op de strategie De eigenrisicobeoordeling wordt in aanmerking genomen bij strategische beslissingen. Voorbeelden: Toekomst fonds Reductie complexiteit regeling 9

10 Hoe IORP II aan te pakken? 10

11 11

12 Draai het om Stappen Focus / ambitie Governance / ontwerp Toets Implementeer Wat is/zijn uw doelstelling(en) / ambitie(s)? Hoe kan ik mijn huidige governance versterken? Kwaliteit Onafhankelijkheid Kosten Richt de governance zo in, dat deze past bij de specifieke situatie en ambitie van uw pensioenfonds Toets of de gewenste governance past binnen wet- en regelgeving Bemensing en inrichting sleutelfuncties Beleid en processen Beleidsdocumenten 12

13 DNB Handreiking 13

14 Bestuurlijke impact 14

15 Bestuurlijke impact Draai het om Focus op impact Toets op effectiviteit en efficiency Doorleef mogelijke keuzes vóór het nemen van een besluit 15

16 Implementatie IORP II richtlijn is definitief IORP II richtlijn uiterlijk 13 januari 2019 geïmplementeerd Wachten is geen optie 16

17 Bedankt voor uw aandacht

Welkom bij de kennissessie IORP II! 13 en 14 september Liesbeth Goverse, Annemarie van Dijk, Jurgen Willemsen

Welkom bij de kennissessie IORP II! 13 en 14 september Liesbeth Goverse, Annemarie van Dijk, Jurgen Willemsen Welkom bij de kennissessie IORP II! 13 en 14 september 2018 Liesbeth Goverse, Annemarie van Dijk, Jurgen Willemsen 1 Doel van vandaag Aanleiding: vanaf 13 januari 2019 wordt wet- en regelgeving IORP II

Nadere informatie

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 Impact op uw fonds? 2 Inspanningen van toezichthouders nemen toe 3 Agenda Wat is de ERB en waarom eigenlijk? Vereisten in

Nadere informatie

IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018

IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018 IORP II IMPLEMENTATIE RISK GOVERNANCE RONALD HAMAKER 27 SEPTEMBER 2018 Ontwikkeling in wetgeving Wft Solvency 2 Basel 3 (3.5) Wtk/ Wtv Basel 2 IORP I (2005) PW/FTK (2007) nftk (2015) IORP II (2017) PSW

Nadere informatie

EIGEN RISICO BEOORDELING. Kompas voor risicosturing

EIGEN RISICO BEOORDELING. Kompas voor risicosturing EIGEN RISICO BEOORDELING Kompas voor risicosturing BELANG VAN RISICOSTURING Focus congres 2019 - Grip op risico 2 INTRODUCTIE Eigen Risico Beoordeling (ERB) Gebaseerd op artikel 28 van IORP II Richtlijn

Nadere informatie

RiskTransparant, deel 11. Eigen Risicobeoordeling. uitgave 1 van 3

RiskTransparant, deel 11. Eigen Risicobeoordeling. uitgave 1 van 3 RiskTransparant, deel 11 Eigen Risicobeoordeling uitgave 1 van 3 9 juli 2019 Dit is de eerste uitgave van een reeks van drie over de Eigen Risicobeoordeling (hierna: ERB). In deze reeks van publicaties

Nadere informatie

Klaar voor IORP II 14 maart 2018

Klaar voor IORP II 14 maart 2018 www.pwc.nl/pensioensector Klaar voor IORP II 14 maart 2018 Waarom nu al beginnen met IORP II? IORP II is op 12 januari 2017 officieel in werking getreden en moet uiterlijk 13 januari 2019 geïmplementeerd

Nadere informatie

Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 1 van 3

Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 1 van 3 Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 1 van 3 Terwijl het aftellen is begonnen voor de Europese Privacywetgeving naar 25 mei a.s., staat de volgende Europese wetgeving al voor de

Nadere informatie

Wat wordt onder klimaatrisico s verstaan en hoe kunnen deze de beleggingsportefeuille

Wat wordt onder klimaatrisico s verstaan en hoe kunnen deze de beleggingsportefeuille Wat wordt onder klimaatrisico s verstaan en hoe kunnen deze de beleggingsportefeuille beïnvloeden? Jeroen Veenstra 21 juni 2018 IORP II: Ontwikkeling pensioenwetgeving Ontwikkeling pensioenwetgeving staat

Nadere informatie

Verkenning inrichting sleutelfuncties Saskia Bezoen, Annemarie van Dijk, Lisanne Maas, Albert van der Meer, Valerie Smeets, Jurgen Willemsen

Verkenning inrichting sleutelfuncties Saskia Bezoen, Annemarie van Dijk, Lisanne Maas, Albert van der Meer, Valerie Smeets, Jurgen Willemsen Workshop IORP II Verkenning inrichting sleutelfuncties Saskia Bezoen, Annemarie van Dijk, Lisanne Maas, Albert van der Meer, Valerie Smeets, Jurgen Willemsen Agenda 1. IORP II kort overzicht 2. Quiz 3.

Nadere informatie

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R

IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R 2 0 1 8 Introductie Werkzaam bij Kempen, onderdeel van Van Lanschot Kempen Fiduciair manager van NL pensioenfondsen Lid ESG council Kempen

Nadere informatie

EIOPA ontwierp een vliegtuig

EIOPA ontwierp een vliegtuig FOTO EIOPA ontwierp een vliegtuig Van Solvency II naar IORP II Van ORSA naar ERB Utrecht, 14 november 2018 CPI Governance Jeroen Breen Partner CPI Risk, Finance & Governance 1 Onderwerpen EIOPA ontwierp..

Nadere informatie

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system! Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!! Tom Veerman! Triple A Risk Finance B.V.! 1! Programma! Solvency II stand

Nadere informatie

IORP II. Risk Governance voor pensioenfondsen

IORP II. Risk Governance voor pensioenfondsen IORP II Risk Governance voor pensioenfondsen ONTWIKKELING VAN WETGEVING Wft Solvency 2 Basel 3 (3.5) Basel 2 Wtk/ Wtv PSW (1954) - Kapitaalvereisten - Rapportageverplichtingen toezichthouder IORP I (2005)

Nadere informatie

Governance-eisen IORP2 vormen puzzel voor pensioenfondsen

Governance-eisen IORP2 vormen puzzel voor pensioenfondsen Sameer van Alfen PP Governance-eisen IORP2 vormen puzzel voor pensioenfondsen Pensioenfondsen moeten nu al aan de slag met de governance-eisen van IORP2 voor drie belangrijke sleutelfuncties binnen de

Nadere informatie

Piece of cake? IORP II door de ogen van een 5-jarige 29 januari 2019 l Harm Verhoeven l Zeist

Piece of cake? IORP II door de ogen van een 5-jarige 29 januari 2019 l Harm Verhoeven l Zeist Piece of cake? IORP II door de ogen van een 5-jarige 29 januari 2019 l Harm Verhoeven l Zeist IORP II -> waar gaat het over? De Three Lines of Defence: 1. Bestuur (1st line) 2. Risicobeheer & Actuariële

Nadere informatie

IORP II: De gevolgen

IORP II: De gevolgen Karel Bunte Februari 2018 Aanleiding De Europese Unie zet zich in voor de duurzame ontwikkeling van een economische en monetaire unie met een vrije interne markt. Binnen de wereld van pensioenen ontwierp

Nadere informatie

Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst!

Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst! Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst! Montae Educatiesessie Maarten Heikoop 1 De wereld verandert 2 Visie op toezicht 2018-2022 Thema s 2018 1. Evenwichtige financiële keuzes

Nadere informatie

IT Beleid Bijlage R bij ABTN

IT Beleid Bijlage R bij ABTN IT Beleid Dit document heeft 8 pagina s Versiebeheer Versie Auteur Datum Revisie V1.0 Bestuur 18 december 2018 Nieuwe bijlage i Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Scope van het IT Beleid 1 3. IT risico s

Nadere informatie

Reglement bestuur Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Reglement bestuur Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Versie: 2018-09-27 Pagina 1/7 INHOUDSGAVE Artikel 1. Definities... 3 Artikel 2. Kerntaken Bestuur... 3 Artikel 3. Taken voorzitter van het bestuur... 4 Artikel 4. Kerntaken dagelijks bestuur... 4 Artikel

Nadere informatie

RiskTransparant, deel 3. Wat is uw risico identiteit?

RiskTransparant, deel 3. Wat is uw risico identiteit? RiskTransparant, deel 3 Wat is uw risico identiteit? In deze derde serie uit een reeks van zeven delen, delen wij graag onze kennis met u over risicomanagement. Dit keer staat het dossier: Uw risico identiteit

Nadere informatie

Verslag internetconsultatie ontwerpbesluit ter implementatie van de herziene IORP-richtlijn

Verslag internetconsultatie ontwerpbesluit ter implementatie van de herziene IORP-richtlijn Verslag internetconsultatie ontwerpbesluit ter implementatie van de herziene IORP-richtlijn 1. Algemeen De internetconsultatie bij het ontwerpbesluit stond van 7 juni 2018 tot en met 6 juli 2018 open.

Nadere informatie

Art. richtlijn 2016/2341/EU:

Art. richtlijn 2016/2341/EU: Transponeringstabel implementatie Richtlijn 2016/2341/EU van het Europees Parlement en de Raad van 14 december 2016 betreffende de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening

Nadere informatie

WHITEPAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER

WHITEPAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER WHITEPAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER 6 juni 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleggingsbeleid... 4 3. Governance bestuur... 4 3.1. Samenhang met de keuze voor een bestuursmodel...

Nadere informatie

BELEIDSDOCUMENT INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT STICHTING SPORTFONDSEN PENSIOENFONDS

BELEIDSDOCUMENT INTEGRAAL RISICOMANAGEMENT STICHTING SPORTFONDSEN PENSIOENFONDS BELEIDSDOCUMENT CONCEPT 10 JANUARI 2019 INHOUD 1. Inleiding... 1 2. Uitgangspunten van het risicomanagement... 2 Risicocultuur... 2 Risicostrategie... 2 Risicomanagementbeleid... 3 Risicomanagement bij

Nadere informatie

Functieprofiel sleutelfunctionarissen (zowel sleutelfunctiehouders als sleutelfunctievervullers)

Functieprofiel sleutelfunctionarissen (zowel sleutelfunctiehouders als sleutelfunctievervullers) Functieprofiel sleutelfunctionarissen (zowel sleutelfunctiehouders als sleutelfunctievervullers) 1. Inleiding Stichting Pensioenfonds Notariaat ( SPN ) kent de volgende drie sleutelfuncties: - de risicobeheerfunctie;

Nadere informatie

Risico s in beeld. Wat nu? Door Ilona Hoving 1

Risico s in beeld. Wat nu? Door Ilona Hoving 1 Risico s in beeld. Wat nu? 29-9-2015 Door Ilona Hoving 1 Even voorstellen Ilona Hoving 29-9-2015 Door Ilona Hoving 2 Wat gaan we DOEN? Korte introductie op thema Aan de slag met risico s Hoe waardeer je

Nadere informatie

Stichting Achmea Algemeen Pensioenfonds

Stichting Achmea Algemeen Pensioenfonds Stichting Achmea Algemeen Pensioenfonds Profielschets risicomanager Datum: 25 juli 2016 vergunning van De Nederlandsche Bank voor het uitoefenen van het bedrijf van algemeen pensioenfonds als bedoeld in

Nadere informatie

Gemeenten Gelderland. Nieuwe perspectieven 1. Naar een duurzaam begrotingsevenwicht. Frank van der Lee & Anton Revenboer partners BDO Advisory

Gemeenten Gelderland. Nieuwe perspectieven 1. Naar een duurzaam begrotingsevenwicht. Frank van der Lee & Anton Revenboer partners BDO Advisory Gemeenten Gelderland Naar een duurzaam begrotingsevenwicht Nieuwe perspectieven 1 Frank van der Lee & Anton Revenboer partners BDO Advisory Wat gaan we doen? 1. Inleiding en verwachtingen 2. Bevindingen

Nadere informatie

Risicomanagementfunctie onder Solvency II

Risicomanagementfunctie onder Solvency II Risicomanagementfunctie onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: aandachtspunten bij inrichting in de praktijk Introductie Per 1 januari 2016 geldt Solvency II als toezichtskader voor verzekeraars

Nadere informatie

Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 2 van 3

Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 2 van 3 Nieuwsflits over IORP II Top 10 meest gestelde vragen: deel 2 van 3 Sinds de verschijning van onze eerste Nieuwsflits over IORP II eind mei, is er een internetconsultatie verschenen vanuit het ministerie

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)

Nadere informatie

De meerwaarde van contractmanagement

De meerwaarde van contractmanagement De meerwaarde van contractmanagement Welke kansen zijn er voor u? Wouter Schipperheijn Directeur Het NIC 1 Agenda Voorstellen Contractmanagement Het NICV model Hoe volwassen is uw contractmanagement? Kansen

Nadere informatie

Netwerk organisatiebeheersing. 20 april 2017

Netwerk organisatiebeheersing. 20 april 2017 Netwerk organisatiebeheersing 20 april 2017 Agenda Welkom! Nieuwe aanpak organisatie-audits binnen de Vlaamse administratie o Algemene toelichting o Praktijkcase en ervaringen vanuit Het Facilitair Bedrijf

Nadere informatie

Integraal Risicodashboard Pensioenfonds <Naam>

Integraal Risicodashboard Pensioenfonds <Naam> Integraal Risicodashboard Pensioenfonds Concept vulling / Leeswijzer Integraal Risicodashboard Met de Risk-- is aangesloten op de gelaagde informatie verstrekking over de pensioenregeling

Nadere informatie

Vierdelige serie van Masterclasses voor de sleutelfunctiehouders IORP II

Vierdelige serie van Masterclasses voor de sleutelfunctiehouders IORP II Vierdelige serie van Masterclasses voor de sleutelfunctiehouders IORP II Deel 1: Ik ben de CxO (sleutelfunctiehouder), en dan? Deel 2: Het ontrafelen van de term risicoprofiel. Wat is dit en waar komt

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: overzicht wetgeving en vereisten Introductie In dit document is een overzicht opgenomen van de vereisten aan de risicomanagement

Nadere informatie

Verklaring inzake beleggingsbeginselen BPF VLEP

Verklaring inzake beleggingsbeginselen BPF VLEP Verklaring inzake beleggingsbeginselen BPF VLEP 1. Introductie 1.1. Inleiding Deze verklaring geeft beknopt de uitgangspunten weer van het beleggingsbeleid van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor Vlees,

Nadere informatie

WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN.

WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN. WWW.CAGROUP.NL COMPLIANCE RADAR HET MEEST COMPLETE BESTURINGSSYSTEEM VOOR GEMEENTEN. COMPLIANCE RADAR De Compliance Radar helpt gemeenten een brug te slaan tussen beleidsdoelstellingen en uitvoering. Door

Nadere informatie

Uitbesteding in de pensioensector:

Uitbesteding in de pensioensector: Uitbesteding in de pensioensector: Bevindingen vanuit de toezichtspraktijk Prof. Dr. O.C.H.M. Sleijpen EYe on Pensions 14 januari 2014 Uitbesteding in de Pensioensector Topics: A. Wettelijke bepalingen

Nadere informatie

SAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen

SAP Risk-Control Model. Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen SAP Risk-Control Model Inzicht in financiële risico s vanuit uw SAP processen Agenda 1.Introductie in Risicomanagement 2.SAP Risk-Control Model Introductie in Risicomanagement Van risico s naar intern

Nadere informatie

Strategisch Risicomanagement

Strategisch Risicomanagement Commitment without understanding is a liability Strategisch Risicomanagement Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA Accent Organisatie Advies Effectief en efficiënt risicomanagement op bestuursniveau Risicomanagement

Nadere informatie

Commitment without understanding is a liability

Commitment without understanding is a liability Commitment without understanding is a liability Accent Organisatie Advies Risicocultuur tastbaar maken Propositie van Accent Organisatie Advies Frank van Egeraat Januari 2017 Nederlandse Corporate Governance

Nadere informatie

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Opdracht Inleiding Inleiding ISO als KMS 2 kanten HARDE KANT - Meten - Monitoring - Analyse - Evaluatie -. ZACHTE KANT

Nadere informatie

De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018

De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018 De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018 Ridzert van der Zee Aan welke CO 2 gerelateerde financiële risico s is uw beleggingsportefeuille blootgesteld? Impact van energietransitie

Nadere informatie

Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen

Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen 7 december 2016 Marc B.M. van Heel en Maarten Heikoop 7 december 2016 1 Inhoud 1.Project Beleggingskennis: waarom en waarom nu? 2.Profielen

Nadere informatie

Beloningsbeleid Juli 2019

Beloningsbeleid Juli 2019 Beloningsbeleid Beloningsbeleid Juli 2019 Philips Pensioenfonds (PPF) voert de pensioenregelingen uit die gelden voor huidige en voormalige -werknemers van de twee aangesloten ondernemingen in Nederland,

Nadere informatie

Welke keuzes maakt u op weg naar een duurzaam maatschappelijk bedrijfsmodel?

Welke keuzes maakt u op weg naar een duurzaam maatschappelijk bedrijfsmodel? Welke keuzes maakt u op weg naar een duurzaam maatschappelijk bedrijfsmodel? Inleiding Duurzaam - Maatschappelijk - Bedrijfsmodel Strategische sturing gericht op gezond bedrijfsmodel Lange termijn financieel

Nadere informatie

Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement

Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Benne van Popta (voorzitter Detailhandel) Steffanie Spoorenberg (adviseur Atos Consulting) Agenda 1. Risicomanagement 2. Risicomanagement vanuit

Nadere informatie

RiskTransparant, deel 6. Wat is het bestaansrecht van ons fonds? Visie, strategie en toekomstbestendigheid als kernbegrippen.

RiskTransparant, deel 6. Wat is het bestaansrecht van ons fonds? Visie, strategie en toekomstbestendigheid als kernbegrippen. RiskTransparant, deel 6 Wat is het bestaansrecht van ons fonds? Visie, strategie en toekomstbestendigheid als kernbegrippen. In deze zesde serie uit een reeks van zeven, delen wij graag onze kennis met

Nadere informatie

Voorbereiding transitie pensioencontract

Voorbereiding transitie pensioencontract Voorbereiding transitie pensioencontract IIR Seminar Nieuw pensioencontract 18 september 2013 Annelies Verhoeven (AFM) Peter Hoopman () Agenda Introductie kernproblematiek Keuzes en misvattingen Transitieproces

Nadere informatie

IPFOS. Bestuurders Conferentie. Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks, Toezichthouder Risk & ALM - DNB

IPFOS. Bestuurders Conferentie. Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks, Toezichthouder Risk & ALM - DNB IPFOS Bestuurders Conferentie Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks, Toezichthouder Risk & ALM - DNB Het gebruik van risicomaatstaven in ALM-context Ralph Verhoeks 2 Inhoud 1.

Nadere informatie

Onderlinge Winterswijk W.A.

Onderlinge Winterswijk W.A. GOVERNANCEVERSLAG Versie 04-03-2014 1. Inleiding Door de financiële crisis en maatschappelijke ontwikkelingen is de aandacht voor Corporate Governance bij financiële instellingen en toezichthouders de

Nadere informatie

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen RAPPORT DIVISIE PENSIOEN & LEVEN Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in het kader van 2013

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Geen ISO zonder pragmatiek! Implementeren van een ISMS, niets nieuws.

Geen ISO zonder pragmatiek! Implementeren van een ISMS, niets nieuws. Geen ISO 27001 zonder pragmatiek! Implementeren van een ISMS, niets nieuws. Agenda Introductie Beveiligingsproces Framework (ISO 27001) IB organisatie en processen ISMS informatiesysteem Lessons learned

Nadere informatie

Hoezo dé nieuwe ISO-normen?

Hoezo dé nieuwe ISO-normen? De nieuwe ISO-normen Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Hoezo dé nieuwe ISO-normen? 2 1 De cijfers voor Nederland (eind 2013) Norm Aantal

Nadere informatie

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016

Nadere informatie

Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn?

Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? 7 september 2017 Erik Breijer 1 Waarom Risicomanagement? Wat is aanleiding om met risicomanagement te starten:

Nadere informatie

Risicomanagementfunctie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagementfunctie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagementfunctie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad stap 2: inrichting Introductie (Jasper) In dit document wordt inzicht gegeven in de mogelijke inrichting van de risicomanagementfunctie

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten 9-1-2018 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten ESG-beleid Over dit document Dit document beschrijft het ESG-beleid (Environmental, Social en Governance) van Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Nadere informatie

Programma Leergang Besturen van een Pensioenfonds

Programma Leergang Besturen van een Pensioenfonds Programma Leergang Besturen van een Pensioenfonds Locatie: Woudschoten Conferentiecentrum te Zeist Module 1 Wetgeving en beleid Dag 1: donderdag 3 april 2014 09.00 09.30 uur Ontvangst 09.30 10.00 uur Inleiding

Nadere informatie

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014

Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014 Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader Juni 2014 Inhoudsopgave Wetsvoorstel aanpassing FTK Beleidsdekkingsgraad Premievaststelling Toekomstbestendig indexeren Inhaalindexatie Hersteltermijn

Nadere informatie

iiii,,iiiiiiiiiiii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

iiii,,iiiiiiiiiiii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiii Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A Parnassusplein 5 2513 AA S GRAVENHAGE T

Nadere informatie

Verklaring inzake beleggingsbeginselen Pensioenfonds Vervoer versie april Verklaring inzake beleggingsbeginselen

Verklaring inzake beleggingsbeginselen Pensioenfonds Vervoer versie april Verklaring inzake beleggingsbeginselen 1. Verklaring inzake beleggingsbeginselen 1 1. Introductie 1.1 Inleiding De Verklaring inzake de beleggingsbeginselen beschrijft in het kort de uitgangspunten van het beleggingsbeleid van Pensioenfonds

Nadere informatie

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds PROFIELSCHETS NIET UITVOEREND BESTUURDER Stichting Stichting behoort tot de grootste ondernemingspensioenfondsen van Nederland met een belegd vermogen van bijna 18 miljard euro. Het pensioenfonds voert

Nadere informatie

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017 Meerwaarde Internal Audit functie Even voorstellen: Jantien Heimel 2 Even voorstellen: Jeannette de Haan 3 Inhoud 1. Kennismaking 2. Hoe kijken commissarissen aan tegen Internal Audit? Filmpje 3. Wat is

Nadere informatie

Ervaring nieuwe maturiteitsaudit Het Facilitair Bedrijf

Ervaring nieuwe maturiteitsaudit Het Facilitair Bedrijf Ervaring nieuwe maturiteitsaudit Het Facilitair Bedrijf Annick Seghers Netwerk organisatiebeheersing 20 april 2017 Twee voor de prijs van één Twee rapporten want twee onderdelen in audit Audit (maturiteit)

Nadere informatie

Volwassen Informatiebeveiliging

Volwassen Informatiebeveiliging Volwassen Informatiebeveiliging NBA LIO en NOREA symposium Amersfoort 4 februari 2019 Agenda 15.00-15.05 uur Opening Maureen Vermeij- de Vries, voorzitter NBA LIO bestuur 15.05-15.15 uur Introductie programma

Nadere informatie

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 In oktober 2014 heeft de Nederlandse Vereniging van Banken de herziene Code Banken (de "Code Banken"), onderdeel van een pakket met de naam "Future Oriented Banking"

Nadere informatie

WHITE PAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER

WHITE PAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER WHITE PAPER INRICHTING EN GOVERNANCE VAN VERMOGENSBEHEER 14 september 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleggingsbeleid... 4 3. Governance bestuur... 4 3.1. Bestuur... 4 3.2. Taken- en rolverdeling...

Nadere informatie

OPERATIONEEL RISKMANAGEMENT. Groningen, maart 2016 Wim Pauw

OPERATIONEEL RISKMANAGEMENT. Groningen, maart 2016 Wim Pauw OPERATIONEEL RISKMANAGEMENT Groningen, maart 2016 Wim Pauw Risicomanagement Risicomanagement is steeds meer een actueel thema voor financiële beleidsbepalers, maar zij worstelen vaak met de bijbehorende

Nadere informatie

OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr.

OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr. Turning Ideas into Action OUDER WORDEN EN EEN GOED PENSIOEN KRIJGEN: UTOPIE OF REALITEIT? HET NIEUWE GOVERNANCE ASSET LIABILITY MANAGEMENT (ALM) Dr. Ruud Kleynen AAG Essentie van Besturen Asset Liability

Nadere informatie

Beheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein

Beheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Hoe draagt interne controle bij aan het efficiënt

Nadere informatie

Montae kennissessie 4 juli Rob Kragten

Montae kennissessie 4 juli Rob Kragten IORP en sleutelfuncties Ervaringen Unilever APF Montae kennissessie 4 juli 2018 Rob Kragten Agenda Unilever APF Governance model Integraal risicomanagement Sleutelfuncties IORP Slide 2 Agenda Unilever

Nadere informatie

Workshop Pensioenfondsen. Gert Demmink

Workshop Pensioenfondsen. Gert Demmink Workshop Pensioenfondsen Gert Demmink 13 november 2012 Integere Bedrijfsvoering Integere bedrijfsvoering; Bas Jennen Bestuurderstoetsingen; Juliette van Doorn Integere bedrijfsvoering, beleid & uitbesteding

Nadere informatie

Governance. Informatiemanagement. Architectuur. Gemeenschappelijk

Governance. Informatiemanagement. Architectuur. Gemeenschappelijk Beleggen Bewaken Sturen Informatiemanagement Inspireren Verbinden Organiseren Architectuur Verbeelden Structureren Afstemmen Gemeenschappelijk Communiceren Adviseren Beïnvloeden Beleggen: kan taken, verantwoordelijkheden

Nadere informatie

Wie ben ik? WHY: Definitie audit. Effectief auditprogramma (opbouw) GoRisk. NEN Introductie-evenement ISO AUDITING IN BEWEGING

Wie ben ik? WHY: Definitie audit. Effectief auditprogramma (opbouw) GoRisk. NEN Introductie-evenement ISO AUDITING IN BEWEGING NEN Introductie-evenement ISO 19011 AUDITING IN BEWEGING Effectief Auditprogramma Edwin Martherus, GoRisk Beatrixgebouw Utrecht, 20 sept 2018 GoRisk Wie ben ik? Ø Technisch, bedrijfskundig, financieel

Nadere informatie

Beleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd

Beleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd Beleid Duurzaam Beleggen Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd 28 maart 2018 1. Inleiding Dit document beschrijft het beleid van Delta Lloyd Pensioenfonds op het gebied van duurzaam beleggen. Het fonds heeft

Nadere informatie

Maturiteit risicomanagement bij de Entiteit X

Maturiteit risicomanagement bij de Entiteit X Maturiteit risicomanagement bij de Entiteit X Rapport Auditopdracht 1701 00x xx xx 2017 Deze opdracht is uitgevoerd in overeenstemming met de internationale standaarden van het Institute of Internal Auditors

Nadere informatie

Risicobeheersing en achtervang September / oktober 2014. Erik Terheggen

Risicobeheersing en achtervang September / oktober 2014. Erik Terheggen Risicobeheersing en achtervang September / oktober 2014 Erik Terheggen 1. WSW in cijfers 1983 Borginstituut opgericht in 1983 De WSW-borging geldt voor nieuwbouw en renovatie van sociale woningen en maatschappelijk

Nadere informatie

Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest

Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Wat wil ik behandelen Marktwaardering UFR Risicomanagement 1 1. Marktwaardering Dekkingsgraad

Nadere informatie

Scenario analyse bij pensioenfondsen IVP seminar Beheersen van niet- financiële risico s. Ronald Hamaker 13 juni 2018

Scenario analyse bij pensioenfondsen IVP seminar Beheersen van niet- financiële risico s. Ronald Hamaker 13 juni 2018 Scenario analyse bij pensioenfondsen IVP seminar Beheersen van niet- financiële risico s Ronald Hamaker 13 juni 2018 Triple A Risk Finance ONZE MEDEWERKERS Circa 90 medewerkers Achtergrond: financiële

Nadere informatie

Financieel crisisplan. van de

Financieel crisisplan. van de Financieel crisisplan van de (vastgesteld in bestuursvergadering van 23 juni 2015) Inleiding Als onderdeel van de beschrijving van de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de financiële sturingsmiddelen,

Nadere informatie

Towers Watson. Integraal risicomanagement

Towers Watson. Integraal risicomanagement Towers Watson Integraal risicomanagement Een helder perspectief op uw risicobeheersing 2 towerswatson.nl Als pensioenfondsbestuurder wordt er van u verwacht dat u volledig op de hoogte bent van alle risico

Nadere informatie

Visie op belonen. Rabobank Groep

Visie op belonen. Rabobank Groep Visie op belonen Rabobank Groep 2014 1 Contactgegevens: Human Resources Rabobank Humanresourcesrabobank@rn.rabobank.nl 2 Visie op belonen Intentieverklaring De Rabobank Groep hanteert een zorgvuldig, beheerst

Nadere informatie

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV).

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). REGLEMENT BELEGGINGSCOMMISSIE voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). Artikel 1 Vaststelling en reikwijdte Dit reglement geeft, in aanvulling op de statuten,

Nadere informatie

IORP II-richtlijn. Toelichting op wet- en regelgeving en Handvatten voor de inrichting van sleutelfuncties

IORP II-richtlijn. Toelichting op wet- en regelgeving en Handvatten voor de inrichting van sleutelfuncties PF IORP II-richtlijn Toelichting op wet- en regelgeving en Handvatten voor de inrichting van sleutelfuncties (onder voorbehoud van finale wet- en regelgeving) Pensioenfederatie De Pensioenfederatie is

Nadere informatie

Toekomstbestendig risicoraamwerk

Toekomstbestendig risicoraamwerk 24 Toekomstbestendig risicoraamwerk De diverse veranderingen in het pensioenstelsel, het verlies van vertrouwen in de sector, de hierdoor groeiende vraag naar meer transparantie en het beter beheersen

Nadere informatie

IORP II Meer toegevoegde waarde uit sleutelfuncties

IORP II Meer toegevoegde waarde uit sleutelfuncties www.pwc.nl IORP II Meer toegevoegde waarde uit sleutels August, 2018 Vanaf 13 januari 2019 is de IORP-II richtlijn van kracht. Het onderwerp dat daarbij voor de meeste hoofdbrekens zorgt bij is de inrichting

Nadere informatie

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015 Assetmanagement Resultaten maturityscan 14 januari 2015 De 7 bouwstenen van Assetmanagement 2 22.Afwijkingen en herstelacties 23. Preventieve acties 24. Verbetermanagement 5.Leiderschap en betrokkenheid

Nadere informatie

Art. richtlijn 2016/2341/EU:

Art. richtlijn 2016/2341/EU: Transponeringstabel implementatie Richtlijn 2016/2341/EU van het Europees Parlement en de Raad van 14 december 2016 betreffende de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening

Nadere informatie

On-site onderzoeken en risicomanagement beleggingen. Martin van der Pot. Montae educatiesessie, 27 september 2017, Utrecht

On-site onderzoeken en risicomanagement beleggingen. Martin van der Pot. Montae educatiesessie, 27 september 2017, Utrecht On-site onderzoeken en risicomanagement beleggingen Martin van der Pot Montae educatiesessie, 27 september 2017, Utrecht Agenda Wat gaan we doen 1. On-site onderzoeken what to expect 2. Risicomanagement

Nadere informatie

Uitbestedingsbeleid 2015

Uitbestedingsbeleid 2015 Uitbestedingsbeleid 2015 versie 16 juni 2015 1 1. Inleiding Stichting Bedrijfstakpensioenfonds TrueBlue (verder: TrueBlue) heeft uit strategische overwegingen delen van haar bedrijfsprocessen en activiteiten

Nadere informatie

VERKLARING INZAKE BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR HET BEROEPSVERVOER OVER DE WEG

VERKLARING INZAKE BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR HET BEROEPSVERVOER OVER DE WEG VERKLARING INZAKE BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR HET BEROEPSVERVOER OVER DE WEG 1. Introductie 1.1. Inleiding De Verklaring inzake de beleggingsbeginselen ( Verklaring ) beschrijft

Nadere informatie

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten

Nadere informatie

Integraal risicomanagement

Integraal risicomanagement Samenvatting Integraal risicomanagement in 40 Nederlandse ziekenhuizen Inhoud Inleiding 3 Onderzoeksvragen 3 Integraal risicomanagement onvoldoende beschreven 4 Aanbevelingen 5 Over VvAA 7 2 VvAA Risicomanagement

Nadere informatie

High trust High penalty. Inzicht en externe oriëntatie

High trust High penalty. Inzicht en externe oriëntatie High trust High penalty Inzicht en externe oriëntatie Presentatie Hans Niemeijer, Strategisch Businesscontroller Antoine Nikkessen, Senior auditor / Risicomanager 1 Nu wordt een steeds groter deel van

Nadere informatie

DNB Pensioenseminar. Parallelsessie Beleggingen. 21 september 2011

DNB Pensioenseminar. Parallelsessie Beleggingen. 21 september 2011 DNB Pensioenseminar Parallelsessie Beleggingen 21 september 2011 Hoofdvragen I. Wat maakt iemand een goede bestuurder op het gebied van beleggingen? II. Wat verwacht u van de toezichthouder op het gebied

Nadere informatie