De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!"

Transcriptie

1 De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! PG-SGA: wat, waarom, wanneer en hoe? Harriët Jager-Wittenaar, PhD, RD Lector Clinical Malnutrition and Healthy Ageing Research Group Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing

2 Voorbeeld 1 9.3% in 1 mnd De foto is representatief voor de casus en is slechts gebruikt ter illustratie Ottery FD Voorbeeld 2 De foto is representatief voor de casus en is slechts gebruikt ter illustratie Ottery FD

3 Voorbeeld % in 6 mnd De foto is representatief voor de casus en is slechts gebruikt ter illustratie Ottery FD Nederlandse PG-SGA Original Scored PG-SGA FD Ottery, 2001, 2006 FD Ottery, 2014 Sealy et al., submitted

4 Doelgroepen PG-SGA Oorspronkelijk ontwikkeld en gevalideerd binnen oncologie Ottery FD, Nutrition 1996 Bauer et al, EurJ ClinNutr2002 Isenring, EurJ ClinNutr2003 Ook in andere populaties gebruikt en gevalideerd, o.a.: Ouderen (Marshall 2015; Kim 2013; Sheard 2013) HIV (Mokori 2011) Abdominale chirurgie (Huang 2014) Nefrologie (Campbell 2013; Oliviera 2010; Desbrow 2005) Neurologie (Martineau2005) Zie publicatielijst op

5 Professional deel Ziekte in relatie tot voedingsbehoefte Metabole stress Lichamelijk onderzoek PG-SGA Scoresysteem Numerieke PG-SGA score = puntenscore alle Vakken en Werkbladen = triage voor interventie PG-SGA Categorie: = Box Werkblad 4 (lichamelijk onderzoek) = diagnose ondervoeding o PG-SGA A = Goed gevoed o PG-SGA B = Matig ondervoed / verdenking ondervoeding o PG-SGA C = Ernstige ondervoeding

6 PG-SGA: Werkbladen Fischer et al. NutrClinPrac2015

7 Spierstatus: bovenlichaam Fischer et al. NutrClinPrac2015

8 Spierstatus: onderlichaam Fischer et al. NutrClinPrac2015

9 Subcutane vetreserves Fischer et al. NutrClinPrac2015

10 Hulpbronnen

11 PG-SGA: Werkblad 5 PG-SGA: triage 0 1 punten: Geen interventie nodig op dit moment. Regelmatig herbeoordeling tijdens behandeling 2 3 punten: Voorlichting aan patiënt + familie door diëtist, verpl. ofandere hulpverlener, met medicamenteuze interventie op indicatie van aanwezige symptomen (Vak 3) en labbepalingen indien van toepassing 4 8 punten: (Multidisciplinaire) voedingsinterventie door diëtist, i.c.m. verpleegkundige / arts op indicatie van aanwezige symptomen 9 punten: Ernstige indicatie voor betere symptoombestrijding en/of voedingsinterventie Focus op proactieve preventie!

12 Validiteit PG-SGA PG-SGA (SF) = valide instrument Dekt alle domeinen definitie ondervoeding (= inhoudsvaliditeit) Voorspellende validiteit: klinisch beloop: opnameduur, heropnames QoL survival Geassocieerd met andere parameters ondervoeding (= concurrente validiteit) Gevalideerde vertaling naar NL setting (cross-culturele adaptatie): Sealy et al. (submitted)

13 Ondervoeding Acute / subacute / chronische voedingstoestand A B C 3 Tekort aan voedingsstoffen (innamevs. verbruik) Lichaamsvorm, -oppervlak en -samenstelling D Lichaamsfunctie Al dan niet gepaard gaand met inflammatie Lochset al., ClinNutr2006 Inhoudsvaliditeit PG-SGA (SF) dekt alle domeinen definitie ondervoeding Sealy et al. J ClinEpidem 2016

14 PG-SGA voorspelt heropnames Bauer et al., Eur J ClinNutr2002 PG-SGA Short Form voorspelt klinisch beloop Vigano et al., JAND 2014

15 PG-SGA voorspelt opnameduur Huang et al., Biomed J 2014 PG-SGA Short Form & full version gerelateerd aan QoL Vigano et al., JAND 2014 Isenring et al., Eur J ClinNutr2003

16 PG-SGA Short Form & full version voorspellen overleving PG-SGA Short Form PG-SGA full version PG-SGA SF: 0 1 pt PG-SGA SF: 2 8 pt PG-SGA SF: 9 pt PG-SGA -B PG-SGA -A PG-SGA -C Vigano et al., JAND 2014 Rodrigues et al., Nutrition 2015 Concurrente validiteit PG-SGA Short Form Vigano et al., JAND 2014

17 Betrouwbaarheid Inter-beoordelaars betrouwbaarheid PG-SGA weinig onderzocht Steenson et al., Nutrition 2012

18 Inter-beoordelaars betrouwbaarheid SGA Steenson et al., Nutrition 2012 Positieve effecten training Begrijpelijkheid = gerelateerd aan instrument Moeilijkheid = gerelateerd aan kennis van gebruiker N=36 ongetrainde professionals Sealy et al., poster ESPEN 2015 To be published

19 Key points PG-SGA: Valide instrument Anabolie vs. katabolie Ondervoeding én risicofactoren 4-in-1 instrument: -screening - assessment - monitoring -triage Met veel dank aan: Speciale dank aan Faith Ottery, MD, PhD, FACN Mirey Alvarez-Camacho Nancy van Amelsfoort Vickie Baracos Rocco Barazzoni Iris Barth Judy Bauer Lies ter Beek Manon van den Berg Sandra Beijer Ad de Bruine Marlien Buning Jenny Budy Philip Calder Sandra Capra Katrina Claghorn Susan DeBolt Niki Doornink Rachel Dopheide Stan Dudrick Carrie Earthman Maree Ferguson Geanne Gommer Maria Cristina Gonzalez Janneke van Gurp Ulrike Haß Christine Henriksen Sietske Huitema Karin Ipema Carol Ireton-Jones Liz Isenring Susanne Kasenic Annemieke Kok Alessandro Laviano Rianne van Lieshout Lisa Martin Lisette van Miert Jeannine Mills Ylva Orrevall João Pedro Pinho Mary Platek Madelon Popma Ricky van Poppel Paula Ravasco Jan Roodenburg Martine Sealy Sandra Gomes Silva Pierre Singer Elles Steenhagen Sissi Stove Lorentzen Lieane Strating Cynthia Stretch Martijn Stuiver Lene Thoresen Aafke van der Veen Bertine Welink Heidi Zweers

20 Volg het internationale PG-SGA/Pt-Global Platform AFSLUITER eventuele overige gegevens Dank voor uw aandacht!

21 Beoordeel sessie CODE: via mentimeter app OF via Welkom op de NVD Diëtistendagen 2016!

Wat is het doel van voedingsscreening? Voedingsscreening:

Wat is het doel van voedingsscreening? Voedingsscreening: Proces Voedingszorg Screening Behandeling Monitoring SNAQ / MUST / PG-SGA SF Risico op ondervoeding Behoefte Inname Plan Monitoring Evaluatie + Aanpassing Patiënten Nutritional assessment triage Van screening

Nadere informatie

PG-SGA. Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA) Wat is de PG-SGA? PG-SGA: Vak 1. Nutritional (risk) assessment in de praktijk

PG-SGA. Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA) Wat is de PG-SGA? PG-SGA: Vak 1. Nutritional (risk) assessment in de praktijk PG-SGA Nutritional (risk) assessment in de praktijk Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA) Sietske Huitema en Harriët Jager-Wittenaar Wat is de PG-SGA? Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 PG-SGA:

Nadere informatie

PG-SGA. De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Goed toepasbaar in de praktijk!

PG-SGA. De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Goed toepasbaar in de praktijk! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! PG-SGA Goed toepasbaar in de praktijk! Leonie de Wit-van der Werf en Harriët Jager-Wittenaar 1 Inhoud Praktische ervaringen Concurrente validiteit Hemodialyse,

Nadere informatie

Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA): nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand? Belangenverstrengeling: geen

Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA): nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand? Belangenverstrengeling: geen Disclosure belangen spreker Patient-Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA): nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand? Belangenverstrengeling: geen Christa Nagel, diëtist, 22-03-16

Nadere informatie

PG-SGA en de preventieve en interdisciplinaire kijk op ondervoeding. Docent Voeding en Diëtetiek

PG-SGA en de preventieve en interdisciplinaire kijk op ondervoeding. Docent Voeding en Diëtetiek PG-SGA en de preventieve en interdisciplinaire kijk op ondervoeding Priya Dewansingh, MSc Promovenda Clinical Malnutrition Docent Voeding en Diëtetiek Promotor: Prof. Dr. Cees van der Schans Co-promotor:

Nadere informatie

PG-SGA. Standard Operating Procedure

PG-SGA. Standard Operating Procedure PG-SGA Standard Operating Procedure Versie 2 12-12-2017 Heidi Zweers-van Essen, Marleen Kosters, Esmée Weerts, Joëlle Thijssen Harriët Jager-Wittenaar Tijdsduur afname PG-SGA: 5 10 minuten Inhoudsopgave

Nadere informatie

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD

Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)

Nadere informatie

Tabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding

Tabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding Tabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding Screeningsinstrument + ontwikkelaar Onderdelen Setting waarin gevalideerd Validiteit Benodigde tijd Subjective

Nadere informatie

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG

Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde

Nadere informatie

Ondervoeding bij ouderen

Ondervoeding bij ouderen Ondervoeding bij ouderen Dr. Harriët Jager-Wittenaar Senior onderzoeker Lectoraat Transparante Zorgverlening Hanzehogeschool Groningen Leeruitkomsten Aan het einde van deze workshop: Kunt u ondervoeding

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Angela Fleming en Yvonne Verhulst, Ter Gooi Diëtistendagen 2016 4 De meerwaarde van de diëtist bij de behandeling van de klinische COPD patiënt. Angela

Nadere informatie

Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout

Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout Inhoud Woord vooraf 9 Ellen Kampman Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout Deel I Algemeen Hoofdstuk 1 Epidemiologie 17 Sandra Beijer

Nadere informatie

Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws

Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat

Nadere informatie

oncologiepatiënt Screening en diagnose Behandeling ondervoeding Nazorg, follow up Comfortvoeding / als de ziekte niet meer behandeld wordt

oncologiepatiënt Screening en diagnose Behandeling ondervoeding Nazorg, follow up Comfortvoeding / als de ziekte niet meer behandeld wordt Screening en diagnose ondervoeding Nazorg, follow up Comfortvoeding / als de ziekte niet meer behandeld wordt Contactpersoon Zorgpad: m.debruin-3@umcutrecht.nl 1 www.raedelijn.nl : S creening U komt bij

Nadere informatie

Voeding bij kanker. Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie

Voeding bij kanker. Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie Voeding bij kanker Elles Steenhagen, diëtist Oncologische Gastro-Intestinale Chirurgie e.steenhagen@umcutrecht.nl Doel van de presentatie Kennis van (onder)voeding bij kanker tijdens en na de behandeling

Nadere informatie

Basisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD

Basisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD Basisvoedingszorg: terug naar de essentie Bart Geurden RN, PhD INHOUD Inleiding Het ideale voedingsbeleid Barrières Toekomst Inleiding Definitie Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij een tekort

Nadere informatie

Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers

Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk Heidi Zweers Disclosure-slide Geen belangenverstrengeling te melden CV Lid van NAP PhD student voeding bij Mitochondriële ziekten

Nadere informatie

Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans

Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans 1 Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergoot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen,opname

Nadere informatie

Handboek voeding bij kanker

Handboek voeding bij kanker Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout (redactie) Handboek voeding bij kanker Tweede, geheel herziene druk De Tijdstroom, Utrecht Eerste druk,

Nadere informatie

Workshop Kwalitatief en Kwantitatief Onderzoek

Workshop Kwalitatief en Kwantitatief Onderzoek Workshop Kwalitatief en Kwantitatief Onderzoek Wim Krijnen Lector Analyse Technieken voor Praktijk Onderzoek Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Hanze University of Applied Sciences

Nadere informatie

Malnutritie. Screening en Behandeling. Bart Geurden, RN, PhD

Malnutritie. Screening en Behandeling. Bart Geurden, RN, PhD Malnutritie Screening en Behandeling Bart Geurden, RN, PhD INHOUD 1. Inleiding en probleemstelling 2. Definitie van malnutritie 3. Komt dit vaak voor: prevalentie 4. Wat zijn oorzaken en gevolgen van malnutritie

Nadere informatie

Voedingstoestand meten met SGA. Hans Brandts

Voedingstoestand meten met SGA. Hans Brandts Voedingstoestand meten met SGA Hans Brandts Ondervoeding bij Dialyse Patienten Prevelentie bij Subjective Global Assessment (SGA) Studies N % Ondervoed Young, 1991 Kawaguchi,1996 Cianciaruso,1995 Enia,

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Uitgebreide antropometrie in de praktijk: meten is, goed kunnen adviseren in, weten wat te eten! Cora Jonkers Academisch Medisch Centrum Nutritional assessment

Nadere informatie

Rondetafeldiscussie 12-12-12 Dag van de Ondervoeding

Rondetafeldiscussie 12-12-12 Dag van de Ondervoeding Rondetafeldiscussie 12-12-12 Dag van de Ondervoeding Aanwezig: Kelly Duin, Christina van Duuren, Anja Evers, Ellen van der Heijden, Miranda Lassche, Marjon van der Looij, Marieke van der Plas, Ricky van

Nadere informatie

Meet Joe Caruso. Happily ever after

Meet Joe Caruso. Happily ever after 22 mei 2007 Jaarbeurs Utrecht Verhalen Programma s Strategieën Renée den Haring, MANP verpleegkundig specialist oncologie Kennemer Gasthuis Meet Joe Caruso Happily ever after Begripsverheldering Meer dan

Nadere informatie

Vergelijking van ESPEN voedingsrichtlijnen voor patiënten met kanker met aanbevelingen uit het Handboek Voeding bij Kanker

Vergelijking van ESPEN voedingsrichtlijnen voor patiënten met kanker met aanbevelingen uit het Handboek Voeding bij Kanker Vergelijking van ESPEN voedingsrichtlijnen voor patiënten met kanker met aanbevelingen uit het Handboek Voeding bij Kanker Recent zijn zowel de Europese ESPEN-richtlijnen voeding bij patiënten met kanker

Nadere informatie

Dr. W. Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen

Dr. W. Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen Dr. M.L.A.Luttik, Senior onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, Projectleider IWP Familiezorg, Hanzehogeschool Groningen/Trainer Familiezorg, FamiliezorgGroningen m.l.a.luttik@pl.hanze.nl Dr.

Nadere informatie

Nutrition Platform for Chronic Care

Nutrition Platform for Chronic Care i Nutrition Platform for Chronic Care Nutrition Platform for Chronic Care woensdag 15 juni 2016 2 Nutrition Platform for Chronic Care woensdag 15 juni 2016 3 Nutrition Platform for Chronic Care woensdag

Nadere informatie

MEER AANDACHT VOOR ONDERVOEDING Marian de van der Schueren DGO, 5 oktober 2018

MEER AANDACHT VOOR ONDERVOEDING Marian de van der Schueren DGO, 5 oktober 2018 MEER AANDACHT VOOR ONDERVOEDING Marian de van der Schueren DGO, 5 oktober 2018 Context en enquete Gezond eten met ouderen Enquete DGO leden (n=109) Vervolgstappen, wat gaan we zelf doen? Taskforce Gezond

Nadere informatie

Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten)

Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten) Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten) Eveline Kempenaar Algemene Leden Vergadering VDV november 2012 In het nieuws! 1 Definitie SOLK Lichamelijke

Nadere informatie

LECTORALE REDE. uitgesproken op donderdag 15 januari 2015. door Dr. Harriët Jager-Wittenaar

LECTORALE REDE. uitgesproken op donderdag 15 januari 2015. door Dr. Harriët Jager-Wittenaar LECTORALE REDE uitgesproken op donderdag 15 januari 2015 door Dr. Harriët Jager-Wittenaar Lector Clinical Malnutrition and Healthy Ageing aan de Hanzehogeschool Groningen Clinical Malnutrition and Healthy

Nadere informatie

Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen

Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Renaldo Secchi 3 juni 2010 Inhoud Introductie Wat is ondervoeding? Gevolgen van ondervoeding? Prevalentie van ondervoeding Voeding

Nadere informatie

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum

Nadere informatie

Wat doen we met ons moeder? Esther Warmerdam, SO Vitalis Maaike Maas, SEH arts CZH Ylva Onderwater, Huisarts

Wat doen we met ons moeder? Esther Warmerdam, SO Vitalis Maaike Maas, SEH arts CZH Ylva Onderwater, Huisarts Wat doen we met ons moeder? Esther Warmerdam, SO Vitalis Maaike Maas, SEH arts CZH Ylva Onderwater, Huisarts Wat is er anders? Presentatie Leeftijd specifieke ziekten /co-morbiditeit Minder fysiologische

Nadere informatie

Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting

Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting Sessie: Voeding bij ouderen Tine De Vlieger algemeen coördinator Palliatieve Hulpverlening Antwerpen www.pha.be Programma Betekenis Waarde Context van

Nadere informatie

Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout

Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout Inhoud Woord vooraf 9 Ellen Kampman Ten geleide 11 Jeanne Vogel, Sandra Beijer, Peggy Delsink, Niki Doornink, Herma ten Have en Rianne van Lieshout Deel I Algemeen Hoofdstuk 1 Epidemiologie 17 Sandra Beijer

Nadere informatie

17/11/2017 EEN NIEUW GEVALIDEERD INSTRUMENT VOOR DE CLASSIFICATIE VAN INCONTINENTIE- GEASSOCIEERDE DERMATITIS (IAD) INHOUD INHOUD INTRODUCTIE

17/11/2017 EEN NIEUW GEVALIDEERD INSTRUMENT VOOR DE CLASSIFICATIE VAN INCONTINENTIE- GEASSOCIEERDE DERMATITIS (IAD) INHOUD INHOUD INTRODUCTIE DEPARTMENT OF PUBLIC HEALTH UNIVERSITY CENTRE FOR NURSING AND MIDWIFERY EEN NIEUW GEVALIDEERD INSTRUMENT VOOR DE CLASSIFICATIE VAN INCONTINENTIE- GEASSOCIEERDE DERMATITIS (IAD) drs. Karen Van den Bussche

Nadere informatie

De SUPPORT Coach. een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen. Christianne van der Meer, MSc

De SUPPORT Coach. een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen. Christianne van der Meer, MSc De SUPPORT Coach een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen Christianne van der Meer, MSc Anne Bakker, PhD Saleha Tariq, MSc Susanne van Buschbach, MSc Anne Holmersma, MSc

Nadere informatie

Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten

Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten Criem Marie-Cathérine Onco-diëtiste Oncologisch centrum 08 december 2012 Oncologie: een probleem? Kanker Incidentie, n= Mortaliteit, n= Man/Vrouw

Nadere informatie

Gezondheidsraad. 29 november Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad. Gezondheidsraad

Gezondheidsraad. 29 november Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad. Gezondheidsraad Gezondheidsraad 29 november 2011 Gezondheidsraad Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad Het adviesproces Adviesaanvraag: 18 augustus 2009 7 vergaderingen van multidisciplinaire

Nadere informatie

Evidence based nursing: wat is dat?

Evidence based nursing: wat is dat? Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen

Nadere informatie

Werkgroep 4 Meetinstrumenten en meetmethodes

Werkgroep 4 Meetinstrumenten en meetmethodes Werkgroep 4 Meetinstrumenten en meetmethodes Werkgroepleden Astrid Lanslots, diëtist Thuiszorg Mark en Maas Martin van Leen, verpleeghuisarts en manager Advies- en BehandelCentrum Avoord Zorg & Wonen Inleiding

Nadere informatie

Ondervoeding bij ouderen

Ondervoeding bij ouderen Ondervoeding bij ouderen Caroline Boomkamp Klinisch geriater Bernhoven Inhoud Definities Screening en assessment Prevalentie Oorzaken Gevolgen Behandeling van ondervoeding Definitie geriatrische patiënt

Nadere informatie

Module Veilig Verder. Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting

Module Veilig Verder. Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting Module Veilig Verder Een psycho-educatieve module over risicotaxatie voor patiënten in een forensische setting Waar komt de training vandaan? Waar komt de training vandaan? De oorspronkelijke module is

Nadere informatie

The RIGHT food is the best medicine

The RIGHT food is the best medicine The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid

Nadere informatie

Vergrijzing van de bevolking in België

Vergrijzing van de bevolking in België Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf

Nadere informatie

Easycare-TOS: identificatie van kwetsbaarheid bij ouderen in de 1ste lijn

Easycare-TOS: identificatie van kwetsbaarheid bij ouderen in de 1ste lijn Easycare-TOS: identificatie van kwetsbaarheid bij ouderen in de 1ste lijn Els Bremer, senior adviseur projectbureau MAAT, sociaal wijkteam Janneke van Kempen, arts-onderzoeker, Geriatrie Marieke Perry,

Nadere informatie

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!

De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Onderzoeksresultaten ondervoeding op de revalidatie afdeling in het verpleeghuis Judith van Zwienen Hoe is het allemaal begonnen Eerste DV&V award Aanleiding

Nadere informatie

Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION

Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten?

Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Samenvatting 403 Wetenschappelijk onderzoek bij lage rugpijn: wat en hoe moeten we meten? Lage rugpijn (LRP) is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van beperkingen. Dit blijkt uit studies naar ziektelast

Nadere informatie

Henri is nooit speciaal ziek geweest. Hij rookt dagelijks enkele sigaretjes en hij drinkt nog regelmatig zijn pintjes.

Henri is nooit speciaal ziek geweest. Hij rookt dagelijks enkele sigaretjes en hij drinkt nog regelmatig zijn pintjes. Henri 86 jaar Henri is een jaar geleden opgenomen in het woonzorgcentrum. Henri is nooit speciaal ziek geweest. Hij rookt dagelijks enkele sigaretjes en hij drinkt nog regelmatig zijn pintjes. Thuis ging

Nadere informatie

Universitair Medisch Centrum Groningen

Universitair Medisch Centrum Groningen Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag

Nadere informatie

Kan het gebruik van vragenlijsten suïcide voorkomen? Prof. Dr. Ronny Bruffaerts UPC-KULeuven

Kan het gebruik van vragenlijsten suïcide voorkomen? Prof. Dr. Ronny Bruffaerts UPC-KULeuven Kan het gebruik van vragenlijsten suïcide voorkomen? Prof. Dr. Ronny Bruffaerts UPC-KULeuven 42-82% daling in opnameduur voor psychotische stoornissen, 1989-1995 63% minder psychiatrische bedden in de

Nadere informatie

Zelfbeeld en Eetstoornissen. Drs. Martie de Jong Klinisch psycholoog PsyQ Eetstoornissen

Zelfbeeld en Eetstoornissen. Drs. Martie de Jong Klinisch psycholoog PsyQ Eetstoornissen Zelfbeeld en Eetstoornissen Drs. Martie de Jong Klinisch psycholoog PsyQ Eetstoornissen Medewerkers Iris van der Meer Sjoukje Sinke Mathijs Deen Kees Korrelboom Philip Spinhoven Wijbrand Hoek Peter de

Nadere informatie

Delirium Symptom Interview (DSI)

Delirium Symptom Interview (DSI) Delirium Symptom Interview (DSI) Albert MS, Levkoff SE, Reilly C, Liptzin B, Pilgrim D, Cleary PD, et al. The delirium symptom interview: an interview for the detection of delirium symptoms in hospitalized

Nadere informatie

Mood and Resilience in Offspring

Mood and Resilience in Offspring Mood and Resilience in Offspring De Depressie deal 19 februari 2017 Depressie deal ondertekend Doel: 30 procent minder mensen met een depressie in 2030 Investering in vroegherkenning en preventie Huidige

Nadere informatie

Student login: DDJVCRAI

Student login: DDJVCRAI https://socrative.com/ Student login: DDJVCRAI Malnutritie bij ouderen An Gers diëtiste, docent voeding Thomas More campus Turnhout Er zullen in België in 2050 drie keer meer tachtigjarigen zijn vergeleken

Nadere informatie

Het Hepatitis probleem in NL

Het Hepatitis probleem in NL Bewustwording Identificatie-Behandeling HEPATITIS B en C Het Hepatitis probleem in NL Virale hepatitis A-E : Wat is er aan het veranderen? Chronische hepatitis B & C: Sterfte, Impact behandeling Uitdaging

Nadere informatie

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9

Samenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij

Nadere informatie

Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?*

Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Zijn distress en ziektestatus gerelateerd aan lichamelijke en emotionele problemen bij vrouwen met ovariumkanker?* Floor Ploos van Amstel, RN, MSc, verpleegkundig expert, afd. Medische Oncologie Maaike

Nadere informatie

RE CAP studie. Een onderzoek naar het bevorderen van werkhervatting bij cliënten van UWV (vangnetpopulatie) met een diagnose kanker

RE CAP studie. Een onderzoek naar het bevorderen van werkhervatting bij cliënten van UWV (vangnetpopulatie) met een diagnose kanker RE CAP studie Een onderzoek naar het bevorderen van werkhervatting bij cliënten van UWV (vangnetpopulatie) met een diagnose kanker Martine van Egmond MSc, Saskia Duijts, PhD, Sylvia Vermeulen, PhD MD,

Nadere informatie

Een zorgtransformatie door digitale innovatie. Jeroen Tas CEO, Healthcare Informatics.Solutions.Services

Een zorgtransformatie door digitale innovatie. Jeroen Tas CEO, Healthcare Informatics.Solutions.Services Een zorgtransformatie door digitale innovatie Jeroen Tas CEO, Healthcare Informatics.Solutions.Services Digitale technologieën Exponentiële groei in snelheid, aantal en gebruik 2 miljard mensen hebben

Nadere informatie

Eerlijke beoordelingen in sociale zekerheid: hoe reëel is dat?

Eerlijke beoordelingen in sociale zekerheid: hoe reëel is dat? Eerlijke beoordelingen in sociale zekerheid: hoe reëel is dat? dr. Femke I. Abma & prof. dr. Sandra Brouwer Universitair Medisch Centrum Groningen Afdeling Gezondheidswetenschappen Sociale Geneeskunde

Nadere informatie

Multidisciplinaire besluitvorming bij oudere oncologische patiënten

Multidisciplinaire besluitvorming bij oudere oncologische patiënten Multidisciplinaire besluitvorming bij oudere oncologische patiënten S. Festen en P. de Graeff, internist ouderengeneeskunde Symposium waardegedreven zorg in de praktijk 10-01-2019 Vergrijzing Besluitvorming

Nadere informatie

Consensus over de criteria voor diagnose van ondervoeding en sarcopenie

Consensus over de criteria voor diagnose van ondervoeding en sarcopenie OVERZICHTSARTIKEL Consensus over de criteria voor diagnose van ondervoeding en Dit najaar zijn de langverwachte nieuwe consensuscriteria voor het vaststellen van ondervoeding en gepresenteerd. Het gaat

Nadere informatie

Ondervoeding herkennen

Ondervoeding herkennen 18 TOEPASSING IN DE PRAKTIJK Ondervoeding herkennen in het Centrum voor Ouderengeneeskunde Amsterdam Vergelijking van instrumenten Janneke Schilp promovendus, afdeling Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit

Nadere informatie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie Raymond Ostelo, PhD Professor of Evidence-Based Physiotherapy Dept. Health Sciences EMGO+ Institute for Health and Care Research VU University Amsterdam, the Netherlands r.ostelo@vumc.nl 1 Classificeren

Nadere informatie

SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt

SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni Scharnierconsult. Uitgangspunt SANDWICHSCHOLING COPD Goede COPD zorg: resultaat van goede samenwerking 28 juni 2012 Scharnierconsult, ziektelast en persoonlijk behandelplan Marion Teunissen en Rudy Bakker Werkgroep COPD Synchroon Scharnierconsult

Nadere informatie

Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis

Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis Uitgangspunten: Vroege herkenning: - binnen 24 uur na opname - hoogrisicopatiënten tijdens polikliniekbezoek Snelle en optimale behandeling

Nadere informatie

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016

Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 70 kg Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 Voedingstoestand Daling van het gewicht (BMI) en ALSFRS-R gerelateerd, wijst

Nadere informatie

Last, but not least. De geriatrische patiënt op de SEH. Yvonne Schoon. Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen

Last, but not least. De geriatrische patiënt op de SEH. Yvonne Schoon. Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen Last, but not least De geriatrische patiënt op de SEH Yvonne Schoon Klinisch geriater Radboudumc Nijmegen Epidemiologie Groeiende zorgconsumptie ouderen Prognose zorgconsumptie in regio Nijmegen Multimorbiditeit

Nadere informatie

Diëtetiek. Ondervoeding, wat doen we eraan. Afdeling: Onderwerp:

Diëtetiek. Ondervoeding, wat doen we eraan. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek 1 in het Ikazia Ziekenhuis? Bij het horen van ondervoeding zullen veel mensen denken aan ontwikkelingslanden. Toch komt ondervoeding ook in het welvarende Nederland voor

Nadere informatie

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau Riekie de Vet Klinimetrie: meten in de geneeskunde Het meten van symptomen, diagnostiek, uitkomsten van behandelingen, gezondheidsstatus en bijvoorbeeld

Nadere informatie

Remote patient management

Remote patient management Remote patient management Programma voor patiënten met hartfalen én COPD Dr. Lidwien Graat, Longarts Flow Dr. Jos Kraal, Senior projectleider Flow Centrum voor preventie en (tele)revalidatie van chronische

Nadere informatie

Transmurale samenwerking voor kwetsbare ouderen in het ziekenhuis

Transmurale samenwerking voor kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Transmurale samenwerking voor kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Presentatie voor leergang substitutie jan van Es instituut 17 december 2014 Susanne Smorenburg Programmamanager GRZ en Transmurale zorg

Nadere informatie

Verwezenlijkingen binnen de krachtlijn ondervoeding van het federaal voedingsen gezondheidsplan voor België (FVGP-B)

Verwezenlijkingen binnen de krachtlijn ondervoeding van het federaal voedingsen gezondheidsplan voor België (FVGP-B) 1 Verwezenlijkingen binnen de krachtlijn ondervoeding van het federaal voedingsen gezondheidsplan voor België (FVGP-B) Symposium Ondervoeding bij hulpbehoevende ouderen thuis en in een thuisvervangende

Nadere informatie

Over voeding en ondervoeding

Over voeding en ondervoeding Over voeding en ondervoeding 2 november 2012 Over voeding en ondervoeding Inaugurele rede Feike van der Leij Lector Health & Food Lectoraat Food, Health & Safety beste onderwijs = onderzoek onderzoek =

Nadere informatie

Fasen zorgpad. Verwijzing / screening Diagnose Behandeling: eventueel nader uit te splitsen Nazorg, follow up Terminale fase. 1

Fasen zorgpad. Verwijzing / screening Diagnose Behandeling: eventueel nader uit te splitsen Nazorg, follow up Terminale fase. 1 Fasen zorgpad Verwijzing / screening Diagnose : eventueel nader uit te splitsen Nazorg, follow up Terminale fase 1 www.raedelijn.nl 7-9-2017 Zorgpad: screening en diagnose U komt bij arts, verpleegkundige

Nadere informatie

Multidimensional Fatigue Inventory

Multidimensional Fatigue Inventory Multidimensional Fatigue Inventory (MFI) Smets E.M.A., Garssen B., Bonke B., Dehaes J.C.J.M. (1995) The Multidimensional Fatigue Inventory (MFI) Psychometric properties of an instrument to asses fatigue.

Nadere informatie

Evidence Based Nursing

Evidence Based Nursing Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 112 111 Ondervoeding is gedefinieerd als een subacute of acute voedingstoestand waarbij een combinatie van onvoldoende voedingsinname en ontstekingsactiviteit heeft geleid tot een afname van de spier- en vetmassa

Nadere informatie

PROs in de praktijk 1: Wat doen we ermee?

PROs in de praktijk 1: Wat doen we ermee? PROs in de praktijk 1: Wat doen we ermee? Prof. dr Jolanda de Vries Hoogleraar Kwaliteit van leven in de medische setting GZ-psycholoog en Medisch manager afdeling medische psychologie St Elisabeth ziekenhuis

Nadere informatie

TFI en de voedingstoestand op Curaçao. Francis van Eijndhoven NASKHO congres ouderenzorg 25 februari 2012

TFI en de voedingstoestand op Curaçao. Francis van Eijndhoven NASKHO congres ouderenzorg 25 februari 2012 TFI en de voedingstoestand op Curaçao Francis van Eijndhoven NASKHO congres ouderenzorg 25 februari 2012 inhoud!! Onder-, over- en gezond gewicht: definitie bij ouderen!! MUAC als maat voor BMI!!.gewicht

Nadere informatie

Onderzoek naar gezondheidsvaardigheden in psychosociale oncologie

Onderzoek naar gezondheidsvaardigheden in psychosociale oncologie Onderzoek naar gezondheidsvaardigheden in psychosociale oncologie Dr Mirjam Fransen Amsterdam UMC, Universiteit van Amsterdam Afdeling Sociale Geneeskunde, locatie AMC Deze presentatie 1. Waarom onderzoek

Nadere informatie

Roland Disability Questionnaire

Roland Disability Questionnaire Roland 1983 Nederlandse vertaling G.J. van der Heijden 1991 Naampatiënt...Datum:. Uw rugklachten kunnen u belemmeren bij uw normale dagelijkse bezigheden. Deze vragenlijst bevat een aantal zinnen waarmee

Nadere informatie

SAMENVATTING Het ontwikkelen van een solide studie design met bijbehorende instrumenten om een CRM training te evalueren

SAMENVATTING Het ontwikkelen van een solide studie design met bijbehorende instrumenten om een CRM training te evalueren SAMENVATTING Op de Intensive Care (IC) worden fouten gemaakt, sommige met ernstige gevolgen voor de patiënt. Er is steeds meer bewijs dat deze fouten kunnen worden vermeden, of de gevolgen er van af te

Nadere informatie

Postgraduaat Voeding en Oncologie

Postgraduaat Voeding en Oncologie Postgraduaat Voeding en Oncologie Opleidingsprogramma: 21 SP OPO: De fundamentele aspecten van kanker en kankerbehandeling : 3 SP 1. Inhoud Fundamentele aspecten van kanker, kankerbehandeling en voedingsinterventies

Nadere informatie

Met Zorg naar Gezondheid!

Met Zorg naar Gezondheid! Met Zorg naar Gezondheid! dr. Hans Hobbelen Lector Healthy Lifestyle, Ageing and Health Care Kenniscentrum CaRES: Care, Rehabilitatie, Educatie, Sport (CaRES) Lectoraat Transparante Zorgverlening Lectoraat

Nadere informatie

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose

LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder

Nadere informatie

Kwetsbare ouderen lekker goed gevoed. NVZ Themaconferentie kwetsbare ouderen Nancy Janssen, diëtist Ziekenhuis Gelderse Vallei

Kwetsbare ouderen lekker goed gevoed. NVZ Themaconferentie kwetsbare ouderen Nancy Janssen, diëtist Ziekenhuis Gelderse Vallei Kwetsbare ouderen lekker goed gevoed NVZ Themaconferentie kwetsbare ouderen Nancy Janssen, diëtist Ziekenhuis Gelderse Vallei 2016-06-23 VMS kwetsbare ouderen Screeningsbundel voor een vroegtijdige herkenning

Nadere informatie

Broodje met. Familiezorg

Broodje met. Familiezorg Broodje met. Familiezorg UMCG, 07-02-2017 Family Nursing: van patiënt centraal naar de familie centraal Dr. M.L.A.Luttik, Senior onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, Projectleider IWP Familiezorg,

Nadere informatie

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek?

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? NHG wetenschapsdag 2010 Caroline Terwee Kenniscentrum Meetinstrumenten VUmc Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU medisch centrum Inhoud 1. Presentatie 2. Kritisch

Nadere informatie

VOEDING BEWEGEN EN KANKER VRIJDAG 28 NOVEMBER 2014 09.00 TOT 17.00 UUR CINEMEC IN EDE WAT IS EVIDENCE EN WAT NIET? STUDIEDAG

VOEDING BEWEGEN EN KANKER VRIJDAG 28 NOVEMBER 2014 09.00 TOT 17.00 UUR CINEMEC IN EDE WAT IS EVIDENCE EN WAT NIET? STUDIEDAG STUDIEDAG VOEDING BEWEGEN EN KANKER WAT IS EVIDENCE EN WAT NIET? Studiedag voor huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde, apothekers, oncologieverpleegkundigen, verpleegkundig specialisten oncologie,

Nadere informatie

Ondervoeding, wat doen we eraan Diëtetiek

Ondervoeding, wat doen we eraan Diëtetiek Ondervoeding, wat doen we eraan Diëtetiek Beter voor elkaar 2 Ondervoeding, wat doen we eraan in het Ikazia Ziekenhuis? Bij het horen van ondervoeding zullen veel mensen denken aan ontwikkelingslanden.

Nadere informatie

Is zorg in de toekomst voorspelbaar? Bart Geerts CEO Healthplus.ai

Is zorg in de toekomst voorspelbaar? Bart Geerts CEO Healthplus.ai Is zorg in de toekomst voorspelbaar? Bart Geerts CEO Healthplus.ai Ontwikkelingen in de zorg Ontwikkeling zorgkosten per hoofd van de bevolking 1. Vergrijzing 2. Personeelstekort 3. Stijgende zorgkosten

Nadere informatie

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Chapter 9. Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Chapter 9 Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Samenvatting Samenvatting Depressie en angst klachten bij Nederlandse patiënten met een chronische nierziekte Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve

Nadere informatie

ADVIES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE EPERTENGROEP ONDERVOEDING VAN HET NATIONAAL VOEDING- EN GEZONDHEIDSPLAN VOOR BELGIE 1

ADVIES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE EPERTENGROEP ONDERVOEDING VAN HET NATIONAAL VOEDING- EN GEZONDHEIDSPLAN VOOR BELGIE 1 ADVIES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE EPERTENGROEP ONDERVOEDING VAN HET NATIONAAL VOEDING- EN GEZONDHEIDSPLAN VOOR BELGIE 1 Inleiding SCREENING OP ONDERVOEDING EN EVALUATIE VAN DE VOEDINGSTOESTAND (NUTRITIONAL

Nadere informatie

BOGO Food. Herman Peppelenbos

BOGO Food. Herman Peppelenbos BOGO Food Herman Peppelenbos BOGO Food Gezondheid (inhoudsstoffen of productontwikkeling en versconsumptie) met focus op stimuleren van Groente en fruit consumptie Lectoraat Niet lectoraat activiteiten

Nadere informatie