De erfelijkheid van cannabisgebruik en - verslaving. Prof. dr. Jacqueline Vink Developmental Psychopathology Beahvioural Science Institute
|
|
|
- Petra de Haan
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De erfelijkheid van cannabisgebruik en - verslaving Prof. dr. Jacqueline Vink Developmental Psychopathology Beahvioural Science Institute
2 Vragen/onderwerpen 1. Speelt erfelijke aanleg een rol bij cannabis gebruik en verslaving? 2. Zo ja: a-welke genen zijn hierbij betrokken? b-is er genetische overlap met het gebruik van andere middelen? c-is er genetische overlap met mentale gezondheid? bijvoorbeeld schizofrenie? 3. Genetische overlap of causaal verband? 4. Toekomst?
3 1. Hoe kun je de rol van erfelijke aanleg onderscheiden van de invloed van gezinsomgeving? Gezinsomgeving genen vader Genen genen moeder 50% 50% genen kind
4 De Gelderlander. 2013
5 Tweelingmodel eeneiige tweelingparen: 100% twee-eiige tweelingparen: 50% genen + gezin + uniek = 100% unieke Omgeving genen gezinsomgeving genen unieke Omgeving
6 Tweelingstudies naar cannabis % Males Females Males Females Initiation Problematic use Genes Shared environment Unshared environment Meta-analyse tweelingstudies. Verweij et al Addiciton
7 2. Welke genen zijn betrokken bij cannabis gebruik? Verschillende kandidaatgen studies, maar weinig replicatie Genome-wide association studies: geen significante resultaten in relatief kleine studies
8 International Cannabis Consortium Doel: het in kaart brengen van genen betrokken bij cannabis gebruik ALSPAC (UK) PI s: QIMR (Australia) BLTS (Australia) RADAR (Netherlands) CADD (US) Saguenay Youth (US) EGCUT (Estonia) Jacqueline Vink (RU, NL) TRAILS (Netherlands) FinnTwin (Finland) Twins UK (UK) HUVH (Spain) Eske Derks (Australia) Nathan Gillespie (US) Utrecht (Netherlands) MCTFR (US) NTR (Netherlands) Karin Verweij (AMC, Nl) Yale Penn (US)
9 ICC study 1 GWAS of lifetime cannabis use (N=32330)
10 Manhatten plot: Si gn ific an ce Chr 1Chr 2Chr 3etc Genoomwide significant if p <.5 x 10-8 Position on chromosomes
11 ICC study 1 (N=32,330) GWAS of lifetime cannabis use -Geen significante SNPs -4 significante genen:
12 ICC study 2 Meta analyses of ICC+ UKBiobank + 23andme (N=184,765) Resultaat: 35 genen Voorbeelden: -HTR1A -> serotonine transporter gen -ALDH2 -> alcohol metabolism -CADM2
13 Example: CADM2 CADM2 is in andere studies geassocieerd met: -Alcohol gebruik Maar ook met: -Risicogedrag -Aantal kinderen -Persoonlijkheid CADM2 = a synaptic Cell Adhesion Molecule, komt tot expressie in het brein (frontal and anterior cingulate cortex). -> lijkt betrokken bij een breed profiel van risico-gedrag en persoonlijkheid?
14 2b. Genetische overlap tussen cannabis en andere middelen?
15 Genetische correlaties tussen middelen Hoge genetische correlatie tussen middelen (fasespecifiek: initiatie versus hoeveelheid). Nivard et al. 2016
16 16 2c. Genetische overlap tussen cannabis gebruik en psychiatrische aandoeningen? Significante genetische overlap tussen cannabis gebruik en psychiatrische aandoeningen Pasman et al., 2018
17 Brief aan Science Genetische correlaties tussen middelengebruik en psychiatrische aandoeningen (B) net zo hoog als tussen psychiatrische aandoeningen onderling (A)
18 18 3. Genetische correlatie: pleiotropie versus causaal effect? Genetic factors Pleiotropy Genetic factors Causal effect Smoking Lung cancer Smoking Lung cancer
19 19 Genetische correlaties voor middelengebruik? Genetic factors Pleiotropy? Genetic factors Causal effect? Smoking Cannabis Smoking Cannabis Geen bewijs voor causale relaties tussen roken, alcohol, cannabis en caffeine. Verklaring: er is geen causale relatie OF onvoldoende power. M.b.v. bi-directional two-sample Mendelian Randomisation Treur, Verweij, Vink. Addiction (2018)
20 20 Causaal verband tussen cannabis en schizofrenie symptomen? Genetic factors Genetic factors Causaal effect? Causaal effect? Cannabis Schizophrenia Cannabis X Schizophrenia Een causaal verband van schizofrenie naar cannabis (in lijn met zelfmedicatie hypothese), maar niet in de andere richting. Bi-directional two-sample Mendelian Randomisation analyses, Pasman et al 2018
21 21
22 Belangrijkste conclusies? Erfelijke aanleg speelt (ook) een rol bij cannabis gebruik. Er zijn zo n 35 genen geidentificeerd die een rol spelen bij cannabis gebruikt (topje van de ijsberg) Er is genetische overlap met andere middelen en met psychiatrische aandoeningen Er is een causaal verband van schizofrenie -> cannabis gebruik
23 4. Toekomst? 1. Nu lifetime cannabis use, volgende stap frequency & quantity (en dan richting misbruik?) 2. Toepassen van kennis over genetische factoren in de praktijk? -> kennis over onderliggende mechanismen (risico op co-morbiditeit), verschillende genetische gevoeligheid (dus ene person echt meer risico of moeilijker om te stoppen dan andere person etc). -> informative gebruiken bij behandeling? = toekomstmuziek?
24 OR to be heavy smoker Gen-omgevingsinteractie: voorbeeld roken Mensen die EN genetische gevoeligheid hebben EN zijn blootgesteld aan sigarettenrook in kindertijd: -> significant hoger risico om zware roker te worden. 2,5 2 1,5 1 0,5 Niet 0 blootgesteld Laag genetisch risico risico X Hoog genetisch risico risico Niet blootgesteld aan rook in kindertijd Laag Laag genetisch risico risico Wel blootgesteld Wel blootgesteld aan rook Hoog genetisch risico risico (Chronisch) blootgesteld aan rook in kindertijd Genen Omgeving Treur et al., 2017
25 Voorbeeld farmacotherapie voor stoppen met roken -> personalized medicine? NNT = Number Needed to Treat in order to help 1 person stop smoking CHRNA5=nicotine receptor gene, subunit 5 CYP2A6=nicotine metabolism gene Niet iedereen heeft evenveel baat bij dezelfde behandeling (op basis van genotype) Chen et al. (2012)
26 Contact: Jacqueline Vink 0/substance-use-addiction-food-saf/
Dia 1. Dia 2. Dia 3. Zit verslaving in je genen? De erfelijkheid van middelengebruik en verslaving. Zit middelengebruik en verslaving in je genen?
Dia 1 Zit verslaving in je genen? De erfelijkheid van middelengebruik en verslaving Prof. dr. Jacqueline Vink (hoogleraar, Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit) j.vink@bsi.ru.nl www.nispa.nl
Zit verslaving in je genen? De erfelijkheid van middelengebruik en verslaving
Zit verslaving in je genen? De erfelijkheid van middelengebruik en verslaving Prof. dr. Jacqueline Vink 18 maart 2016 Netwerkochtend PWO Opbouw presentatie: I. Middelengebruik: nature (aangeboren) of nurture
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 178 Nederlandse samenvatting Concentratieproblemen en hyperactiviteit zijn veelvoorkomende problemen op de kinderleeftijd; de diagnose ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift bestaat uit een aantal studies waarin onderzocht is waar individuele verschillen vandaan komen in welbevinden (WB) en gerelateerde menselijke eigenschappen, zoals
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie Anja Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Brein in ontwikkeling Nucleus accumbens (basale ganglia): -
Nederlandse samenvatting
Nederlandse Introductie Nicotine is een van de meest gebruikte verslavende middelen en levert, door het roken van sigaretten, een grote bijdrage aan morbiditeit (ziekte) en mortaliteit (sterfte). Wereldwijd
Eenzaamheid. Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek. Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen
Eenzaamheid Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Stellingen Eenzaamheid staat gelijk aan veel alleen zijn Waar:
Genetische factoren bij eetstoornissen. Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is
Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is gebleken dat er niet één oorzaak is, maar dat verschillende factoren een rol spelen
Chapter 9. Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae
Chapter 9 Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae Nederlandse samenvatting Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen
Op weg naar een generatie Nix? Vandaag: HBSC-landen in de studie. Trends in middelengebruik onder scholieren. Tom ter Bogt Wilma Vollebergh
Op weg naar een generatie Nix? Trends in middelengebruik onder scholieren Tom ter Bogt Wilma Vollebergh Vandaag: HBSC: de studie Middelengebruik: trends 2001-2013 Ouders en middelengebruik Indicatoren
Indeling. Heritabiliteit. Erfelijkheid psychiatrische aandoeningen. Erfelijkheid
De (nog( nog) niet uitgekomen belofte van de psychiatrische genetica Dr. Marco Boks, psychiater UMC Utrecht Ter gelegenheid Publieksdag Fonds psychische gezondheid Indeling Zijn psychiatrische aandoeningen
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Inleiding Na een periode waarin de oorzaak van psychiatrische aandoeningen veelal werd gezocht in omgevingsfactoren zoals een ongunstig opvoedingsklimaat, is er tegenwoordig weer
Samenvatting. volume 1 number 01 pages september 18 th published once
Samenvatting volume 1 number 01 pages 125-129 september 18 th - 2008 published once 125 Samenvatting In dit proefschrift, getiteld, Obsessie. De genetische en omgevingsarchitectuur van obsessieve-compulsieve
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/160411
Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg
Het samenspel van genen en omgeving: Relevantie voor de Jeugdgezondheidszorg Luc Goossens KU Leuven Schoolpsychologie and Ontwikkeling in Context (SCenO) Leuven Institute of Human Genomics and Society
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht
dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 169 In dit proefschrift heb ik verschillende rekenmethoden toegepast op genetische Single Nucleotide Polymorfismen (SNP) en tweeling data, om het relatieve effect van genetische
Stotterend DNA en schizofrenie Jacobine Buizer-Voskamp
Stotterend DNA en schizofrenie Jacobine Buizer-Voskamp DNA-LAB DAG 09 03 2012 Neuropsychiatrische aandoeningen Schizofrenie, autisme, bipolaire stoornis Grote impact samenleving Functioneren sterk beïnvloed:
Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European
Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European Commission, 2010). Over het algemeen drinken Nederlanders
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
The impact of genetic research on addiction
SYMPOSIUM The impact of genetic research on addiction Vrijdag 25 januari 2013 Amsterdam Het symposium is een initiatief van de Stichting Volksbond Rotterdam en is georganiseerd in samen werking met: SYMPOSIUM
Nederlandse Samenvating
Nederlandse Samenvating 301 In hoofdstuk 1 van dit proefschrift wordende methoden uiteengezet die ten grondslag liggen aan gedragsgenetisch onderzoek. In gedragsgenetisch onderzoek toetst met in hoeverre
Samenvatting. (Dutch Summary)
(Dutch Summary) In dit proefschrift is de ontwikkeling van gedrags- en emotionele problemen van tweelingen en eenlingen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar onderzocht. In hoofdstuk 1 wordt een introductie
Van kwetsbaar naar weerbaar: preventie en zorg voor kwetsbare jongeren en risicogedrag
Van kwetsbaar naar weerbaar: preventie en zorg voor kwetsbare jongeren en risicogedrag Dike van de Mheen Maart 2016 Due to the nature of the treatment, Wat is er aan de hand? Middelengebruik en risicogedrag
Voeding en personalized prevention
Voeding en personalized prevention Dr. Simone G.J. van Breda Afdeling Toxicogenomics, Universiteit Maastricht 17 mei 2018. Inhoud Personalized nutrition Het meten van gezondheid in relatie tot voeding
PhD Thesis Wouter J. Peyrot
PhD Thesis Wouter J. Peyrot NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste deel van dit proefschrift wordt de complexe relatie tussen genetische effecten en omgevingsfactoren bij het ontstaan van depressie onderzocht
Nederlandse Samenvatting
249 Migraine is een ernstige en veelvoorkomende hoofdpijnaandoening met grote impact op het leven van patiënten en hun familieleden. Een migraineaanval wordt gekenmerkt door matige tot ernstige hoofdpijn,
239 Dit proefschrift bestaat uit vier delen die elk het verslag van twee onderzoeken bevatten. Het eerste deel gaat over de erfelijkheid van een verzameling psychiatrische symptomen die betrekking hebben
Hoewel het aantal rokers in Nederland daalt, zijn er
Stand van zaken roken Waarom rook jij wel en ik niet? Jacqueline M. Vink en Roy Otten Beginnen met roken wordt meer beïnvloed door omgevingsfactoren dan door erfelijke aanleg; bij nicotineverslaving is
Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI)
Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI) geert.dom@uantwerpen.be Alcohol Wat komt op ons af of is er al? Drugs x 80/jaar Medicatie
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis
Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis Forum Ups & Downs 13 oktober 2018 Prof. dr. Stephan Claes UPC KU Leuven Genetica en erfelijkheid bij bipolaire stoornis 1. Hoe genetisch is bipolaire stoornis?
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic studies of age-related macular degeneration Baas, D.C. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic studies of age-related macular degeneration Baas, D.C. Link to publication Citation for published version (APA): Baas, D. C. (2012). Genetic studies of age-related
Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Genetische invloeden op gedragsproblemen tijdens de kindertijd
Genetische invloeden op gedragsproblemen tijdens de kindertijd Meike Bartels en Thérèse M. Stroet Inleiding Vijf tot vijftien procent van de Nederlandse kinderen in de leeftijd van drie tot twaalf jaar
nederlandse samenvatting Dutch summary
Dutch summary 211 dutch summary De onderzoeken beschreven in dit proefschrift zijn onderdeel van een grootschalig onderzoek naar individuele verschillen in algemene cognitieve vaardigheden. Algemene cognitieve
Proefschrift. Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems. Merel Griffith - Lendering. Samenvatting
Proefschrift Cannabis use, cognitive functioning and behaviour problems Merel Griffith - Lendering Samenvatting Het gebruik van cannabis is gerelateerd aan een breed scala van psychische problemen, waaronder
Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt genetische aanleg voor sportgedrag een rol? Hoe hangt sportgedrag samen met geestelijke
Over de appel en de boom:
Over de appel en de boom: kenmerken van autisme in het gezin. Prof. Jean Steyaert KU Leuven Leuven Autism Research & Expertisecentrum Autisme Leuven Historisch Leo Kanner, 1943 in: Autistic disturbances
ADHD & ASD - probleem ADHD & ASD ADHD & ASD. ADHD & ASD gedeelde genen? Onderzoeksvragen. Classificatie issues:
ASD symptoms in children with ADHD ADHD & ASD - probleem Familial and genetic underpinnings Judith Nijmeijer Promotores: Ruud Minderaa, Jan Buitelaar Co-promotores: Catharina Hartman, Pieter Hoekstra Classificatie
A c. Dutch Summary 257
Samenvatting 256 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van twee longitudinale en een cross-sectioneel onderzoek. Het eerste longitudinale onderzoek betrof de ontwikkeling van probleemgedrag
Nederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Sociale cognitie bij schizofrenie GROUP
Sociale cognitie bij schizofrenie GROUP 06-02-2015 Arija Maat AMC Geen Belangenverstrengeling Introductie 2009 AGIKO UMC Utrecht (Dr. W. Cahn en Prof.dr. R.S. Kahn) Sociale cognitie en schizofrenie GROUP
nr 26 2013/2014 Twinfo
nr 26 2013/2014 Twinfo We kijken met heel veel plezier terug op het afgelopen jaar waarin we met NTR-deelnemers en collega s ons 25-jarig bestaan hebben gevierd. De aftrap was in januari met een bijeenkomst
Citation for published version (APA): Peters, B. D. (2010). Diffusion tensor imaging in the early phase of schizophrenia
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Diffusion tensor imaging in the early phase of schizophrenia Peters, B.D. Link to publication Citation for published version (APA): Peters, B. D. (2010). Diffusion
Kernwoorden: genetica, tweelingonderzoek, familieonderzoek, stress en gezondheid
Heeft u ook een vraag voor de Nationale Wetenschapsagenda, of wilt u een van de onderstaande vragen onderschrijven? Dan kunt u uw vraag tot 1 mei indienen (klik hier voor de link naar de Wetenschapsagenda).
Sportgedrag en depressie: de rol van genetische aanleg
Sportgedrag en depressie: de rol van genetische aanleg dr. Marleen H. M. de Moor Afdeling Biologische Psychologie Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Vrije Universiteit Amsterdam mhm.de.moor@psy.vu.nl
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 205 Het is niet zonder reden dat autoriteiten wereldwijd aandacht besteden aan programma s en interventies om mensen meer te laten bewegen. Sportactiviteiten van gemiddelde tot
Hersenonderzoek en intelligentie
45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder
The genetic architecture of neuropsychiatric traits: mechanism, polygenicity, and genome function Gamazon, E.R.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) The genetic architecture of neuropsychiatric traits: mechanism, polygenicity, and genome function Gamazon, E.R. Link to publication Citation for published version
Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen?
Universitair Docent Hersencentrum Rudolf Magnus Afdeling Psychiatrie Universitair Medisch Centrum Utrecht Cannabis & psychosen: alleen risico s of ook kansen? Matthijs Bossong Overzicht Psychotische stoornis
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Jamal, Mumtaz Title: Smoking and the course of anxiety and depression Issue Date:
Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology NEDERLANDSE SAMENVATTING
Risk factors for the development and outcome of childhood psychopathology EDERLADSE SAMEVATTIG 157 Het komt regelmatig voor dat psychiatrische klachten clusteren in families. Met andere woorden, familieleden
Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag
Dr. L. van Leeuwen & drs. N. van Hasselt Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag Opdrachtgever: Financiering: Auteurs: Ministerie van Volksgezondheid,
Nederlandse samenvatting
Achtergrond Het risico op het ontwikkelen van een psychiatrische ziekte, zoals attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), schizofrenie of verslaving, wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door
LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE. Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose
LECTORAAT ZORG & INNOVATIE IN PSYCHIATRIE Risicofactoren, leefstijl en de mondzorg bij jong volwassenen na vroege psychose Symposium onderzoeksresultaten 2017 Sonja Kuipers, MSc MSW RN PhD-Student Zonder
Is een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Jongeren, Cannabisgebruik & Psychose
Jongeren, Cannabisgebruik & Psychose Cécile Henquet Maastricht University, Psychiatry and Neuropsychology, PsyQ Heerlen, The Netherlands c.henquet@heerlen.psyq.nl Nu Voor Later, Groningen 15 november 2011
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De nadelige gezondheidsrisico s/gevolgen van roken en van depressie en angststoornissen zijn goed gedocumenteerd, en deze aandoeningen doen zich vaak tegelijkertijd voor. Het doel
Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie Stoornissen in het gebruik van middelen
Samenvatting: Summary in Dutch
Samenvatting: Summary in Dutch Hoofdstuk 1: Kindermishandeling en Psychopathologie in een Multi-Culturele Context: Algemene Inleiding Dit proefschrift opent met een korte geschiedenis van de opkomst van
Development of bioinformatic tools and application of novel statistical methods in genomewide
University of Groningen Development of bioinformatic tools and application of novel statistical methods in genomewide analysis van der Most, Peter Johannes IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the
Tweelingstudies en intelligentie
Tweelingstudies en intelligentie M.P.Roeling 1, T.J.C. Polderman, D.I. Boomsma April, 2010 Inleiding Intelligentie is een van meest onderzochte menselijke eigenschappen in de psychologie en in de gedragsgenetica.
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten
De overgang van stepped care naar personalized care bij de combinatie van lichamelijke en psychische klachten Dr. Jonna van Eck van der Sluijs Psychiater en senior onderzoeker Symposium Personalized medicine:
Verslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Confounding opzet & interpretatie van mensgebonden onderzoek
Confounding opzet & interpretatie van mensgebonden onderzoek b.siegerink@lumc.nl Klinische epidemiologie expositie veroorzaakt uitkomst in domein 1 Onderzoeksvraag Expositie Uitkomst in Domein Onderzoeksvraag
Congres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Pillen? Praten? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie
Pillen?? Trainen! Over de aanvullende rol die cognitieve trainingen kunnen spelen in de psychotherapie Reinout Wiers Hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie UvA r.wiers@uva.nl Huidige praktijk: Pillen
Het verlichte brein. Overzicht. Overzicht. Epidemiologie. Cannabis als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong
Het verlichte brein als veelbelovend antipsychoticum? Matthijs Bossong Postdoctoral Research Fellow Institute of Psychiatry King s College London De grootte van het risico hangt samen met de mate van gebruik,
Developmental Disorders and Substance Use Disorder
Developmental Disorders and Substance Use Disorder a phenotypical, endophenotypical and genetic exploration Bram B. Sizoo, psychiater Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, Dimence, Deventer Promotores:
Ontwikkelingsbiologie, ontwikkelingspsychologie & taal Hertentamen 2013
Ontwikkelingsbiologie, ontwikkelingspsychologie & taal Hertentamen 2013 Bob Hersbach SAMENVATTING 26 meerkeuzevragen, de open vragen ontbreken Vraag 1. Hoe is intercellulaire specificatie tijdens differentiatie
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De onderzoeken beschreven in dit proefschrift zijn onderdeel van een grootschalig onderzoek naar individuele verschillen in algemene cognitieve vaardigheden. Algemene cognitieve
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Chemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling
Chemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling Prof. Dr. Benoit Nemery KU Leuven Prof. Dr. Christophe Stove UGent Acrylonitril: chemische eigenschappen
Evidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten
Evidence-based stoppen met roken: kennis & knelpunten Daniel Kotz Department of General Practice School for Public Health and Primary Care (CAPHRI) Maastricht University Medical Centre The Netherlands
Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie
Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Genen. Eiwitten. Synapsen. Zenuwcellen. Netwerken. Systemen. Gedrag. Epigenetica / Gen-expressie / discordante tweelingen
Gen Gedrag Gedrag Gen KNAW, 15 april 2015 Genen Eiwitten Synapsen Zenuwcellen Netwerken Systemen Gedrag Epigenetica / Gen-expressie / discordante tweelingen NTR - KNAW Tweelingonderzoek: geschiedenis &
LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING
LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING Navigating Social Life Samenvatting Sociale cognitie ligt ten grondslag aan succesvol sociaal functioneren.
Personalised medicine
Personalised medicine Verkenning farmacogenetica in de eerstelijn Project Personalised medicine: eligible or not? Dr Tessel Rigter, RIVM/VUmc Dr Marleen Jansen, RIVM/VUmc Dr Wendy Rodenburg, RIVM Prof
Middelengebruik: Cannabisgebruik
Middelengebruik: Cannabisgebruik Inleiding Cannabisgebruik geeft zowel gezondheidsrisico s, psychosociale gevolgen als wettelijke consequenties 1,2. Frequent gebruik van cannabis wordt geassocieerd met
Indeling. Chromosomen. De genetica van psychiatrische aandoeningen; Drie modellen van DNA. Heritability:
De genetica van psychiatrische aandoeningen; de huidige stand van zaken Marco Boks Ter gelegenheid Farmacolunch 5 december Met dank aan Wyeth pharmacueticals Indeling Begrippen Zijn psychiatrische aandoeningen
Neuro-cognitieve ontwikkeling van meerlingen een populatiegebonden onderzoek
Symposium 50-jarig bestaan Oost-Vlaams Meerlingenregister Neuro-cognitieve ontwikkeling van meerlingen een populatiegebonden onderzoek Zaterdag 25-10-2014 UZ Gent Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent
Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer
Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven
Neurobiologie van verslaving. R. Schipper Arts in opleiding tot psychiater GGNet
Neurobiologie van verslaving R. Schipper Arts in opleiding tot psychiater GGNet Inhoud Inleiding Neuropsychologische concepten Neurobiologische concepten Genen en verslaving EPA en verslaving Inleiding
op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen
De gevolgen van prenatale stress op het latere leven Anja Huizink Vrij Universiteit Amsterdam Radboud Universiteit Nijmegen De ontwikkeling begint prenataal Dierstudies: prenatale stress Programmerend
1) Sekseverschillen in concentratie-problemen, hyperactiviteit en attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)
Dit proefschrift, met als titel: Meetproblemen en de genetische invloed op concentratie-problemen, hyperactiviteit en aanverwante stoornissen bestaat uit drie delen. Deze drie delen corresponderen met
De kater komt later...
De kater komt later... Dr. Tibor M. Brunt Psychofarmacoloog Programma Drug Monitoring Trimbosinstituut. Psychiatrie, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. 21-3-2016 Inhoud 1. Prevalentie ecstasygebruik
Nederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Amyotrophic Lateral Sclerosis: risk factors in the genome and exposome
Perry van Doormaal Promotie 21 november 2017, UMC Utrecht Titel proefschrift: Samenvatting in het Nederlands In dit proefschrift wordt het onderzoek beschreven naar genetische factoren en omgevingsfactoren
NEDERLANDSE 8 SAMENVAT TING VooR NIET-INGEWIJDEN PTER A H C
Nederl andse samenvat ting voor nie t-inge wijden 8 CHAPTER nederlandse samenvatting Inleiding In 2006 rookte 28% van de Nederlandse bevolking gemiddeld 15 sigaretten per dag. Jaarlijks overlijden circa
GENDER, COMORBIDITY & AUTISM Inleiding INHOUD Opzet en Bevindingen per onderzoek Algemene Discussie Aanbevelingen Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers Classifications & Gender Patient cohort 2004 Clusters
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Vroegsignalering bij middelengebruik! En dan? Brijder en Brijder Jeugd Leontien Los & Margriet Katoen
Vroegsignalering bij middelengebruik! En dan? Brijder en Brijder Jeugd Leontien Los & Margriet Katoen Programma Brijder en Brijder Jeugd Wie zit er in de zaal? Middelengebruik en GGZ Wat is verslaving?
Brein in brand! De rol van ontstekingsprocessen in psychiatrische aandoeningen. Dr. Violette Coppens.
Brein in brand! De rol van ontstekingsprocessen in psychiatrische aandoeningen Dr. Violette Coppens violette.coppens@uantwerpen.be Overzicht 1. Inleiding a. SINAPS? b. Schizofrenie, depressie, bipolaire
Middelengebruik bij jongeren in Vlaanderen: een internationaal perspectief.
Middelengebruik bij jongeren in : een internationaal perspectief. Inleiding Op 23 en 30 november 200 organiseerde het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid de gezondheidsconferentie voor het vastleggen
De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie
Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Depressie en angststoornissen zijn veelvoorkomende neuropsychiatrische stoornissen. Een depressie of angststoornis wordt vastgesteld aan de hand van de DSM (Diagnostic and Statistical
Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven
De invloed van psychologische factoren op het ontstaan van kanker Bert Garssen Helen Dowling Instituut, begeleiding bij kanker, Bilthoven Uitgangspunt Zijn er fysiologische mechanismen die zouden kunnen