Nederlandse samenvatting
|
|
- Fenna Simons
- 2 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Achtergrond Het risico op het ontwikkelen van een psychiatrische ziekte, zoals attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), schizofrenie of verslaving, wordt voor een aanzienlijk deel bepaald door genetische aanleg. Het identificeren van genen die bijdragen aan de ontwikkeling van een psychiatrische ziekte kan inzicht verschaffen in de moleculaire processen ten grondslag aan de ziekte, en daarnaast mogelijk handvatten bieden om de ziekte te behandelen. Ondanks grote genetische associatie studies is het aantal genen dat tot dus ver in verband is gebracht met het risico om deze ziektes te ontwikkelen beperkt gebleven. Bovendien verklaren deze genen tezamen slechts een kleine fractie van het totale genetische risico om de betreffende ziekte te ontwikkelen. De verwachting is dan ook dat er veel genen niet geïdentificeerd zijn gebleven. Psychiatrische aandoeningen worden gediagnostiseerd aan de hand van het optreden van een scala aan symptomen. Er is daarbij een grote heterogeniteit onder patiënten met dezelfde aandoening waarbij niet alle symptomen in dezelfde mate voorkomen in iedere patiënt. Een wetenschappelijk breed gedragen idee is dat verschillende genen ten grondslag liggen aan verschillende ziekte symptomen. Om nieuwe relaties te leggen tussen genen en psychiatrische ziekten wordt daarom voorgesteld om de aandoening op te splitsen in goed gedefinieerde symptomen en te zoeken naar genen die specifiek bijdragen aan deze ziekteverschijnselen. In deze context zijn symptomen van overmatige impulsiviteit en aandachtsproblemen zeer relevant, omdat ze worden waargenomen bij meerdere ziektes, zoals ADHD, schizofrenie en verslaving. Er bestaan uitstekende mogelijkheden om aspecten van aandacht en impulsiviteit in modelorganismen te meten. Het grote voordeel van het uitvoeren van studies in modelorganismen, zoals knaagdieren, is de mogelijkheid om een statistisch verband tussen een gen en een bepaald gedrag experimenteel vast te stellen. Door het ingrijpen in de functie van een gen kan het functionele verband tussen gen en gedrag worden onderzocht, iets dat in humane studies zeer ingrijpend, zo niet onmogelijk is. Het doel van het onderzoek in dit proefschrift was het identificeren van genen die een rol spelen in impulsiviteit en aandacht in knaagdieren en, waar mogelijk binnen de looptijd van het onderzoek, de functionele rol van het betreffende gen nader te onderzoeken. Hoofdstuk 2 Zowel mensen als dieren devalueren de waarde van een beloning indien die beloning lang op zich zal laten wachten. Bij patiënten met ADHD of een 169
2 Nederlanse samenvatting verslaving is vastgesteld dat zij gemiddeld genomen minder lang op een grote beloning willen wachten. De neiging om een snelle, kleinere beloning te kiezen wordt omschreven als een impulsieve keuze, een gedrag dat dankzij een operante taak ook in ratten kan worden gemeten. In hoofdstuk 2 heb ik gevonden dat impulsief keuzegedrag van een individuele rat kan worden voorspeld aan de hand van de expressie van dopamine receptor D 1 en D 5 in de mediale prefrontale cortex (mpfc) van de desbetreffende rat. Deze correlatie, een statistisch verband, heb ik functioneel onderzocht door stoffen, die signalering via dopamine receptor D 1 en D 5 beïnvloeden, in de mpfc te injecteren voorafgaand aan de taak. De daarop volgende verandering in impulsief keuze gedrag toonde het causale verband aan tussen deze dopamine receptoren en het impulsieve gedrag. Dit was de eerste studie die een verband aantoonde tussen dopamine receptor D 1 en D 5 in de mpfc en impulsief keuze gedrag. Dit resultaat verschafte het inzicht in de signaalsystemen die impulsieve keuze sturen en daarmee mogelijk een rol spelen in de etiologie van ADHD. Hoofdstuk 3 Voor kwantificeren van aandacht en impulsiviteit in de mens zijn verschillende gecomputeriseerde responstaken ontwikkeld. In hoofdstuk 3 heb ik deze humane taken vertaald naar bestaande en nieuwe gedragstesten en parameters om aandacht en impulsiviteit in muizen te meten. Ter validatie van deze muizentaken heb ik het effect van amfetamine onderzocht, een stof die aandacht en impulsiviteit in de mens beïnvloed. In de zogenaamde 5-choice serial reaction time task (5-CSRTT) gaat gedurende 1 s een licht stimulus aan één van de vijf response gaten in de wand van een zogenaamde operante kooi. Een correcte respons in het verlichtte gat werd beloond door het verstrekken van een smakelijke voedselbeloning in een bakje in de tegenoverliggende wand van de kooi. Impulsief gedrag in deze taak was gedefinieerd als het responderen vóórdat het stimuluslicht aan gaat. De klassieke maat voor aandacht in deze taak is het percentage correcte responsen. Daarnaast heb ik een nieuwe parameter geïntroduceerd, de variabiliteit in correcte reactie snelheiden, een parameter die zeer gevoelig bleek in verschillende studies met ADHD patiënten versus controles. Daarnaast heb ik een Go/No-Go taak ontwikkeld, waarin muizen werden beloond als ze reageerden op een lichtstimulus (Go-stimulus) in een respons gaatje. Om responsinhibitie te meten werd één op de vijf stimuluspresentaties gekoppeld aan een luide toon (No-Go stimulus). Onder die conditie werd een muis beloond als er géén respons werd gemaakt (inhibitie van responsen). Het aantal niet geïnhibeerde responsen tijdens No-Go stimuli was een maat voor impulsief gedrag. Daarnaast werd wederom in deze taak de variabiliteit in correcte reactie snelheiden gemeten als maat voor aandacht. Twee muizenlijnen, DBA/2J and C57BL/6J, vertoonden verschillen in deze en andere ADHD-gerelateerde gedragsparameters, in het bijzonder in de 5-CSRTT. Daarnaast bleek amfetamine voornamelijk op gedrag in de 5-CSRTT effect te 170
3 hebben. Daaruit concludeerde ik de 5-CSRTT van grote waarde was voor vervolgonderzoek naar de genetische basis aandacht en impulsiviteit. Hoofdstuk 4 'Novelty seeking' en impulsiviteit worden beiden in verband gebracht met het risico op het ontwikkelen van een verslaving en zouden daarom een overeenkomstige genetische basis kunnen hebben. Er bestaan veel ingeteelde muizenlijnen, waarvan broertjes en zusjes genetisch identiek zijn, vergelijkbaar met eeneïge tweelingen. Deze lijnen zijn uitermate geschikt om de genetische aanleg van een bepaald gedrag te bepalen. In dit hoofdstuk heb ik de mate van novelty seeking en impulsiviteit gemeten in meerdere individuen van 12 genetisch diverse muizenlijnen. Het bleek dat 34% van de fenotypische variatie tussen muizen in de mate van impulsief gedrag werd verklaard door genetische variatie. Ik heb aangetoond dat de mate van novelty seeking geen voorspellende waarde had voor de mate van impulsiviteit in de 5-CSRTT, waaruit ik kon concluderen dat beide vormen van gedrag een verschillende genetische basis hebben. Het is daarom uitermate relevant om voor beide typen van gedrag de onderliggende genen te identificeren, in de verwachting dat die genen bijdragen aan verschillende aspecten van verslavingsgedrag. Hoofdstuk 5 In mens en muis wordt een luide geluidspuls gevolgd door een schrikreactie waarbij verschillende spieren worden samengetrokken. De intensiteit van de schrikreactie is kleiner dan normaal wanneer ongeveer 30 tot 500 ms vóór de luide puls een zachte puls, de zogenaamde prepulse, wordt gegeven. Dit fenomeen heet prepulse inhibitie (PPI). Schizofrenie wordt in verband gebracht met verminderde PPI en aandachtscapaciteit. In hoofdstuk 5 heb ik de vraag gesteld in hoeverre deze twee symptomen genetisch gerelateerd zijn. Ik heb aangetoond dat de mate van PPI in muizenlijnen (zogenaamde BXD lijnen) geen voorspellende waarde hebben voor de mate van aandacht in de 5-CSRTT. Door gebruik te maken van de bekende genetische architectuur van het cohort BXD lijnen kon ik segmenten op het muizengenoom identificeren, zogenaamde quantitative trait loci (QTL), waarin genen liggen die verantwoordelijk zijn voor de gedetecteerde verschillen in gedrag. Ik heb een QTL voor PPI gedetecteerd op chromosoom 17 en een QTL voor aandacht op chromosoom 16. Beide QTL bevatten vele genen. Door gebruik te maken van verschillende databases heb ik een lijst met meest waarschijnlijke kandidaat genen geselecteerd. Vervolgstudies aan zowel PPI, en aan aandacht-gerelateerde genen zullen meer inzicht geven in de verschillende moleculaire mechanismen, die ten grondslag liggen aan psychiatrische ziektes zoals schizofrenie. 171
4 Nederlanse samenvatting Hoofdstuk 6 In hoofdstuk 6 heb ik een QTL voor impulsief gedrag in de 5-CSRTT geïdentificeerd op chromosoom 14. In het QTL voor impulsiviteit bevonden zich 4 genen met daarin verschillen in DNA sequentie die leiden tot een verandering in het eiwit. Naast deze 4 mogelijke kandidaten heb ik een gen geïdentificeerd (Nrg3) dat in de mens geassocieerd is met schizofrenie. Bovendien heeft Nrg3 van alle 36 genen in het impulsiviteit QTL de meest significante associatie met de ADHD diagnose, waardoor dit gen een zeer bruikbare kandidaat is voor vervolgstudies. Uit het feit dat het QTL voor aandacht op een ander chromosoom ligt (hoofdstuk 5), in combinatie met de afwezigheid van een significante correlatie tussen impulsiviteit en aandacht, kan worden geconcludeerd dat aandacht en impulsiviteit genetisch niet zijn gerelateerd. De afzonderlijke genetische basis voor aandacht en impulsiviteit in de muis bevestigen het idee dat subgroepen van ADHD patiënten kunnen bestaan met voornamelijk symptomen van aandachtsstoornissen dan wel impulsiviteit, hetgeen van invloed kan zijn op de diagnose van ADHD. Hoofdstuk 7 Impulsiviteit is vaak in verband gebracht met alcoholverslaving in de mens. In dit hoofdstuk heb ik in een proefdiermodel onderzocht of verhoogde impulsiviteit een oorzaak of een gevolg is van alcohol zoekgedrag. Ik heb de meest impulsieve BXD lijn in de 5-CSRTT (BXD16, zie Hoofdstuk 6) en een controle lijn (C57BL/6J) onderzocht in een nieuwe taak van aandacht en impulsiviteit. Evenals in de 5-CSRTT was BXD16 ook in de nieuwe simpele reactie tijd taak impulsiever dan C57BL/6J en had een verhoogde variabiliteit in reactietijden. Ik heb een tweede groep muizen getraind in een zelfadministratie taak, waarin muizen zichzelf eerst sucrose konden toedienen, gevolgd door een transitie fase, waarna muizen uiteindelijk respondeerden voor een 15% alcohol oplossing. Terwijl BXD16 en C57BL/6J even gemotiveerd waren om zichzelf sucrose toe te dienen, was de motivatie en zoekgedrag voor alcohol hoger in BXD16 dan in C57BL/6J. Ondanks dat aanvullende studies nodig zijn om de genetische relatie tussen impulsiviteit en alcohol zoekgedrag aan te tonen, kon ik voor de eerste keer in de muis vaststellen dat verhoogde impulsiviteit een risicofactor is voor alcohol zoekgedrag. Conclusie In dit proefschrift heb ik proefondervindelijk kunnen vast stellen dat het opsplitsen van complexe ziektes in duidelijk gedefinieerde symptomen de translatie naar proefdiermodellen mogelijk maakt, en dat dit een efficiënte wijze is om genen en ziekte met elkaar in verband te brengen. Dankzij deze dissectie van complexe ziektebeelden zijn kandidaat genen gevonden voor schizofrenie die ófwel bijdragen aan symptomen van verlaagde PPI ófwel aan symptomen van gebrek aan aandacht. Ook de concepten novelty seeking en impulsiviteit bleken 172
5 op genetisch niveau goed te onderscheiden te zijn. Hetzelfde geldt voor de belangrijkste ADHD symptomen, waarvoor ik kandidaat genen heb gevonden, die ófwel bijdragen aan impulsiviteit, ófwel aan aandachtsgebrek. Door het gebruik van modelorganismen zoals muizen en ratten in dit proefschrift, is de vervolgstap, het aantonen van een causaal verband tussen gen en gedrag, binnen handbereik. De QTL en genen geïdentificeerd in dit proefschrift maken het mogelijk een beter inzicht te krijgen in moleculaire processen die ten grondslag liggen aan ziektes zoals ADHD, schizofrenie en verslaving, en brengen daarmee behandelmethoden dichterbij. 173
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Controle over je verlangens. Diepe hersenstimulatie in impulscontrole en heroïne verslaving: een translationele benadering Verslaving wordt beschouwd als een chronische aandoening
Individuele verschillen in. persoonlijkheidskenmerken. Een genetisch perspectief
N Individuele verschillen in borderline persoonlijkheidskenmerken Een genetisch perspectief 185 ps marijn distel.indd 185 05/08/09 11:14:26 186 In de gedragsgenetica is relatief weinig onderzoek gedaan
212
212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele
Summary in Dutch / Nederlandse Samenvattting
Summary in Dutch / Nederlandse Samenvattting De invloed van de cannabinoïd en opioïd neurotransmitter systemen op impulsief gedrag en drugsverslaving Zo nu en dan overkomt (doet) iedereen het wel eens:
Same m nva v tt t ing n
De ziekte van Parkinson (PD) is één van de belangrijkste chronische en progressieve neurodegeneratieve aandoeningen gekenmerkt door het verlies van dopaminerge neuronen in het bijzonder in de substantia
CHAPTER 11 SAMENVATTING
CHAPTER 11 SAMENVATTING Chapter 11 Drugsverslaving Drugsverslaving is een wereldwijd gezondheidsprobleem dat gekarakteriseerd wordt door dwangmatig drugsgebruik en een hoge mate van terugval na afkicken.
Nederlandse Samenvatting
207 208 Gliacellen in het brein kunnen worden onderverdeeld in microglia en twee typen macroglia, namelijk oligodendrocyten en astrocyten. Alhoewel elk brein meer gliacellen bevat dan neuronen is er in
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door
Samenvatting in het Nederlands
Samenvatting in het Nederlands S Inleiding Zonder impulsief gedrag, gedrag waar niet voldoende over nagedacht is, is het leven saai. Wanneer impulsiviteit in voldoende mate aanwezig is noemen we iemand
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Speksnijder, Niels Title: Determinants of psychosis vulnerability : focus on MEF2
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 178 Nederlandse samenvatting Concentratieproblemen en hyperactiviteit zijn veelvoorkomende problemen op de kinderleeftijd; de diagnose ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu
Neurocognitive Processes and the Prediction of Addictive Behaviors in Late Adolescence O. Korucuoğlu Nederlandse Samenvatting De adolescentie is levensfase waarin de neiging om nieuwe ervaringen op te
NeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nederlandse samenvatting Neuroplasticiteit ten grondslag aan heroïne verslaving
Nederlandse samenvatting Neuroplasticiteit ten grondslag aan heroïne verslaving Foto: Tycho Jonker Drugsverslaving is een psychiatrische stoornis met grote gezondheidsrisico s voor de verslaafde en heeft
De ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
INTRODUCTIE STRESSHORMONEN
8 Samenvatting INTRODUCTIE Cocaïne behoort tot de stimulerende middelen; stoffen die energie en alertheid verhogen en een kortstondig goed gevoel of zelfs euforie geven. Herhaaldelijk gebruik van cocaïne
Nederlandse samenvatting. Genetische invloeden op de -cel functie
Nederlandse samenvatting Genetische invloeden op de -cel functie een Nederlandse tweeling-familie studie 163 164 Samenvatting In dit proefschrift wordt een experimentele studie beschreven bij gezonde monozygote
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nederlandse samenvatting / Dutch summary
Eiwitbiomarkers voor klinische toepassingen in dikkedarmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm (colorectaal carcinoom; CRC) vormt wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem vanwege de hoge
NEDERLANDSE SAMENVATTING
2 NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN In gezonde personen is er een goede balans tussen cellen die delen en cellen die doodgaan. In sommige gevallen wordt deze balans verstoord en delen cellen
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
7. Summary in Dutch, Nederlandse Samenvatting
7. Summary in Dutch, Nederlandse Samenvatting 7.1 Abstract Veel mensen genieten graag van een alcoholisch drankje. Helaas, is alcohol misbruik ook betrokken bij grote sociale, economische en gezondheidsproblemen.
Chapter 11. Samenvatting
Chapter 11 Samenvatting 11. Samenvatting Hoge plasmaspiegels van von Willebrand factor (VWF) en stollingsfactor VIII (FVIII) zijn geassocieerd met een verhoogd risico op het krijgen van zowel arteriële
Nederlandse samenvatting
Nederlandse Introductie Nicotine is een van de meest gebruikte verslavende middelen en levert, door het roken van sigaretten, een grote bijdrage aan morbiditeit (ziekte) en mortaliteit (sterfte). Wereldwijd
Genetische factoren bij eetstoornissen. Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is
Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is gebleken dat er niet één oorzaak is, maar dat verschillende factoren een rol spelen
Sniffing out Parkinson s disease. Samenvatting
Samenvatting 139 Samenvatting De eerste beschrijving van een reukstoornis bij de ziekte van Parkinson (ZvP) dateert uit 1975. Sindsdien is het duidelijk geworden dat Parkinson-patiënten reukstoornissen
nederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
NEDERLANDSE SAMENVATTING. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Dit proefschrift beschrijft een onderzoek naar nieuwe biomarkers voor het beter classificeren van rectumtumoren. Hoofdstuk 1 betreft een algemene inleiding. Rectum- of endeldarmkanker
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Chapter 10: Nederlandse samenvatting
Chapter 10: Nederlandse samenvatting 251 252 De a-typische effecten van Olanzapine op gewichtsregulering en de mogelijke tegenwerking van Topiramaat Olanzapine (OLZ) is een 2 e generatie antipsychoticum
Chapter 9. Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae
Chapter 9 Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae Nederlandse samenvatting Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen
Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Voedselallergie, melk, preventie, behandeling
Niet-technische samenvatting 2016605 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het identificeren en karakteriseren van nieuwe concepten voor koemelkallergische patienten. 1.2 Looptijd van het project
132
6DPHQYDWWLQJ 132 6DPHQYDWWLQJ Sotos syndroom, ook wel cerbraal gigantisme genoemd, werd voor het eerst beschreven in 1964 door Professor Sotos. Hij beschreef 5 kinderen met snelle lengtegroei, een grote
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Moleculaire en cellulaire neuroplasticiteit in diermodellen voor depressie Depressie is een veelvoorkomende psychiatrische aandoening die vaak diep in het leven van mensen ingrijpt.
Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten -
Nederlandse samenvatting - voor niet-vakgenoten - Nederlandse samenvatting voor niet-vakgenoten In dit proefschrift staat het metaal koper centraal. Koper komt vooral via de voeding in het lichaam van
NEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
De overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en de ziekte van Huntington
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Succesvolle gentherapiestudie bij de ziekte van Parkinson geeft
Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
DUTCH SUMMARY NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 205 Het is niet zonder reden dat autoriteiten wereldwijd aandacht besteden aan programma s en interventies om mensen meer te laten bewegen. Sportactiviteiten van gemiddelde tot
Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie
Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Onderzoek naar fysiologische stress (re)activiteit als een endofenotype voor middelengebruik in de adolescentie Stoornissen in het gebruik van middelen
Dutch Summary. Nederlandse Samenvatting
Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Voor het goed functioneren van een cel is het van groot belang dat de erfelijke informatie intact blijft. De integriteit van het DNA wordt
Chapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary)
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) 10 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Chapter 9 122 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Reumatoïde artritis
Chapter 7. Summary and General Discussion. Nederlandse Samenvatting
Chapter 7 Summary and General Discussion Nederlandse Samenvatting 132 Chapter 7 SAMENVATTING VERTRAGING EN DEPRESSIEVE SYMPTOMEN BIJ OUDERE MENSEN Bij veel diersoorten luidt vertraging het einde van het
A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.
A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven
Nederlandse samenvatting
Bij de ontwikkeling van metabole ziekten zoals overgewicht, type 2 diabetes en Anorexia Nervosa spelen omgevingsfactoren zoals dieet en fysieke activiteit een belangrijke rol. Er zijn echter grote individuele
SAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol
Postural instability in people with chronic stroke and Parkinson's disease: dynamic
Samenvatting NL Postural instability in people with chronic stroke and Parkinson's disease: dynamic perspectives Digna de Kam Balansproblemen, ook wel posturale instabiliteit genoemd, is een veel voorkomende
157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd
Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt genetische aanleg voor sportgedrag een rol? Hoe hangt sportgedrag samen met geestelijke
J.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl
J.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl Waar gaan we het over hebben? Samen gaan Mechanismen misbruik Consequenties voor bejegening Schadelijke Gevolgen Middelen Kalant,
Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Het doel van dit proefschrift is de neurobiologische karakteristieken van depressieve stoornis en van depressie bij de ziekte van Alzheimer te identificeren. Depressie komt voor
LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING
LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING Navigating Social Life Samenvatting Sociale cognitie ligt ten grondslag aan succesvol sociaal functioneren.
Chapter 9. General discussion in Dutch
Chapter 9 General discussion in Dutch 147 General discussion in Dutch Samenvatting De veronderstelling, dat geïsoleerde cellen eigenschappen van het menselijke lichaam kunnen afspiegelen en als model voor
Omdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals
Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van
Dutch Summary. Samenvatting
Dutch Summary Samenvatting 168 Samenvatting Ongeveer 1 op de 100 mensen kan geen pasta, brood of koekjes eten, omdat ze lijden aan de ziekte coeliakie. Coeliakie wordt veroorzaakt door een van de meest
Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. 3 Projectbeschrijving
Niet-technische samenvatting 2016491-2 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van ijzer op een hormoon dat betrokken is bij het calcium- en fosfaatmetabolisme (FGF23) bij chronische nierpatiënten.
De ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD
De ontwikkeling van depressie bij kinderen en adolescenten met ADHD Samenvatting 10 tot 40% van de kinderen en adolescenten met ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ontwikkelen symptomen van
Meten van ziekteprogressie in MS: komen de perspectieven van
Samenvatting proefschrift Jolijn Kragt Meten van ziekteprogressie in MS: komen de perspectieven van patiënten en dokters met elkaar overeen? Multipele sclerose (MS) is een chronische progressieve neurologische
Dit proefschrift beschrijft de rol van genetische factoren in het ontstaan van de ziekte van
Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de rol van genetische factoren in het ontstaan van de ziekte van Hirschsprung (ook wel afgekort als HSCR). HSCR is een aangeboren afwijking gekenmerkt door de afwezigheid
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om
GENDER, COMORBIDITY & AUTISM Inleiding INHOUD Opzet en Bevindingen per onderzoek Algemene Discussie Aanbevelingen Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers Classifications & Gender Patient cohort 2004 Clusters
Hoofdstuk 1 en 2 bestaan uit de inleiding en de beschrijving van de onderzoeksdoelen.
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 148 CHAPTER 9 De kans dat een kind kanker overleeft, is de laatste decennia sterk gegroeid. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw was kinderkanker meestal fataal,
The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning. Daphne J. Vinke- van Steijn
The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning Autisme Spectrum Stoornissen (autisme) 1. Sociale interactie 2. Communicatie 3. Starheid en stereotypieën Attention Deficit
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32213 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schel, Margot Antoinette Title: Free won't : neurobiological bases of the development
te onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test
SAMENVATTING Facioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD) is een erfelijke spierziekte die wordt gekenmerkt door verzwakking van de aangezichtspieren (facio), de spieren rond de schouderbladen (scapulo)
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction
Risk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Dit proefschrift behandelt moleculaire veranderingen die plaatsvinden in de hersenen van de rat na blootstelling aan morfine, een verslavende stof. Dit type onderzoek is zowel
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Deelen, Joris Title: Genetic and biomarker studies of human longevity Issue Date:
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink
Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie Anja Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Brein in ontwikkeling Nucleus accumbens (basale ganglia): -
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25850 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25850 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Beek, Erik te Title: Neuropharmacology of novel dopamine modulators Issue Date:
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:
Linking Depression. Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder. Esther Opmeer
Linking Depression Longitudinal and neuroimaging genetic studies in major depressive disorder Esther Opmeer Nederlandse Samenvatting Depressie staat in de top 3 van ziekten die de meeste ziektelast geven
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch
Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter
gegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.
Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens
Cannabinoid Receptor Function in the Medial Prefrontal Cortex F.S. den Boon
Cannabinoid Receptor Function in the Medial Prefrontal Cortex F.S. den Boon Nederlandse samenvatting Het lichaamseigen cannabis-systeem, oftewel het endocannabinoïde systeem, is vernoemd naar de cannabis
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting Algemene inleiding Primair bot lymfoom is een zeldzame aandoening. Het is een extranodaal subtype van het grootcellig B non Hodgkin lymfoom, dat zich
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Eukaryotische cellen bevatten een celkern welke in hoge mate georganiseerd is. De celkern bevat naast genetische informatie,
Chapter 10. Samenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) 157 Depressie is een psychiatrische aandoening waar bijna 1 op de 5 Nederlanders op enig moment in hun leven mee te kampen heeft (Weissman, Bland et al. 1999). De ziekte
PhD Thesis Wouter J. Peyrot
PhD Thesis Wouter J. Peyrot NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste deel van dit proefschrift wordt de complexe relatie tussen genetische effecten en omgevingsfactoren bij het ontstaan van depressie onderzocht
Wat is ADHD? Samenvatting
Wat is ADHD? ADHD is een afkorting voor Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, in de volksmond ook wel Alle Dagen Heel Druk genoemd. ADHD wordt gekenmerkt door aandachtsproblemen, druk (hyperactief)
Samenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van
How to present online information to older cancer patients N. Bol
How to present online information to older cancer patients N. Bol Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Goede informatievoorziening is essentieel voor effectieve
Waarom uitstellen zo verleidelijk is. Dr. Esther Aarts
Waarom uitstellen zo verleidelijk is Dr. Esther Aarts Inhoud Uitstelgedrag Meten van uitstelgedrag in het lab en in het brein impulsieve keuzes plannen, vooruit denken beloningsgevoeligheid Tips om uitstelgedrag
Nederlandse samenvatting
Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening
Niet-technische samenvatting 2015245. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niet-technische samenvatting 2015245 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De rol van Nucleaire Hormoon Receptoren in de regulatie van het glucose- en lipidemetabolisme en de ontwikkeling van type
Samenvatting Chapter 2 128
et al. [55] vond zelfs dat embryonale stamcellen van de muis bewerkt konden worden om te kunnen differentieren naar folliculaire cellen van de schildklier, in vitro te genereren naar functioneel schildklierweefsel,
ADHD & ASD - probleem ADHD & ASD ADHD & ASD. ADHD & ASD gedeelde genen? Onderzoeksvragen. Classificatie issues:
ASD symptoms in children with ADHD ADHD & ASD - probleem Familial and genetic underpinnings Judith Nijmeijer Promotores: Ruud Minderaa, Jan Buitelaar Co-promotores: Catharina Hartman, Pieter Hoekstra Classificatie
Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot ex
Samenvatting 121 Hoofdstuk 1 bevat een algemene inleiding over coeliakie en de behandeling en een beschrijving van het doel van dit proefschrift. Coeliakie komt tot expressie na gluteninname bij genetisch
Nederlandse samenvatting
171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker
CHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting 143 Samenvatting Ondanks dat de kwaliteit van de antistollingsbehandeling met vitamine K antagonisten door de jaren heen is verbeterd, bestaat er nog steeds het risico
Samenvatting. Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid Samenvatting
Samenvatting Gezond zijn of je gezond voelen: veranderingen in het oordeel van ouderen over de eigen gezondheid 2 2 3 4 5 6 7 8 Samenvatting 161 162 In de meeste Westerse landen neemt de levensverwachting
Chapter 9. Nederlandse samenvatting (Dutch summary)
Chapter 9 Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Samenvatting Samenvatting Depressie en angst klachten bij Nederlandse patiënten met een chronische nierziekte Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve
Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Chapter 9. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Type 2 diabetes mellitus komt vaak binnen families voor en is een multifactoriële aandoening, d.w.z. dat meerdere erfelijke factoren samen met omgevingsfactoren een rol spelen
Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities. in Early Childhood Health. The Generation R Study. Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING
Fetal Origins of Socioeconomic Inequalities in Early Childhood Health The Generation R Study Lindsay Marisia Silva SAMENVATTING Sociaal-economische gezondheidsverschillen vormen een groot maatschappelijk
antidepressivum, rat, overerfbaar, mechanismen, gedrag
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Effecten van het antidepressivum vortioxetine op hersenmechanismen in genetische diermodellen voor depressie 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal