INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Inleiding Hoofdstuk 2: De vennootschappelijke verhoudingen

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Inleiding Onderwerp van onderzoek Probleemstelling Verantwoording Werkwijze Afbakening en terminologie Plan van behandeling Hoofdstuk 2: De vennootschappelijke verhoudingen Inleiding De pijlers van het vennootschappelijk functioneren Typering van de belangrijkste betrokkenen bij de vennootschap Het bestuur en de raad van commissarissen Kapitaal- en kredietverschaffers De aandeelhouders De aard van het aandeel en de rol van de individuele aandeelhouder De rol en functie van de algemene vergadering van aandeelhouders Aandeelhoudersvergadering als watchdog De crediteuren Diversiteit van crediteuren Crediteuren en het beginsel van de beperkte aansprakelijkheid Crediteuren in het vennootschapsrecht Vennootschappelijke verhoudingen in geval van (naderende) insolventie: residual claimholders en riskbearers Bevindingen vii

2 DEEL I: DE MATERIËLE GEVOLGEN VAN DE FINANCIËLE CRISIS Hoofdstuk 3: Financiële moeilijkheden en reorganisatie in de praktijk Inleiding De onderneming in financiële moeilijkheden Oorzaken van de financiële moeilijkheden Formele versus informele reorganisatie Enkelvoudige vennootschap versus concernstructuur Beperkte aansprakelijkheid in concernverhoudingen Vrijwillige doorbreking van de beperkte aansprakelijkheid Structuurwijziging De sterfhuisconstructie Kenmerken van de sterfhuisconstructie Uitgangspunt Constructie Resultaat De sterfhuisconstructie in de praktijk: Ogem Gevolgen van de toepassing van de sterfhuisconstructie Concurrente crediteuren Banken Aandeelhouders De ziekenhuisconstructie Kenmerken van de ziekenhuisconstructie Uitgangspunt Constructie Resultaat De ziekenhuisconstructie in de praktijk HCS Air Holland De gevolgen van de toepassing van de ziekenhuisconstructie Concurrente crediteuren Banken Aandeelhouders De omgekeerde sterfhuisconstructie Kenmerken van de omgekeerde sterfhuisconstructie Uitgangspunt Constructie Resultaat De omgekeerde sterfhuisconstructie in de praktijk: Boskalis De aanloop tot de reorganisatie De reddingspoging De interne reorganisatie Het Debt Restructuring Plan Het resultaat, de heropleving en de verdere afwikkeling viii

3 5.3. Gevolgen van de toepassing van de omgekeerde sterfhuisconstructie Concurrente crediteuren Aandeelhouders Banken De drie constructies vergeleken Bevindingen DEEL II: DE PRELIMINAIRE FASE Hoofdstuk 4: De (vennootschappelijke) besluitvorming in crisistijd Inleiding De bevoegdheidsverdeling krachtens het wettelijke systeem De organen van de vennootschap De algemene vergadering van aandeelhouders Algemeen Bevoegdheden krachtens dwingend recht Bevoegdheden krachtens regelend recht Het bestuur Besturen in het algemeen In de wet nader omschreven bestuursbevoegdheden Beperking van de bestuursbevoegdheid Statutaire beperkingen Doelomschrijving, vennootschappelijk belang en de redelijkheid en billijkheid De raad van commissarissen Afbakening van de bevoegdheden tussen de aandeelhoudersvergadering en het bestuur De bevoegdheidsverdeling in crisissituaties De besluitvorming inzake een voorgenomen reorganisatie: stand van zaken Het besturen van de vennootschap in financiële moeilijkheden: de grenzen van de bestuursbevoegdheid De aard van de te nemen besluiten Bestuursbevoegdheid versus aandeelhoudersinspraak Het crisisbesluit Het reorganisatiebesluit Informatieplicht voor het bestuur en de rol van de commissarissen Bevindingen DEEL III: DE REPRESSIEVE FASE PLAN VAN BEHANDELING ix

4 Hoofdstuk 5: Bestuurdersaansprakelijkheid Inleiding Normering van het bestuurshandelen, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Gronden voor bestuurdersaansprakelijkheid Aansprakelijkheid jegens de vennootschap (interne aansprakelijkheid) Onderlinge verhouding tussen de vennootschap en de bestuurder Behoorlijke taakvervulling in de zin van Artikel 2:9 BW Ernstig verwijt Ernstig verwijt en opzet of bewuste roekeloosheid Ernstig verwijt; een nadere invulling Artikel 2:9 BW en de collectiviteit van het bestuur Rechterlijke toetsing van het bestuursbeleid De aansprakelijkheid jegens aandeelhouders en décharge De bestuurdersaansprakelijkheid op basis van Artikel 2:9 BW in geval van (naderende) financiële moeilijkheden Aansprakelijkheid jegens derden (externe aansprakelijkheid) Aansprakelijkheid in geval van faillissement Aansprakelijkheid in faillissement versus interne aansprakelijkheid Kennelijk onbehoorlijke taakvervulling als een belangrijke oorzaak van het faillissement Kennelijk onbehoorlijk bestuur en onbehoorlijke taakvervulling Kennelijk onbehoorlijk bestuur door de medebeleidsbepaler Bestuurdersaansprakelijkheid in de zin van Artikel 2:138/248 BW en de gevolgen daarvan voor slechtweersituaties Bestuurdersaansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad De onrechtmatige daad en de positie van de individuele crediteuren Persoonlijke verwijtbaarheid Aansprakelijkheid van de medebestuurder(s) Het omslagpunt De bestuurdersaansprakelijkheid op basis van Artikel 6:162 BW in slechtweersituaties Bevindingen: rechten en plichten van bestuurders bij slecht weer Hoofdstuk 6: Aansprakelijkheid in concernverhoudingen Inleiding Gronden voor doorbraak van aansprakelijkheid Aansprakelijkheid van de moedervennootschap als medebeleidsbepaler wegens kennelijk onbehoorlijk bestuur De moedervennootschap als (mede)beleidsbepaler Kennelijk onbehoorlijke taakvervulling door het formele bestuur x

5 3.3. Disculpatie van de (mede)beleidsbepaler De aansprakelijkheid van de moedervennootschap als medebeleidsbepaler voor kennelijk onbehoorlijk bestuur bij slecht weer Aansprakelijkheid van de moedervennootschap op grond van onrechtmatige daad Karakteristieken van de (indirecte) doorbraak op grond van onrechtmatige daad Categorieën van (indirecte) doorbraak Wekken van de schijn van kredietwaardigheid Ongeoorloofde vermogensonttrekkingen Voortzetten van een verliesgevende dochtervennootschap De ontwikkelingen in de rechtspraak Inzicht, zeggenschap en nauwe verwevenheid De zorgplicht en het nalaten om in te grijpen door de moedervennootschap De rol van de moedervennootschap Het omslagpunt Aansprakelijkheid van de moedervennootschap op grond van onrechtmatige daad bij slecht weer Bevindingen: de aansprakelijkheid van de moedermaatschappij in concernverhoudingen voor slechtweer bij een dochtervennootschap Hoofdstuk 7: Wrongful trading, roekeloos en bedrieglijk handelen: een benadering vanuit Engels en Zuid-Afrikaans perspectief Inleiding De wrongful trading-regeling in Engeland Inhoud en achtergrond van de wrongful trading-regeling Insolvent liquidation en het omslagpunt De dubbele test voor bestuurders Disculpatie De jure, de facto en shadow directors Oude en nieuwe crediteuren De tandeloze tijger? Een evaluatie van het Engelse systeem Roekeloos en bedrieglijk handelen naar Zuid-Afrikaans recht Inhoud en achtergrond van de regeling inzake roekeloos en bedrieglijk handelen Recklessly, with the intent to defraud creditors or for any fraudulent purpose Recklessness The intent to defraud creditors of the company, of any other person or for any fraudulent purpose Aansprakelijkheid van bestuurders en anderen De omvang van de aansprakelijkheid en de positie van de crediteuren xi

6 3.5. De gevolgen van section 424 CA 1973 voor het voortzetten van insolvente vennootschappen Een evaluatie van het Zuid-Afrikaanse systeem Bevindingen Hoofdstuk 8: Belangenbehartiging en aandeelhouders verantwoordelijkheid/aansprakelijkheid Inleiding Uitgangspunt: eigen belang eerst Belangenverbreding rond de vennootschappelijke sfeer Verbreding van het belang in het algemeen De invloed van de belangenverbreding op het handelen van de aandeelhouder Belangenbehartiging door aandeelhouders De aandeelhouder binnen de vennootschappelijke sfeer Belangenbehartiging door de aandeelhoudersvergadering Belangenbehartiging door de individuele aandeelhouders Meervoudige belangenbehartiging: redelijkheid en billijkheid en externe belangen Diversiteit Verschillende typen aandeelhouders De aandeelhoudende bestuurder/commissaris De joint venture-constructie De prioriteitsaandeelhouder en de houder van preferente aandelen De institutionele belegger en de stemgerechtigde bij certificering De institutionele belegger De stemgerechtigde bij certificering Identificatiegraad en de glijdende schaal van aandeelhouders Ontwikkeling van een eigen norm voor aandeelhoudershandelen Aansprakelijkheid jegens derden Van meervoudige belangenbehartiging tot aansprakelijkheid De aandeelhouder met beleidsbepalende invloed De maatschappelijke betamelijkheid Artificiële dualiteit als reden voor aansprakelijkheid Achterstelling van aandeelhoudersleningen en de financieringsverantwoordelijkheid van de aandeelhouder Bevindingen xii

7 Hoofdstuk 9: Synopsis, bevindingen en aanbevelingen Bestuurders en aandeelhouders als vennootschappelijke zeggenschaphouders in financiële crisistijd Inleiding De vennootschap in financiële crisistijd De normerende werking van de bestaande aansprakelijkheidsbepalingen op het handelen van vennootschappelijke zeggenschaphouders Normering van het bestuursgedrag Normering van het aandeelhoudersgedrag Evaluatie Voor- en nadelen van normering via het bestaande systeem Strengere normering van het bestuurshandelen via aansprakelijkheidsbepalingen? Vennootschappelijke verhoudingen in financiële moeilijkheden Signaleren en anticiperen Bevoegdheidsverdeling in financiële crisistijd Bestuurder(s) en aandeelhouder(s) De rol van het bestuur Signalering en informatievoorziening Het crisismoment De rol van de aandeelhouders De aandeelhoudersvergadering en het crisisbesluit Aandeelhouders en de belangen van de crediteuren Belangenbehartiging door de aandeelhouder in het algemeen Belangenbehartiging in (financiële) crisistijd Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in financiële crisistijd Bestuurdersverantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Aandeelhoudersverantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Bevindingen Samenvatting en conclusies Summary Lijst van geraadpleegde en verkort aangehaalde literatuur Lijst van aangehaalde jurisprudentie Curriculum vitae xiii