Coördinatie en eindredactie Omslagontwerp Jaarverslag Ontwerp binnenwerk Opmaak Uitgave

Transcriptie

1 2014 Jaarverslag 2016

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Leeswijzer 4 1 Bevolkingsonderzoek Midden-West Organisatieprofiel Missie en visie Strategie Ondernemingsraad Raad van Toezicht 6 2 Resultaten Cliëntperspectief Bedrijfsperspectief Medewerkersperspectief Financieel perspectief Landelijke samenwerking 15 Bijlagen 31 A Afkortingen- en begrippenlijst 32 B Organogram 33 C Samenstellingen in D Samenvatting resultaten bevolkingsonderzoeken 36 E Personeel 37 3 Bevolkingsonderzoek borstkanker Algemeen Resultaten 16 4 Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Algemeen Resultaten 18 5 Bevolkingsonderzoek darmkanker Algemeen Resultaten 21 6 Cliëntreacties en kwaliteit Cliëntreacties Kwaliteit 24 7 Financiën Balans Bevolkingsonderzoek borstkanker Staat van baten en lasten Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Staat van baten en lasten Bevolkingsonderzoek darmkanker Staat van baten en lasten Totaal resultaat Bevolkingsonderzoek Midden-West Goedgekeurd Raad van Toezicht: 13 april

3 Voorwoord Graag bied ik u het jaarverslag 2016 van Bevolkingsonderzoek Midden-West aan. Met dit jaarverslag wordt aan interne en externe belanghebbenden verantwoording afgelegd over het gevoerde beleid en de doelstellingen van het afgelopen jaar. Voor ons waren in 2016 vernieuwing, doorontwikkeling van (landelijke) processen en gezamenlijke inkoop middels Europese aanbestedingen belangrijke thema s. Onze ambitie Samen Verder, zoals geformuleerd in het meerjarenbeleidskader , kwam hierbij tot zijn recht. Zowel met andere screeningsorganisaties als met ketenpartners werken we gezamenlijk aan het uitvoeren van de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker. Bevolkingsonderzoek borstkanker Een landelijk project BK 2020 is gestart en richt zich op het gefaseerd aanbesteden en vervangen van de mammografen, de bekijkstations en het beeldopslagsysteem. Het is een groot project met veel impact, omdat naast de vervanging van apparatuur ook, waar mogelijk en wenselijk, processen worden geoptimaliseerd. Hierbij vinden de screeningsorganisaties het belangrijk dat de medewerkers, deelnemers aan de borstkankerscreening en andere belanghebbenden in een vroeg stadium meedenken. De Europese aanbesteding voor de mammografen is in 2016 gepubliceerd. Daarnaast is in het afgelopen jaar de planning van borstonderzoeken (ongeveer per jaar) en de personele inzet verder verbeterd. Planners voor de screening en personeelsplanners werken intensiever samen. Bovendien screenen we op zaterdagen en er is een pilot gestart om ook in de avonduren te kunnen screenen. Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Vanaf 2017 vindt de primaire screening op baarmoederhalskanker plaats op basis van hrhpv-bepaling op de uitstrijkjes en zelfafnamesets, in plaats van een cytologische beoordeling. In 2016 heeft Bevolkingsonderzoek Midden-West veel werk verzet voor dit vernieuwde bevolkingsonderzoek. In juni is de aanbesteding voor de levering van laboratoriumdiensten afgerond. Bevolkingsonderzoek Midden-West zal met drie laboratoria samenwerken. Begin september is een digitaal loket voor huisartsen in gebruik genomen. Ook zijn medewerkers en ketenpartners geïnformeerd en voorbereid op het vernieuwde bevolkingsonderzoek. De medewerkers van de informatielijn waren bereikbaar voor vragen van cliënten, huisartspraktijken en laboratoria. In samenspraak met de laboratoria is ervoor gezorgd dat de aanloop naar de nieuwe werkwijze niet ten koste is gegaan van de blijvend goede uitvoering van het bevolkingsonderzoek in Op 13 februari 2017 zijn we gestart met het uitnodigen van vrouwen voor het vernieuwde bevolkingsonderzoek. Bevolkingsonderzoek darmkanker Het afgelopen jaar was het derde in een vijfjarig invoeringstraject voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Naast de eerste uitnodigingen voor de beoogde doelgroep 2016 zijn ook alle mensen uitgenodigd die hun eerste uitnodiging in 2014 hebben gekregen en in aanmerking komen voor de tweejaarlijkse vervolgscreening. Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft intensief contact met de coloscopiecentra om te beschikken over voldoende coloscopiecapaciteit om de uitvoering van het bevolkingsonderzoek te waarborgen. Door de hoge deelname is de coloscopiecapaciteit in een beperkt aantal gebieden achtergebleven bij de vraag. Aan het einde van 2016 was 98% van de doelgroep uitgenodigd. De contracten met de verschillende toeleveranciers die bij de start van het bevolkingsonderzoek zijn afgesloten, zijn binnenkort afgelopen. In 2016 is daarom gestart met het voorbereiden van de Europese aanbestedingen voor de ontlastingstest, de analysediensten en de verzending van de test. Tot slot is een dankwoord op zijn plaats voor alle medewerkers. Dankzij hun grote deskundigheid en betrokkenheid hebben we wederom verschillende vormen van kanker veelvuldig en vroegtijdig opgespoord waardoor we gezondheidswinst voor veel mensen hebben kunnen realiseren. Evelien Bongers MBA Voorzitter Raad van Bestuur April 2017 voorwoord 3

4 Leeswijzer Het jaarverslag 2016 kent zeven hoofdstukken en verschillende bijlagen. Hoofdstuk 1 schetst een algemeen beeld van de organisatie Bevolkingsonderzoek Midden-West in Ook zijn hier de verslagen van de ondernemingsraad en de Raad van Toezicht opgenomen. In hoofdstuk 2 staan de resultaten die de organisatie in 2016 behaald heeft. De resultaten zijn beschreven naar de vier perspectieven van de Balanced Scorecard (cliëntperspectief, bedrijfsperspectief, medewerkersperspectief en financieel perspectief). Tevens is de landelijke samenwerking met de andere screeningsorganisaties vermeld. De hoofdstukken 3, 4 en 5 geven de resultaten van respectievelijk de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Elk hoofdstuk kent een korte introductie van het betreffende bevolkingsonderzoek waarna de deelname aan het bevolkingsonderzoek wordt beschreven. Gegevens over cliëntreacties en kwaliteitsbeleid zijn te vinden in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 staan de financiële resultaten van de organisatie. De bijlagen kennen de volgende inhoud: afkortingenlijst; organogram; gegevens over de Raad van Toezicht, de Raad van Bestuur, de ondernemingsraad en de klachtencommissie; samenvatting van de resultaten van de bevolkingsonderzoeken; algemene personeelsgegevens. 4

5 1 Bevolkingsonderzoek Midden-West 1.1 Organisatieprofiel Bevolkingsonderzoek Midden-West voert de bevolkingsonderzoeken naar kanker uit in de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht. De organisatie heeft als bestuursmodel het Raad van Toezicht-model waarbij de eindverantwoordelijkheid en dagelijkse leiding in handen is van een éénhoofdige Raad van Bestuur (RvB) met daarnaast een onafhankelijke Raad van Toezicht (RvT). De ondernemingsraad (OR) vertegenwoordigt het medewerkersperspectief. Het organogram van de organisatie is opgenomen in bijlage B. De gegevens over de RvT, de RvB, de OR en de landelijke externe klachtencommissie staan in bijlage C. De stichting Bevolkingsonderzoek Midden-West is gevestigd op Hoogoorddreef 54e, 1101 BE te Amsterdam. 1.2 Missie en visie De missie van de organisatie luidt: Bevolkingsonderzoek Midden-West draagt door middel van kwalitatief hoogwaardig bevolkingsonderzoek substantieel bij aan een vroegtijdige behandeling van ziekten, waaronder kanker met als doel gezondheidswinst te realiseren en sterfte terug te dringen. De kernwoorden zijn: kwalitatief hoogwaardig bevolkingsonderzoek en vroegtijdige behandeling. Kwalitatief hoogwaardig betekent dat Bevolkingsonderzoek Midden-West streeft naar een 'state of the art' screeningsonderzoek. Dat vraagt om 'state of the art' kennis en competenties van medewerkers en uitvoering van het bevolkingsonderzoek. Ook vraagt dat om kwalitatief hoogwaardige en betrouwbare bijdragen van ketenpartners in de keten screening-diagnostiek-behandeling. Vroegtijdige behandeling wordt mogelijk gemaakt door vroegtijdige opsporing door Bevolkingsonderzoek Midden-West. Bevolkingsonderzoek Midden-West streeft er dan ook naar om een zo groot mogelijk bereik te hebben in de screeningen. Belangrijk daarin is de geïnformeerde keuze van de cliënt. Dit vraagt om betrouwbare, actuele en complete informatie en planningen die zijn afgestemd op de persoonlijke preferenties van groepen cliënten. De visie van Bevolkingsonderzoek Midden-West is dat zij vanuit een zelfstandige positie hoogwaardige screeningen kan uitvoeren, coördineren en organiseren die kostenefficiënt zijn. Daarnaast draagt Bevolkingsonderzoek Midden-West zorg voor een goede ketenkwaliteit bij een ongunstige uitslag van de screening, zowel naar de cliënt als haar samenwerkingspartners toe. De kernwaarden van Bevolkingsonderzoek Midden-West zijn: deskundig, zorgvuldig en bewezen effectief. De kernwaarde deskundig heeft betrekking op de deskundigheid van de medewerkers en de hoge kwaliteitseisen die de organisatie stelt aan het werken bij de screeningsorganisatie zelf en de ketenpartners die bij het bevolkingsonderzoek betrokken zijn. De zorgvuldige handelwijze van medewerkers uit de organisatie vertaalt zich naar de verantwoordelijkheid die genomen wordt in de relatie tot de zorg voor de cliënt (directe aansluiting met het vervolgonderzoek) en de samenwerking in de keten van zorg (verbondenheid in de keten van zorg). De bevolkingsonderzoeken worden uitgevoerd op basis van wetenschappelijk onderzoek (bewezen effectief). De kernwaarden zijn een belangrijke leidraad voor de organisatie en gelden zowel intern en extern, voor publiek, cliënten, medewerkers, bestuurders en andere doelgroepen. 1.3 Strategie Bevolkingsonderzoek Midden-West hanteert voor de jaren een meerjarenbeleidskader 1 waarin de vier perspectieven van de Balanced Score Card: cliëntperspectief, bedrijfsperspectief, medewerkersperspectief en financieel perspectief worden gevolgd. In het meerjarenbeleidskader is net als in de voorgaande jaren operational excellence geformuleerd als strategie om de missie en visie vorm te geven. Gezien de opdracht van de screeningsorganisaties om grote aantallen mensen te screenen op een zo uniform mogelijke wijze, die voldoet aan een door de overheid vastgestelde kosten-batenverhouding, ligt de keuze voor deze strategie voor de hand. Operational excellence zorgt in de context van bevolkingsonderzoeken voor een probleemloze screening bij borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker en een goede organisatie van de keten. Dit tegen de laagste kosten, hoogste snelheid en met een maximum aan gemak voor de cliënt. Er is sprake van een hoge mate van standaardisatie, een strakke (centrale) beheersing van processen en een gelijke behandeling van cliënten. Het managementsysteem is gericht op efficiency in de bedrijfsvoering en op een organisatie die zich richt op kosten- en tijdsbesparing. Tegelijkertijd zijn de screeningen van de hoogste kwaliteit en is de benadering van de cliënt persoonlijk en zorgvuldig. 1.4 Ondernemingsraad De OR heeft in 2016 negen keer onderling overleg gehad en zeven keer een vergadering ter voorbereiding van het overleg met de bestuurder. Met de bestuurder zijn zeven overlegvergaderingen gehouden, waaronder twee artikel-24-vergaderingen in aanwezigheid van de RvT. Een van deze artikel- 24-vergaderingen had een iets informeler karakter. In deze vergadering is gesproken over de balans werk en privé, wat je mag of kunt verwachten van medewerkers en over de ontwikkelingen in de privacywetgeving en informatiebeveiliging. Er heeft een aantal keer een landelijk overleg plaatsgevonden met de ondernemingsraden van de overige screeningsorganisaties. De OR van Bevolkingsonderzoek Midden-West werd in deze overleggen vertegenwoordigd door de voorzitter en de secretaris. 1 Zie hoofdstuk Meerjarenbeleidskader

6 De volgende onderwerpen zijn met de bestuurder besproken of ter informatie toegezonden: jaarverslag 2015, jaarplan 2016 en evaluatie jaarplan 2016 Bevolkingsonderzoek Midden-West; kaderbrief, begroting en jaarplan 2017; meerjarenbegroting ; management reviews; ergonomisch adviestraject; evaluatie overlegstructuur; begroting OR 2017; jaarverslag 2015 Facilitaire Samenwerking Bevolkingsonderzoeken (FSB); rapportage XIII /12 Landelijk Evaluatie Team Bevolkingsonderzoek Borstkanker; crisisprotocol Bevolkingsonderzoek Midden-West; ICT-systeem ScreenIT; ziekteverzuim; groot onderhoud mobiele onderzoekscentra. Er zijn tien onderwerpen ter advies dan wel instemming voorgelegd aan de OR. Er is een positief advies gegeven over de splitsing van de functie manager bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker/ bevolkingsonderzoek darmkanker; de aansturing van de cliënteninformatie en -administratie; het nieuwe personeels- en financieel informatiesysteem en de investeringsbegroting Ook is positief geadviseerd over de aanstelling van twee nieuwe leden van de RvT. Er is instemming verleend om een pilot te gaan doen inzake de avondopenstelling. Hiervoor is een bijeenkomst door de RvB belegd om dit te bespreken met de Medisch Beeldvormingsen Bestralingsdeskundigen (MBB ers). De offertes voor de uitvoer van de Risico-inventarisatie en evaluatie, de verandering in het regelement van de Centrale Interne Bezwarencommissie en het informatiebeveiligingsbeleid hebben alle ook de instemming van de OR gekregen. Het nieuwe telefoonsysteem van het hoofdkantoor is besproken in een overlegvergadering. Hier is afgesproken dat als er nieuwe functionaliteiten worden aangeschaft de OR om instemming zal worden gevraagd. In bijlage C staat de samenstelling van de OR. 1.5 Raad van Toezicht In 2016 is de RvT in aanwezigheid van de RvB vijf maal in vergadering bij elkaar gekomen. In januari traden de dames Nasrullah en Kasten toe tot de RvT. Voor de RvT vormt de gestandaardiseerde managementinformatie de basis voor een goed inzicht in de gang van zaken. De kwaliteit van deze rapportages is door inzet in de afgelopen jaren nu van uitstekende kwaliteit. Het geeft de RvT een prima beeld van alle activiteiten en beheersinstrumenten van de organisatie. Het jaar stond in het teken van vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en de vervanging van de mammografen en het beeldopslagsysteem. Deze laatste twee inkoopprocessen werden collectief met de andere bevolkingsonderzoeksorganisaties in Nederland opgepakt om een zo goed mogelijke deal te krijgen. In 2016 is het proces van aanbesteding opgezet, zodat in 2017 een definitief contract kan worden getekend. Onze organisatie is in feite een dataverwerkende instelling aan het worden, dus heeft de raad daaraan ruim aandacht besteed. Onderwerpen als preventie datalekken, online gegevensuitwisseling met ziekenhuizen en opslag waren onderwerpen die de revue hebben gepasseerd. Om een goed effect te blijven houden van de screening is het van belang dat de opkomst zo maximaal mogelijk is. Tot verbazing van de RvT blijkt dat het veranderen van opkomstpercentages veelal te maken heeft met kleine veranderingen in de logistiek, zoals de wijziging van de plaats waar een mobiel onderzoekscentrum staat. Als deze buiten de natuurlijke looplijnen in een dorp komt te liggen, dan kan dat zomaar een daling in de opkomst tot gevolg hebben. Onze organisatie doet er alles aan om met gemeenten de meest geschikte plaatsen te zoeken. Met het uitstekende voorwerk van onze auditcommissie, die telkens twee weken voor onze plenaire vergaderingen bijeenkomt, houden we goed zicht op de financiële ontwikkeling van de organisatie. Bij de bespreking met onze accountant kreeg de organisatie een compliment voor het uitstekende financiële management. Met plezier heeft de raad de jaarrekening goedgekeurd. Nadat we in 2015 het meerjarenbeleidskader hebben goedgekeurd, was het dit jaar de kunst om de lijnen in concrete actie om te zetten. De raad heeft gemerkt dat dit prima is gelukt. We hebben stilgestaan bij de vergrijzing van het personeel en de moeite die het kost om mensen te interesseren voor het boeiende werk. Om beter aan te sluiten op de wensen van onze doelgroep is het gesprek gestart over verlengen van de openingstijden, bijvoorbeeld tot uur. Dit blijkt gevoelig te liggen en daarom is gekozen voor een pilot. De raad is van mening dat het van belang is om goed te luisteren naar wensen van onze doelgroep en zoveel mogelijk daarop te acteren. De RvT heeft in de loop van het jaar verschillende keren aandacht besteed aan een goede borging van de governance van de Facilitaire Samenwerking Bevolkingsonderzoeken (FSB). Onze bestuurder is één van de vijf bestuurders van deze coöperatie en wij houden toezicht op de werkzaamheden van onze bestuurder en dus indirect ook op het FSB-deel van haar werkzaamheden. We hebben afgesproken dat iedere vergadering de FSB zal worden geagendeerd, evenals de kwartaalrapportages in de auditcommissie. De RvT vindt het belangrijk om goed in contact te blijven met de organisatie. Daarom heeft de RvT twee bijeenkomsten gehad met 6

7 zowel managementteam als OR (in combinatie met de art. 24-vergadering). Deze sessies zijn door alle betrokkenen positief gewaardeerd. We gaan daarmee ook door de komende jaren. Door de besluiten uit 2014 heeft de RvT zich gebogen over het werven van in totaal vier RvT-leden in twee tranches van twee. De RvT heeft dit proces, bestaande uit profielschetsen voor de twee functies, intern toetsen daarvan, het opstellen van een longlist en vervolgens komen tot een shortlist, het organiseren van de gesprekken, het antecedentenonderzoek, extern laten begeleiden. Hierdoor kon het proces vlot en ter zake kundig worden doorlopen. De RvT is verheugd met de benoeming per 1 januari 2017 van de heren H.J. Geurts (juridisch profiel) en drs. M.E. Hofman MSc (ICT-profiel en omdenker). Om ervoor te zorgen dat de leden van de geheel vernieuwde raad goed met elkaar kunnen werken, wordt de hele raad in april 2017 getraind. Kortom, we kijken terug op een prima jaar! In bijlage C staat de samenstelling van de RvT en rooster van afen aantreden. 7

8 2 Resultaten 2016 Binnen Bevolkingsonderzoek Midden-West wordt gewerkt vanuit de vier perspectieven van de Balanced Score Card: cliëntperspectief, bedrijfsperspectief, medewerkersperspectief en financieel perspectief. Afgeleid van het meerjarenbeleid zijn concrete doelen per perspectief vastgesteld in het jaarplan. In dit hoofdstuk beschrijven we de resultaten van dit voorgenomen beleid per perspectief en per onderwerp. Ontwikkelingen en activiteiten die plaatsvonden in 2016 maar die niet opgenomen waren in het jaarplan staan vermeld in een aparte paragraaf. 2.1 Cliëntperspectief Verhogen van de klantgerichtheid Bevolkingsonderzoek Midden-West vindt een klantvriendelijke bejegening van de cliënten en een klantgerichte benadering door de organisatie essentieel bij de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken. Daarbij valt te denken aan de toegankelijkheid en laagdrempeligheid van deelname aan de bevolkingsonderzoeken, maar ook aan de wens van cliënten voor meer maatwerk. Cliënten willen graag dat bij de screeningen rekening wordt gehouden met hun levensritme: het zelf kunnen verzetten van afspraken, een avond- en zaterdagopenstelling van de onderzoekcentra voor borstkankerscreening en een locatie (standplaats) die gemakkelijk bereikbaar is. Dat vraagt een grotere flexibiliteit in de planning. Zaterdag- en avondopenstelling onderzoekscentra In 2015 is het project Verruiming openingstijden gestart. Eind 2015 werd een rapport opgeleverd met aanbevelingen over een mogelijke structurele uitbreiding van de screeningstijden op zaterdag en in de avonduren. In 2016 is besloten dat screening op de zaterdag alleen incidenteel plaatsvindt en ten behoeve van het optimaliseren van productie en uitnodigingsinterval. In het najaar van 2016 is gestart met een pilot avondopenstelling. Gedurende zes maanden hebben vrouwen de mogelijkheid om in vier onderzoekscentra op donderdagavond deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Na die zes maanden vindt een evaluatie van de pilot plaats en wordt onderzocht of de doelstelling, namelijk dat meer dan 50% van de uitgenodigde vrouwen op eigen initiatief kiest voor borstonderzoek in de avond, van de pilot is behaald. De maanden november en december kenden veelbelovende tussentijdse resultaten. Van de 522 uitgenodigde vrouwen hebben 411 vrouwen zelf de afspraak verzet naar de avond (79%). Standplaatsen Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft ongeveer 190 standplaatsen die verdeeld zijn over 100 gemeenten. In de loop van de jaren hebben de gemeenten een steeds grotere beslissingsbevoegdheid gekregen. Dit maakt dat iedere gemeente de regels rondom vergunningen anders interpreteert en Bevolkingsonderzoek Midden-West verschillen ervaart met betrekking tot onder andere het verkrijgen van een vergunning, precariorechten, internetverbindingen en stroomvoorziening. De verschillen zijn ook wisselend per locatie binnen een gemeente en wisselen per jaar en per gemeente. Bevolkingsonderzoek Midden-West onderneemt gerichte acties om de geschikte standplaatsen zoveel mogelijk te behouden en zodoende de opkomst niet negatief te beïnvloeden. In 2016 is gestart met het onderzoeken van de mogelijkheden van een vast onderzoekscentrum in Almere ter vervanging van vier standplaatsen voor mobiele onderzoekscentra. Tevens zijn er afspraken met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gemaakt voor ondersteuning bij problemen met vergunningverlening. Gemeenten kunnen bij dit ministerie informatie verkrijgen waardoor het voor gemeenten duidelijker is hoe kan worden afgeweken van het bestemmingsplan en hoe voorkomen kan worden dat er elke twee jaar opnieuw een vergunning moet worden aangevraagd. Bevolkingsonderzoek Midden-West kan deze informatie ook gebruiken in gesprekken met gemeenten Verbeteren productieplanning bij borstkankerscreening De intervallen voor de uitnodigingen voor het bevolkingsonderzoek borstkanker zijn leidend voor de planning. De norm is een uitnodigingsinterval van maanden. Vanaf januari 2016 werkt Bevolkingsonderzoek Midden-West met een volledig nieuwe tweejaarsplanning waarbij de cliënt centraal staat. Om te zien of de nieuwe tweejaarsplanning de uitnodigingsintervallen kan verbeteren, is een volledige screeningsronde met de tweejaarsplanning nodig. Dit is voorzien in Flexibele inzet MBB ers (twee of vier per onderzoekscentrum) Het aantal dagelijks te screenen cliënten bepaalt of er op een onderzoekscentrum met vier of met twee MBB ers wordt gewerkt. In 2015 zijn twee werkprofielen opgesteld voor het werken met vier MBB ers. In 2016 zijn beide profielen gehanteerd. Verbeteren productieplanning Voor een optimale planning is het belangrijk tijdig knelpunten in de planning te signaleren, te anticiperen op het aantal te versturen uitnodigingen en de beschikbare onderzoekscapaciteit en personeel op elkaar af te stemmen. Om hier meer aandacht voor te hebben, is in 2016 een ochtendbriefing voor het maken van afspraken ingesteld, is de frequentie van het werkoverleg van tweewekelijks naar elke week gegaan, werken planners voor de screening en personeelsplanners nauwer samen en zijn uitnodigingen handmatig bijgesteld. Bij dreigende overschrijding van de normen voor de uitnodigingsintervallen zijn waar mogelijk zaterdagscreeningen, vier-mbb erprogramma s en openstellingen in de vakantieperiode ingezet. Tevens wordt zorggedragen voor een optimale bezetting van opleidingsplekken om de formatie MBB ers adequaat te laten zijn Cliënteninformatie Medewerkers van de afdeling cliënteninformatie beantwoorden vragen over bevolkingsonderzoeken via telefoon en . In 2016 hebben we in totaal telefoongesprekken aangeboden gekregen op de informatienummers voor de drie bevolkingsonderzoeken en s ontvangen. 8

9 De meeste binnengekomen gesprekken gaan over het bevolkingsonderzoek borstkanker. Dit heeft direct te maken met het verzetten of maken van afspraken voor mammogrammen. De meeste binnengekomen s gaan over het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker met vragen over een nieuwe uitnodiging, het laboratoriumformulier en de zelfafnameset. In de onderstaande figuren is de verdeling tussen de bevolkingsonderzoeken zichtbaar gemaakt. Figuur 1 Cliënteninformatie per 20% Figuur 2 Cliënteninformatie per telefoon 26% 13% 47% 33% 61% Bevolkingsonderzoek borstkanker Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker B evolkingsonderzoek darmkanker Bevolkingsonderzoek borstkanker Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker B evolkingsonderzoek darmkanker Bevolkingsonderzoek Midden-West hanteert als norm een maximale wachttijd voor de cliënt van 45 seconden voor telefonisch contact. De wachttijden zijn in het afgelopen jaar ieder kwartaal afgenomen, mede door het in gebruik nemen van een nieuw telefoonsysteem. De gemiddelde wachttijd is 30 seconden. De gemiddelde gespreksduur is twee minuten en twintig seconden. De gesprekken met betrekking tot het bevolkingsonderzoek borstkanker waren in 2016 vaak langer omdat er meer inhoudelijke vragen over borstkankerscreening waren en het langer duurt voordat een cliënt over een goede afspraak beschikt. Cliënten voor het bevolkingsonderzoek borstkanker hebben ook de mogelijkheid om hun afspraken via internet te verzetten met behulp van het softwaresysteem Afspraken Via Internet (AVI). Cliënten van de andere bevolkingsonderzoeken kunnen dat doen via het cliëntenportaal. Uit het oogpunt van cliëntgerichtheid, betrouwbaarheid en stabiliteit zijn de drie verschillende telefoonnummers voor cliënteninformatie teruggebracht naar één centraal nummer Proactief bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek Door de uitvoering van bevolkingsonderzoeken hebben de screeningsorganisaties grote hoeveelheden data tot hun beschikking. Deze data kunnen relevant zijn voor wetenschappelijk onderzoek dat leidt tot verbetering van de kankerscreening, natuurlijk met inachtneming van de wet- en regelgeving en in het bijzonder de privacybescherming. Samenwerking met (academische) onderzoekscentra leidt tot product- en procesinnovatie binnen de bevolkingsonderzoeken. Bevolkingsonderzoek Midden-West neemt deel aan verschillende wetenschappelijke onderzoeken wanneer de deelname past bij de eigen bedrijfsprocessen en de continuïteit van de bestaande bevolkingsonderzoeken niet wordt gehinderd. Bevolkingsonderzoek Midden-West faciliteerde in 2016 de volgende wetenschappelijke onderzoeken: Het onderzoek ASSURE naar risicostratificatie bij borstkankerscreening. Ontwikkeling van Computer Assisted Diagnostic (CAD) systeem bij mammografie binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker. De DENSE studie binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het onderzoek IBSCREEN binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker. De IMPROVE studie naar de zelfafnameset bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Het onderzoek Family Matters binnen het bevolkingsonderzoek darmkanker. Het onderzoek risicostratificatie binnen het bevolkingsonderzoek darmkanker. Het onderzoek ASSURE naar risicostratificatie In het internationale EU-project ASSURE, Adapting Breast Cancer Screening Strategy Using Personalised Risk Estimation, werken tien partners uit zes landen (waaronder het Radboudumc) samen aan ontwikkeling en evaluatie van technieken voor verbetering van borstkankerscreening. In het ASSURE project wordt onderzocht in hoeverre het risico op borstkanker voorspeld kan worden op basis van screeningsmammogrammen. Uit de literatuur is bekend dat het risico op borstkanker groter is bij vrouwen met een hoge borstdensiteit (dicht borstklierweefsel) en dit is experimenteel bevestigd. Risicopatronen zijn door de computer met deep learning technieken bepaald op basis van een groot aantal mammogrammen. In het project werd ook onderzocht of de mate van compressie tijdens mammografie een effect heeft op de kwaliteit van het screeningsonderzoek. De resultaten suggereren dat borstkanker minder goed zichtbaar is wanneer de druk op de borst tijdens compressie te hoog is (K.Holland et al. Performance of Breast Cancer Screening Depends on Mammographic Compression. Springer International Publishing Switzerland 2016; IWDM 2016: Breast Imaging pp ). Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft data beschikbaar gesteld voor dit onderzoek. Ontwikkeling van CAD-systeem Het Radboudumc (afdeling Radiologie) en Bevolkingsonderzoek Midden-West participeerden in het door KWF Kankerbestrijding gefinancierde project Towards an independent automated reader of screening mammograms. Dit KWF-project onderzoekt de ontwikkeling van een Computer Assisted Diagnostic system (CAD)-systeem dat de kwaliteit van de beoordeling van mammogrammen kan verbeteren. In het onderzoek is aangetoond 9

10 dat de computer kan vaststellen of in een klein gebied in een mammogram een tumorschaduw aanwezig is. Verder werd vooruitgang geboekt met het automatisch detecteren en beoordelen van calcificaties (kalkafzettingen in de borst). Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft voor dit project een grote database met mammogrammen beschikbaar gesteld. Het project wordt in de loop van 2017 afgerond. DENSE studie De DENSE studie is een wetenschappelijk onderzoek dat binnen het bestaande bevolkingsonderzoek borstkanker plaatsvindt en wordt gecoördineerd vanuit het Julius Centrum Utrecht (UMC Utrecht). Bij dit landelijke project zijn Bevolkingsonderzoek Midden-West en de andere screeningsorganisaties betrokken. De DENSE studie onderzoekt of Magnetic Resonance Imaging (MRI)-onderzoek een goede aanvulling is op het reguliere bevolkingsonderzoek borstkanker voor vrouwen met dicht borstklierweefsel ( dense ). De DENSE studie betreft een cohort van ongeveer vrouwen die tweejaarlijks in drie onderzoeksronden worden gescreend door middel van mammografie in combinatie met MRI. In 2016 hebben cliënten die twee jaar geleden hebben deelgenomen aan de DENSE studie weer een uitnodiging voor het reguliere bevolkingsonderzoek borstkanker ontvangen. Nadat ze zijn gescreend (en niet verwezen) hebben ze een uitnodiging voor de tweede ronde van de DENSE studie ontvangen. Inmiddels zijn bijna 2500 MRI-onderzoeken uitgevoerd in het kader van de tweede ronde. De derde ronde is ook gestart in een aantal centra. Deze vindt ongeveer twee jaar na de tweede ronde plaats. Deelneemsters worden opnieuw voor MRI-onderzoek uitgenodigd na deelname aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Er zijn bijna 50 MRI-onderzoeken uitgevoerd in het kader van de derde ronde. Tussentijdse resultaten van de studie zijn niet bekend. De reden hiervoor is dat alle deelneemsters het twee jaar durende interval (tot volgende reguliere screeningsronde) doorlopen moeten hebben, waarna koppeling van de data van de DENSE studie aan de data van de Nederlandse Kankerregistratie plaatsvindt. IBSCREEN Bevolkingsonderzoek Midden-West participeert in het Eurostarproject IBSCREEN. Het project is onderdeel van het Europese Horizon 2020 onderzoeksprogramma dat subsidie ontvangt van het Ministerie van Economische Zaken. In het project worden nieuwe methoden ontwikkeld voor verbetering van borstkankerscreening. Er wordt gewerkt aan een volledig automatische beoordeling van mammogrammen. Het Eurostarproject IBSCREEN is in 2016 gestart. Een eerste prototype systeem is ontwikkeld voor pre-screening van mammogrammen door de computer. Hiermee kunnen mammogrammen die vrijwel zeker normaal zijn worden geselecteerd. Daarnaast is een begin gemaakt met ontwikkeling van automatische detectie van borstkanker in tomosynthese (3D mammografie) beelden. De IMPROVE-studie naar de zelfafnameset In het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker krijgen vrouwen die géén uitstrijkje laten maken bij hun herinnering de mogelijkheid om een zelfafnameset aan te vragen. VUmc, Radboudumc en Erasmus MC doen met de studie IMPROVE onderzoek naar de zelfafnameset als primaire uitnodiging. Het is een wetenschappelijk onderzoek naar de klinische gevoeligheid van een hoogrisico humaan papillomavirus (hrhpv)-test via een zelfafnameset ten opzichte van een hrhpv-test via een bij de huisarts afgenomen uitstrijkje. Een groep vrouwen krijgt naast de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker ook een uitnodiging voor de IMPROVE-studie. De keuze voor deelname aan de studie ligt bij de vrouw zelf. Bij deelname aan de studie krijgt de vrouw onderzoek middels een uitstrijkje of onderzoek middels een zelfafnameset. Het doel van het onderzoek is om vast te stellen of de hrhpv-test via een zelfafnameset niet onderdoet voor een hrhpv-test via een uitstrijkje. In 2016 zijn vrouwen uitgenodigd voor de IMPROVE-studie. Hiervan hebben vrouwen een herinneringsuitnodiging ontvangen. Hoeveel vrouwen hebben deelgenomen aan de studie en gebruik hebben gemaakt van de zelfafnameset is nog niet bekend. Family Matters Bij een kwart van de mensen met darmkanker is er sprake van een erfelijke vorm. In het onderzoek Family Matters onderzoekt het Academisch Medisch Centrum hoe personen met een erfelijk risico tijdig opgespoord kunnen worden, zodat zij de juiste preventieve darmcontroles kunnen krijgen. De mensen met een familierisico op darmkanker worden opgespoord met een vragenlijst. Of dit een goede methode is om mensen met een familiair verhoogd risico op te sporen, wordt ook onderzocht. Het onderzoeksproject is gesubsidieerd door de Maag Lever Darm Stichting en ondersteund door Bevolkingsonderzoek Midden-West. Bevolkingsonderzoek Midden-West is vertegenwoordigd in de stuur- en projectgroep van dit wetenschappelijk onderzoek en faciliteert het datamanagement en het logistieke uitnodigingsproces van het onderzoek. In het najaar van 2016 zijn de laatste vooraankondigingen verstuurd. Alle cliënten die geselecteerd zijn voor dit project zijn uitgenodigd. Risicostratificatie binnen het bevolkingsonderzoek darmkanker In 2016 zijn de eerste voorbereidingen gestart voor het onderzoek Risicostratificatie, dat het Academisch Medisch Centrum in samenwerking met Bevolkingsonderzoek Midden-West beoogt te gaan uitvoeren in In het onderzoek wordt bekeken of het mogelijk is om de identificatie van personen met een verhoogd risico voor advanced neoplasia te verbeteren. In een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep worden mannen en vrouwen uit de geboortejaren van het bevolkingsonderzoek darmkanker in 2018 (1943, 1959, 1961, 1963) uitgenodigd voor deelname aan het onderzoek. Een groep van de genodigden krijgt zowel een fecaal immunochemische test (FIT) als een korte vragenlijst, de andere groep krijgt alleen een FIT. 2.2 Bedrijfsperspectief Meerjarenbeleidskader De beleids- en begrotingscyclus vormen bij Bevolkingsonderzoek Midden-West een stevig en betrouwbaar sturingskader dat mogelijkheden geeft om tijdig knelpunten te signaleren en waar 10

11 nodig bij te sturen. Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft in 2015 met hulp van medewerkers, stakeholders en deskundigen op het gebied van kankerscreening een nieuw meerjarenperspectief opgesteld. In dit meerjarenbeleidskader voor de jaren is de ambitie opgenomen om samen verder te gaan op de ingeslagen weg. Wie samenwerkt, presteert beter. Dit Samen Verder is zowel gericht op het stimuleren van de interne gezamenlijkheid en saamhorigheid als op het samen optrekken met de andere screeningsorganisaties als op het neerzetten van de drie bevolkingsonderzoeken met de ketenpartners. Op deze wijze streeft Bevolkingsonderzoek Midden-West naar een optimale organisatie en uitvoering van haar opdracht: de vroegtijdige opsporing van kanker. Het meerjarenbeleidskader is in 2016 tijdens de medewerkersbijeenkomst in het voorjaar besproken met de medewerkers. Een actualisatie van het meerjarenbeleidskader vindt plaats via de kaderbrief Aanbesteding mammografen Vanaf 2018 loopt het servicecontract af voor de eerste digitale mammografen en is het tijd voor vervanging van de mammografen. Ook het beeldopslagsysteem en de bekijkstations zullen worden vervangen. Hiervoor is een landelijk project, genaamd BK 2020, onder verantwoordelijkheid van de FSB gestart. Het project heeft zowel als doel het gefaseerd Europees aanbesteden, vervangen en overdragen aan de screeningsorganisaties van de mammografen, de bekijkstations, het centrale Image Management Systeem (IMS) en het informatiesysteem IBOB voor een workflow ondersteunend systeem als, daar waar mogelijk, het optimaliseren van het proces van het bevolkingsonderzoek borstkanker. De screeningsorganisaties vinden het belangrijk dat de medewerkers en andere belanghebbenden in een vroeg stadium meedenken. Fase 1 richt zich op de aanbesteding, gunning en ingebruikname van de mammografen en mogelijk ook de verdere ontwikkeling van ScreenIT (ter vervanging van IBOB). In fase 2 volgt de aanbesteding, gunning en ingebruikname van het beeldopslagsysteem samen met de bekijkstations (beoordeelstations van de radiologen en de werkstations op de onderzoekscentra). Voor de beoordeling van de mammografen is een programma van eisen en bijbehorende wegingen opgesteld. Bij de beoordeling zal onder meer door MBB ers en cliënten een ergonomietest en een comforttest uitgevoerd worden. BK2020 is een groot project met veel impact omdat naast de vervanging van apparatuur ook een optimalisatie van de processen zal plaatsvinden. Het project loopt van juni 2016 tot maart De aanbesteding voor de mammografen is in 2016 gepubliceerd Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft in oktober 2013 besloten tot vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Vanaf 2017 vindt de primaire screening op baarmoederhalskanker plaats door het testen van het uitstrijkje op het humaan papilloma virus (HPV) in plaats van een cytologische beoordeling. Alleen als het HPV wordt gevonden, zal hetzelfde uitstrijkje in het laboratorium cytologisch worden beoordeeld op afwijkende cellen. Naast de andere wijze van screening komt een zelfafnameset beschikbaar als vrouwen geen gehoor geven aan de eerste uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonderzoek. Ook de zelfafnameset wordt getest op HPV. De screeningsorganisaties zullen alle uitnodigingen en herinneringen verzorgen met als gevolg dat de zelfuitnodigende huisarts verdwijnt. De transitie naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker vraagt heel veel afstemming op landelijk niveau met de andere screeningsorganisaties en ketenpartners. Zowel op landelijk niveau als binnen Bevolkingsonderzoek Midden-West is een projectorganisatie ingericht om de transitie strategisch, tactisch en operationeel gestalte te geven. In 2016 heeft Bevolkingsonderzoek Midden-West veel werk verzet voor dit vernieuwde bevolkingsonderzoek. Vanaf 1 januari 2016 heeft Bevolkingsonderzoek Midden-West de taken van de zelfuitnodigende huisartsen in de regio overgenomen en zijn alle uitnodigingen en uitslagen door Bevolkingsonderzoek Midden-West verstuurd naar de doelgroep van het bevolkingsonderzoek. In het voorjaar is begonnen met de ontwikkeling van het Huisartsenportaal bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, een digitaal loket voor alle huisartsen in Nederland. Begin september is dit Huisartsenportaal in gebruik genomen. Huisartsen kunnen in het portaal onder andere laboratoriumformulieren en uitstrijkmaterialen aanvragen en hun financiële gegevens inzien. De in 2015 gestarte Europese aanbesteding voor de laboratoriumdiensten heeft in juni 2016 geleid tot de gunning aan vijf laboratoria. Bevolkingsonderzoek Midden-West zal met drie van de vijf laboratoria samenwerken, te weten Symbiant, Radboudumc en Universitair Medisch Centrum Groningen. De overeenkomsten met de veertien laboratoria die tot nu toe de beoordelingen deden, zijn opgezegd. De laatste uitnodigingen voor het huidige bevolkingsonderzoek zijn verstuurd voor 1 september 2016, de herinneringsuitnodigingen zijn in november 2016 voor het laatst verstuurd. Vanaf januari 2017 worden de uitnodigingen voor het vernieuwde bevolkings onderzoek gefaseerd verstuurd volgens een landelijke invoeringskalender. Een vernieuwd bevolkingsonderzoek leidt ook tot een tariefherijking, nieuwe werkprocessen voor Bevolkingsonderzoek Midden-West en ketenpartners. Bevolkingsonderzoek Midden- West heeft een aandeel geleverd in de voorbereiding van de landelijke invoering van de vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker door participatie in het landelijk projectteam, het kernteam aanbestedingen, en de POKMEI werkgroep van het Rijkinstituut voor Volksgezondheid en Milieu - Centrum voor Bevolkingsonderzoek (RIVM-CvB). De voorbereiding voor de vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker voor de eigen organisatie is uitgevoerd door een regionaal projectteam. Medewerkers van Bevolkingsonderzoek Midden-West zijn geïnformeerd en voorbereid op het vernieuwde bevolkingsonderzoek. Ketenpartners zijn onder meer door een digitale nieuwsbrief, magazine Screen, website en scholingen cervix- 11

12 screening geïnformeerd. Huisartsenpraktijken hebben daarnaast een uitgebreid informatiepakket ontvangen. De medewerkers van de informatielijn waren bereikbaar voor vragen van cliënten, huisartspraktijken en laboratoria over de veranderingen in het bevolkingsonderzoek en de introductie van het Huisartsenportaal. De implementatie van de werkprocessen en het werken met een ander ICT-systeem (van CIS naar ScreenIT) is ook gerealiseerd. In samenspraak met de laboratoria is ervoor gezorgd dat de aanloop naar de nieuwe werkwijze niet ten koste is gegaan van de blijvend goede uitvoering van het bevolkingsonderzoek in Omdat het uitnodigen voor het lopende bevolkingsonderzoek in september is gestopt, is de doelgroep voor 2016 versneld uitgenodigd en gescreend. Hierdoor ontstond een piek in de te beoordelen uitstrijkjes voor de laboratoria. In overleg met het RIVM-CvB zijn de doorlooptijden uitslagverwerking en de norm ontvangst uitslag verruimd Doorontwikkeling van het bevolkingsonderzoek darmkanker Het afgelopen jaar was het derde in een vijfjarig invoeringstraject voor het bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland. Het bevolkingsonderzoek is bedoeld voor iedereen van jaar. Deze groep mensen ontvangt elke twee jaar een uitnodiging. Door de invoering van het bevolkingsonderzoek zullen op langere termijn jaarlijks minder mensen overlijden aan darmkanker. Vanwege de grootte van de doelgroep (4,4 miljoen mensen) wordt het bevolkingsonderzoek tot 2019 gefaseerd ingevoerd. Een goede uitvoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker gaat de komende jaren onverminderd veel tijd en aandacht vragen van Bevolkingsonderzoek Midden-West, FSB, ketenpartners en leveranciers. Aanbestedingen Bij de start van het bevolkingsonderzoek zijn, na Europese aanbestedingen, contracten afgesloten met de verschillende toeleveranciers. Deze contracten zijn binnenkort afgelopen. Daarom is in 2016 gestart met het voorbereiden van de aanbestedingen voor darmkankerscreening. Concreet gaat het om de aanbesteding van de ontlastingstest FIT (voorheen aangeduid als ifobt), analyse diensten (inclusief onder andere monsterontvangst, beoordeling FIT, operationaliseren apparatuur en koppeling ScreenIT) en Verpakken, Couverteren en Afhandelen (VCA) van de FIT. Belangrijke voorwaarde bij de aanbestedingen is het borgen van de continuïteit van het huidige bevolkingsonderzoek darmkanker met betrekking tot de effectiviteit, doelmatigheid en de betrouwbaarheid. Verschillende medewerkers van Bevolkingsonderzoek Midden-West hebben een bijdrage gehad in het voorbereiden en uitvoeren van de aanbestedingen als projectleider of lid van het aanbestedingsteam. De aanbestedingen FIT en eerste fase VCA zijn in 2016 gepubliceerd. Audits coloscopiecentra en pathologielaboratoria Voor het bevolkingsonderzoek darmkanker toetsen de screeningsorganisaties de coloscopiecentra en de pathologielaboratoria op auditeisen uit het protocol voor toelating en auditing van coloscopiecentra en pathologielaboratoria en zijn daarmee extern auditor. Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft een contract met achtentwintig coloscopiecentra en heeft dertien pathologielaboratoria toegelaten tot het landelijk register van geselecteerde pathologielaboratoria. De regionaal coördinerend maag-darmlever-arts (RCMDL) en de regionaal coördinerend patholoog (RCP) auditen jaarlijks samen met de kwaliteitsadviseur de coloscopiecentra en pathologielaboratoria. Hierbij geldt een driejaarlijkse cyclus met één volledige en twee deelaudits. In 2016 zijn de deelaudits voor de coloscopiecentra en pathologielaboratoria uitgevoerd. Daarnaast zijn er drie toelatingsaudits uitgevoerd bij coloscopiecentra die willen deelnemen aan dit bevolkingsonderzoek en één toelatingsaudit na een verbouwing van een bestaand coloscopiecentrum. Ten behoeve van de audits zijn protocollen opgesteld. In het protocol staan kwaliteitseisen en is ook beschreven hoe de procedures voor toelating en auditing verlopen. De auditervaringen van de screeningsorganisaties, de RCMDL-en en de RCP-en zijn landelijk besproken met het RIVM-CvB. Op basis van de ervaringen en wijzigingsvoorstellen zijn de protocollen voor toelating en auditing voor coloscopiecentra, endoscopisten en pathologielaboratoria aangepast. Aanpassingen hebben onder andere betrekking op klanttevredenheidsmeting bij de endoscopieafdeling, ISO en toelating van buitenlandse laboratoria. Ook zullen complicaties bij coloscopieën in het kader van bevolkingsonderzoek niet meer in ScreenIT geregistreerd worden, maar in de DRCE (Dutch Registration of Complications in Endoscopy). Coloscopiecapaciteit en relatiebeheer coloscopiecentra In 2016 zijn in totaal meer mensen voor het bevolkingsonderzoek darmkanker uitgenodigd dan in Naast de restgroep 2015, de eerste uitnodigingen voor de beoogde doelgroep 2016 worden ook alle mensen die hun eerste uitnodiging in 2014 hebben gekregen en in aanmerking komen voor de tweejaarlijkse vervolgscreening in 2016 uitgenodigd. Om deze mensen te kunnen uitnodigen, is het van belang dat er voldoende coloscopiecapaciteit aanwezig is. Door de onverwacht hoge deelname blijft de coloscopiecapaciteit in sommige gebieden achter bij de vraag. Het resterende deel van de doelgroep dat aan het einde van het jaar nog een uitnodiging moet krijgen is van 10% in 2015 verminderd naar 2% in Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft binnen de regio intensief relatiebeheer uitgevoerd en frequente afstemming gehad met coloscopiecentra om de benodigde coloscopiecapaciteit te monitoren en waar nodig te stimuleren. Ook hebben de screeningsorganisaties een landelijke aanpak voor het capaciteitsvraagstuk Ontwikkelen informatie- en communicatietechnologie (ICT) De automatisering die op allerlei gebieden in de maatschappij plaatsvindt, biedt kansen en mogelijkheden om efficiënter te werken en bedrijfsprocessen te optimaliseren. Bevolkingsonderzoek Midden-West plant haar ICT-werkzaamheden 12

13 systematisch. Voor de werkzaamheden zijn drie aandachtsgebieden onderscheiden: ICT ten behoeve van het primaire proces (integreren en inrichten van landelijke ICT-systemen), ICT ten behoeve van de ondersteunende processen en kantoorautomatisering. ScreenIT ScreenIT is een maatwerk ICT-systeem welke de uitvoering van de processen van de bevolkingsonderzoeken ondersteunt. Het systeem wordt centraal ontwikkeld en beheerd en is beschikbaar voor alle screeningsorganisaties. In 2016 is ScreenIT in gebruik genomen ter ondersteuning van de uitvoering van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De laboratoria die de uitstrijkjes testen voor het bevolkingsonderzoek hebben een koppeling met dit ICT-systeem. Personeels- en financieel informatiesysteem Bevolkingsonderzoek Midden-West gebruikt ten behoeve van haar financiële processen en personeelsinformatie verschillende softwaresystemen. In 2016 zijn de systemen geëvalueerd en is naar aanleiding van de resultaten van de evaluatie besloten onderzoek te doen naar een nieuw en passend systeem. Een nieuw systeem is geselecteerd. Vanaf 1 januari 2017 zal worden gewerkt met een nieuw personeels- en financieel informatiesysteem waarbij verschillende werkprocessen zijn gedigitaliseerd. De meeste medewerkers krijgen te maken met onder meer een nieuw selfservice medewerkersportaal, een digitale salarisstrook, de mogelijkheid tot digitaal declareren, eenduidige verlofregistratie en inzicht in het eigen personeelsdossier Interne en externe communicatie doorontwikkelen De maatschappelijke belangstelling voor de bevolkingsonderzoeken neemt toe. Bevolkingsonderzoek Midden-West is steeds op zoek naar een positieve profilering van de bevolkingsonderzoeken en het geven van de juiste informatie aan cliënten. Bevolkingsonderzoek Midden-West brengt bijvoorbeeld middels een persbericht vrouwen op de hoogte van de start van bevolkingsonderzoek borstkanker in hun gemeente. Crisissituaties en/of negatieve berichtgeving in de media kunnen leiden tot een piek aan negatieve publiciteit. De berichtgeving over de bevolkingsonderzoeken in de diverse media wordt structureel gemonitord waardoor zo nodig actie kan worden ondernomen om de juiste informatie te verstrekken aan potentiële deelnemers van de bevolkingsonderzoeken. Het managementteam ontvangt wekelijks informatie over de berichtgeving in de media. In aansluiting op het landelijk kader is er een crisiscommunicatieprotocol Bevolkingsonderzoek Midden-West opgesteld en geïmplementeerd. Naast de communicatie naar buiten is aandacht voor de interne communicatie essentieel voor de organisatie. Communicatie vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker De vernieuwing van het bevolkingsonderzoek had tot gevolg dat alle informatie over het bevolkingsonderzoek voor cliënten en ketenpartners vernieuwd en soms uitgebreid moest worden. In 2016 zijn onder meer een vernieuwde uitnodigingsfolder, een nieuwe uitslagfolder, cliëntbrieven en huisartsberichten in ScreenIT, digitale nieuwsbrieven, een magazine geheel in het teken van de vernieuwing van het bevolkingsonderzoek, informatiekaarten en een informatiepakket voor huisartsen ontwikkeld. De meeste communicatie-uitingen zijn in samenwerking met de andere screeningsorganisaties en het RIVM- CvB opgesteld Evaluatie radiologische dienstverlening De radiologische dienstverlening binnen het bevolkingsonderzoek borstkanker vindt plaats door middel van de contractering van radiologengroepen. Vanwege de afloop van contracten met radiologengroepen heeft er een Europese aanbesteding plaatsgevonden en is een radiologengroep gecontracteerd voor de percelen Utrecht, Flevoland en het Gooi Uitvoeren groot onderhoud mobiele onderzoekscentra In 2016 zijn alle veertien mobiele onderzoekscentra ten behoeve van borstkankerscreening gereviseerd. Er zijn verbeteringen en vernieuwingen doorgevoerd ten aanzien van watervoorziening, luchtbevochtiging, klimaatbeheersing, communicatietechnieken, rolstoellift en de stoelen in de kleedruimte. Aansluitend op deze landelijk afgesproken revisie heeft Bevolkingsonderzoek Midden- West ook de reiniging van tapijten, het schoonmaken en polishen van de buitenkanten van de mobiele onderzoekscentra laten uitvoeren Contractmanagement Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft met meerdere partijen contracten ten aanzien van het leveren van diensten en producten. Het beheren en managen van de contracten is van belang om de kwaliteit, stabiliteit en continuïteit van de dienstverlening van leveranciers te waarborgen. Ook de duur van de contracten wordt nauwlettend gemonitord om bijtijds nieuwe contracten dan wel aanbestedingen te kunnen voorbereiden. Onder meer in verband met de landelijke aanbestedingen voor de bevolkingsonderzoeken zijn de activiteiten met betrekking tot contractmanagement toegenomen. Ook heeft Bevolkingsonderzoek Midden-West onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor een efficiënte inkoop van postbezorging en kantoorautomatisering. In 2017 zal hier verder uitvoering aan worden gegeven. 2.3 Medewerkersperspectief Verbeteren naar aanleiding van het medewerkertevredenheidsonderzoek In 2014 heeft het laatste landelijke medewerkertevredenheidsonderzoek plaatsgevonden. Naar aanleiding van de uitkomsten hiervan zijn door alle teams verbetertrajecten ingezet welke in het tweede kwartaal van 2015 geëvalueerd zijn. De uitkomsten van de evaluatie hebben geleid tot optimalisatie van de ingezette verbetertrajecten. In 2016 zijn de verbetertrajecten afgerond. 13

14 Voor het bevolkingsonderzoek borstkanker zijn de volgende resultaten behaald: Thema gezond werken tot je pensioen: medewerkers hebben een individueel ergonomisch advies op het gebied van werkplek en fysieke belasting ontvangen. Thema bereikbaarheid en zichtbaarheid leidinggevenden: de overlegstructuur is in 2016 geëvalueerd en heeft geleid tot aanpassingen van de frequentie van een aantal overleggen. Thema opleiding: het team opleiders zal zich in het komende jaar presenteren aan de medewerkers. Thema samenwerking: in een workshop is aandacht gegeven aan feedback geven en de relatie tussen het gedrag van medewerkers en de pijnbeleving van cliënten. In het aantal klachten en complimenten over het bevolkingsonderzoek borstkanker is een significante verbetering zichtbaar ten aanzien van pijnbeleving en bejegening. In de verbetertrajecten van het team cliënteninformatie en cliëntenadministratie stonden de onderwerpen versterken van je competenties, erkenning van de organisatie, variatie in werkzaamheden en binnen de organisatie delen van vaardigheden centraal. De verbetertrajecten zijn gerealiseerd middels een pitch over kernkwaliteiten en het nakomen van afspraken, het verdelen van de taken over het gehele team op basis van competenties en wensen van de medewerkers. Daarnaast is een film gemaakt door de medewerkers om met name de collega s buiten het hoofdkantoor te informeren over de veelzijdige werkzaamheden van dit team en wat er allemaal in de front- en backoffice moet gebeuren om de screening soepel te laten verlopen. Bij het bedrijfsbureau zijn alle medewerkers getraind en opgeleid ter verbetering van de samenwerking en de service-, klant- en resultaatgerichtheid van het team ten aanzien van de ondersteuning van de bevolkingsonderzoeken. Het team heeft een visie op de kwaliteit van de dienstverlening ontwikkeld. De kwaliteit van de dienstverlening wordt gemonitord met behulp van een softwaresysteem. Met deze activiteiten zijn de verbetertrajecten afgerond Resultaatgerichtheid bevorderen De huidige organisatiecultuur is onder andere door de groei van de organisatie en de instroom van nieuwe medewerkers in beweging. Van oudsher is er veel aandacht voor de onderlinge relaties. Deze zijn van groot belang voor de binding en verbinding binnen de organisatie. Daarnaast is er door de toenemende eisen die aan het werk worden gesteld en de verantwoording die daarover afgelegd moet worden een groeiende behoefte en noodzaak aan meer resultaatgerichtheid en planmatig werken. Bevolkingsonderzoek Midden-West kent een cyclus van bespreken-afsprekenaanspreken. In 2016 hebben verschillende teams en medewerkers de mogelijkheid gekregen om trainingen te volgen op het gebied van resultaatgerichtheid, communicatie en persoonlijk leiderschap Stimuleren wendbaarheid en flexibiliteit De externe ontwikkelingen doen een beroep op het vermogen van Bevolkingsonderzoek Midden-West zich aan te passen aan de veranderende omgeving of veranderende behoeften van de klant. Dit betekent dat de organisatie wendbaar en flexibel moet zijn. De organisatiestructuur kenmerkt zich door de drie bevolkingsonderzoeken als productgroepen. De cliënten informatie en cliëntenadministratie vormen de kernprocessen van de productgroep. In 2015 is middels een pilot gestart met een voorgenomen organisatiewijziging die beoogt medewerkers flexibeler in te zetten en een beroep doet op de kwaliteiten en competenties van de desbetreffende medewerkers. De evaluatie van de pilot heeft in februari 2016 plaatsgevonden en leidde tot de conclusie dat het gewenst is de organisatiestructuur te wijzigen naar een éénhoofdige aansturing van afdeling cliënteninformatie en -administratie ten behoeve van de drie bevolkingsonderzoeken, het team berichtgeving bevolkingsonderzoek borstkanker toe te voegen aan de cliëntenadministratie en cliënteninformatie en het team planning bevolkingsonderzoek borstkanker onder te brengen bij het team screening van het bevolkingsonderzoek borstkanker. Met deze laatste wijziging werken planners voor de screening en personeelsplanners nauwer samen. Ook is de functie manager bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker/darmkanker gesplitst in een functie manager bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en een functie manager bevolkingsonderzoek darmkanker. De organisatiewijzigingen zijn in overleg met de betrokken medewerkers uitgevoerd en de OR heeft positief geadviseerd over de wijzigingen. In bijlage B zijn het oude organogram en het organogram na de organisatiewijziging opgenomen Actualiseren functiebeschrijvingen De functiebeschrijvingen van Bevolkingsonderzoek Midden-West zijn in een nieuw format gezet. Naar aanleiding van de organisatiewijziging zijn functiebeschrijvingen aangepast en aangeboden aan de medewerkers conform de Cao Ziekenhuizen. In 2016 is er ook een aantal functies beschreven waarvan nog geen functiebeschrijving was Introduceren eigen regiemodel Op 1 september 2015 is gestart met een nieuwe arbodienstverlener die aansluit bij de wensen voor verzuimbegeleiding van Bevolkingsonderzoek Midden-West was het eerste volledige jaar waarin werd samengewerkt met de nieuwe arbodienstverlener. Uitgangspunt bij de arbodienstverlening is het eigen regiemodel en het verhogen van de inzetbaarheid van medewerkers. In 2016 zijn alle leidinggevenden geïnstrueerd en getraind om hun rol binnen het eigen regiemodel te kunnen uitvoeren. Het ziekte verzuim en de meldingsfrequentie zijn gedaald. Een verlaging van de inzet van de arbodienstverlener en een verhoging van de sturing met betrekking tot het verzuim door de leidinggevenden is in gang gezet Medewerkersdagen/themabijeenkomsten/BVO-dag Bevolkingsonderzoek Midden-West organiseert voor haar medewerkers themabijeenkomsten en medewerkersdagen. In 2016 heeft de medewerkersdag in het teken gestaan van het motto van het meerjarenbeleidskader Samen Verder. In de ochtend zijn de externe ontwikkelingen in de maatschappij en in het bijzonder de digitalisering van de samenleving gepresenteerd door een trendwatcher. Verder werd het meerjarenbeleidskader besproken met de medewerkers. 14

15 Tot slot presenteerde een maag-darm-lever (MDL)-arts van het Academisch Medisch Centrum de cijfers van een onderzoek binnen de darmkanker screening. In de middag was er gelegenheid om elkaar te ontmoeten en gezamenlijk activiteiten te ondernemen in het Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum. Voor MBB ers zijn twee themabijeenkomsten georganiseerd met vakinhoudelijke onderwerpen. Onderwerpen waren onder andere screenen bij vrouwen met prothesen en minder valide vrouwen, wetenschappelijk onderzoek, intervisie en BI-RADS-0. De medewerkers van de vijf screeningsorganisaties konden elkaar in het najaar ontmoeten op de landelijke BVO-dag. Dit jaar is deze dag georganiseerd door Bevolkingsonderzoek Midden-West. 2.4 Financieel perspectief Managementinformatie toekomstgericht maken In 2016 zijn verschillende onderdelen van het beleids- en begrotingsproces meer prospectief gemaakt. Aan de management review is een eindejaarsprognose toegevoegd. Ook zijn er een meerjarenbegroting en meerjaren investeringsbegroting opgesteld. De meerjarenbegroting kent tevens een liquiditeitsprognose. Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft voor de tijdsspanne van vijf jaar gekozen omdat in de periode één grote investering (vervanging mammografen) en een aantal reguliere vervangings investeringen zullen worden gedaan in combinatie met aanzienlijke project kosten. In 2016 is de prospectieve risicoanalyse, naast voor de drie bevolkingsonderzoeken, ook voor de bedrijfsprocessen uitgevoerd Financiering bevolkingsonderzoeken borgen Subsidieregeling publieke gezondheid Het Ministerie van VWS stelt de financiering voor de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken beschikbaar op basis van de Subsidieregeling publieke gezondheid (Spg). Het gaat hier om begrotingsgefinancierde zorg - in tegenstelling tot de gepremieerde zorg in de ziekenhuizen. Dat wil zeggen dat de bevolkingsonderzoeken onderdeel zijn van de begroting van VWS en rechtstreeks onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen. In afwachting van het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet publieke gezondheid (Wpg) en het daarin opgenomen voorstel om de bevolkingsonderzoeken via de Wpg te financieren, is de werkingsduur van de Spg verlengd met een periode van vijf jaar, tot De in de Spg opgenomen bedragen die worden gehanteerd voor het berekenen van de subsidie zijn in de loop van 2016 geïndexeerd ten behoeve van het jaar Tariefbepalingen Onder leiding van het RIVM-CvB wordt periodiek onderzoek gedaan naar de tarieven van de uitvoeringskosten van de screeningsorganisaties, die gehanteerd worden voor de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker. De redenen om dit onderzoek periodiek uit te voeren zijn de regelmatige wijzigingen in de opzet en de kosten(structuur) van deze bevolkingsonderzoeken. Bevolkingsonderzoek Midden-West heeft in 2016 actief bijgedragen aan het traject van tariefbepaling voor het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker door namens de screeningsorganisaties en samen met het RIVM-CvB deel te nemen aan de werkgroep tariefbepaling. Financiering bevolkingsonderzoek darmkanker Het bevolkingsonderzoek darmkanker is begin 2014 gestart. Gedurende de startfase is bij dit bevolkingsonderzoek sprake van lumpsumfinanciering. De financiering vindt plaats op basis van nacalculatie van de daadwerkelijk gemaakte kosten. Te zijner tijd zal de financiering wijzigen van lumpsumfinanciering naar outputfinanciering. Dat wil zeggen dat de financiering voor het bevolkingsonderzoek darmkanker op dezelfde manier zal plaatsvinden als voor de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker. In 2016 is het tariefverkenningstraject gestart onder leiding van het RIVM-CvB. Bevolkingsonderzoek Midden-West levert een bijdrage aan dit traject door namens de screeningsorganisaties zitting te hebben in de werkgroep onder leiding van het RIVM-CvB. 2.5 Landelijke samenwerking Bevolkingsonderzoek Midden-West werkt samen met de andere screeningsorganisaties in de FSB. Deze samenwerking is van groot belang om uniformiteit en kwaliteit te bewerkstelligen voor alle deelnemers aan de bevolkingsonderzoeken. De samenwerking is zowel op bestuurlijk (strategisch) als op tactisch en operationeel niveau georganiseerd in diverse overlegorganen. De FSB heeft de Landelijke Beheerorganisatie (LBO) opgericht om haar activiteiten uit te voeren. Belangrijke taken van de LBO zijn het beheer en de (her)ontwikkeling van op maat gemaakte IT-systemen ter ondersteuning van de bevolkingsonderzoeken en het realiseren of verbeteren van de data-uitwisseling met ketenpartners van de screeningsorganisaties. In 2016 is de samenwerking tussen de screeningsorganisaties en de LBO geëvalueerd en waar mogelijk geoptimaliseerd. Landelijk wordt er projectmatig samengewerkt voor onder meer het bevolkingsonderzoek darmkanker, de vernieuwing van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, het ICT-systeem ScreenIT, de doorontwikkeling van het bevolkingsonderzoek borstkanker en de aanbestedingen voor de mammografen, de bekijkstations en het beeldopslagsysteem. In 2016 is het projectmanagement geoptimaliseerd door het leidinggevend kader en (potentiële) projectleiders van de screeningsorganisaties deskundigheidsbevordering op het gebied van projectmanagement te laten volgen. Voor de concrete uitwerking en realisatie van de doelstellingen van de FSB wordt verwezen naar het jaarplan en jaarverslag van de FSB. 15

16 3 Bevolkingsonderzoek borstkanker 3.1 Algemeen Voor het bevolkingsonderzoek borstkanker nodigen we alle vrouwen in de leeftijd van 50 tot en met 75 jaar iedere twee jaar uit om deel te nemen. Bevolkingsonderzoek Midden-West is verantwoordelijk voor het gehele proces van het bevolkingsonderzoek: van inplannen en uitnodigen van de vrouwen tot en met de uitslag van het onderzoek. Via de Basisregistratie Personen ontvangt Bevolkingsonderzoek Midden-West naam, adres en woonplaats van de vrouwen. Afhankelijk van hun postcode worden zij op één van de twee vaste of veertien mobiele onderzoekscentra uitgenodigd voor het maken van mammogrammen. Na beoordeling van de mammogrammen door twee radiologen verstrekt Bevolkingsonderzoek Midden-West de uitslag aan de vrouw en aan de huisarts. Bij een afwijking op het mammogram wordt eerst de huisarts geïnformeerd en volgt via de huisarts verder onderzoek in het ziekenhuis. Hieronder ziet u een schematische weergave van het bevolkingsonderzoek borstkanker. 3.2 Resultaten Opkomst en herinneringen In 2016 zijn in totaal vrouwen uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek borstkanker en hebben er vrouwen deelgenomen. Het opkomstpercentage kwam daarmee op 73,67%. In 2016 is aan vrouwen een herinneringsuitnodiging verzonden. In de figuren hieronder ziet u een geografische weergave van de opkomstpercentages bevolkingsonderzoek borstkanker per gemeente over twee jaar en per postcode binnen de gemeenten Amsterdam en Utrecht. De opkomst wordt over twee jaar gepresenteerd, omdat vrouwen eens in de twee jaar worden uitgenodigd. Figuur 3 Schematische weergave van het bevolkingsonderzoek borstkanker (bron: RIVM-CvB) er zijn geen afwijkingen gevonden uitnodigen röntgenfoto's maken 2 radiologen beoordelen de foto's er is een afwijking gevonden, nader onderzoek is noodzakelijk Figuur 4 Opkomstpercentages bevolkingsonderzoek borstkanker Figuur 5 Opkomstpercentages bevolkingsonderzoek borstkanker gemeente Amsterdam per postcode Legenda Opkomstpercentage gemeenten Legenda Opkomstpercentage postcode 4 gebieden

17 Figuur 6 Opkomstpercentages bevolkingsonderzoek borstkanker gemeente Utrecht per postcode Verwijscijfers In 2016 zijn vrouwen doorverwezen naar een ziekenhuis voor nadere diagnostiek. Dit is 2,6% van het aantal deelnemers. In tabel 2 staan de verwijscijfers gepresenteerd. Tabel 2 Verwijscijfers Verwijscijfers Aantal verwijzingen Verwijscijfer % 2,6 2,5 2,5 2,3 2,4 Verwijscijfer in 1e ronde % 6,0 5,3 5,4 4,7 4,6 Verwijscijfer in vervolgronde 2,1 2,0 2,1 1,9 2,1 < 30 maanden % Verwijscijfer in vervolgronde 3,4 3,2 3,7 3,5 3,2 > 30 maanden % Aantal opgespoorde borstkankers * Detectiecijfer in 1e ronde * 8,2 8,3 7,6 8,0 Detectiecijfer in vervolgronde * 6,9 7,0 6,7 7,1 < 30 maanden Detectiecijfer in vervolgronde * 9,9 14,0 11,4 10,0 > 30 maanden * nog onbekend Legenda Opkomstpercentage postcode 4 gebieden Afmeldingen In 2016 hebben cliënten geen gebruik gemaakt van hun uitnodiging. Het aantal (telefonische en schriftelijke) afmeldingen bedroeg , de non-respons Op het totaal van uitnodigingen is de non-respons 19,4% en het afmeldpercentage 8,2%. In tabel 1 is een overzicht van de voornaamste afmeldredenen gegeven. Tabel 1 Verdeling redenen van afmelding Verdeling redenen van afmelding 2016 Medisch borst Niet uitnodigen bevestiging Principe Pijnlijk Verhinderd 539 Niet nuttig 300 Ervaring 281 Straling 255 Verhuisd 194 Kanker 43 Amputatie 29 Niet uitnodigen aanvraag 22 Interval carcinoom 3 Overige Totaal

18 4 Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 4.1 Algemeen Alle vrouwen van 30 tot en met 60 jaar krijgen iedere vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Ze krijgen de mogelijkheid om een uitstrijkje te laten maken bij hun huisartsenpraktijk. Na de beoordeling van het uitstrijkje in het laboratorium verstrekt Bevolkingsonderzoek Midden-West de uitslag aan de vrouw en aan de huisarts. Bij een afwijking in het uitstrijkje wordt eerst de huisarts geïnformeerd en volgt via de huisarts verder onderzoek in het ziekenhuis. Bij een lichte afwijking wordt geadviseerd het uitstrijkje na zes maanden te herhalen. Bevolkingsonderzoek Midden-West verzorgt het versturen van de uitnodigingen en de uitslagbrieven. Daarnaast heeft Bevolkingsonderzoek Midden-West een rol in de kwaliteitsborging door het auditen van de laboratoria die de uitstrijkjes onderzoeken en het zorgdragen voor monitoring- en evaluatiegegevens. Hieronder ziet u een schematische weergave van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Figuur 7 Schematische weergave van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (bron: RIVM-CvB) niet afwijkend Tabel 3 Bruto-opkomst per geboortecohort Geboortejaar Bruto uitnodigingen Aantal uitstrijkjes Bruto opkomst% ,31% ,19% ,50% ,34% ,69% ,20% ,51% Subtotaal ,02% Overige geboortejaren ,30% Uitnodigingen eerder dan Totaal ,61% 1 In enkele specifieke omstandigheden worden ook vrouwen uit overige geboortejaren uitgenodigd. 2 Dit aantal uitstrijkjes heeft betrekking op vrouwen die in eerdere jaren een uitnodiging hebben ontvangen. De uitnodiging is 5 jaar geldig. 3 Dit aantal wijkt af van de jaarrekening in verband met het verschil in peildatum en de doelstelling van de verslaglegging. een uitstrijkje laten maken zijn er afwijkende cellen te zien? gering afwijkend Figuur 8 Opkomstpercentages bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker matig/ernstig afwijkend vervolgonderzoek is noodzakelijk 4.2 Resultaten Actieve participatie In 2016 zijn vrouwen geboren in 1956, 1961, 1966, 1971, 1976, 1981 en 1986 uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Daarvan reageerden vrouwen op de uitnodiging door het laten maken van een uitstrijkje. Dit is een opkomstpercentage van 56,02% voor de genodigde geboortejaren (zie subtotaal in tabel 3). In tabel 3 staan de resultaten per geboortejaar en de uitnodigingen en uitstrijkjes van overige geboortejaren op peildatum 2 februari In de figuur hiernaast is een geografische weergave gegeven van de opkomstpercentages bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker per gemeente. Legenda Opkomstpercentage gemeenten De afgelopen twee verslagjaren is een peildatum van 31 maart gehanteerd. Dit jaar is de peildatum gewijzigd door de invoer van het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en het afsluiten van de database. 18

19 4.2.2 Passieve participatie Als een vrouw geen uitstrijkje laat maken, maar wel een antwoordkaart retour zendt met reden van niet-deelname wordt gesproken van een passieve participatie. Met behulp van de passieve participatie worden de netto-opkomst/non-respons en de beschermingsgraad uitgerekend. In tabel 4 staan de parameters voor de berekening van de nettoopkomst/non-respons en het uiteindelijke resultaat vermeld. Om tot dit resultaat te komen worden de afmeldingen afgetrokken van het bruto aantal uitnodigingen wat leidt tot de netto doelgroep, vervolgens wordt het totaal aantal uitstrijkjes gedeeld door de netto doelgroep. Het uiteindelijk resultaat is dat de netto-opkomst 71,88% is en de non-respons 26,84%. Tabel 4 Netto-opkomst per geboortejaar Geboortejaar Aantal bruto uitnodigingen Aantal afmeldingen Afmeldingen % Netto doelgroep Aantal uitstrijkjes Netto opkomst % Non-respons % , ,67 34, , ,98 33, , ,91 34, , ,16 36, , ,77 39, , ,25 45, , ,60 49,85 Overige , ,43 55,11 Totaal , ,88 26,84 1 Hierin zijn opgenomen vrouwen uit overige geboortejaren en vrouwen die in eerdere jaren zijn uitgenodigd en een uitstrijkje hebben laten maken. 2 Dit aantal wijkt af van de jaarrekening in verband met het verschil in peildatum en de doelstelling van de verslaglegging Afmeldingen In de groep van de jongere vrouwen, tussen de 30 en 40 jaar, is de overwegende reden van niet-deelname het zwanger zijn of net bevallen op het moment van de uitnodiging (tabel 5). Tabel 5 Afmeldredenen per geboortejaar Geboortejaar Zwanger / bevallen Uitstel andere reden Deelname volgende ronde Wil in toekomst geen uitnodiging meer Overige Totaal Overig Totaal 1 In enkele specifieke omstandigheden worden ook vrouwen uit overige geboortejaren uitgenodigd Beschermingsgraad Er zijn vrouwen die zich afmelden omdat hun baarmoedermond is verwijderd (UE) of omdat zij recent een uitstrijkje (RU) hebben laten maken (buiten het bevolkingsonderzoek). Met behulp van deze afmeldredenen is de beschermingsgraad te bepalen (tabel 6). De berekening is als volgt: het aantal afmeldingen UE en RU worden opgeteld bij het aantal uitstrijkjes. Dit aantal gedeeld door het aantal uitnodigingen geeft de beschermingsgraad. De beschermingsgraad komt dan voor 2016 uit op 56,9%. 19

20 Tabel 6 Beschermingsgraad per geboortejaar Geboortejaar Aantal bruto uitnodigingen Uterus extirpatie (UE) Recente uitstrijk (RE) UE + RE Aantal uitstrijkjes Totaal Beschermingsgraad % , , , , , , ,18 Overige ,83 Totaal ,93 1 Hierin zijn opgenomen vrouwen uit overige geboortejaren die zijn uitgenodigd en een uitstrijkje hebben laten maken. Vrouwen die in eerdere jaren zijn uitgenodigd zijn niet meegeteld. 2 Dit aantal wijkt af van de jaarrekening in verband met het verschil in peildatum en de doelstelling van de verslaglegging Resultaten van uitstrijkjes In 2016 zijn uitstrijkjes 5 ontvangen. Hiervan konden uitstrijkjes (97,99%) beoordeeld worden uitstrijkjes konden niet beoordeeld worden vanwege onvoldoende materiaal (Pap 0). Wegens de beëindiging van het bestaande bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker en de overgang naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek ontvingen de laboratoria in de periode tussen mei en september veel meer inzendingen, soms dubbele hoeveelheden, in vergelijking met vorige jaren. In tabel 7 staan de resultaten van de uitstrijkjes ingedeeld naar uitslag: direct herhalen van uitstrijkje in verband met onvoldoende materiaal (3.020 vrouwen met Pap 0), normaal ( vrouwen met Pap 1) met advies over vijf jaar terugkomen in het bevolkingsonderzoek, abnormale of atypische cellen (4.528 vrouwen met Pap 2) met een vervolgadvies, geringe dysplasie (1.685 vrouwen met PAP 3a1) met een vervolgadvies, matige dysplasie (941 vrouwen met Pap 3a2) met een direct verwijsadvies naar de gynaecoloog, ernstige dysplasie (552 vrouwen met Pap 3b of hoger) met een direct verwijsadvies en carcinoom (7 vrouwen met Pap 5) met direct verwijsadvies. Er zijn vrouwen (met matige en ernstige dysplasie) direct verwezen naar de gynaecoloog. Het is ten tijde van dit verslag nog niet duidelijk hoeveel van de vrouwen met geringe dysplasie en een vervolgadvies in tweede instantie verwezen worden naar de gynaecoloog. Uit andere evaluaties blijkt dat doorgaans tussen de 20% - 30% van deze vrouwen wordt doorverwezen. In 2016 zijn er bij 7 vrouwen carcinomen gevonden (0,005%). Tabel 7 Resultaten van te beoordelen uitstrijkjes in aantallen en percentages Normaal Atypisch Geringe dysplasie Matige dysplasie Ernstige Carcinomen dysplasie Aantal Percentage van beoordeelbare uitstrijkjes 94,75% 3,08% 1,15% 0,64% 0,38% 0,005% 5 Dit aantal wijkt af van het totaal in paragraaf in verband met het verschil in peildatum. 20

21 5 Bevolkingsonderzoek darmkanker 5.1 Algemeen Het bevolkingsonderzoek darmkanker is bedoeld voor iedereen van 55 tot en met 75 jaar. Deze groep mensen ontvangt elke twee jaar een uitnodiging. Bij het bevolkingsonderzoek darmkanker ontvangen genodigden een buisje waarmee thuis vier maal in de ontlasting wordt geprikt. Deze ontlasting wordt in een laboratorium onderzocht op de aanwezigheid van sporen van humaan bloed, die kunnen wijzen op (voorlopers van) darmkanker. Sporen van bloed kunnen ook wijzen op een darmontsteking of aambeien. Het onderzoek naar de oorzaak van de aanwezigheid van bloed vindt plaats via een kijkonderzoek in de darm (coloscopie). Bevolkingsonderzoek Midden-West nodigt de deelnemers uit, informeert over de uitslag en verwijst de deelnemers die een ongunstige uitslag hebben naar een coloscopiecentrum. De capaciteitsplanning van de coloscopiecentra is belegd bij de screeningsorganisatie evenals de kwaliteitsborging van dit bevolkingsonderzoek door het auditen en toelaten van endoscopisten, coloscopiecentra, pathologen en pathologielaboratoria aan de hand van landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria. Hieronder ziet u een schematische weergave van het bevolkingsonderzoek darmkanker. 5.2 Resultaten Opkomst In 2016 zijn mannen en vrouwen uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Daarvan hebben mannen en vrouwen deelgenomen door het retourneren van een te beoordelen FIT (fecesmonster). Tabel 8 toont de resultaten per geboortejaar op peildatum 31 maart Figuur 9 Schematische weergave van het bevolkingsonderzoek darmkanker (bron: RIVM-CvB) behandeling selecteren en uitnodigen screenen informeren en verwijzen diagnostiek bevolkingsonderzoek aansluitende zorg surveillance Tabel 8 Opkomst en verwijspercentage voor eerste, initiële ronde en vervolgronde Geboortejaar Aantal uitnodigingen 1 Eerste initiële ronde Aantal ifobt retour 2 Opkomstpercentage (%) 3 Aantal cliënten ifobt ongunstige uitslag Ongunstig (%) 4 Aantal cliënten ifobt gunstige uitslag 4 Gunstig (%) ,00% 1 100,00% ,43% 225 7,96% ,04% ,10% ,48% ,52% ,14% ,67% ,33% ,06% 275 6,78% ,22% ,85% 17 7,66% ,34% ,91% 267 6,65% ,35% ,89% 12 5,31% ,69% ,27% 234 5,74% ,26% ,28% 12 4,82% ,18% ,01% 211 5,30% ,70% ,29% ,34% ,66% ,60% 170 4,70% ,30% ,97% ,87% ,13% ,21% ,40% ,60% Subtotaal ,91% ,80% ,20% Vervolgscreening ,50% ,53% ,47% Totaal ,89% ,44% ,56% 1 De cijfers wijken af van de jaarrekening in verband met verschil in peildatum en de doelstelling van de verslaglegging. 2 Er wordt één ifobt per cliënt gerekend en ook de cliënten met een niet te beoordelen of onbetrouwbare ifobt zijn meegeteld. Cliënten met een afmelding binnen 7 dagen na ontvangst van de ifobt worden niet meegeteld, tenzij de ifobt uitslag ongunstig is. Cliënten met bezwaar worden niet meegeteld. 3 De deelnamegraad: het percentage cliënten dat een ifobt terugstuurt. 4 Percentage cliënten met een ongunstige uitslag. Dit wordt ook wel het verwijspercentage genoemd. 5 In 2016 zijn de eerste cliënten uitgenodigd voor hun tweejaarlijkse vervolgscreening. 21

22 Onderstaande figuur geeft een geografische weergave van de opkomst per gemeente in Figuur 10 Opkomstpercentages bevolkingsonderzoek darmkanker Eindconclusie coloscopieën Onderstaande grafiek geeft een visuele weergave van de uitslagen van de coloscopieën. In totaal is bij 7,81 % van de coloscopieën darmkanker gevonden. Daarnaast werden in totaal 42,86 % van de coloscopieën poliepen gevonden in een vergevorderd stadium ( advanced adenomen ). Figuur 11 Eindconclusie coloscopieën voor eerste, initiële ronde en vervolgronde Legenda Opkomstpercentage gemeenten Uitgevoerde intakes en coloscopieën In 2016 hebben in totaal intakes plaatsgevonden. Daarvan hebben intakes geresulteerd in een coloscopie. In onderstaande tabel staan deze intakes en coloscopieën weergegeven per geboortejaar. 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Darmkanker 6,0 8,3 Initiële ronde Vervolgronde 45,0 Advanced adenoom 35,8 Overige maligniteit 0,0 0,0 Non-advanced adenoom 26,7 19,9 Serrated poliepen 6,1 5,3 Overige bevindingen 7,3 6,1 Geen afwijkingen 17,5 14,9 Geen bevestigde diagnose* 0,7 0,4 * Er is wel een conclusie op basis van het MDL-verslag, maar dit is nog niet bevestigd door het pathologielaboratorium. Tabel 9 Uitgevoerde intakes en coloscopieën voor eerste, initiële ronde en vervolgronde Man Vrouw Totaal Geboortejaar Man Vrouw Totaal intakes 1 coloscopieën 2 Eerste initiële ronde Subtotaal Vervolgscreening Totaal De intakes van cliënten die zijn uitgenodigd t/m De intake kan hebben plaats gevonden t/m Het aantal cliënten met een ongunstige ifobt uitslag dat (minimaal 1) coloscopie heeft ondergaan. De coloscopie kan hebben plaats gevonden t/m Later in 2017 kunnen nog coloscopieën worden uitgevoerd op basis van de intake van In 2016 zijn de eerste cliënten uitgenodigd voor hun tweejaarlijkse vervolgscreening. 22