7 e POST-EAUN meeting, , Amersfoort. Daniël Osses, arts-onderzoeker Urologie / Radiologie, Erasmus MC Rotterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "7 e POST-EAUN meeting, , Amersfoort. Daniël Osses, arts-onderzoeker Urologie / Radiologie, Erasmus MC Rotterdam"

Transcriptie

1 DETECTEREN VAN PROSTAATKANKER MET RISICOSTRATIFICATIE, SYSTEMATISCHE BIOPTEN, MRI EN GERICHTE BIOPTEN OF EEN COMBINATIE VAN DIT ALLES? Wat is de toekomst? 7 e POST-EAUN meeting, , Amersfoort Daniël Osses, arts-onderzoeker Urologie / Radiologie, Erasmus MC Rotterdam

2 Disclosure No conflict of interest to report.

3 Wat wordt er vandaag besproken? - Primaire diagnostiek naar prostaatkanker (PCa) - Mannen met verdenking op PCa zonder eerdere prostaatbiopten - Risicostratificatie risicocalculator (bijv. Prostaatwijzer) - Systematische prostaatbiopten (transrectaal of transperineaal) - Prostaat MRI en eventueel gerichte biopten (In-bore, Cognitive, Software fusion) - Kwaliteit van leven, diagnostische- en kosteneffectiviteit - MR PROPER studie - GEEN PCA3, PHI, urinemarkers, andere biomarkers (selectmdx) etc. - GEEN genomics / DNA / genetica - GEEN transperineale template mapping / saturatiebiopten (PROMIS / PICTURE studie) - GEEN PSMA PET, nano MRI, andere beeldvorming (elastographie, contrast-enhanced etc.)

4 Primaire verdenking PCa: PSA + DRE

5 EAU Guidelines

6 EAU Guidelines

7 EAU Guidelines

8 Transrectale echografie (TRUS)

9 TRUS Nauwkeurige volumemeting van de prostaat + detectie van hypo-echogene laesies

10 EAU Guidelines

11 Risicocalculator Predictiemodel: combineren PSA met DRE, TRUS, prostaatvolume / Rotterdam Prostate Cancer Risk Calculator app

12 Prostaatwijzer

13 Prostaatwijzer PRO CON

14 Systematische biopten

15 Systematische biopten

16 Systematische biopten Voordelen: - Eenvoudig uit te voeren, gaat snel - Goedkoop - Grote beschikbaarheid PRO - Alleen uroloog en verpleegkundige nodig, geen dure andere specialisten - Makkelijk te leren - Aardige detectiegraad van cspca (perifere zone PCa > transitiezone PCa) Nadelen: - Altijd biopten verrichten (biopten worden als vervelend ervaren) - Heel aantal biopten nodig (8-12 cores) - Overdiagnostiek (GS 6, kleine GS7 tumoren) risico op overbehandeling - Missen van cspca (bijv. anterieure tumoren) - Kans op complicaties (transperineaal < transrectaal) CON

17 EAU Guidelines

18 MRI ± gerichte biopten Voordelen: - Hoge sensitiviteit voor cspca meer detectie cspca (mist minder, met name anterieur) - Minder overdiagnostiek - Men kan overwegen bij negatieve MRI de biopten achterwege te laten PRO - In geval van een laesie minder (doelgerichte) biopten nodig - Gelijk een beeld van het lokale stadium (kapseldoorbraak, vesikelinvasie, lymfeklieren etc.) - Over het algemeen wordt MRI beter verdragen door patiënten dan systematische biopten - Vervolgen is makkelijker en betrouwbaarder want betere vergelijking mogelijk - Bij een negatieve MRI en negatieve biopten kun je een patiënt meer zekerheid bieden - Verkoopt makkelijker / goede marketingstrategie

19 EAU Guidelines

20 Waarom (nog) niet MRI upfront en alleen TBx in geval van een laesie? Nadelen: - MRI en claustrofobie geen goede match, tevens veel herrie in machine - Relatief duur onderzoek (MRI machine, radioloog, laborant, TBx machine) - Kost meer tijd, oplopende wachttijden - Goed getrainde radiologen en urologen nodig - (nog) niet overal beschikbaar, lage capaciteit - Resultaten behaald in expert centers moeilijk te vertalen naar normale klinieken - Veel fout positieve MRIs - MRI mist nog steeds 5-10% van cspca in vergelijking met systematische biopten CON - Negatieve MRI betekent niet automatisch dat er geen (cs)pca aanwezig is systematische biopten 2 onderzoeken en bij positieve MRI soms wel 3 onderzoeken (MRI+SBx+TBx) - Literatuur liet geen duidelijke superioriteit van MRI±TBx zien boven SBx bij biopsy naïve mannen

21 EAU Guidelines

22

23 Nieuw in 2018!

24 Dan toch upfront MRI? SBx procedures bij primaire diagnostiek per jaar in Nederland - Straks extra primaire MRIs? - Voordeel MRI: toename detectie cspca, reductie overdiagnostiek - Nadeel MRI: het aantal negatieve MRIs en fout positieve MRIs (= onnodige onderzoeken?) - Aantal PCa gevallen zal gaan stijgen, kosten dus ook - Een (kosten)-effectief zorgpad is erg belangrijk voor primaire PCa diagnostiek

25 Dan toch upfront MRI? Ja, maar - Kwaliteit van leven van patiënten hoge zekerheid wel of geen PCa, weinig (minimaal invasieve) onderzoeken - Diagnostische effectiviteit hoge detectie cspca, weinig overdiagnostiek - Kosteneffectiviteit veel detectie met zo min mogelijk onderzoeken 1. Risicostratificatie kan veilig aantal onderzoeken reduceren 2. SBx is niet (veel) slechter dan MRI±TBx, maar zeker niet beter 3. MRI detecteert veel cspca en weinig cispca - Upfront risicostratificatie en prostaat MRI combineren? Toekomst?

26

27 MR PROPER studie

28 MR PROPER Doel: Evaluatie van de diagnostische en kosten-effectiviteit van een MRI-gedreven zorgpad in vergelijking met een TRUS-gedreven zorgpad voor primaire prostaatkanker diagnostiek, beiden voorafgegaan door individuele multivariabele risicostratificatie (= Prostaatwijzer). Hypothese: Risicostratificatie in combinatie met prostaat MRI zou de diagnostische waarde kunnen vergroten en het aantal testen kunnen terugdringen (hogere kosteneffectiviteit). Studieopzet: Multicenter, niet-gerandomiseerde, prospectieve, klinische efficiëntie studie in Nederland. Met de Prostaatwijzer wordt het individuele risico op prostaatkanker berekend waarbij laag risico mannen jaarlijks worden vervolgd zonder directe biopsie/mri interventie. Intermediair/hoog risico mannen op prostaatkanker zullen, afhankelijk van de studiearm (TRUS- only, TRUS- first of MRI- first ) van het participerend centrum, een prostaatbiopsie/mri ondergaan.

29

30 Take home message

31 DETECTEREN VAN PROSTAATKANKER MET RISICOSTRATIFICATIE, SYSTEMATISCHE BIOPTEN, MRI EN GERICHTE BIOPTEN OF EEN COMBINATIE VAN DIT ALLES? Wat is de toekomst? 7 e POST-EAUN meeting, , Amersfoort Daniël Osses, arts-onderzoeker Urologie / Radiologie, Erasmus MC Rotterdam

32 Take home message - Combinatie van tools is nodig voor primaire prostaatkankerdiagnostiek - Risicostratificatie helpt bij patiëntenselectie voor vervolgonderzoek - Risicostratificatie is een hulp voor shared-informed decision making - SBx: goedkoop en eenvoudig onderzoek, niet veel slechter dan MRI-TBx (maar zeker niet beter) - MRI ± TBx: meer detectie cspca, minder overdiagnostiek, duurder, goede training nodig - Literatuur 2018 suggereert een upfront MRI strategie bij primaire diagnostiek EAU 2019!

33 Take home message Verschillende diagnostische strategieën: 1. Alleen risicostratificatie niet mogelijk, histologie noodzakelijk 2. Alleen SBx veel onnodige biopten + overdiagnostiek + SBx wordt als vervelend ervaren 3. Alleen MRI ± TBx hoge detectie cspca + minder overdiagnostiek + veel onnodige MRIs en mogelijk ook biopten + veel kosten + capaciteitsproblemen ( primaire MRIs in NL) 4. MRI ± TBx + SBx veel onderzoeken (biopten) + veel kosten + mist bijna geen cspca 5. Risicostratificatie + SBx reductie biopten + blijft cspca missen + SBx vervelend 6. Risicostratificatie + MRI ± TBx + (evt. SBx in sommige gevallen) reductie MRIs/Bx + hoge detectie cspca? Is dit de toekomst? resultaten MR PROPER zullen meer duidelijkheid geven!

34 Vragen? Liever digitaal een vraag stellen?:

PSA en het verschil met 10 jaar geleden. DUO dagen 2017.

PSA en het verschil met 10 jaar geleden. DUO dagen 2017. PSA en het verschil met 10 jaar geleden. DUO dagen 2017. Berend Rikken, uroloog Vragen? brikken@ysl.nl Hans de Ronde, huisarts Met dank ook aan Erasmus Mc Monique Roobol voor dia's over prostaatwijzer

Nadere informatie

Het PSA dilemma: wel of niet bepalen?

Het PSA dilemma: wel of niet bepalen? Het PSA dilemma: wel of niet bepalen? Bin Kroon Uroloog Rijnstate 1 Achtergrond prostaatkanker Jaarlijks 9000 nieuwe gevallen Jaarlijks 3000 doden Gevorderde ziekte niet te cureren PSA: vroegdetectie Screenen

Nadere informatie

Urologie Hematurie en PSA

Urologie Hematurie en PSA Urologie Hematurie en PSA Marina Hovius en George van Andel, urologen Susanne van Laatum, huisarts 15 januari 2016 Casus 1 Vrouw van 63 jaar, blanco VG, 2 vaginale bevallingen heeft recidiverend urineweginfecties

Nadere informatie

Automatische detectie van prostaatkanker in multi-parametrische MRI

Automatische detectie van prostaatkanker in multi-parametrische MRI Automatische detectie van prostaatkanker in multi-parametrische MRI Geert Litjens Promotoren: Prof. dr. ir. N. Karssemeijer Manuscriptcommissie: Prof. dr. J.A. Witjes Prof. dr. J.O. Barentsz Prof. dr.

Nadere informatie

Onderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega,

Onderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M  Met prostaat MRI Meer Mans  Geachte coiiega, Onderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega, Door middel van deze brief willen wij u graag informeren over het onderzoek 4M "Met prostaat MRI Meer Mans", gesubsidieerd

Nadere informatie

HOE INCLUDEER/REGISTREER IK EEN PATIËNT/DATA?

HOE INCLUDEER/REGISTREER IK EEN PATIËNT/DATA? HOE INCLUDEER/REGISTREER IK EEN PATIËNT/DATA? Instructies over de MR PROPER website en Open Clinica. Inclusie van een patiënt: Stap 1: bezoek in uw webbrowser (Internet Explorer, Google Chrome, Mozilla

Nadere informatie

Werkgroep gemetastaseerd prostaatcarcinoom: van idee naar lopend onderzoek, voorstellen en protocollen in ontwikkeling

Werkgroep gemetastaseerd prostaatcarcinoom: van idee naar lopend onderzoek, voorstellen en protocollen in ontwikkeling Werkgroep gemetastaseerd prostaatcarcinoom: van idee naar lopend onderzoek, voorstellen en protocollen in ontwikkeling André Bergman NKI-AVL Namens de werkgroep gemetastaseerd prostaatcarcinoom Werkgroep

Nadere informatie

Afwachten bij prostaatkanker

Afwachten bij prostaatkanker Afwachten bij prostaatkanker Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is ook gesproken over de verschillende manieren waarop we prostaatkanker kunnen behandelen.

Nadere informatie

Richtlijnen voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker

Richtlijnen voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker Klinische les Richtlijnen voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker Arnout R. Alberts, Leonard P. Bokhorst en Monique J. Roobol Dames en Heren, Zowel bij de vroege diagnose van prostaatkanker als bij de

Nadere informatie

Zijn patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker voldoende geïnformeerd om een behandeling te kiezen zonder spijt te krijgen?

Zijn patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker voldoende geïnformeerd om een behandeling te kiezen zonder spijt te krijgen? Resultaten uit het Prokeusonderzoek Zijn patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker voldoende geïnformeerd om een behandeling te kiezen zonder spijt te krijgen? Dr. Marie-Anne van Stam Gedragswetenschappelijk

Nadere informatie

PLASTIC Study Evaluation of PET and Laparoscopy in STagIng advanced gastric Cancer

PLASTIC Study Evaluation of PET and Laparoscopy in STagIng advanced gastric Cancer PLASTIC Study Evaluation of PET and Laparoscopy in STagIng advanced gastric Cancer Hylke Brenkman, Erik Vegt, Peter Siersema, Jelle Ruurda h.j.f.brenkman@umcutrecht.nl / arts-onderzoeker Gereviseerde richtlijn

Nadere informatie

Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren?

Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Symposium State of the Art in Prostate Cancer 14-09-2016 Actieve monitoring: gouden standaard voor low-risk tumoren? Dr. Koen Slabbaert Dienst Urologie, RZ Tienen Active Surveillance : Programma Waarom

Nadere informatie

De Prostaatbiopsie 27/09/2019. Prostaatbiopsie. Prostaatbiopsie. Waarom een prostaatbiopsie? Waarom een prostaatbiopsie? Waarom een prostaatbiopsie?

De Prostaatbiopsie 27/09/2019. Prostaatbiopsie. Prostaatbiopsie. Waarom een prostaatbiopsie? Waarom een prostaatbiopsie? Waarom een prostaatbiopsie? De Prostaatbiopsie Ludwig Van Vooren Verpleegkundige Urologie UZ Gent Prostaatbiopsie Wat? Waarom? Geschiedenis Verschillende technieken Complicaties Rol van de verpleegkundige Toekomst? Alternatieven?

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen in de mammadiagnostiek

Nieuwe ontwikkelingen in de mammadiagnostiek Nieuwe ontwikkelingen in de mammadiagnostiek mw. drs. S.B. van der Meulen Radioloog UMCG mw. dr. M.D. Dorrius Arts-assistent in opleiding tot radioloog UMCG Disclosure belangen spreker Geen potentiële

Nadere informatie

Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance

Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is

Nadere informatie

PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog

PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%

Nadere informatie

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen

Onderwijsmateriaal voor toetsgroepen 1. Toelichting Dit programma is gebaseerd op de bijlage prostaatcarcinoom van de NHG- Standaard Mictieklachten bij mannen van oktober 2014. De huisarts krijgt met enige regelmaat een verzoek van gezonde

Nadere informatie

Met prostaat vmri Meer Mans

Met prostaat vmri Meer Mans Met prostaat vmri Meer Mans i 4M Deelnemersinformatie Waarde van multiparametrische MRl en MRI-geleide prostaatbiopten voor de detectie van significant prostaatkanker bij mannen met een verhoogd PSA Value

Nadere informatie

Dr E.B. Cornel, uroloog. PSA: To Screen or Not to Screen

Dr E.B. Cornel, uroloog. PSA: To Screen or Not to Screen , uroloog PSA: To Screen or Not to Screen Belangen verstrengelingen 1. wetenschappelijk onderzoek met: UMC Radboud & Erasmus Telomerix Spectrum pharmaceuticals AMS 2. www.deprostaatkliniek.nl PSA: To Screen

Nadere informatie

CHAPTER 8. Samenvatting

CHAPTER 8. Samenvatting CHAPTER 8 Samenvatting Samenvatting 8. Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie. Doel van dit proefschrift is om de kosten en effectiviteit van magnetische resonantie (MR) te evalueren indien

Nadere informatie

PCA3. www.urologischcentrum.be

PCA3. www.urologischcentrum.be PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende

Nadere informatie

De FUTURE trial; een multicenter RCT naar MRI-geleide prostaatbiopten

De FUTURE trial; een multicenter RCT naar MRI-geleide prostaatbiopten https://doi.org/10.1007/s13629-019-0252-9 ARTIKEL De FUTURE trial; een multicenter RCT naar MRI-geleide prostaatbiopten Vergelijking van drie technieken van target biopten en vergelijking met systematische

Nadere informatie

Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Prostaatdiagnostiek. Toelichting. Pagina 1 TS ZOB augustus 2014, URO 1-1

Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Prostaatdiagnostiek. Toelichting. Pagina 1 TS ZOB augustus 2014, URO 1-1 Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Prostaatdiagnostiek Toelichting Pagina 1 Aanleiding Bij veel patiënten, maar ook bij huisartsen en medisch specialisten, bestaan vragen over de zin van

Nadere informatie

MRI in de diagnostiek van acute trombose Techniek van de toekomst

MRI in de diagnostiek van acute trombose Techniek van de toekomst MRI in de diagnostiek van acute trombose Techniek van de toekomst Dr. Frederikus. Klok fd. Trombose en Hemostase, LUMC Erik - de jonge onderzoeker V Trombose Erik - de (nog steeds) jonge onderzoeker V

Nadere informatie

Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Prostaatdiagnostiek. Toelichting. Pagina 1 TS ZOB januari 2014, URO 1-1

Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant. Prostaatdiagnostiek. Toelichting. Pagina 1 TS ZOB januari 2014, URO 1-1 Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Prostaatdiagnostiek Toelichting Pagina 1 Aanleiding Bij veel patiënten, maar ook bij huisartsen en medisch specialisten, bestaan vragen over de zin van

Nadere informatie

Prostaatkanker - afwachtend beleid

Prostaatkanker - afwachtend beleid Patiënteninformatie Prostaatkanker - afwachtend beleid rkz.nl Inleiding Bij oudere Nederlandse mannen is prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker. Echter niet elke man bij wie prostaatkanker

Nadere informatie

Nico Mensing van Charante Lezing 2014. Grenzen aan de Geneeskunde

Nico Mensing van Charante Lezing 2014. Grenzen aan de Geneeskunde Nico Mensing van Charante Lezing 2014 Grenzen aan de Geneeskunde Hermitage Amsterdam, Vrijdag 17 januari 2014 Deel 1: Grenzen aan de diagnostiek prof dr Patrick Bindels, huisarts Deel 2: Grenzen aan de

Nadere informatie

PSA Dr Marc Elisen, specialist laboratoriumgeneeskunde MCZuiderzee/ atalmedial

PSA Dr Marc Elisen, specialist laboratoriumgeneeskunde MCZuiderzee/ atalmedial PSA Aanmelden bij Kahoot! Ga naar kahoot.it Vul de PIN-code (komt zo op het scherm). Vul een nickname in. Casus Man van 55 jaar komt bij de huisarts. De schoonvader (57 jr) van zijn zoon (28 jr) is recent

Nadere informatie

Actieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel. Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen.

Actieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel. Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen. Actieve opvolging bij prostaatkanker : Wat en voor wie? Dr. Christophe Ghysel Uroloog Urologisch Centrum Noord West-Vlaanderen www.urologischcentrum.be Actieve opvolging Voor elk type prostaatkanker? Voor

Nadere informatie

PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA. Stand van zaken & toekomstvisie tot aan Eveline M A Bleiker

PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA. Stand van zaken & toekomstvisie tot aan Eveline M A Bleiker KWF werkgemeenschap, Utrecht, 3 oktober 2018 PSYCHOLOGIE VAN DE ONCO-GENETICA Stand van zaken & toekomstvisie tot aan 2025 Eveline M A Bleiker PSYCHOLOGIE VAN DE KLINISCHE GENETICA in het bijzonder de

Nadere informatie

1 e Post EAUN Meeting. Richtlijnen. Mirjam Kappert Verpleegkundig specialist Slingeland ziekenhuis

1 e Post EAUN Meeting. Richtlijnen. Mirjam Kappert Verpleegkundig specialist Slingeland ziekenhuis 1 e Post EAUN Meeting Richtlijnen Mirjam Kappert Verpleegkundig specialist Slingeland ziekenhuis Nurses guidelines Nurses guidelines Nurses guidelines Nurses guidelines Wordt herzien Planning was congres

Nadere informatie

Samenvattingen en Conclusies

Samenvattingen en Conclusies De algemene inleiding van het proefschrift (Hoofdstuk 1) beschrijft de epidemiologie van CAD wereldwijd, en specifiek in Nederland. De onderliggend principes van atherosclerose vorming en progressie worden

Nadere informatie

De waarde van MRI bij DCIS

De waarde van MRI bij DCIS De waarde van MRI bij DCIS Invasion or no invasion, that s the question E.E. Deurloo 1,2, J.D. Sriram 3, H.J. Teertstra 1, C.E. Loo 1, J. Wesseling 4, E.J.Th. Rutgers 3, K.G.A. Gilhuijs 1 Afdelingen radiologie

Nadere informatie

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.134183

Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.134183 Downloaded from UvA-DARE, the institutional repository of the University of Amsterdam (UvA) http://hdl.handle.net/11245/2.134183 File ID Filename Version uvapub:134183 Proefschrift samenvatting en toekomstperspectieven

Nadere informatie

Prostaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden. Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019

Prostaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden. Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019 Prostaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden - Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019 De prostaat Diagnose prostaatkanker PSA-dilemma Reduceert mortaliteit en kans op metastasen

Nadere informatie

Regionale Transmurale Afspraken Anderhalvelijnszorg prostaatonderzoek RTA t.b.v. een risico-inschatting op prostaatkanker

Regionale Transmurale Afspraken Anderhalvelijnszorg prostaatonderzoek RTA t.b.v. een risico-inschatting op prostaatkanker Regionale Transmurale Afspraken Anderhalvelijnszorg prostaatonderzoek Versie Beheer 1.0 Bernhoven, Synchroon Voor het laatst bijgewerkt op 14 maart 2016 Distributielijst Huisartsen en specialisten van

Nadere informatie

Komt een man bij de dokter

Komt een man bij de dokter Komt een man bij de dokter Over PSA en mictieklachten 11 november 2014 Prostaat Specifiek Antigeen eiwit geproduceerd door prostaatepitheel verhoogd bij afwijkingen van de prostaat prostaatontsteking

Nadere informatie

Het gebruik van radiologische en nucleaire technieken bij de beoordeling van een pijnlijke totale heupprothese; een diagnostisch algoritme

Het gebruik van radiologische en nucleaire technieken bij de beoordeling van een pijnlijke totale heupprothese; een diagnostisch algoritme Het gebruik van radiologische en nucleaire technieken bij de beoordeling van een pijnlijke totale heupprothese; een diagnostisch algoritme Een totale heupprothese (THP) is een van de meest succesvolle

Nadere informatie

Voorspellende waarde van HE4 bij een complexe ovarium cyste ROELIEN VAN DE VRIE ARTS ONDERZOEKER

Voorspellende waarde van HE4 bij een complexe ovarium cyste ROELIEN VAN DE VRIE ARTS ONDERZOEKER Voorspellende waarde van HE4 bij een complexe ovarium cyste ROELIEN VAN DE VRIE ARTS ONDERZOEKER 16-06-2016 INHOUD Achtergrond Ovarium carcinoom HE4 Retrospectieve studie AvL & AMC Opzet van prospectieve

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIEFORMULIER

PATIËNTENINFORMATIEFORMULIER PATIËNTENINFORMATIEFORMULIER "MRI bij een actief afwachtend beleid voor prostaatkanker" INLEIDING Geachte heer, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek (zie titel).

Nadere informatie

prostaatbiopten zonder kanker en een klinische verdenking op prostaatkanker niet aantoonbaar effectief is. De test-plusbehandeling-strategie

prostaatbiopten zonder kanker en een klinische verdenking op prostaatkanker niet aantoonbaar effectief is. De test-plusbehandeling-strategie Onderwerp: Medische test PCA3 bij diagnostische interventies voor prostaatkanker Samenvatting: Het CVZ heeft onderzocht of het toepassen van de gen expressietest PCA3 bij patiënten met verdenking op prostaatkanker

Nadere informatie

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae

Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 9 SAMENVATTING Hoofdstuk 1 bevat een korte inleiding over het diagnostische proces en er worden twee van de meest gebruikte diagnostische beeldvormende

Nadere informatie

Patiënteninformatieformulier imprint studie

Patiënteninformatieformulier imprint studie Patiënteninformatieformulier imprint studie (imaging of PSMA: Registratie en Inventarisatie voor Nederlandse Toepassing) Inleiding Uw arts heeft voorgesteld een aanvraag te doen voor een PSMA-PET-scan.

Nadere informatie

Prostaatdiagnostiek. Prostaatdiagnostiek

Prostaatdiagnostiek. Prostaatdiagnostiek Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Prostaatdiagnostiek Prostaatdiagnostiek Toelichting Toelichting Pagina 1 Pagina 1 Aanleiding Aanleiding

Nadere informatie

Samenvatting 1. Chapter Samenvatting. Samenvatting. Charlotte M.C. Oude Ophuis. Charlotte M.C.

Samenvatting 1. Chapter Samenvatting. Samenvatting. Charlotte M.C. Oude Ophuis. Charlotte M.C. Samenvatting 1 http://hdl.handle.net/1765/100861 Chapter 12 Samenvatting Samenvatting Charlotte M.C. Oude Ophuis Charlotte M.C. Oude Ophuis 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Samenvatting 3 Samenvatting

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33063 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tan, Melanie Title: Clinical aspects of recurrent venous thromboembolism Issue

Nadere informatie

Informatiebrochure. Prostaatbiopt. Transrectale biopsie van de prostaat.

Informatiebrochure. Prostaatbiopt. Transrectale biopsie van de prostaat. Informatiebrochure Prostaatbiopt Transrectale biopsie van de prostaat. Geachte patiënt, Deze informatiebrochure werd geschreven door de Belgische Associatie van Urologie (BAU) en dankzij het Verbond der

Nadere informatie

27/09/2019. Wat? Wie? Inleiding. Actieve monitoring Wachten tot het te laat is? Kunnen patiënten dit wel aan? Actieve opvolging.

27/09/2019. Wat? Wie? Inleiding. Actieve monitoring Wachten tot het te laat is? Kunnen patiënten dit wel aan? Actieve opvolging. 27 Sept 2019 Actieve monitoring Wachten tot het te laat is? Kunnen patiënten dit wel aan? Filip Poelaert Wat? Inleiding Behandelingsstrategie bij mannen met prostaatkanker dat vooralsnog geen behandeling

Nadere informatie

Eline Deurloo Correlation of diagnostic breast imaging data and pathology: application to diagnosis and treatment

Eline Deurloo Correlation of diagnostic breast imaging data and pathology: application to diagnosis and treatment [Proefschriften] Eline Deurloo Correlation of diagnostic breast imaging data and pathology: application to diagnosis and treatment Mammacarcinoom is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen in

Nadere informatie

MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op

MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen

Nadere informatie

VARIATIE IN KANKERZORG: EEN ZORG? SABINE SIESLING OUTCOMES RESEARCH AND PERSONALIZED CANCER CARE

VARIATIE IN KANKERZORG: EEN ZORG? SABINE SIESLING OUTCOMES RESEARCH AND PERSONALIZED CANCER CARE VARIATIE IN KANKERZORG: EEN ZORG? SABINE SIESLING OUTCOMES RESEARCH AND PERSONALIZED CANCER CARE aantal per 100.000 (ESR) MAATSCHAPPELIJKE UITDAGING KANKERINCIDENTIE 550 500 450 400 350 300 250 200 150

Nadere informatie

Samenvatting. I-125 zaadimplantaten voor brachytherapie van de prostaat; Fysische eigenschappen en relaties met kwaliteit van leven na implantatie.

Samenvatting. I-125 zaadimplantaten voor brachytherapie van de prostaat; Fysische eigenschappen en relaties met kwaliteit van leven na implantatie. Samenvatting I-125 zaadimplantaten voor brachytherapie van de prostaat; Fysische eigenschappen en relaties met kwaliteit van leven na implantatie. 1 Hoofdstuk 1 (Algemene introductie) De incidentie van

Nadere informatie

Geïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma.

Geïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma. Geïndividualiseerde aanpak van gelokaliseerd prostaatcarcinoma. Dr. Nico De Graeve Dr. Luc Merckx Dr. Yves Ringoir urologische oncologie dienst urologie Situatie in België Patient 68 jarige man, actieve

Nadere informatie

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/61127 Author: Hulle, T. van der Title: The diagnostic and therapeutic management of

Nadere informatie

Ik zie, jij ziet, wij zien... beeldvormend medisch onderzoek

Ik zie, jij ziet, wij zien... beeldvormend medisch onderzoek Ik zie, jij ziet, wij zien... beeldvormend medisch onderzoek Scholingen & Trainingen Datum: Dinsdag 12 mei 2015 Locatie: Jaarbeurs Utrecht Ik zie, jij ziet, wij zien... beeldvormend medisch onderzoek Datum:

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en toekomstvisie

Samenvatting, conclusies en toekomstvisie Samenvatting, conclusies en toekomstvisie Overbelasting van Spoedeisende Hulpafdelingen wordt een steeds groter probleem in Nederland. Lange wachttijden zijn het gevolg, met een toegenomen werkdruk voor

Nadere informatie

opsporing In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker lokalisatie typering behandeling Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend

opsporing In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker lokalisatie typering behandeling Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend Afdeling Radiologie In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend opsporing lokalisatie typering behandeling Prostate MR Center of excellence

Nadere informatie

Beeldvorming van de Borst Meer dan zo maar een Foto

Beeldvorming van de Borst Meer dan zo maar een Foto Borstkliniek Voorkempen Beeldvorming van de Borst Meer dan zo maar een Foto Isabelle Biltjes, Peter Naudts Patrick De Herdt, Herwig Brusselaers, Peter Bracke, Luc van den Hauwe, Wim Volders, Erwin Pelzers,

Nadere informatie

4e Post EAUN Meeting

4e Post EAUN Meeting 4e Post EAUN Meeting Testiscarcinoom Incidentie, behandeling en follow up Joost de Baaij Verpleegkundig Specialist i.o. Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Inhoud Incidentie Risico factoren Diagnostiek

Nadere informatie

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom Kwaliteitsnormen Blaascarcinoom Versie 6 September 2018 Achtergrond herziening 2017 De NVU heeft eind 2010 de eerste kwaliteitsnormen blaascarcinoom openbaar gemaakt en deze in 2012 en 2014 herzien. Sinds

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting

Chapter 9. Nederlandse Samenvatting Chapter 9 Nederlandse Samenvatting Summary and Nederlandse samenvatting SAMENVATTING Baarmoederhalskanker is de vierde meest voorkomende kanker bij vrouwen wereldwijd. Deze ziekte wordt gedurende een periode

Nadere informatie

hoofdstuk twee hoofdstuk drie

hoofdstuk twee hoofdstuk drie DUTCH SUMMARY In de geneeskunde wordt gebruik gemaakt van biologische parameters voor het meten van pathosfysiologische processen in het lichaam, zogenaamde biomarkers. Voorbeelden hiervan zijn bloeddrukmetingen,

Nadere informatie

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie

Nadere informatie

Verkorte titel: de effecten van budesonide op de bijwerkingen van cabazitaxel bij patiënten met prostaatkanker

Verkorte titel: de effecten van budesonide op de bijwerkingen van cabazitaxel bij patiënten met prostaatkanker PATIËNTENINFORMATIE EN TOESTEMMINGSVERKLARING SUBSTUDIE BEHOREND BIJ HET ONDERZOEK: Fase II onderzoek bij patiënten met prostaatkanker naar de effecten van budesonide op cabazitaxel (Jevatana ): een gerandomiseerd,

Nadere informatie

Als er vragen zijn over een specifieke studie neem gerust contact op met de desbetreffende contactpersoon.

Als er vragen zijn over een specifieke studie neem gerust contact op met de desbetreffende contactpersoon. Beste collega s, Mede op verzoek van een aantal verwijzende centra sturen we jullie een overzicht van onze lopende studies op slokdarm/maag gebied. Zo zijn jullie op de hoogte van de belangrijkste studies

Nadere informatie

Hoe organiseer ik een journalclub? M. Suker Arts-onderzoeker

Hoe organiseer ik een journalclub? M. Suker Arts-onderzoeker Hoe organiseer ik een journalclub? M. Suker Arts-onderzoeker Van papier naar praktijk 10/17/2017 1 Disclosure Geen belangenverstrengeling Van papier naar praktijk 10/17/2017 2 Introductie Mustafa Suker

Nadere informatie

Screening en preventie: een januskop met twee gezichten? Ann Van den Bruel Research professor, ACHG KU Leuven Huisarts te Antwerpen

Screening en preventie: een januskop met twee gezichten? Ann Van den Bruel Research professor, ACHG KU Leuven Huisarts te Antwerpen Screening en preventie: een januskop met twee gezichten? Ann Van den Bruel Research professor, ACHG KU Leuven Huisarts te Antwerpen 1 Conflicts of interest Huisarts: financiële conflict door uitstrijkjes

Nadere informatie

Landelijke contactdag Vereniging Waterloop. Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut

Landelijke contactdag Vereniging Waterloop. Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut Landelijke contactdag Vereniging Waterloop Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut Blaascarcinoom! 5e maligniteit bij mannen en 9e bij vrouwen! Sterfte in Ned ± 1300 / jaar = 25 / week!!

Nadere informatie

Richtlijn Herstel na kanker: aanzet tot nazorginnovatie

Richtlijn Herstel na kanker: aanzet tot nazorginnovatie Richtlijn Herstel na kanker: aanzet tot nazorginnovatie drs. Brigitte Gijsen, b.gijsen@iknl.nl adviseur productontwikkeling - programmaleider Herstel na kanker, IKNL Inhoud Oncologie: cijfers en ontwikkelingen

Nadere informatie

Magnetic resonance imaging for traumatic knee injury

Magnetic resonance imaging for traumatic knee injury HONEUR MRI RCT Huisartsen Onderzoek Netwerk Erasmus Universiteit Rotterdam magnetic resonance imaging randomized clinical trial Magnetic resonance imaging for traumatic knee injury Traumatisch knieletsel

Nadere informatie

Patiënteninformatie bij het wetenschappelijk onderzoek naar het nut van het routinematig controleren van alvleesklier cysten.

Patiënteninformatie bij het wetenschappelijk onderzoek naar het nut van het routinematig controleren van alvleesklier cysten. Patiënteninformatie bij het wetenschappelijk onderzoek naar het nut van het routinematig controleren van alvleesklier cysten. Geachte heer/mevrouw, Uw behandelend arts heeft u deze informatie gegeven,

Nadere informatie

Samenvatting in. het Nederlands

Samenvatting in. het Nederlands 11 Samenvatting in het Nederlands Chapter Samenvatting 1 in het Nederlands Naast therapeutische effectiviteit zijn kostenbeheersing en het verminderen van onnodig antibioticumgebruik belangrijke aspecten

Nadere informatie

ROSCAN Huidkanker Biobank

ROSCAN Huidkanker Biobank Kanker Instituut Uw behandelend arts in het Erasmus MC heeft u geïnformeerd over het bestaan van de ROSCAN Biobank. Hij/zij heeft u al het een en ander uitgelegd. Wij vragen u vriendelijk om mee te doen

Nadere informatie

2. KOSTENEFFECTIVITEIT PET/CT IN STADIUM III/IV PATIËNTEN (met behulp van scenario analyses)

2. KOSTENEFFECTIVITEIT PET/CT IN STADIUM III/IV PATIËNTEN (met behulp van scenario analyses) 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 2. KOSTENEFFECTIVITEIT

Nadere informatie

Medische Publieksacademie

Medische Publieksacademie Medische Publiekacademie Medisch Centrum Leeuwarden Leeuwarder Courant Aan de winnende hand Borstkanker 27 oktober 2015 Welkom! #mclmpa 1 Borstkanker aan de winnende hand Marloes Emous, oncologisch chirurg

Nadere informatie

Polikliniek familiaire tumoren. voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker

Polikliniek familiaire tumoren. voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker Polikliniek familiaire tumoren voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker Inleiding U bent doorverwezen naar de polikliniek familiaire tumoren van het UMC Utrecht, Cancer

Nadere informatie

oorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist

oorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist 340 BC Herophilus : naam prostaat beschreven. Urologie: oorspronkelijk chirurgisch vakgebied M. Lieburg: steensnijders mei 1552 protospecialist 1840 J. Civiale : catheteraanwending i.g.v. pisopstopping

Nadere informatie

Mannen en BRCA1/2. Ingrid van Kessel/Conny van der Meer genetisch consulenten, afdeling Klinische Genetica Erasmus MC Rotterdam 18 april 2009

Mannen en BRCA1/2. Ingrid van Kessel/Conny van der Meer genetisch consulenten, afdeling Klinische Genetica Erasmus MC Rotterdam 18 april 2009 Mannen en BRCA1/2 Ingrid van Kessel/Conny van der Meer genetisch consulenten, afdeling Klinische Genetica Erasmus MC Rotterdam 18 april 2009 Rudi van Dantzig Danser en choreograaf Risico borstkanker Bevolkingsrisico

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40114 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Exter, Paul L. den Title: Diagnosis, management and prognosis of symptomatic and

Nadere informatie

VBHC; niet te lang over nadenken

VBHC; niet te lang over nadenken 17 maart 2017 VBHC; niet te lang over nadenken Annemarie Haverhals DISCLOSURE: SPREKERS BELANGEN Sprekers hebben voor deze bijeenkomst geen (potentiële) belangenverstrengeling met (commerciële) bedrijven

Nadere informatie

Saffire Phoa. CT voor preoperatieve stagering van het pancreascarcinoom

Saffire Phoa. CT voor preoperatieve stagering van het pancreascarcinoom Saffire Phoa CT voor preoperatieve stagering van het pancreascarcinoom Pancreascarcinoom heeft een zeer slechte prognose, en de enige kans op curatie is een resectie van de tumor. Hoewel de mortaliteit

Nadere informatie

De studies TRIDENT-1 & TRIDENT-2

De studies TRIDENT-1 & TRIDENT-2 De studies TRIDENT-1 & TRIDENT-2 Robert-Jan Galjaard DB Kerngroep TRIDENT studies Klinisch geneticus Afdeling Klinische Genetica Erasmus MC, Rotterdam Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Betaalbaar Beter. Kwaliteitsalliantie Radboudumc en VGZ

Betaalbaar Beter. Kwaliteitsalliantie Radboudumc en VGZ Betaalbaar Beter Kwaliteitsalliantie Radboudumc en VGZ Gerda Dokter, Programmaleider Betaalbaar Beter Beter Radboudumc Jopie Verhoeven, voorzitter Patiëntenadviesraad Radboudumc Ronald van Breugel, Strategisch

Nadere informatie

Patient inclusie in de PCPCC trial ( )

Patient inclusie in de PCPCC trial ( ) Patient inclusie in de PCPCC trial (2014-2016) Onderzoek naar de inzet van een keuzehulp bij de behandelkeuze van prostaatkanker Maarten Cuypers, MSc. Social Psychology, Tilburg University Najaarsvergadering

Nadere informatie

ESR Value-Based Radiology Patient Survey

ESR Value-Based Radiology Patient Survey ESR Value-Based Radiology Patient Survey https://www.surveymonkey.com/r/7z9xqy3 Met deze enquête wil de European Society of Radiology (ESR) achterhalen wat patienten ervaren als (meer)waarde in de radiologie.

Nadere informatie

WAARDE VAN DE PSA-BEPALING EN HET RECTAAL TOUCHER

WAARDE VAN DE PSA-BEPALING EN HET RECTAAL TOUCHER 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van november 2004. De huisarts krijgt het verzoek om een test op prostaatkanker of wil zelf, bij een vermoeden van prostaatkanker of bij twijfel

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift is de voorspellende waarde van magnetic resonance imaging (MRI)-parameters voor het optreden van een lokaal recidief larynxcarcinoom

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting Algemene inleiding Primair bot lymfoom is een zeldzame aandoening. Het is een extranodaal subtype van het grootcellig B non Hodgkin lymfoom, dat zich

Nadere informatie

ACTIVE SURVEILLANCE PAGINA 34t/m40

ACTIVE SURVEILLANCE PAGINA 34t/m40 ACTIVE SURVEILLANCE PAGINA 34t/m40 Bij een prostaatkanker die alleen ín de prostaat groeit (een gelokaliseerde tumor noemt de dokter dat) duurt het doorgaans nog vijf tot tien jaar voordat de tumor door

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Multidisciplinaire samenwerking rugklachten

Multidisciplinaire samenwerking rugklachten Multidisciplinaire samenwerking rugklachten Mark Havinga Spinaalchirurg Doel voordracht Betere integratie eerste en tweede lijn Multidisciplinair met name ook in 1 e lijn Voorstel voor handvaten screening

Nadere informatie

Morphological aspects of recurrent prostate cancer Rybalov, Maxim

Morphological aspects of recurrent prostate cancer Rybalov, Maxim Morphological aspects of recurrent prostate cancer Rybalov, Maxim IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document

Nadere informatie

Geen belangenverstrengeling. Amyloïd PET in de klinische praktijk. ABIDE project 3/27/2018. Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum

Geen belangenverstrengeling. Amyloïd PET in de klinische praktijk. ABIDE project 3/27/2018. Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum Amyloïd PET in de klinische praktijk ABIDE project Arno de Wilde Arts-onderzoeker VUmc Alzheimercentrum Geen belangenverstrengeling The Alzheimer Center VUmc has received unrestricted funding from: Aegon,

Nadere informatie

Detection of malignant masses in breast cancer screening by computer assisted decision making

Detection of malignant masses in breast cancer screening by computer assisted decision making Rianne Hupse Detection of malignant masses in breast cancer screening by computer assisted decision making Om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen, worden in de meeste westerse landen screeningprogramma's

Nadere informatie

Beter op alles voorbereid. Diagnose en behandeling van prostaatkanker

Beter op alles voorbereid. Diagnose en behandeling van prostaatkanker BEWUSTCHECKLIST Beter op alles voorbereid Diagnose en behandeling van prostaatkanker Nadat U te horen heeft gekregen dat U prostaatkanker hebt, moeten er keuzes gemaakt worden over hoe het verder moet

Nadere informatie

Gerichte niet-invasieve borst-biopsies

Gerichte niet-invasieve borst-biopsies Gerichte niet-invasieve borst-biopsies Dr. Bart Claikens Dienst Radiologie NMR AZ Damiaan Oostende www.radiologie-azdamiaan.be Inhoud -Borstkanker -Het doel van borst biopsies -Wat wordt van radioloog

Nadere informatie

Achtergrond. capitatum lunatum. trapezoideum. duim scafoïd. pink. trapezium

Achtergrond. capitatum lunatum. trapezoideum. duim scafoïd. pink. trapezium Chapter 11 Samenvatting Achtergrond Het scafoïd (scaphoideum) is een van de 8 handwortelbeenderen en vormt de belangrijkste schakel tussen de hand en pols (Figuur 11.1). Scafoïdfracturen komen veel voor

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker. onderdeel ZIEKTEBEELD. PROSTAATKANKER Ziektebeeld

Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker. onderdeel ZIEKTEBEELD. PROSTAATKANKER Ziektebeeld Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker onderdeel ZIEKTEBEELD PROSTAATKANKER 2 Inhoud Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Hoe werkt de prostaat?... 5 Wat is kanker?... 7 Onderzoeken... 7 Bloedonderzoek...

Nadere informatie

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt?

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Ies Nijman UMC Utrecht Dept of Genetics, Centre for Molecular Medicine Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT), Hartwig Medical Foundation 1994 DNA sequenties,

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN Werkafspraken Huisarts Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal

Nadere informatie