opsporing In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker lokalisatie typering behandeling Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend
|
|
- Dennis Jansen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Afdeling Radiologie In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend opsporing lokalisatie typering behandeling Prostate MR Center of excellence
2 Prostate MR Center of Excellence maakt gebruik van: 3 Tesla MRI-scanner (Siemens Magnetom Skyra 3T) state-of-the-art technologie prostaat in driedimensionale kleurenbeelden haarscherp tot op moleculair niveau inzicht in celdichtheid en doorbloeding plaats en agressiviteit kanker nauwkeurig te bepalen Eén op de zeven mannen krijgt ooit te maken met prostaatkanker Maar liefst één op de zeven mannen krijgt te maken met prostaatkanker. Preventieve screening ontbreekt en bij vermoeden kan de patiënt te maken krijgen met heel verschillende - dikwijls pijnlijke - opsporingsmethodes. De gevolgen van prostaatkanker zijn bepaald niet mild. Van de ongeveer mannen die jaarlijks in Nederland worden gediagnosticeerd, sterven uiteindelijk ongeveer aan de gevolgen. Van de mannen die overleven, heeft een aan - zienlijk deel te maken met blijvende incontinentie en impotentie. Maar er gloort hoop. In Nijmegen lopen we wereldwijd voorop met nieuwe MRI-technieken die bij een vermoeden van prostaatkanker kunnen helpen bij het ontdekken van juist de agressieve kankers en ook de verspreiding van de kanker in kaart kunnen brengen. Dit maakt een snelle behandeling op maat mogelijk en vergroot zo de overlevingskans van de patiënt. Toch worden deze nieuwe MRI-technieken nog niet massaal omarmd. Onbekendheid, regelgeving en kostenverantwoordelijkheden brengen met zich mee dat bij vermoeden van prostaatkanker vaak nog niet als eerste aan een retourtje Nijmegen wordt gedacht. Terwijl een groeiende internationale patiëntengroep geen enkel probleem lijkt te hebben met een verre vliegreis om gebruik te kunnen maken van onze expertise en faciliteiten. Ook vanuit economisch oogpunt zijn de nieuwe MRI-technieken te prefereren: ze maken de kosten van diagnosticering en behandeling in het totale zorgpad aantoonbaar lager. Verder kijken dan de initiële kosten alleen, loont! Barrières zijn er om weg te nemen. Ik hoop dan ook dat we gezamenlijk - overheid, verzekeraars, specialisten, huisartsen én patiënten - in staat zijn om steeds meer mannen met een vermoeden van prostaatkanker het voordeel van een moderne MRI-scan te gunnen. Yes we scan! Jelle Barentsz De ligging van de prostaat, direct onder de blaas Prof.dr. Jelle Barentsz is hoogleraar Radiologie en onderzoeksleider van de afdeling Radiologie van het UMC St Radboud. Hij ontving zijn artsdiploma cum laude aan de Universiteit van Utrecht in 1980 en promoveerde in 1990 op de MRI van de urineblaas. Als internationaal erkend expert en bekend spreker ontving hij naast vele internationale prijzen in 2008 de Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs: een bedrag van twee miljoen euro, bestemd voor zijn onderzoek naar het inzetten van MRI bij diagnostiek en behandeling van prostaatkanker. 3
3 UMC St Radboud topklinische, multidisciplinaire zorg bij prostaatkanker Binnen UMC St Radboud werken alle relevante specialismen en afdelingen samen bij diagnose en behandeling van prostaatkanker. MRI-screening bij (vermoeden op) prostaatkanker vindt plaats in het Prostate MR Center of Excellence, onderdeel van de afdeling Radiologie. Jaarlijks komen honderden patiënten uit de hele wereld voor een MRI-diagnose naar Nijmegen, omdat de nieuwe technieken op dit moment uitsluitend hier worden toegepast. Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) Bij diagnose prostaatkanker wordt een behandelplan opgesteld in nauwe samenwerking met alle betrokken medische prostaatspecialisten van het UMC St Radboud. In dit gespecialiseerde multi disciplinaire team is alle oncologische prostaatexpertise gecentraliseerd. Multidisciplinair team Tijdens de diagnose en behandeling van prostaatkanker kan de patiënt rekenen op topklinische zorg door een multidisciplinair team: uroloog radiotherapeut radioloog patholoog medisch oncoloog seksuoloog oncologisch verpleegkundige Onderzoeksprijzen Mijn droom is dat een MRI-screening de standaard wordt, wanneer iemand bij de huisarts komt met een verhoogd PSA Het onderzoek naar MRI-screening bij (vermoeden op) prostaatkanker door het Prostate MR Center of Excellence staat onder leiding van prof.dr. Jelle Barentsz. Dit onderzoek is bekroond met verschillende prijzen, waaronder: SCBTMR Lauterbur Award (1999, 2010) Koningin Wilhelmina Onderzoeksprogramma (2008) SCBTMR cum Laude Award (2004, 2008) 6 eerste prijzen Society of Uroradiology: 1994, 1998, 2001, 2002, 2006,
4 De geleide biopsie vindt plaats terwijl de patiënt zich in de MRI scanner bevindt. Tijdens de MRI-geleide biopsie kan specifiek gericht worden op het slechtste deel van de tumor. Voordelen van scannen Vroege opsporing van de agressieve prostaatkanker. Exacte bepaling van de kwaadaardigheid. De juiste behandelingskeuze doordat de uitbreiding van de tumor nauwkeurig kan worden vastgesteld. Subsidies noodzakelijk voor verder kankeronderzoek De onderzoeksprijzen en subsidies van KWF Kankerbestrijding ( zijn essentieel voor verder onderzoek naar bijvoorbeeld het inzetten van MRI bij diagnostiek en behandeling van prostaatkanker. Met dit onderzoek worden de vooruitzichten voor kankerpatiënten daadwerkelijk verbeterd en het risico op kanker verminderd. 6 7
5 Diagnose en behandeling Diagnose Een PSA-test (Prostaat Specifiek Antigeen) geeft uitsluitsel over een eiwit in het bloed dat bij prostaatproblemen aangemaakt wordt. Is het gehalte hoog? Dan kan dit (maar hoeft niet) een aanwijzing zijn voor prostaatkanker. Uw huisarts of specialist regelt voor u een verwijzing voor nader onderzoek op de polikliniek Urologie van het UMC St Radboud. In het Prostate MR Center of Excellence geeft een moderne MRI-scan direct het complete beeld, met zeer scherpe drie dimensionale kleurenbeelden tot op moleculair niveau. De beelden geven informatie over onder meer celdichtheid en doorbloeding, en over de agressiviteit van de eventueel aanwezige prostaatkanker. Ondanks een verhoogde PSA-waarde is er in de meeste gevallen geen sprake van kanker, maar van een ontsteking of goedaardige vergroting. Een MRI-scan laat dus zien of er prostaatkanker aanwezig is. In geval van prostaatkanker zijn de aard en locatie plus eventuele uitzaaiingen duidelijker zichtbaar. Ook zijn de niet-agressieve kankers te onderscheiden van de kwaadaardige. Een nu 62-jarige patiënt*: De juiste behandeling, na acht jaar onzekerheid In 2003 werd bij mij een verhoogde PSA-waarde van 9 gemeten. Er werd een echogeleide biopsie genomen, maar hier kwam niets uit. In de jaren die volgden kreeg ik steeds weer een biopsie met elke keer 12 naalden. In totaal zijn er 96 naalden in mij gestoken! En een tumor werd steeds niet gevonden. In 2011 was mijn PSA gestegen tot 28. Toen werd er besloten tot MRI-onderzoek in het UMC St Radboud. Dit onderzoek liet direct een grote agressieve tumor zien voorin de prostaat. Een MRI-geleid biopt met 2 naalden bevestigde de diagnose. Na 8 jaar onzekerheid kan ik nu eindelijk de juiste behandeling krijgen. * Deze casus betreft een patiënt van prof.dr. Jelle Barentsz Als er op de MRI een tumor te zien is, dan dient deze waarneming door middel van een bioptie bevestigd te worden. Hierbij wordt een stukje weefsel uit het meest kwaadaardige deel van de tumor verwijderd voor onderzoek. Bij voorkeur gebeurt dit in het MRI apparaat, omdat dit de meest nauwkeurige methode is. Behandelen Na de MRI-diagnose zijn alle kenmerken van de prostaatkanker in kaart gebracht en kan een gericht behandeladvies/plan worden gemaakt door het multidisciplinaire team. In korte tijd zijn alle kenmerken van de prostaatkanker in kaart gebracht en kan een gericht behandelplan worden ingezet. Door de snelle diagnosticering is de kans op uitzaaiingen veel geringer. Ook is verwijdering van de prostaat minder vaak noodzakelijk, zodat de kans op incontinentie en/of impotentie afneemt. Vervolgbehandelingen omvatten o.a.: Beleid van afwachten (jaarlijkse MRI). Gerichte bestraling, hormonale- en/of chemotherapie. Verwijdering van de prostaat met behulp van de Da Vinci-operatierobot. Brachytherapie. In totaal zijn er 96 naalden in mij gestoken! Maak mannen bewust van hun prostaat Blue Ribbon ( wil mannen bewust maken van de prostaat en het taboe eromheen doorbreken, door bij het grote publiek, de media en politiek aandacht te vragen voor prostaatkanker. Blue Ribbon is een initiatief van de Stichting Contactgroep Prostaatkanker (SCP) en krijgt voor haar activiteiten de steun van KWF Kankerbestrijding en de Nederlandse Vereniging voor Urologie. 8 9
6 Nadelen van de huidige diagnosticering Op dit moment zijn er vaak vele (pijnlijke) onderzoeken nodig voor diagnose. De resultaten zijn meestal onnauwkeurig. Het resultaat: onduidelijkheid, stress en lichamelijk ongemak voor de patiënt. 1. Rectaal onderzoek Bij rectaal onderzoek voelt de arts met een vinger of er tumoren aanwezig zijn op de prostaat. Nadelen: Het is onnauwkeurig: 70% van de kankers zijn niet te voelen. De vinger bereikt slechts één kant van de prostaat en mist vaak de zaadblaasjes. 2. Echografische biopten Met behulp van een echo nemen twaalf naalden weefsel af van de prostaat. Wordt er tumor - weefsel gevonden? Dan is behandeling de volgende stap. Wanneer er niets wordt gevonden, wordt het biopt dikwijls (vele keren) herhaald. Nadelen: Dit onderzoek is vervelend en pijnlijk voor de patiënt. Ook is de methode ongericht en daardoor onnauwkeurig: de tumor wordt soms gemist. Veel biopten blijken achteraf onnodig (geen prostaatkanker). Het weefsel raakt beschadigd, zeker bij vele herhalingen. 3. Conventionele MRI Bij conventionele MRI wordt een tweedimensionale afbeelding gemaakt in grijsschaal. Hierop is de tumor waar te nemen als een vage, grijze vlek. Wanneer de tumor is gelokaliseerd, wordt meestal overgegaan tot operatie of bestraling. Nadelen: Het beeld geeft geen nauwkeurige locatie van de tumor en maakt niet alle uitzaaiingen zichtbaar. Ook is niet te zien of de tumor goed- of kwaadaardig is. Echografische biopten onderschatten in 46% de ware aard van agressieve prostaatkankers, MRI is in 95% nauwkeurig Onderstaande afbeeldingen zijn een doorsnede van de prostaat tijdens echobiopsie Naald gaat naast de tumor of bereikt deze niet Verkeerde (niet-agressieve) tumor wordt aangeprikt Verkeerde deel van de tumor wordt aangeprikt 10 11
7 Een nu 65-jarige patiënt*: MRI liet de ware oorzaak van mijn PSA-stijging zien. In 2004 heb ik brachy-radiotherapie gekregen, voor prostaatkanker. De resultaten leken goed. Toch bleek in 2007 dat mijn PSA-waarde weer gestegen was. De artsen dachten aan een locaal recidief en daarom werd er overwogen om mijn prostaat volledig te verwijderen. Voor de zekerheid heb ik eerst in het UMC St Radboud een MRI-scan laten uitvoeren. Feiten Bij 50% van de mannen met een verhoogd PSA is geen prostaatkanker aanwezig. MRI geeft direct uitsluitsel. MRI detecteert in 90% van de gevallen de tumor op exact de juiste locatie. Bij mannen die al twee keer een Bij de MRI-scan werd een experimenteel ijzercontrastmiddel gebruikt, met heel precieze resultaten. Deze scan liet de echte oorzaak van mijn PSA-stijging zien: een paar kleine uitzaaiingen in mijn lymfeklieren. Ik werd behandeld met tijdelijke hormonen en selectieve bestraling op de klieren. Inmiddels slik ik geen hormonen meer en mijn PSA is normaal. * Deze casus betreft een patiënt van prof.dr. Jelle Barentsz negatieve echogeleide biopt kregen, werd vervolgens via MRI in 59% in één keer kanker vastgesteld. 40% van de tumoren die met een biopt worden gevonden zijn niet agressief en behoeven geen behan deling. In deze gevallen wordt vaak onnodig geopereerd. Echografische biopten onderschatten in 46% de ware aard van agressieve prostaat kankers, MRI is in 95% nauwkeurig. MRI kan het aantal biopten reduceren. Fabels Bij puncteren infecteren de kwade cellen de goede. Dit treedt niet op bij prostaatkanker. Veel fietsen activeert prostaat kanker. Dit is niet waar. Wel kan de PSA iets stijgen. CBO richtlijnen Bij patiënten met blijvende of sterke klinische verdenking op prostaatcarcinoom wordt aanbevolen, indien beschikbaar, een multi-parametrische MRI uit te voeren, met inachtneming van de ESUR 2012 richtlijnen voor techniek en beoordeling. 2. Bij patiënten met een negatieve echogeleide biopt sessie en blijvende klinische verdenking op prostaatcarcinoom dient men bij voorkeur een multi-parametrisch MRI onderzoek toe te passen, met inachtneming van de richtlijnen voor techniek en beoordeling die daartoe door Europese prostaat MRI-experts zijn opgesteld (ESUR richtlijnen 2012). 3. Er wordt geadviseerd de MRI geleide biopt techniek, indien aanwezig, toe te passen bij patiënten met negatieve TRUS-geleide biopten en een blijvende klinische verdenking op prostaatcarcinoom. 4. Er wordt geadviseerd om voorafgaand aan chirurgische en radiotherapeutische behandeling als dit klinische consequenties heeft een stagerings MRI uit te voeren met inachtneming van de ESUR 2012 richtlijnen voor techniek en beoordeling. CBO richtlijn stelt dat moderne MRI de beste optie is in geval van een verhoogd PSA 12 13
8 Een nu 54-jarige patiënt*: Op grond van de scan werd mijn operatie gecanceld. In 2005 werd bij mij een PSA-waarde van 6 gemeten. Toen bij de echografie inderdaad prostaatkanker werd gevonden, is er direct een prostaatoperatie ingepland. Toch heb ik nog vóór die operatie een MRI-scan laten uitvoeren in het UMC St Radboud. Op de MRI-scan was er een grote agressieve kanker te zien op wel 90% van mijn prostaat, met ingroei in de zaadblaasjes. Ook was er een afwijkende klier te zien met uitzaaiingen. Op grond van deze scan is besloten om de operatie te cancelen. In plaats daarvan heb ik een hormoonbehandeling gekregen. Ik voel me nu relatief gezond en heb inmiddels een PSA-waarde van 0. Zonder de MRI-scan was ik onnodig geopereerd. * Deze casus betreft een patiënt van prof.dr. Jelle Barentsz Tot slot Het is mijn droom dat een MRI-screening de standaard wordt, wanneer iemand bij de huisarts komt met een verhoogd PSA. En dat operaties overbodig worden door tijdig te behandelen met laser of ultrageluid. Ook met een nieuw soort contrastvloeistof kan de patiënt effectiever worden gediagnosticeerd. In een recente experimentele fase heeft toepassing van deze vloeistof geleid tot opvallend positieve resultaten. De internationale belangstelling was overweldigend. Deze contrastvloeistof komt begin 2014 terug in Nederland. Verder zijn er hoopvolle ontwikkelingen in de combinatie van technieken zoals MRI, MRS, CT-scans en PET-scans. Hier valt steeds meer winst te behalen. Of nóg beter: een algehele screening van mannen boven een bepaalde leeftijd. Als dit voor borstkanker (komt voor bij 1 op 7 vrouwen) gemeengoed kan zijn, waarom dan niet voor prostaatkanker (óók 1 op 7). Waar blijft de mannografie? Waarom spelden we niet massaal een blue ribbon op onze revers? Een grote stap in goede richting is het diagnose-sneltraject, dat in Nijmegen al op beperkte schaal plaatsvindt. In één dag wordt de patiënt gescand en krijgt hij de diagnose en een behandelplan binnen 48 uur. Zo zou het moeten zijn: bij een vermoeden van prostaatkanker in één keer een rake diagnose stellen en de patiënt direct een duidelijk perspectief schetsen. 40% van de tumoren die met een biopt worden gevonden zijn niet agressief en behoeven geen behandeling. In deze gevallen wordt vaak onnodig geopereerd Wie twijfelt aan de financiële haalbaarheid hiervan, nodig ik graag uit om samen met mij de kosten in het totale zorgpad op een rij te zetten. Want deze zijn met toepassing van onze moderne MRI-technieken zeker lager. Jelle Barentsz 14 15
9 Informatie voor zorgverleners Wilt u meer informatie over de nieuwste MRI-technieken of de mogelijkheden en voortgang van het onderzoek? Neemt u dan contact op met het Prostate MR Center of Excellence. Postadres: UMC St Radboud Afdeling Radiologie Secretariaat Prostate MR Center of Excellence Huispost 766 Postbus HB Nijmegen s.estourgie@rad.umcn.nl telefoon: Bezoekadres: Geert Grooteplein-Zuid GA Nijmegen Meer informatie over prostaatkanker en behandeling? Neem contact op met uw arts of kijk op Hoe een prostaat MRI aanvragen? MR Prostaat aanvragen Prostate MR Center of Excellence is onderdeel van de afdeling radiologie van UMC St Radboud en maakt deel uit van het multidisciplinaire expertiseteam van het RUCO. Colofon: coördinatie en redactie: productgroep Communicatie UMC St Radboud design: Puntkomma, Nijmegen fotografie: Paul Lagro, Oosterbeek tekst: De Huurwoordenaar, Arnhem illustraties: Maartje Kunen, s-hertogenbosch druk: Mediacenter, Rotterdam
Niet langer in het duister tasten
"Mede dankzij KWF Kankerbestrijding doen we in Nederland aan beeldvorming met MRI van prostaatkanker op wereldniveau. Dat is iets om trots op te zijn. Ook met de behandeling van prostaatkanker maken we
Nadere informatieMRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieSt. Anna Borstzorg (mammapoli)
St. Anna Borstzorg (mammapoli) Uw huisarts heeft u doorverwezen naar St. Anna Borstzorg (mammapoli), van het St. Anna Ziekenhuis. In deze folder geven wij u meer informatie over de werkwijze binnen St.
Nadere informatieKanker in het hoofd-halsgebied
Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Keel- Neus- en Oorheelkunde Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 10-2015-6094 Geachte... U heeft een bezoek gebracht
Nadere informatieOBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012
OBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012 1 Inleiding: Een paar maanden na de oprichting van de De Prostaatkliniek (DPK) in 2009 kreeg oud wereldkampioen schaatsen Harm Kuipers een agressieve vorm van prostaatkanker.
Nadere informatieAfwachten bij prostaatkanker
Afwachten bij prostaatkanker Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is ook gesproken over de verschillende manieren waarop we prostaatkanker kunnen behandelen.
Nadere informatieKanker in het hoofd-halsgebied
Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Mond-, Kaak-, Aangezichtschirurgie Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 09-2015-6212 Geachte... U heeft een bezoek
Nadere informatieInschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker
Inschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker 2 Uw uroloog heeft met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken helaas bevestigen dat u prostaatkanker heeft. Ook is besproken of er
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker. onderdeel ZIEKTEBEELD. PROSTAATKANKER Ziektebeeld
Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker onderdeel ZIEKTEBEELD PROSTAATKANKER 2 Inhoud Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Hoe werkt de prostaat?... 5 Wat is kanker?... 7 Onderzoeken... 7 Bloedonderzoek...
Nadere informatieYes, we scan. Jaardocument 2011 intermezzo 1
intermezzo 1 Yes, we scan Op 16 maart opent premier Mark Rutte het Prostate MR Center of Excellence. In dit centrum wordt met de nieuwste MRI-apparatuur prostaatkanker opgespoord. Het centrum combineert
Nadere informatiePROSTAATKANKER.... Hoe nu verder? Alvast wat eerste antwoorden op uw talrijke vragen
PROSTAATKANKER... Hoe nu verder? Alvast wat eerste antwoorden op uw talrijke vragen PROSTAATKANKER Hoe nu verder? Een korte uitleg voor mannen die te horen hebben gekregen dat ze mogelijk prostaatkanker
Nadere informatieBorstsparende operatie bij borstkanker
Chirurgie Borstsparende operatie bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe ontstaat kanker?... 3 Voorbereiding op de operatie... 4 De opname... 4 De operatie... 4 Na de operatie... 5 Mogelijke
Nadere informatieOnderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega,
Onderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega, Door middel van deze brief willen wij u graag informeren over het onderzoek 4M "Met prostaat MRI Meer Mans", gesubsidieerd
Nadere informatieInvasief blaascarcinoom
Invasief blaascarcinoom U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VU medisch centrum is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid. Zij doen
Nadere informatieScreening op prostaatkanker
Screening op prostaatkanker Informatie voor mannen die een PSA-test overwegen of aanvragen. Wat we weten en wat we niet weten: zaken om over na te denken alvorens te besluiten een PSA-test te laten uitvoeren.
Nadere informatieBorstkanker? Snel duidelijkheid door gespecialiseerd onderzoek van borstafwijkingen
Borstkanker? Snel duidelijkheid door gespecialiseerd onderzoek van borstafwijkingen Bezoekadressen: Meander Medisch Centrum Maatweg 3 3813 TZ Amersfoort Locatie Baarn Molenweg 2 3743 CM Baarn Locatie Barneveld
Nadere informatiePolikliniek familiaire tumoren. voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker
Polikliniek familiaire tumoren voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker Inleiding U bent doorverwezen naar de polikliniek familiaire tumoren van het UMC Utrecht, Cancer
Nadere informatieRUCO Prostaat Centrum
RUCO Prostaat Centrum Uw specialist of huisarts heeft een afspraak gemaakt bij het RUCO Prostaat Centrum. Dit kan zijn omdat bij u een prostaataandoening of prostaatkanker is geconstateerd. In deze folder
Nadere informatieNacontrole: scan goed, alles goed? Dr Tom J. Snijders Neuroloog, UMC Utrecht
Nacontrole: scan goed, alles goed? Dr Tom J. Snijders Neuroloog, UMC Utrecht Nacontrole De controles na afronding van een behandeling De controles bij een tumor die in eerste instantie niet behandeld wordt
Nadere informatieUrologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht
Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel BORSTKANKER
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel BORSTKANKER Inhoud Wat is borstkanker?... 3 Vormen van kanker... 4 DCIS... 4 Ductaal carcinoom... 4 Lobulair carcinoom... 4 Erfelijke en familiare belasting...
Nadere informatiePCA3. www.urologischcentrum.be
PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieBRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker
BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INHOUD Inleiding...4 Prostaatkanker...5 De prostaat...5 Doel van de behandeling...6 Het vaststellen
Nadere informatiebehandelingen-bij-borstkanker/
https://www.isala.nl/patientenfolders/6682-borstkanker-pid-h3- behandelingen-bij-borstkanker/ Borstkanker (PID): H3 Behandelingen bij borstkanker Als borstkanker is vastgesteld, bespreekt een team van
Nadere informatieAfwachten bij prostaatkanker Active surveillance
Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is
Nadere informatieMetastasen (uitzaaiingen)
Metastasen (uitzaaiingen) Inleiding Metastasen zijn uitzaaiingen van kwaadaardige gezwellen (tumoren) elders in het lichaam (de z.g. primaire tumor). Uitzaaiingen van primaire tumoren kunnen overal in
Nadere informatieMet prostaat vmri Meer Mans
Met prostaat vmri Meer Mans i 4M Deelnemersinformatie Waarde van multiparametrische MRl en MRI-geleide prostaatbiopten voor de detectie van significant prostaatkanker bij mannen met een verhoogd PSA Value
Nadere informatieDe gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht
De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie
Nadere informatieBorstkanker? meander medisch centrum. Snel duidelijkheid door gespecialiseerd onderzoek van borstafwijkingen. www.meandermedischcentrum.
Borstkanker? Snel duidelijkheid door gespecialiseerd onderzoek van borstafwijkingen meander medisch centrum www.meandermedischcentrum.nl Inleiding Uw huisarts heeft u doorverwezen naar de mammapoli van
Nadere informatieP A T I Ë N T E N I N F O R M A T I E
Onderzoek naar een borstafwijking P A T I Ë N T E N I N F O R M A T I E Verwijzing door huisarts of via het bevolkingsonderzoek Uw huisarts heeft u verwezen naar de locatie Delfzicht van de Ommelander
Nadere informatieHet opsporen van prostaatkanker
Het opsporen van prostaatkanker Welke informatie moet men de patiënt verschaffen alvorens een PSA-bepaling of een rectaal toucher uit te voeren? Prostaatkanker : natuurlijke evolutie kanker. Enkel een
Nadere informatieBorstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg
Borstcentrum Bernhoven Yvonne Paquay Chirurg Klachten van de borst? Verwijzing naar het borstcentrum voor analyse en zonodig behandeling 2 3 4 Verwijsredenen: > Knobbeltje voelbaar > BOBZ (de bus) > Controle
Nadere informatieUrologie Hematurie en PSA
Urologie Hematurie en PSA Marina Hovius en George van Andel, urologen Susanne van Laatum, huisarts 15 januari 2016 Casus 1 Vrouw van 63 jaar, blanco VG, 2 vaginale bevallingen heeft recidiverend urineweginfecties
Nadere informatieProstaatkanker - afwachtend beleid
Patiënteninformatie Prostaatkanker - afwachtend beleid rkz.nl Inleiding Bij oudere Nederlandse mannen is prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker. Echter niet elke man bij wie prostaatkanker
Nadere informatieI N F O R M A T I E. o v e r echo prostaat
I N F O R M A T I E o v e r echo prostaat Binnenkort wordt u verwacht voor een echografisch onderzoek van de prostaat. Met behulp van dit inwendig (via de anus) onderzoek kan de prostaat en de omgeving
Nadere informatieOnderzoek naar een borstafwijking
Onderzoek naar een borstafwijking Inleiding Uw huisarts heeft u verwezen naar de Ommelander Ziekenhuis Groep (OZG) in verband met een afwijking in uw borst. Het kan ook zijn dat u via het bevolkingsonderzoek
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Echografie van de prostaat. rkz.nl
Patiënteninformatie Echografie van de prostaat rkz.nl Binnenkort wordt u verwacht voor een echografisch onderzoek van de prostaat. Met behulp van dit inwendig onderzoek via de anus kan de prostaat en de
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieRegionale Transmurale Afspraken Anderhalvelijnszorg prostaatonderzoek RTA t.b.v. een risico-inschatting op prostaatkanker
Regionale Transmurale Afspraken Anderhalvelijnszorg prostaatonderzoek Versie Beheer 1.0 Bernhoven, Synchroon Voor het laatst bijgewerkt op 14 maart 2016 Distributielijst Huisartsen en specialisten van
Nadere informatieDERMATOLOGIE/CHIRURGIE
Zorgpad: Melanoom Algemene informatie U bent door uw huisarts verwezen naar de dermatoloog op verdenking van huidkanker (melanoom). Indien u al onder behandeling bent bij de chirurg, komt u bij de chirurg
Nadere informatieUitzaaiingen in de wervelkolom
Oncologie Uitzaaiingen in de wervelkolom Inleiding Kwaadaardige gezwellen (tumoren) kunnen soms uitzaaien naar andere delen van het lichaam. We spreken dan van uitzaaiingen of metastasen. Uitzaaiingen
Nadere informatieStereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom
Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom In deze folder leest u meer over stereotactische bestraling (radiotherapie) bij de behandeling van uitzaaiingen in de wervelkolom (wervelmetastasen).
Nadere informatieEchografie van de prostaat; met of zonder biopsie
Echografie van de prostaat; met of zonder biopsie Waarom echografie? De prostaat is een klier die normaal gesproken zo groot is als een kastanje. De klier dient voor de productie van zaadvloeistof en bevindt
Nadere informatieEchografie van de prostaat en prostaatbiopsie
Echografie van de prostaat en prostaatbiopsie Inleiding In overleg met uw uroloog heeft u een echografie van de prostaat of een prostaatbiopsie afgesproken. Deze folder geeft u informatie hierover. De
Nadere informatiePROSTAATKANKER. Welke behandeling past het best bij u?
PROSTAATKANKER Welke behandeling past het best bij u? Inhoud Waarom dit boekje?... 2 1. Wat is lokaal beperkte prostaatkanker?... 3 2. Welke behandelopties zijn er?... 4-8 3. Bijwerkingen en risico s...
Nadere informatieProstaatkanker. 07 september 2011. De Prostaat
Prostaatkanker 07 september 2011 De Prostaat Prostaat Veranderingen aan de prostaat Prostaat wordt groter Soms plasklachten. Goedaardige of kwaadaardig veranderingen. Prostaatvergroting Prostaatkanker
Nadere informatieVerwijderen van een zaadbal via de lies. Inguinale orchidectomie
Verwijderen van een zaadbal via de lies Inguinale orchidectomie Inhoudsopgave Inleiding... 1 De operatie... 1 Na de operatie... 2 Bloedverdunners... 2 Ontslag... 3 Tot slot... 4 Ruimte voor vragen... 5
Nadere informatieechografie prostaat en prostaatbiopsie
patiënteninformatie echografie prostaat en prostaatbiopsie U heeft een afspraak voor een prostaatonderzoek. Met dit onderzoek kan de arts de grootte van de prostaat bepalen en zien of er afwijkingen zijn
Nadere informatiePSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog
PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%
Nadere informatieProstaatkanker U kreeg van uw uroloog de diagnose van prostaatkanker. De informatie die de arts u mondeling gegeven heeft, wordt in deze brochure herhaald en aangevuld. U vindt hier meer informatie over
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting 161 CHAPTER 10 Deze samenvatting beoogt het geven van een beknopt overzicht van de inhoud van dit proefschrift in een voor niet-medici begrijpelijk Nederlands. Het blijkt
Nadere informatieBehandelwijzer kwaadaardige poliepen.
Behandelwijzer kwaadaardige poliepen www.nwz.nl Inhoud 1 Waarom deze behandelwijzer? 3 2 Het behandelteam 4 3 Een kwaadaardige poliep in de darmen 5 4 Controles 8 5 Registratie van kanker 9 6 Meer informatie,
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieInleiding Wat is een melanoom? Hoe vaak komt het voor? Hoe ontstaat een melanoom?
MELANOOM 1179 Inleiding De dermatoloog heeft bij u een melanoom geconstateerd. Deze folder geeft u informatie over een melanoom en de behandelmogelijkheden. Daarnaast krijgt u meer informatie over zelfonderzoek
Nadere informatieBrachytherapie. voor prostaatcarcinoom
Brachytherapie voor prostaatcarcinoom Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale
Nadere informatieEchografie van de prostaat
Urologie Echografie van de prostaat www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl URO015 / Echografie van de prostaat / 22-05-2015 2 Echografie van de
Nadere informatieechografie prostaat en prostaatbiopsie
patiënteninformatie echografie prostaat en prostaatbiopsie U heeft in overleg met uw arts besloten één of meerdere prostaatonderzoeken uit te laten voeren. Met behulp van deze onderzoeken kan de arts de
Nadere informatieDeclaratiecode Zorgproduct. Ingangsdatum Einddatum
en kunnen bij meerdere productcodes voorkomen ivm een ander specialisme of een andere diagnose. 15B903 010501002 614,11 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening
Nadere informatieKwaadaardige prostaatgezwellen
Kwaadaardige prostaatgezwellen 1 Wanneer aan denken? Vanaf 50 jaar Vanaf 40 jaar als er familie is met prostaatkanker 2 Wat moet ik doen? Ga jaarlijks op raadpleging wij uw huisarts. Deze zal een prostaatonderzoek
Nadere informatieRisicofactoren Niet erfelijke factoren: Erfelijke factoren:
Zoals bij alle soorten kanker, is er bij borstkanker sprake van cellen met een ontregelde celdeling. Door deze ontregeling kunnen cellen zich ongeremd vermenigvuldigen en uitgroeien tot een tumor. Deze
Nadere informatieKnobbeltje in de borst
Knobbeltje in de borst Deze brochure informeert u over de gang van zaken bij een afwijking (knobbeltje) in de borst. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven.
Nadere informatieHersentumorcentrum Amsterdam
Cancer Center Amsterdam Locatie VUmc Hersentumorcentrum Amsterdam De polikliniek 2 Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam Inleiding Neuro-oncologie is het specialisme dat zich concentreert op ziekten van
Nadere informatieBrachytherapie. voor prostaatcarcinoom
Brachytherapie voor prostaatcarcinoom Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale
Nadere informatieBorstverwijdering bij borstkanker
Chirurgie Borstverwijdering bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe ontstaat kanker?... 3 De opname... 4 Voorbereiding op de operatie... 4 De operatie... 4 Na de operatie... 5 Drains... 5
Nadere informatieAspecten van het zorgpad hersentumor. Fenna Hummel, Neuro-oncologieverpleegkundige
Aspecten van het zorgpad hersentumor Fenna Hummel, Neuro-oncologieverpleegkundige Aspecten van het zorgpad hersentumor Het zorgpad; wie doet wat/ wanneer/ toegangstijden Neuro-oncologisch verpleegkundige
Nadere informatiePassantenprijslijst UMC Utrecht - Zorgproducten Geldig vanaf 1 januari 2015 tm 31 december 2015
Passantenprijslijst UMC Utrecht - Zorgproducten Geldig vanaf 1 januari 2015 tm 31 december 2015 Disclaimers 1. De prijs van een behandeling is de prijs die geldt bij aanvang van de behandeling. Aan onderstaande
Nadere informatieVan klacht naar diagnose, therapie en nabehandeling. Dr J.C. Reijneveld Neuroloog VUmc / AMC, voorzitter Landelijke Werkgroep Neuro-oncologie (LWNO)
Van klacht naar diagnose, therapie en nabehandeling Dr J.C. Reijneveld Neuroloog VUmc / AMC, voorzitter Landelijke Werkgroep Neuro-oncologie (LWNO) Klachten mijn Ik man loop is de laatste ze...en laatste
Nadere informatiePROSTAATKANKER PROSTAATKANKER WELKE BEHANDELING PAST HET BEST BIJ U?
WELKE BEHANDELING PAST HET BEST BIJ U? INHOUDSOPGAVE WAAROM DIT BOEKJE? Waarom dit boekje? 2 1. Wat is lokaal beperkte prostaatkanker? 4 2. Welke behandelopties zijn er? 5 3. Bijwerkingen en risico s 10
Nadere informatieEen zwelling in de schildklier
Een zwelling in de schildklier EEN ZWELLING IN DE SCHILDKLIER Op de polikliniek worden regelmatig mensen gezien met een zwelling in de schildklier. Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert
Nadere informatiePassant tarief vanaf 01-01-2016 t/m 31-12-2016 Declaratiecode Zorgproduct Omschrijving Tarieven
15B903 010501002 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 1.577,89 15B904 010501003 Lasertherapie bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 333,91
Nadere informatiePatiënteninformatie. Longkanker
Patiënteninformatie Longkanker Inhoudsopgave Pagina Wat is longkanker? 4 Onderzoek en diagnose 4 De meest voorkomende onderzoeken. 5 Behandeling 7 De meest voorkomende behandelmethoden 8 Revalidatie 9
Nadere informatieEerste bezoek aan de mammapoli. polikliniek chirurgie
Eerste bezoek aan de mammapoli polikliniek chirurgie Wie is wie Op de mammapoli wordt u geholpen en onderzocht door verschillende verpleegkundigen en artsen. Hier volgt een overzicht van de verschillende
Nadere informatieDeclaratie Zorg code product Omschrijving Tarief
Declaratie code Zorg product Omschrijving Tarief 15B903 10501002 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 3.060,92 15B904 10501003 Lasertherapie bij
Nadere informatieWelke rol heeft de huisarts in de oncologische ketenzorg?
Welke rol heeft de huisarts in de oncologische ketenzorg? Peter van Bommel, huisarts Lidwine Tick, internist hemato-oncoloog Veldhoven, 22 maart 2012 Stellingen ja/nee Stelling 1 De huisarts zou aanwezig
Nadere informatieHoe wordt de diagnose gesteld? De diagnose wordt gesteld door de patholoog op basis van bij u afgenomen schildklierweefsel.
Schildklierkanker SCHILDKLIERKANKER Bij u is de diagnose schildklierkanker gesteld of een sterk vermoeden hierop. Voordat u verder gaat met lezen is het goed om te weten dat schildklierkanker in de meeste
Nadere informatieEcho prostaat / biopsie
Echo prostaat / biopsie Polikliniek Urologie Beter voor elkaar 2 Inleiding Binnenkort wordt u verwacht voor een echografisch onderzoek van de prostaat. Met behulp van dit inwendige onderzoek kan via de
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Radicale prostatectomie
Radicale prostatectomie RADICALE PROSTATECTOMIE INLEIDING Bij u is onlangs kanker in de prostaat geconstateerd. Uw behandelend specialist heeft met u de chirurgische ingreep besproken, waarbij de gehele
Nadere informatieAfdeling: polikliniek Urologie. Onderwerp: Echo prostaat / biopsie
Afdeling: polikliniek Urologie Onderwerp: Echo prostaat / biopsie Echo prostaat / biopsie Inleiding Binnenkort wordt u verwacht voor een echografisch onderzoek van de prostaat. Met behulp van dit inwendige
Nadere informatieGeldig vanaf januari 2016. Declaratiecode Zorgproduct. Tarief
Declaratiecode Zorgproduct Tarief Geldig vanaf januari 2016 Omschrijving 15B903 010501002 3.060,92 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 15B904 010501003
Nadere informatieSchildwachtklieronderzoek
Chirurgie Schildwachtklieronderzoek www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het onderzoek... 4 Bijwerkingen... 6 De uitslag... 6 Aanvullende behandelingen... 6 Vragen... 7 Contactgegevens... 7 Patiëntenvoorlichting:
Nadere informatieBelangrijkste punten van deze folder:
Longkanker: wat nu? HMC (Haaglanden Medisch Centrum) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken intensief samen binnen het Universitair Kankercentrum Leiden - Den Haag (UKC). De belangrijkste
Nadere informatieBrachytherapie. Jodiumimplantatie voor de behandeling van prostaatkanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit
Brachytherapie Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jodiumimplantatie voor de behandeling van
Nadere informatiebaarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/
https://www.isala.nl/patientenfolders/7210- baarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/ Baarmoederhalskanker (PID): H2 Baarmoederhalskanker en onderzoeken Kanker is een verzamelnaam
Nadere informatieBehandelwijzer Borstkanker
Behandelwijzer Borstkanker - Behandelteam - Algemene informatie borstkanker - Informatie over het behandeltraject Inleiding U heeft zojuist gehoord dat u een afwijking aan de borst heeft en welke behandeling
Nadere informatie3 e Up-to-date in erfelijke kanker. 14 maart 2013. Is het erfelijk? Oncologische themadag
Oncologische themadag Is het erfelijk? Ewout Boesaard student 3 e Up-to-date in erfelijke kanker 14 maart 2013 Aanvang: 13.30 uur Locatie: Auditorium (route 296) UMC St Radboud Nijmegen De tijd staat niet
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker. Urologie
Brachytherapie bij prostaatkanker Urologie Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door de ongecontroleerde groei
Nadere informatieBehandelwijzer. Brachytherapie bij prostaatkanker
Behandelwijzer Brachytherapie bij prostaatkanker Onze website: www.mst.nl/radiotherapie PI-012849 versie 1.0 / 15-05-2017 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Stadium...
Nadere informatieBESTRALING PROSTAATKANKER
BESTRALING PROSTAATKANKER 1064 Inleiding Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het voornemen bestaat om uw prostaatkanker te behandelen met een inwendige of uitwendige
Nadere informatieZorgproductcode Declaratiecode Zorgproduct consumentenomschrijving Totaalprijs
010501002 15B903 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 1.717,64 010501003 15B904 Lasertherapie bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 337,05
Nadere informatieBorstsparende behandeling
Patiënteninformatie Borstsparende behandeling Borstsparende behandeling 899960 Borstsparende behandeling.indd 1 1 12-07-16 14:31 Borstsparende behandeling Martini Borstcentrum, route 1.7 Telefoon: (050)
Nadere informatieBorstzorg Anna. (mammapoli)
Borstzorg Anna (mammapoli) Uw huisarts heeft u doorverwezen naar Borstzorg Anna. In deze folder geven wij u meer informatie over de werkwijze binnen Borstzorg Anna. Klachten of afwijking U heeft een klacht
Nadere informatie010501002 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 15B903 2.147,72
010501002 Ziekenhuisopname met maximaal 5 verpleegdagen bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 15B903 2.147,72 010501003 Lasertherapie bij een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) 15B904 378,92
Nadere informatieEchografie van de prostaat met het afnemen van biopten Informatie voor patiënten over een weefselonderzoek van de prostaat
Echografie van de prostaat met het afnemen van biopten Informatie voor patiënten over een weefselonderzoek van de prostaat U heeft een afspraak bij het Radboudumc te Nijmegen voor prostaatbiopten. Door
Nadere informatieEchografie van de prostaat
Echografie van de prostaat Urologie alle aandacht Inleiding Binnenkort wordt u verwacht voor een echografisch onderzoek van de prostaat. Door middel van dit inwendige (via de anus) onderzoek kan de prostaat
Nadere informatieLokalisatie van de tumor bij borstkanker
Radiologie Lokalisatie van de tumor bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl RAD021 / Lokalisatie van de tumor bij borstkanker / 05-07-2014
Nadere informatieGemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A
Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A 1 -Voorkant -inhoudsopgave - Uitwerking deelvragen: - Wat is borstkanker? - Hoe ontdek je borstkanker? - Als je erachter komt, wat gebeurt er
Nadere informatieVerhoogd PSA. Albert Schweitzer ziekenhuis september 2013 pavo 0932
Verhoogd PSA Albert Schweitzer ziekenhuis september 2013 pavo 0932 Inleiding U bent verwezen naar de uroloog omdat uit onderzoek is gebleken dat u een verhoogd PSA gehalte in uw bloed heeft. Om erachter
Nadere informatiePlenaire opening. Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013
Plenaire opening Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013 Opening door Anke Leibbrandt Iedereen wordt van harte welkom geheten namens de BVN en de programmacommissie erfelijkheid (betrokken
Nadere informatieBorstkanker en Erfelijkheid
Borstkanker en Erfelijkheid Algemeen In Nederland wordt per ar bij ongeveer 10.000 vrouwen borstkanker vastgesteld. Het is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen: in Nederland krijgt 1 op de
Nadere informatie