Niet langer in het duister tasten
|
|
- Emiel van Beek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 "Mede dankzij KWF Kankerbestrijding doen we in Nederland aan beeldvorming met MRI van prostaatkanker op wereldniveau. Dat is iets om trots op te zijn. Ook met de behandeling van prostaatkanker maken we grote vorderingen. Over tien jaar verwacht ik dat het operatief verwijderen van de hele prostaat vervangen is, door MRI-gestuurde minimaal invasieve behandelingen." Oud worden met kanker, met een goede kwaliteit van leven. Het is de toekomst, als we onderzoekers aan het werk zetten met méér geld voor onderzoek. -- prof. dr. Jelle Barentsz, hoogleraard radiologie UMC St Radboud ³Mede dankzij KWF Kankerbestrijding doen we in Nederland aan kankeronderzoek op wereldniveau. Dat is iets om trots op te zijn. Het maakt de beschikbare behandelingen voor ons allemaal steeds beter. Ik verwacht op mijn vakgebied dat over tien jaar het operatief verwijderen van de hele prostaat volledig achterhaald is. De huidige technieken, het voelen met vinger of het aanprikken van de prostaat, zijn pijnlijk en geven ook niet altijd uitsluitsel. Met nieuwe technieken, ontwikkeld mede dankzij KWF Kankerbestrijding, kunnen we de prostaat nu driedimensionaal en op celniveau bekijken. Dat geeft direct duidelijkheid. Mijn droom is dat dit de standaard wordt. En dat we vervolgens niet opereren, maar de tumor wegbranden met bevriezing, laser of ultrageluid. We zijn een eind op weg om die droom te realiseren. Ook voor de screening van prostaatkanker hoop ik dat we volledig overstappen op MRI. Daarmee vind je alleen de kankers die behandeld moeten worden, en vinden geen onnodige biopties meer plaats. Hoe eerder we die overstap kunnen maken, hoe beter.² [fotobijschrift] ³Over tien jaar is de hele prostaat verwijderen achterhaald.² Verbeterde beeldvorming bij prostaatkanker Niet langer in het duister tasten Prostaatkanker is de meest voorkomende kankersoort bij mannen. Toch rust er een groot taboe op. Want screening en onderzoek zijn nog altijd pijnlijke aangelegenheden. De nieuwe MRI-technieken die prof. dr. Jelle Barentsz van het UMC St. Radboud in Nijmegen met zijn groep heeft ontwikkeld, besparen patiënten veel ellende en geven artsen nuttige informatie om tumoren te vinden en in beeld te brengen. Een kickbokser vecht ook niet met een blinddoek op. Tekst Naomi Querido De ring waarin twee kickboksers het tegen elkaar opnemen, bedraagt vier bij vier meter. In deze arena vindt het gevecht plaats. Maar wat als een van de twee gladiatoren een blinddoek draagt? Hij weet dan wel dat zijn tegenstander in de arena staat, maar niet precies wáár. Want dat kan hij niet zien. Zijn vuisten en zijn benen gebruikt hij op goed geluk, terwijl hij zelf de ene na de andere klap en trap moet incasseren. Een oneerlijke strijd? Inderdaad, beaamt hoogleraar Radiologie Jelle Barentsz. Maar precies die situatie doet zich voor bij prostaatkanker. Het is lastig om een tumor in de prostaat op te sporen en de exacte locatie te bepalen. Dat maakt behandeling met radiotherapie of operatie ook moeilijk. Je ziet niet waar je tegenstander zich ophoudt. Dat leidt ertoe dat nu vaak de hele prostaat wordt weggehaald met alle nare bijwerkingen van dien. Met de nieuwe MRI-technieken
2 kunnen we prostaatkanker niet alleen eerder opsporen, maar ook precies aanwijzen waar de tumor zich bevindt. Dat maakt de kans op succesvol behandelen veel groter. Kickboksen zonder blinddoek Elk jaar krijgen ongeveer mannen in Nederland de diagnose prostaatkanker te horen. En dat aantal neemt in onze vergrijzende samenleving nog alleen maar toe in de komende jaren. Ruim zeventig procent van de patiënten is namelijk 65 jaar of ouder. Bovendien wordt prostaatkanker steeds vaker op jongere leeftijd (40 tot 45) geconstateerd. Professor Barentsz: Tot nu toe wordt een verdenking op prostaatkanker opgespoord met een PSAbepaling: de waarde van het Prostaat Specifiek Antigeen in het bloed. Geeft die waarde een afwijkende uitkomst, dan kan dat op kanker wijzen. Maar het kan ook op een ontsteking duiden. Om meer zekerheid te krijgen, is dan een rectaal onderzoek of een biopsie nodig. Pijnlijke onderzoeken die bovendien niet nauwkeurig en betrouwbaar zijn. De uroloog moet het maar net voelen dat er iets zit of bij een biopt de juiste plek aanprikken. En op een echografie is de prostaat wel te zien, maar de tumor is slecht zichtbaar. Alsof je door de blinddoek probeert te kijken. Je ziet wel iets, maar je hebt een zeer beperkt zicht. Het doel van Barentsz werd dan ook om de blinddoek van de kickbokser weg te nemen. En letterlijk zicht te creëren op wat zich in de ring ofte wel in de prostaat afspeelt. Barentsz: Naast het anatomisch beeld kan de MRI functionele informatie toevoegen. De nieuwe MRI-techniek brengt de prostaat driedimensionaal en tot op molecuulniveau in beeld. We kunnen daardoor zien óf er iets mis is en wat het karakter van de afwijking is. Benzine voor spermacellen Een van die beelden laat de diffusie zien, de beweeglijkheid van de moleculen in de prostaat. Barentsz: We zien hoe de moleculen bewegen. Daardoor zijn biologische processen als bijvoorbeeld celdichtheid in de prostaat nauwkeurig te volgen. Dit geeft ons aanwijzingen van wat er aan de hand is. Is er bijvoorbeeld een beperkte beweging, dan duidt dat op een afwijking. Het tweede beeld is de spectroscopie. Daarmee zien we de verhouding tussen de stofjes choline en citraat, legt de professor uit. Citraat fungeert als benzine voor spermacellen en choline zit in sterk delende cellen. Als het citraat ontbreekt, er veel delende cellen zijn en er een hoge concentratie choline in de prostaat aanwezig is, zijn dat aanwijzingen voor kanker. Kankercellen maken vaten lek om er voedingsstoffen uit te onttrekken. Ze trekken bloed aan om harder te kunnen groeien. Om dat vermoeden te bevestigen, spuiten we een contrastvloeistof in. Door het kleurtje zien we op het derde beeld wat er gebeurt. Want zijn de bloedvaten lek, dan trekken de kankercellen het middel onmiddellijk naar zich toe. Inschatten en aanvallen De radioloog kan door de drie beelden te combineren tot een conclusie komen of er wel of geen sprake is van kanker. Barentsz: De MRI zorgt voor relevante en onderbouwde informatie en werkt erg precies. Een agressieve tumor wordt bijna niet meer gemist. Ook bij het behandelen van kanker bewijst de MRI-techniek grote diensten. Is er sprake van een tumor, dan kunnen we die precies in beeld brengen. En als je weet waar die zit, kun je de aanvaller selectief en nauwkeurig te lijf gaan, terwijl je zoveel mogelijk gezond weefsel spaart. Dat scheelt veel ongemak en allerlei bijwerkingen als impotentie en incontinentie. Een tweede voordeel van het wegnemen van de blinddoek bij de kickbokser is dat hij zijn tegenstander de tumor beter kan inschatten en dus gerichter kan aanvallen. Professor Barentsz: Dankzij een nanotechnologie kunnen we vaststellen of de kanker is uitgezaaid naar kleine lymfeklieren. Nu is daar nog een aparte operatie voor nodig. Maar als de MRI niets laat zien wat in 60 procent van de gevallen zo is, dan is zo n operatie natuurlijk niet zinnig. Anderzijds sporen wij hiermee ook uitzaaiingen in klieren op die tijdens een operatie niet zijn gevonden. En door de grote nauwkeurigheid van de MR-beelden zijn die metastasen te behandelen met bestraling en hoeven mannen niet meer aan de zware hormoonkuren die ook veel nadelige effecten hebben, zoals overgangsklachten en minder kracht en energie. Patiënten hoeven dus minder vaak onaangename en soms overbodige onderzoeken te ondergaan, terwijl tumoren gerichter en nauwkeuriger aangepakt kunnen worden. Bovendien brengt het opsporen en behandelen van prostaatkanker uiteindelijk minder kosten met zich mee. Niet voor niets ontvingen professoren Barentsz en Heerschap in 2007 een Koningin Wilhelmina Onderzoeksprogrammasubsidie ter waarde van twee miljoen euro voor het toepassen van deze nieuwe MRI-techniek. Jelle Barentsz:
3 Ons doel voor de komende jaren is om de techniek bekend te maken en te verspreiden. Onze uiteindelijke ambitie? Dat patiënten standaard een MRI-scan krijgen als de PSA een te hoge waarde geeft. Juist die onzekerheid is zo slopend. Niet alleen geeft MRI de patiënt zekerheid, maar dankzij de vroegtijdige opsporing is er ook een hogere kans op genezing. Net als met een goed voorbereide kickbokser: die heeft ook meer kans zijn tegenstander knock-out te slaan!
4 Eén op de zes mannen krijgt prostaatkanker. Een tumor op die plek is moeilijk vindbaar en dat maakt de behandeling vaak ingrijpend. Tegen is zichtbare vijand is het makkelijker vechten, meent professor Jelle Barentsz. Zijn missie: betere opsporingsmethoden invoeren die leiden tot minder pijn, minder onzekerheid en minder operaties. Voordat de diagnose prostaatkanker is te stellen, hebben veel mannen er al een hele lijdensweg op zitten. Het begint met de onzekerheid van een verhoogd PSA, het Prostaat Specifiek Antigeen. Dit eiwit is normaal in geringe mate in het bloed aanwezig. Stijgt het, dan kán dat een aanwijzing zijn voor een tumor in de prostaat. Maar het kan ook een ontsteking zijn, en soms is er helemaal geen aanwijsbare reden. Die onzekerheid kan knagen en vormt een zware emotionele last. Een nader onderzoek is weinig aanlokkelijk, want de huidige technieken zijn pijnlijk en onnauwkeurig: de uroloog kan met de vinger voelen of de prostaat laten aanprikken. Dat gebeurt met twaalf naalden en vaak blijft het niet bij die ene serie pijnlijke prikken. Vindt de arts niets en blijft het PSA toch stijgen, dan moet de patiënt in kwestie een halfjaar later de procedure opnieuw ondergaan. Deze opsporingsmethoden leiden ertoe dat tumoren in de prostaat vaak pas laat worden ontdekt. Daardoor raken veel mannen dus onnodig ziek. En wordt er een tumor gevonden, dan is het niet mogelijk om nauwkeurig te bepalen waar die zich bevindt in de prostaat. Dat betekent dat de behandeling met radiotherapie of chirurgie vaak ingrijpend is. De enige manier om zeker te zijn, is namelijk door de hele prostaat weg te halen. Elke man kan zich voorstellen wat voor invloed dat heeft en wat voor fysieke en psychische gevolgen zo n ingreep met zich meebrengt. Gelukkig heeft de wetenschap op dit gebied niet stilgestaan. Met de nieuwste MRI-technieken kunnen we eerder, doelmatiger en doeltreffender afwijkingen opsporen. De techniek brengt de prostaat driedimensionaal en tot op moleculair niveau in beeld. Met de informatie uit die beelden kan de radioloog vlot bepalen of er iets mis is en wat het karakter van de afwijking is. Zelfs heel kleine afwijkingen van een paar millimeter zijn op het beeld al te zien, omdat ze een andere kleur hebben dan gezond weefsel. In de eerste plaats geeft MRI dus duidelijkheid. Zien is weten, of de uitslag nu positief of negatief is. In het ene geval weet je wie je vijand is, waar hij zich bevindt en kun je hem heel nauwkeurig aanvallen op de juiste plek. Is er sprake van kanker, dan kan de radioloog de tumor precies in beeld brengen. De chirurg of radiotherapeut kan daardoor veel nauwkeuriger werken en bijvoorbeeld gezond weefsel sparen. Is er niets te zien, dan weet je ook zeker dat er niets is. Dat geeft de patiënt een enorme rust, er valt vaak letterlijke en zware last van zijn schouders. Meten met MRI is ook een patiëntvriendelijke techniek; er zijn slechts twee naalden nodig om de prostaat van binnenuit te verkennen, in tegenstelling tot de twaalf die worden gebruikt voor het aanprikken. Behalve het exact opsporen van de tumor, kunnen we met de nieuwe MRI-technieken ook eventuele uitzaaiingen in de zaadblaasjes of de kleine lymfeklieren haarscherp in beeld brengen. Nu moeten mannen met prostaatkanker daar nog een aparte operatie voor ondergaan, waarbij het weer niet zeker is dat de chirurg álles vindt. Het gaat soms om zulke kleine afwijkingen dat je die gemakkelijk over het hoofd ziet. Dankzij investeringen in nanotechnologie kunnen we dat nu voorkomen. Bovendien maken we gebruik van Computer Assisted Detection. De computer kijkt mee, zodat ook minutieuze afwijkingen niet worden gemist. Ook hier geldt: zien is weten. De patiënt heeft na de scan echte zekerheid, want het menselijk oog kan nu eenmaal wel eens iets over het hoofd zien. Is er aanvullende behandeling nodig, dan kan bijvoorbeeld worden volstaan met lokale radiotherapie, omdat de boosdoeners in beeld zijn. Dat geeft een verbetering in de kwaliteit van leven. Nu krijgen patiënten zware hormoonkuren voorgeschreven met bijwerkingen als vergeetachtigheid en verlies van kracht en energie. Dat kan straks verleden tijd zijn. Eerder, doelmatiger en doeltreffender, dat is wat MRI de patiënt biedt. Zeker in combinatie met andere technieken als echo en beeldgeleide radiotherapie vormt het een krachtig middel om veel leed te besparen en levens te redden. Wetenschap bestaat uit drie fases: innovatie, validatie en implementatie. Dankzij de onderzoekssubsidies van onder meer het KWF hebben we de eerste twee al in de praktijk kunnen brengen. De vooruitgang is er, en onze onderzoeksgroep heeft aangetoond dat de MRI een echte stap vooruit is voor zowel de patiënt als de gezondheidszorg. Want behalve een
5 patiëntvriendelijker methode en een opstap voor eerdere en betere behandelingen, die nauwer, zijn toegespitst op behoud en gezondheid, bespaart de MRI ook kosten. Alleen al omdat er eerder en minder ingrijpend behandeld hoeft te worden, daarnaast omdat veel operaties, biopsies en hormoonkuren overbodig worden. De volgende stap is nu de implementatie, het breed toegankelijk maken van de MRI voor een veel grotere groep mannen met prostaatklachten. Dat is nog moeilijk. Op dit moment komen patiënten uit Nederland, en zelfs uit de hele wereld, naar het UMC St. Radboud in Nijmegen, waar de afdeling radiologie de eerste en vooralsnog enige is waar deze nieuwe MRI-techniek volop wordt gebruikt. Onze barrières zijn de beperkte beschikbaarheid van de apparatuur en het gebrek aan expertise bij radiologen om met deze nieuwe techniek te werken. Het is mijn ambitie om binnen afzienbare tijd een apart behandelcentrum te openen in Nijmegen. Daar kunnen we dan ook mensen trainen en opleiden, zodat we op termijn meer centra kunnen openen. Dare to dream, is mijn motto. Het is mijn droom om binnen nu en enkele jaren ervoor te zorgen dat de MRI-techniek de standaard wordt in het behandelprotocol. Heeft een man een verhoogd PSA, dan moet een MRI-screening krijgen die snel binnen anderhalve dag duidelijkheid heeft en waarvoor een multidisciplinair team direct een behandelplan kan opstellen. Voor al die nieuwe patiënten met prostaatkanker die er per jaar in Nederland bijkomen, en voor de mannen die geen prostaattumor hebben maar wel in de angst daarover zitten. Minder onzekerheid, het eerder zichtbaar maken van de vijand en vroegere hulp om met minder ellende de vijand uit te schakelen. Dat is geen droom, dat wordt werkelijkheid. Yes, we scan!
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieopsporing In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker lokalisatie typering behandeling Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend
Afdeling Radiologie In één keer duidelijkheid bij prostaatkanker Nieuwe MRI-technieken: snel, nauwkeurig en minder belastend opsporing lokalisatie typering behandeling Prostate MR Center of excellence
Nadere informatieScreening op prostaatkanker
Screening op prostaatkanker Informatie voor mannen die een PSA-test overwegen of aanvragen. Wat we weten en wat we niet weten: zaken om over na te denken alvorens te besluiten een PSA-test te laten uitvoeren.
Nadere informatiePCA3. www.urologischcentrum.be
PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker. onderdeel ZIEKTEBEELD. PROSTAATKANKER Ziektebeeld
Patiënteninformatiedossier (PID) Prostaatkanker onderdeel ZIEKTEBEELD PROSTAATKANKER 2 Inhoud Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Hoe werkt de prostaat?... 5 Wat is kanker?... 7 Onderzoeken... 7 Bloedonderzoek...
Nadere informatieMet prostaat vmri Meer Mans
Met prostaat vmri Meer Mans i 4M Deelnemersinformatie Waarde van multiparametrische MRl en MRI-geleide prostaatbiopten voor de detectie van significant prostaatkanker bij mannen met een verhoogd PSA Value
Nadere informatieInschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker
Inschatting van het risico op uitzaaiingen van prostaatkanker 2 Uw uroloog heeft met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken helaas bevestigen dat u prostaatkanker heeft. Ook is besproken of er
Nadere informatieAfwachten bij prostaatkanker
Afwachten bij prostaatkanker Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is ook gesproken over de verschillende manieren waarop we prostaatkanker kunnen behandelen.
Nadere informatieKanker. Inleiding. 1. Wat is kanker eigenlijk? 2. Verschillende soorten kanker
Kanker Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over kanker patiënten. Ik hou mijn spreekbeurt hier over omdat er veel kinderen zijn die niet precies weten wat kanker nou eigenlijk is en omdat kanker heel veel
Nadere informatieOBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012
OBA rapportage Nummer 1 - Oktober 2012 1 Inleiding: Een paar maanden na de oprichting van de De Prostaatkliniek (DPK) in 2009 kreeg oud wereldkampioen schaatsen Harm Kuipers een agressieve vorm van prostaatkanker.
Nadere informatieHet opsporen van prostaatkanker
Het opsporen van prostaatkanker Welke informatie moet men de patiënt verschaffen alvorens een PSA-bepaling of een rectaal toucher uit te voeren? Prostaatkanker : natuurlijke evolutie kanker. Enkel een
Nadere informatieOnderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega,
Onderwerp: Wetenschappelijk onderzoek 4M " Met prostaat MRI Meer Mans " Geachte coiiega, Door middel van deze brief willen wij u graag informeren over het onderzoek 4M "Met prostaat MRI Meer Mans", gesubsidieerd
Nadere informatieMoeilijke medische beslissingen. Plus Magazine, november 2009
Moeilijke medische beslissingen Plus Magazine, november 2009 Opereren of bestralen? Langer leven, maar zonder borsten of impotent? De arts wikt, maar de patiënt beslist. Met steeds vaker een zogeheten
Nadere informatieDe unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker
De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker Deze folder is bedoeld voor onze patiënten en de mensen in hun omgeving. Wij willen u graag informeren over onze succesvolle behandelingsmethode
Nadere informatieAfwachten bij prostaatkanker Active surveillance
Afwachten bij prostaatkanker Active surveillance Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De arts heeft met u besproken dat u prostaatkanker heeft. In dat gesprek is
Nadere informatiePatiënteninformatie. Longkanker
Patiënteninformatie Longkanker Inhoudsopgave Pagina Wat is longkanker? 4 Onderzoek en diagnose 4 De meest voorkomende onderzoeken. 5 Behandeling 7 De meest voorkomende behandelmethoden 8 Revalidatie 9
Nadere informatieBESTRALING PROSTAATKANKER
BESTRALING PROSTAATKANKER 1064 Inleiding Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het voornemen bestaat om uw prostaatkanker te behandelen met een inwendige of uitwendige
Nadere informatieProstaatkanker: algemene info
Prostaatkanker: algemene info Vernemen van de diagnose Op het moment dat u deze informatie in handen krijgt heeft je arts je de vermoedelijke diagnose van kanker of een kwaadaardig proces in de prostaat
Nadere informatieDe schildwachtklierprocedure
Afdeling: Onderwerp: Chirurgie De schildwachtklierprocedure 1 De schildwachtklierprocedure Inleiding In uw borst is een kwaadaardige tumor ontdekt. Om die reden wordt u binnenkort geopereerd. Bij een operatie
Nadere informatieKwaadaardige prostaatgezwellen
Kwaadaardige prostaatgezwellen 1 Wanneer aan denken? Vanaf 50 jaar Vanaf 40 jaar als er familie is met prostaatkanker 2 Wat moet ik doen? Ga jaarlijks op raadpleging wij uw huisarts. Deze zal een prostaatonderzoek
Nadere informatieUrologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht
Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieDe unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker
De unieke Maastro-behandeling van niet uitgezaaide longkanker Deze folder is bedoeld voor onze patiënten en de mensen in hun omgeving. Wij willen u graag informeren over onze succesvolle behandelingsmethode
Nadere informatieDuctaal Carcinoma In Situ (DCIS)
Bij u is een voorstadium van borstkanker geconstateerd. Deze afwijking wordt Ductaal Carcinoma In Situ (afgekort DCIS) genoemd. Uw arts of verpleegkundig specialist heeft uitgelegd wat DCIS inhoudt en
Nadere informatieBasisbegrippen Oncologie
Basisbegrippen Oncologie Tumor afmeting Diagnose periode Behandel periode Preventie/interventie periode Invasie interventie Tijd Detectie drempel Van normale naar kankercel Normale cel Van celkern naar
Nadere informatieProstaatkanker - afwachtend beleid
Patiënteninformatie Prostaatkanker - afwachtend beleid rkz.nl Inleiding Bij oudere Nederlandse mannen is prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker. Echter niet elke man bij wie prostaatkanker
Nadere informatieNacontrole bij borstkanker
Chirurgie Nacontrole bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl CHI022 / Nacontrole bij borstkanker / 15-07-2014 2 Nacontrole bij borstkanker
Nadere informatiePROSTAATKANKER.... Hoe nu verder? Alvast wat eerste antwoorden op uw talrijke vragen
PROSTAATKANKER... Hoe nu verder? Alvast wat eerste antwoorden op uw talrijke vragen PROSTAATKANKER Hoe nu verder? Een korte uitleg voor mannen die te horen hebben gekregen dat ze mogelijk prostaatkanker
Nadere informatieBeentumoren (=bottumoren)
Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct
Nadere informatieRisicofactoren Niet erfelijke factoren: Erfelijke factoren:
Zoals bij alle soorten kanker, is er bij borstkanker sprake van cellen met een ontregelde celdeling. Door deze ontregeling kunnen cellen zich ongeremd vermenigvuldigen en uitgroeien tot een tumor. Deze
Nadere informatieBorstsparende operatie bij borstkanker
Chirurgie Borstsparende operatie bij borstkanker www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe ontstaat kanker?... 3 Voorbereiding op de operatie... 4 De opname... 4 De operatie... 4 Na de operatie... 5 Mogelijke
Nadere informatieDERMATOLOGIE/CHIRURGIE
Zorgpad: Melanoom Algemene informatie U bent door uw huisarts verwezen naar de dermatoloog op verdenking van huidkanker (melanoom). Indien u al onder behandeling bent bij de chirurg, komt u bij de chirurg
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel BORSTKANKER
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel BORSTKANKER Inhoud Wat is borstkanker?... 3 Vormen van kanker... 4 DCIS... 4 Ductaal carcinoom... 4 Lobulair carcinoom... 4 Erfelijke en familiare belasting...
Nadere informatieBorstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg
Borstcentrum Bernhoven Yvonne Paquay Chirurg Klachten van de borst? Verwijzing naar het borstcentrum voor analyse en zonodig behandeling 2 3 4 Verwijsredenen: > Knobbeltje voelbaar > BOBZ (de bus) > Controle
Nadere informatieProstaatkanker Hoe ontdek je het en dan?
Prostaatkanker Hoe ontdek je het en dan? Eerste druk, 2014 2014 Henri Pieter www.henripieter.nl Schilderij cover: Irma Boogh-van der Burg isbn: 9789048433735 nur: 860 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer
Nadere informatieKnobbeltje in de borst
Knobbeltje in de borst Deze brochure informeert u over de gang van zaken bij een afwijking (knobbeltje) in de borst. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven.
Nadere informatiebehandelingen-bij-borstkanker/
https://www.isala.nl/patientenfolders/6682-borstkanker-pid-h3- behandelingen-bij-borstkanker/ Borstkanker (PID): H3 Behandelingen bij borstkanker Als borstkanker is vastgesteld, bespreekt een team van
Nadere informatieFiguur 1: illustratie slokdarm
Slokdarmkanker U bent naar VU medisch centrum (VUmc) verwezen voor een operatie omdat er slokdarmkanker is geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over slokdarmkanker, de oorzaken en risicofactoren
Nadere informatie> Robot-gestuurde precisiechirurgie in de behandeling van prostaatkanker
www.azstlucas.be > Robot-gestuurde precisiechirurgie in de behandeling van prostaatkanker Dienst urologie, andrologie en steenkliniek 2007-A5 brochure.1 1 23/08/2007 14:55:43 Robot-gestuurde precisiechirurgie
Nadere informatiePROSTAATKANKER. Welke behandeling past het best bij u?
PROSTAATKANKER Welke behandeling past het best bij u? Inhoud Waarom dit boekje?... 2 1. Wat is lokaal beperkte prostaatkanker?... 3 2. Welke behandelopties zijn er?... 4-8 3. Bijwerkingen en risico s...
Nadere informatieMOGELIJKE BEHANDELINGEN
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel MOGELIJKE BEHANDELINGEN PROSTAATKANKER 2 Inhoud Behandelingen bij prostaatkanker... 4 Curatieve behandelingen... 4 Active surveillance... 4 Operatie...
Nadere informatieInleiding Wat is een melanoom? Hoe vaak komt het voor? Hoe ontstaat een melanoom?
MELANOOM 1179 Inleiding De dermatoloog heeft bij u een melanoom geconstateerd. Deze folder geeft u informatie over een melanoom en de behandelmogelijkheden. Daarnaast krijgt u meer informatie over zelfonderzoek
Nadere informatieOperatie bij borstkanker. Behandeling. Borstsparende operatie
Operatie bij borstkanker Er is bij u borstkanker vastgesteld. De diagnose borstkanker brengt veel emoties en onzekerheden met zich mee. Deze informatie is bedoeld als algemene voorlichting. Mogelijk hebt
Nadere informatie3.3 Borstkanker bij de man
3.3 Borstkanker bij de man Bij u is zojuist de diagnose borstkanker vastgesteld. Alle patiënten die voor borstkanker worden behandeld in het Catharina-ziekenhuis ontvangen een Persoonlijke Informatie Map.
Nadere informatieDit is prostaatkanker
Dit is prostaatkanker blaas prostaat De prostaat ligt onder de blaas. Hij is zo groot als een walnoot. De prostaat doet vocht bij de zaad-cellen. Zo krijg je sperma. Bij kanker veranderen de cellen in
Nadere informatieAfdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ)
Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ) Inleiding Na een aantal onderzoeken blijkt dat u een voorstadium van borstkanker heeft. Het medische woord hiervoor is carcinoma
Nadere informatieSchildwachtklieronderzoek
Chirurgie Schildwachtklieronderzoek www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het onderzoek... 4 Bijwerkingen... 6 De uitslag... 6 Aanvullende behandelingen... 6 Vragen... 7 Contactgegevens... 7 Patiëntenvoorlichting:
Nadere informatieSt. Anna Borstzorg (mammapoli)
St. Anna Borstzorg (mammapoli) Uw huisarts heeft u doorverwezen naar St. Anna Borstzorg (mammapoli), van het St. Anna Ziekenhuis. In deze folder geven wij u meer informatie over de werkwijze binnen St.
Nadere informatiePSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog
PSA-screening To do or not to do? Dr. Ludo Vanden Bussche uroloog CIJFERS VLAANDEREN 2010 - MANNEN AANTAL STERFTE OVERLEVING 5 JAAR STERFTE > 80 JAAR PROSTAAT 5651 916 93% 54% LONG 3348 2937 14% 25,6%
Nadere informatieBRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker
BRACHYTHERAPIE Jodiumimplantatie bij de behandeling van prostaatkanker INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INHOUD Inleiding...4 Prostaatkanker...5 De prostaat...5 Doel van de behandeling...6 Het vaststellen
Nadere informatieYes, we scan. Jaardocument 2011 intermezzo 1
intermezzo 1 Yes, we scan Op 16 maart opent premier Mark Rutte het Prostate MR Center of Excellence. In dit centrum wordt met de nieuwste MRI-apparatuur prostaatkanker opgespoord. Het centrum combineert
Nadere informatieBestraling prostaatkanker
Bestraling prostaatkanker Informatie voor patiënten Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het vooronderzoek heeft gelukkig geen afwijkingen getoond die op uitzaaiingen
Nadere informatieTranslating science into better healthcare. Nieuwe bloedvaten beter in beeld
Translating science into better healthcare Nieuwe bloedvaten beter in beeld In deze folder leest u de resultaten van een groot onderzoek naar bloedvaten. Onderzoekers, bedrijven en de Hartstichting ontwikkelden
Nadere informatieSpreekbeurt Nederlands Kanker
Spreekbeurt Nederlands Kanker Spreekbeurt door een scholier 1834 woorden 12 januari 2011 7 12 keer beoordeeld Vak Nederlands 1. Wat is kanker eigenlijk? Kanker komt heel veel bij ouderen voor, het is zelfs
Nadere informatieEchografie van de prostaat en prostaatbiopsie
Echografie van de prostaat en prostaatbiopsie Inleiding In overleg met uw uroloog heeft u een echografie van de prostaat of een prostaatbiopsie afgesproken. Deze folder geeft u informatie hierover. De
Nadere informatieMijn pathologieverslag begrijpen
Mijn pathologieverslag begrijpen Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over uw pathologieverslag. We geven u vooral de belangrijkste en juiste informatie mee over de resultaten
Nadere informatieAutomatische detectie van prostaatkanker in multi-parametrische MRI
Automatische detectie van prostaatkanker in multi-parametrische MRI Geert Litjens Promotoren: Prof. dr. ir. N. Karssemeijer Manuscriptcommissie: Prof. dr. J.A. Witjes Prof. dr. J.O. Barentsz Prof. dr.
Nadere informatieBorstkanker. Celdeling
Borstkanker In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 12.000 vrouwen borstkanker (mammacarcinoom) ontdekt. Daarnaast wordt bij ongeveer 1.300 vrouwen in Nederland een voorstadium van borstkanker (ductaal
Nadere informatieNieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA
Nieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA Nieuwe Techniek Robot Radicale Prostatectomie in het UZA Een nieuwe techniek voor de chirurgische behandeling van prostaatkanker laat toe dat 70
Nadere informatieSlagaderverkalking in de hals: onschuldig of gevaarlijk?
Translating science into better healthcare Slagaderverkalking in de hals: onschuldig of gevaarlijk? In deze folder leest u de resultaten van een groot onderzoek naar slagaderverkalking in de bloedvaten
Nadere informatieStereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom
Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom In deze folder leest u meer over stereotactische bestraling (radiotherapie) bij de behandeling van uitzaaiingen in de wervelkolom (wervelmetastasen).
Nadere informatieBorstkanker indicatoren - Resultaten voor
Borstkanker indicatoren - Resultaten voor 2009-2011 AZ Sint-Jozef Malle maakt samen met AZ Klina Brasschaat deel uit van de Borstkliniek Voorkempen. Recent werden vanuit het Vlaams Indicatoren Project
Nadere informatieHoe wordt de diagnose gesteld? De diagnose wordt gesteld door de patholoog op basis van bij u afgenomen schildklierweefsel.
Schildklierkanker SCHILDKLIERKANKER Bij u is de diagnose schildklierkanker gesteld of een sterk vermoeden hierop. Voordat u verder gaat met lezen is het goed om te weten dat schildklierkanker in de meeste
Nadere informatieChirurgie / mammacare
Afdeling: Onderwerp: Chirurgie / mammacare Algemeen U heeft van de chirurg en/ of nurse practitioner een schokkend bericht gekregen: u heeft borstkanker. Er komt veel op u af en er zullen ongetwijfeld
Nadere informatieDe keuze maken. Beslissingshulp voor mannen met vragen over vroegtijdige opsporing van prostaatkanker
De keuze maken Beslissingshulp voor mannen met vragen over vroegtijdige opsporing van prostaatkanker Annelies Engelen dr. Joke Vanderhaegen prof. dr. Chantal Van Audenhove Voor wie? Deze beslissingshulp
Nadere informatieProstaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden. Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019
Prostaatkanker Wat zijn de behandelmogelijkheden - Joost de Baaij, verpleegkundig specialist Marikenhuis 3 juni 2019 De prostaat Diagnose prostaatkanker PSA-dilemma Reduceert mortaliteit en kans op metastasen
Nadere informatieUrologie. Prostaatpunctie
Urologie Prostaatpunctie Inhoudstafel 1. Inleiding 2. Voorbereiding 3. Ingreep 4. Complicaties 5. Controle 6. Wat te doen in geval van ziekte of verhindering 7. Slotbemerking Voorwoord Beste, Binnenkort
Nadere informatieBehandeling borstkanker
Behandeling borstkanker 1. Heelkunde (chirurgie) (operatie): - Borstsparend: betekent wegname van het gezwel met veiligheidsmarge van gezond weefsel rondom en wegname van de schildwachtklier (poortwachterklier
Nadere informatieBrachytherapie bij prostaatkanker. Urologie
Brachytherapie bij prostaatkanker Urologie Inleiding Prostaatkanker is, net als andere vormen van kanker, een ziekte van de lichaamscellen. Kanker wordt gekarakteriseerd door de ongecontroleerde groei
Nadere informatiePROSTAATKANKER PROSTAATKANKER WELKE BEHANDELING PAST HET BEST BIJ U?
WELKE BEHANDELING PAST HET BEST BIJ U? INHOUDSOPGAVE WAAROM DIT BOEKJE? Waarom dit boekje? 2 1. Wat is lokaal beperkte prostaatkanker? 4 2. Welke behandelopties zijn er? 5 3. Bijwerkingen en risico s 10
Nadere informatieRadiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker
Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie, voorafgaand aan een operatie van
Nadere informatieBehandeling van DCIS. Ductaal carcinoma in situ (DCIS) gemini-ziekenhuis.nl
Behandeling van DCIS Ductaal carcinoma in situ (DCIS) gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Wat is DCIS 3 Borstsparende behandeling 4 Ablatio: verwijdering van de gehele borstklier en borst 5 Preventieve
Nadere informatieElk goed idee kan uitgroeien tot een succesvolle behandeling tegen kanker
Elk goed idee kan uitgroeien tot een succesvolle behandeling tegen kanker Eerst een technische vraag. Wat is een glioblastoom? Een glioblastoom is een hersentumor. Hoe ernstig is het als dit bij je wordt
Nadere informatieBehandelwijzer. Brachytherapie bij prostaatkanker
Behandelwijzer Brachytherapie bij prostaatkanker Onze website: www.mst.nl/radiotherapie PI-012849 versie 1.0 / 15-05-2017 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Prostaatkanker... 4 De prostaat... 4 Stadium...
Nadere informatie7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren)
Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december 2002 7,3 166 keer beoordeeld Vak Biologie Botkanker (oftewel: beentumoren) Inleiding Een kwaadaardige (of maligne) primaire beentumor (=botkanker) is
Nadere informatieINLEIDING kwaliteitsindicatoren.
INLEIDING Om objectief zicht te krijgen op de resultaten en de geleverde kwaliteit van onze patiëntenzorg, heeft het Borstcentrum Zuiderkempen (ziekenhuizen Geel-Mol) in 2013 besloten in het Vlaamse indicatorenproject
Nadere informatieProstaatkanker U kreeg van uw uroloog de diagnose van prostaatkanker. De informatie die de arts u mondeling gegeven heeft, wordt in deze brochure herhaald en aangevuld. U vindt hier meer informatie over
Nadere informatiePatiënteninformatie. Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel
Patiënteninformatie Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel Okselklierdissectie (OKD) Informatie over verwijdering van lymfeklieren in de oksel Naast het systeem
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker 2 Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u in
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting 161 CHAPTER 10 Deze samenvatting beoogt het geven van een beknopt overzicht van de inhoud van dit proefschrift in een voor niet-medici begrijpelijk Nederlands. Het blijkt
Nadere informatiePolikliniek familiaire tumoren. voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker
Polikliniek familiaire tumoren voor patiënten met familiaire belasting voor borst- en / of eierstokkanker Inleiding U bent doorverwezen naar de polikliniek familiaire tumoren van het UMC Utrecht, Cancer
Nadere informatieBehandeling van een melanoom. Huidziekten
Behandeling van een melanoom Huidziekten Het melanoom Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Deze vorm van kanker ontstaat uit de pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de
Nadere informatieVerwijderen van de prostaat bij prostaatkanker
Verwijderen van de prostaat bij prostaatkanker Hoofddorp U heeft een kwaadaardige prostaattumor (prostaatkanker) zonder uitzaaiingen. Uw uroloog heeft de verschillende behandelingen met u besproken. Met
Nadere informatieProefpersoneninformatie. Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden
Proefpersoneninformatie Bestralings-geinduceerde hartschade meten d.m.v. het bepalen van bloedwaarden Geachte mevrouw, meneer, In aansluiting op het gesprek met uw behandelend arts, ontvangt u hierbij
Nadere informatieBeter op alles voorbereid. Diagnose en behandeling van prostaatkanker
BEWUSTCHECKLIST Beter op alles voorbereid Diagnose en behandeling van prostaatkanker Nadat U te horen heeft gekregen dat U prostaatkanker hebt, moeten er keuzes gemaakt worden over hoe het verder moet
Nadere informatiePlenaire opening. Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013
Plenaire opening Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013 Opening door Anke Leibbrandt Iedereen wordt van harte welkom geheten namens de BVN en de programmacommissie erfelijkheid (betrokken
Nadere informatieVlaams Indicatoren Project VIP²
Vlaams Indicatoren Project VIP² Het initiatief voor het Vlaams Indicatoren Project VIP² gaat uit van de Vlaamse overheid, de Vlaamse vereniging van hoofdartsen en de ziekenhuiskoepels Zorgnet en Icuro.
Nadere informatieSamenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra
Medische Publieksacademie UMCG Thema: Dikkedarmkanker Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra (moleculair geneticus). Dikkedarmkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieSamen komen we verder. Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA
Samen komen we verder Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA Uw bijdrage zorgt voor vooruitgang Juan Garcia, onderzoeker bij VUmc CCA: Ik studeerde geneeskunde omdat ik mensen wilde
Nadere informatieBorstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven
Borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen
Nadere informatiePlastische Chirurgie. Patiënteninformatie. Plaveiselcelcarcinoom. Slingeland Ziekenhuis
Plastische Chirurgie Plaveiselcelcarcinoom i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen In deze folder leest u wat een plaveiselcelcarcinoom inhoudt en welke behandelingen er bij Plastische Chirurgie
Nadere informatieVoorstadium van borstkanker
Voorstadium van borstkanker Ductaal Carcinoma In Situ (DCIS) 1. Inleiding Bij u is een voorstadium van borstkanker geconstateerd. Deze afwijking wordt Ductaal Carcinoma In Situ (afgekort DCIS) genoemd.
Nadere informatieBehandelingen bij prostaatkanker
Behandelingen bij prostaatkanker Deze folder geeft u informatie over mogelijke behandelingen bij prostaatkanker in het Antoni van Leeuwenhoek. Deze informatie dient als ondersteuning en aanvulling op de
Nadere informatieBorstkanker en Erfelijkheid
Borstkanker en Erfelijkheid Algemeen In Nederland wordt per ar bij ongeveer 10.000 vrouwen borstkanker vastgesteld. Het is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen: in Nederland krijgt 1 op de
Nadere informatieWat is een borstkliniek?
Wat is een borstkliniek? Een borstkliniek bestaat uit een multidisciplinair team van gespecialiseerde artsen, borst verpleegkundigen, borst psychologen, sociale assistenten die zich bezighouden met de
Nadere informatiePatiënteninformatie. Vulvakanker
Vulvakanker Patiënteninformatie Vulvakanker Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Wat is kanker van de vulva 1.2 Bij wie komt kanker van de vulva voor 2 Hoe ontstaat kanker van de vulva 3 Uitzaaiingen 4 Wat zijn
Nadere informatieInvasief blaascarcinoom
Invasief blaascarcinoom U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VU medisch centrum is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid. Zij doen
Nadere informatiePatiënteninformatie. Chirurgie Nazorg na de behandeling van dikke darmkanker
Patiënteninformatie Chirurgie Nazorg na de behandeling van dikke darmkanker Inleiding Deze folder informeert u over de manier waarop u onder controle blijft na uw chirurgische behandeling voor dikke darmkanker
Nadere informatieKanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker
Kanker Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen niet weten wat kanker precies inhoud en ik zelf er ook meer van wil weten omdat mijn oma er in de zomervakantie aan gestorven is. Dat je
Nadere informatie