Therapietrouw, doe het maar eens Liset van Dijk

Transcriptie

1 Therapietrouw, doe het maar eens Liset van Dijk

2 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder Sponsoring of onderzoeksgeld voor onderzoek niet gerelateerd aan deze presentatie in afgelopen 24 maanden Pfizer AbbVie Astra Zeneca 2

3 Kennismaken Wie is fysiotherapeut? Wie is oefentherapeut? Wie doet wat anders? Wie sport wekelijks? Wie loopt of fietst dagelijks naar het werk? Wie heeft vroeger wel eens gespijbeld? Wie heeft wel eens geneesmiddelen vergeten in te nemen?

4 Therapietrouw De mate waarin de patiënt een behandeling uitvoert zoals afgesproken met de zorgverlener Wiens verantwoordelijkheid is het? A. Patiënt B. Zorgverlener C. Anders

5 Zoveel mensen, zoveel redenen Ik doe wat de fysiotherapeut zegt. Meestal. Maar soms vergeet ik het Het kost me veel te veel tijd om de oefeningen te doen. Ik weet echt niet wanneer ik dat moet doen Ik ben soms zo moe en de oefeningen doen pijn. Dan ik echt de energie niet opbrengen om mijn oefeningen te doen Ik zie het nut niet zo in van de oefeningen. Het deed me niks. Ik ben ermee gestopt

6 Meneer de Bok Het kost me veel te veel tijd om de oefeningen te doen. Ik weet echt niet wanneer ik dat moet doen Meneer de Bok is 60 jaar. Hij werkt parttime bij een bank en heeft daarnaast nog een aantal bestuursfuncties. Hij heeft Claudicatio. Hij is onder behandeling van een fysiotherapeut waar hij wekelijks heen gaat Hij krijgt voor thuis oefeningen mee. Hij moet deze dagelijks doen Het lukt hem niet zijn oefeningen elke dag te doen Hij wil graag meer betrokken worden bij de keuzes binnen zijn behandeling Hij krijgt dit niet goed ingepast in zijn leven, zeker niet wanneer hij ook voldoende rust wil nemen

7 Mevrouw Neumann Ik zie het nut niet zo in van de oefeningen. Het deed me niks. Ik stop ermee Mevrouw Neumann is 73 jaar en is met pensioen. Zij heeft Claudicatio. Zij is onder behandeling van een fysiotherapeut maar wil daarmee stoppen. Zij heeft haar oefeningen eerst af en toe gedaan maar zag geen verbetering Ze heeft bovendien van de buurvrouw gehoord dat de oefeningen flauwekul zijn Ze wil zo min mogelijk met haar ziekte bezig zijn Ze vindt het lastig te vertellen aan de fysiotherapeut dat ze de oefeningen niet doet

8 Therapietrouw (geneesmiddelen) Het kost me veel te veel tijd om de oefeningen te doen. Ik begin er niet aan Ik zie het nut niet zo in van de oefeningen. Het deed me niks. Ik ben ermee gestopt Ik doe wat de dokter zegt. Meestal. Maar soms vergeet ik het Ik ben soms zo moe, dan ik echt de energie niet opbrengen om mijn oefeningen te doen 8

9 Oorzaken (1) Team Tijd Vergoedingen Leeftijd Opleiding Sociale steun Comorbiditeit Diagnose Ziektebeleving Regime Frequentie Sabaté, 2003 Kennis, attitude, opvattingen, coping stijl, geestelijke toestand 9

10 Oorzaken (2) Praktische barrieres - cognitief - Vergeten - Laaggeletterdheid Praktische barrieres - routine - Moeite therapie in te passen in dagelijks leven Perceptuele barrieres Noodzaak - Nut van de behandeling niet inzien Perceptuele barriers - Zorgen - Zorgen hebben over de behandeling Linn et al, 2013 Patient preference and adherence 10

11 Complex Complex, meervoudig Therapietrouw is een begrip waarachter een veelheid aan metingen, predictoren, actoren en interventiestrategieën schuilgaan Probleemeigenaar Vaak wordt therapie-ontrouw onterecht alleen bij patiënt gelokaliseerd. Naast de patiënt is het hele zorgsysteem betrokken

12 Drie essentiële onderdelen Profiel Wat is de achterliggende oorzaak Communicatie Interventie Wat is de geschikte interventie 12

13 Profilering voorbeeld: EARS vragenlijst Vragenlijst ontwikkeld in het VK Meet zelf-gerapporteerde therapietrouw aan oefeningen bij lage rugpijn Wordt momenteel voor Nederland gevalideerd door fysiotherapeut en student fysiotherapiewetenschappen Sam Beenhakker (die nog deelnemende fysiotherapeuten zoekt!) 13

14 EARS vragenlijst Deel A: Deel B: Is patiënt therapietrouw Deel C Aanbevolen oefeningen en/of activiteiten: welke oefeningen, hoe vaak moet het, hoe lang, hoe vaak doet men het? Ik doe mijn oefeningen zo vaak als geadviseerd Ik ben vergeten mijn oefeningen te doen Ik doe minder oefeningen dan mijn zorgverlener heeft geadviseerd Ik pas mijn oefeningen in mijn dagelijkse routine in Ik kom er niet aan toe om mijn oefeningen te doen Ik doe (bijna) alle oefeningen Redenen om oefeningen wel of niet te doen 14

15 Redenen Ik heb geen tijd om mijn oefeningen te doen. Door andere verplichtingen kan ik mijn oefeningen niet doen Ik doe mijn oefeningen niet wanneer ik moe ben Ik ben vertrouwd met het doen van mijn oefeningen Mijn familie en vrienden stimuleren mij om mijn oefeningen te doen Ik doe mijn oefeningen om mijn gezondheid te verbeteren Ik doe mijn oefeningen omdat ik ze leuk vind Ik pas mijn oefeningen zo aan dat ze bij mij passen Ik stop met oefenen wanneer mijn pijn erger wordt Patiënten met verschillende redenen om oefeningen niet te doen, vragen om een verschillende benadering Ik weet niet zeker hoe ik mijn oefeningen moet doen 15

16 Communicatie en interventies op maat nodig 16

17 Patiënten en hun tweeledige behoefte De behoefte te kennen en te begrijpen Cognitieve behoefte Focus op probleemoplossingen Taakgerichte communicatie door zorgverlener De behoefte gekend en begrepen te worden Emotionele behoefte Focus op emotionele steun en opbouwen van een relatie Affectieve communicatie door zorgverlener Bensing et al, 2007

18 Bensing et al, 2004 Conceptueel model voor zorgverlener- patiënt communicatie Stres s patient Behoefte te kennen/begrijpen Behoefte gekend/ begrepen te worden Zorgverlener Taakgerichte communicatie (vaak verbaal): - Geven van informatie Taakgerichte - Educatie communicatie - Motiverende technieken - Cognitieve technieken Emotioneel-geörienteerde communicatie (ook non-verbaal) - Faciliterend Emotiegerichte - Empathie communicatie - Steun - Stilte! patient Probleemgerichte coping Emotionele coping health

19 Praktische barrieres - cognitief - Recall bevorderderende technieken zoals herhalen, samenvatten - Simpele taal - Stel vragen Praktische barrieres - routine - Vraag naar routines en probeer daarin mee te denken - Stimuleer hierbij meedenken door de patiënt Perceptuele barrieres Noodzaak - Geef informatie over het nut van de behandeling en sluit daarbij aan op de ideeën van de patiënt. - Stimuleer deelname van de patiënt Perceptuele barriers - Zorgen - Toon begrip, ga op de zorgen in, probeer erachter te komen wat de oorzaak precies is - Geef informatie die aansluit bij deze zorgen Linn et al, 2013 Patient preference and adherence 19

20 Verschillende soorten patiënten, maar ook verschillende soorten zorgverleners 20

21 Invloed van eigen houding en overtuigingen Een zorgverlener moet oplossingen bieden voor de problemen van de patiënt Therapietrouw moet in elke ontmoeting aan de orde komen Therapietrouw bevorderen is vooral een kwestie van informatie geven Je moet iedere patiënt stimuleren therapietrouw te zijn Je moet er niet voor terug deinsen een patiënt ongevraagd advies te geven De ervaringen van de patiënt zijn net zo waardevol als mijn professionele kennis Je moet onvoorwaardelijk de keuze van de patiënt accepteren, ook al wijkt het af van jouw ideeën Als zorgverlener is het jouw verantwoordelijkheid als de patiënt niet therapietrouw is Je moet met de patiënt samenwerken gebaseerd op het idee van gelijkwaardigheid In welke stelling(en) herken je jezelf? Bespreek de stelling die je het meest aanspreekt met je buurman/vrouw. En ook de stelling die je het minst aanspreekt Van Hooft et al 2015

22 Basishouding professionals Houding Coach Clinicus Poortwachter Educator Rol patiënt Expert Volgzaam Onafhankelijk Actieve student Rol zorgverlener Volgt de patiënt (partners) Directief Leidend Onderwijzend Doel zelfmanagement ondersteuning Integratie ziekte in het leven (holistisch) Therapietrouw Goede klinische uitkomsten (medisch) Kosten beperken, efficiëntie Leven met aandoening (zelfstandigheid) Goede klinische uitkomsten Van Hooft et al 2015

23 Hoe sta jij erin? Coach? Volgt patiënt, patiënt is expert Clinicus? Directief, patiënt is volgzaam Poortwachter? Leidend, patiënt is onafhankelijk Educator? Onderwijzend, patiënt is actieve student 23

24 Reden om oefeningen niet te doen Praktische problemen (bijvoorbeeld niet in kunnen passen) Meneer de Bok Nut van oefeningen niet inzien Mevrouw Neumann

25 Reden om oefeningen niet te doen Hoe ga je het gesprek aan? Welke mogelijkheden zie je voor oplossingen? Praktische problemen (bijvoorbeeld niet in kunnen passen) Nut van oefeningen niet inzien Meneer de Bok, 60 jaar. Werkt parttime bij een bank en heeft daarnaast nog een aantal bestuursfuncties. Onder behandeling van een fysiotherapeut waar hij wekelijks heen gaat. Heeft voor thuis oefeningen mee. Hij moet deze dagelijks doen. Het lukt hem niet zijn oefeningen elke dag te doen. Wil graag meer betrokken worden bij de keuzes binnen zijn behandeling Hij krijgt dit niet goed ingepast in zijn leven, zeker niet wanneer hij ook voldoende rust wil nemen Mevrouw Neumann is 73 jaar, met pensioen. Zij is onder behandeling van een fysiotherapeut maar wil daarmee stoppen. Zij heeft haar oefeningen eerst af en toe gedaan maar zag geen verbetering Ze heeft bovendien van de buurvrouw gehoord dat de oefeningen flauwekul zijn Ze wil zo min mogelijk met haar ziekte bezig zijn Ze vindt het lastig te vertellen aan de fysiotherapeut dat ze de oefeningen niet doet

26 Meneer de Bok Reden om oefeningen niet te doen Communicatietechniek (voorbeeld) Oplossing (voorbeeld) Praktische problemen (bijvoorbeeld niet in kunnen passen) 26

27 Meneer de Bok Reden om oefeningen niet te doen Communicatietechniek (voorbeeld) Oplossing (voorbeeld) Praktische problemen (bijvoorbeeld niet in kunnen passen) Stel vragen over de dagelijkse routine om inzicht te krijgen in hoe de patiënt leeft en hoe de therapie daar ingepast kan worden Aanhaken bij routines: kan meneer de Bok lopend naar zijn verplichtingen? Kan de auto net wat verder geparkeerd worden? NB: vraag wat hij zelf wil 27

28 Mevrouw Neumann Reden om oefeningen niet te doen Communicatietechniek (voorbeeld) Oplossing (voorbeeld) Nut van oefeningen niet inzien

29 Mevrouw Neumann Reden om oefeningen niet te doen Communicatietechniek (voorbeeld) Oplossing (voorbeeld) Nut van oefeningen niet inzien Gebruik explorerende technieken (open vragen, kunt u me wat meer vertellen over.) om meer te weten te komen over mogelijke onderliggende oorzaken. Gebruik ook passieve technieken zoals fucntionele stiltes, knikken, hummen om de patiënt aan te moedigen Mondeling uitleg geven over het doel van behandeling en waar mogelijk ook schriftelijke informatie meegeven. Hierbij ook begrip tonen voor de aarzelingen van de patiënt. - Het belang van de oefeningen op de lange termijn (voorkomen van complicaties bijvoorbeeld) - In volgende consult erop terugkomen (uitnodigen voor vervolg)

30 Take-home messages Therapietrouw is een complex meervoudig fenomeen met verschillende fases en achtergronden Bij vermoeden op therapieontrouw is het belangrijk de achterliggende oorzaak in kaart te brengen met passende communicatietechnieken Ben je bewust van je eigen overtuigingen als het om therapietrouw gaat Betrek de patiënt bij het bedenken van oplossingen 30

31 Liset van Dijk PROGRAMMALEIDER

32 Reden om oefeningen niet te doen Communicatietechniek (voorbeeld) Praktische problemen (bijvoorbeeld niet in kunnen passen) Stel vragen over de dagelijkse routine om inzicht te krijgen in hoe de patiënt leeft en hoe de therapie daar ingepast kan worden Meneer de Bok Nut van oefeningen niet inzien Gebruik explorerende technieken om meer te weten te komen over mogelijke onderliggende oorzaken. Gebruik ook passieve technieken zoals fucntionele stiltes, knikken, hummen om de patiënt aan te moedigen Mevrouw Neumann