Samenvatting: boek "Kleine ontwikkelingspsychologie 3", Rita Kohnstamm

Transcriptie

1 Samenvatting: boek "Kleine ontwikkelingspsychologie 3", Rita Kohnstamm Orthopedagogische hulpverlening A (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen)

2 Kleine ontwikkelingspsychologie III 1. Seksualiteit en verlangen Het begin van de adolescentie word bepaald door natuur en het einde door de cultuur. Het hangt van de cultuur af welke lichamelijke kenmerken noodzakelijk zijn als volwassene. In de westerse cultuur zijn het alle lichamelijke kenmerken, en zelfs dan ben je nog steeds bijna' volwassen. In de puberteit worden we geslachtsrijp en kunnen we ons later voortplanten. Prepuberteit De lichamelijke rijping word in gang gezet door de hypothalamus, deze geeft instructies aan de hypofyse om (gonadotrope) hormonen af te scheiden. Deze hebben invloed op de geslachtsrijping. De eierstokken en zaadballen maken ook hormonen, oestrogeen en testosteron (androgenen). Deze functies staan een lange tijd stil' omdat de hypothalamus om een onbekende reden dit tegenhoud. Vijf lichamelijke kenmerken -De eierstokken van het meisje gaan groeien en gaan oestrogeen afscheiden, na de eerste ovulatie zijn de eierstokken nog niet helemaal volgroeit, dit duurt meestal nog ongeveer een half jaar. Bij jongens worden de zaadballen groter, kort daarna zal de eerste zaadlozing plaatsvinden. -Secundaire geslachtskenmerken als schaamhaar, okselhaar, borsten, baargroei enzovoorts zijn wel zichtbare kenmerken waarbij mensen sneller kunnen waarnemen of een kind in de puberteit is. -Vet- en spierweefsel verandert ook tijdens de puberteit, meisjes krijgen meer vet rond de heupen, billen en dijen en vooral jongens krijgen meer spiermassa. -De bloedsomloop en luchtwegen veranderen ook, ze krijgen meer uithoudingsvermogen etc. -De groeispurt van ruim 4jaar gaar gepaard met zwaarder worden (hiermee word ook het strottenhoofd van de jongen groter waarmee hij de baard in de keel krijgt) Het puberbrein Men dacht vroeger dat het brein met 6jaar was volgroeit, maar dat is niet zo, er bestaan zelfs nog twee pieken. Rond het twaalfde jaar in de hersenkwab en rond het zestiende jaar bij de zijkwab. Er is dan een golf van verbindingen tussen hersencellen, de synaptogenese. Verbindingen die niet gebruikt worden verdwijnen na een tijdje. De myeline word dikker waardoor informatieuitwisseling sneller gaat. Geleidelijk krijg je minder maar betere verbindingen. Stemmingswisselingen in het limbische systeem spelen (testosteron) speelt daarin een rol.

3 Beginnende menstruatie In westerse landen begint de menstruatie eerder, dit komt door het betere eten, betere gezondheidszorg en genoeg bouw- en voedingsstoffen etc. Liefdesverdriet Bij het verwerken van negatieve ervaringen beschikken mensen over copingmechanismen. Je hebt de probleemaanpak en de emotieaanpak

4 2. Cognitieve veranderingen Adolescenten ontwikkelen het denkvermogen, ze worden intelligenter, het krijgt de beschikking over een verder ontwikkeld instrumentarium'. De stabiliteit van de intelligentie wordt uitgedrukt in een intelligentiequotiënt, dit neemt toe naarmate je ouder word. Use it or lose it' is een uitdrukking die veel word gebruikt, het betekent dat wanneer je je hersenen niet gebruikt, je IQ daalt(de hersencellen sterven af). Kwantitatieve veranderingen: - de aandacht neemt toe, zowel selectieve als gedeelde aandacht - concentratievermogen neem toe - het geheugen krijgt mee capaciteit, zowel het kortetermijngeheugen als het langetermijngeheugen - ze kunnen beter planmatig en systematisch te werk gaan Wat zijn de redenen voor het niet maken van huiswerk? - persoonlijkheidsverschillen - kenmerken van huiswerk - ze vinden een vak dat hun ouders belangrijk vinden zelf ook belangrijker Kwalitatieve verschillen tussen de verstandelijkelijke vermogens: - het instrumentarium verandert en breidt zich uit, de manier van gebruiken' verandert ook - kinderen denken in een denkkader, dit zijn verschillenden denkstrategieën met typische eigenschappen. De stategieën zijn per kind verschillend. Elk denkkader heeft een logica waarbij ook de werkelijkheid omheen word geweven, we noemen dit dan een denkschema. (assimilatie volgens Piaget: de werkelijkheid wordt aangepast door wat het kind cognitief kan, accommodatie: het kind leert nieuwe vaardigheden en past daarmee het denkkader aan, door adaptie, het afwisselen van assimilatie en accommodatie tot het krijgen van een hoger' plan.) - het redeneren in de concrete (hoe iemand iets voor zich ziet als hij/zij een bepaald iets doet) of formele fase (zonder concrete voorstellingen in het hoofd). Voorbeeld: je hebt een rode, groene en een blauwe bal. De ballen voor je zien en optellen (concreet) of de kleur los te zien en bijvoorbeeld alleen met rood of groen of blauw te werken (formeel). Niet iedereen bereikt de formele fase, maar je kan ook expres voor de concrete manier kiezen. Deductief is dat iets in het algemeen zo kan zijn maar er uitzonderingen kunnen zijn. Propositioneel is uitgaande dat iets zo is, dan zal dat volgen, dit heeft vrij weinig te maken met de werkelijkheid. Vier regels: 1. implicatieregel, de als-dan redenering

5 2. onverenigbaarheidsregel, als we aannemen dat dit niet waar is, is dat ook niet waar etc. 3. gecombineerde uitsluitingsregel, oorzaak-gevolg 4. verbindingsregel, oorzaak-gevolg, waarbij na het gevolg opnieuw een oorzaak gevolg komen. Egocentrisme gaat gepaard met de mogelijkheid tot metacognitie, het denken over het eigen denken, afstand nemen van je eigen gedachten en er van bovenaf op kijken. De adolescent kan helemaal gefascineerd raken van zijn eigen denkwereld waardoor het leidt tot een preoccupatie met zichzelf (een adolescentieegocentrisme), dit uit zich in twee manieren: 1. De adolescent wordt in beslag genomen door zijn eigen denkwereld, waardoor hij alleen maar met zichzelf bezig is, en denkt dan ook dat andere mensen net zo bezig zijn met hem als hijzelf. Imaginaire publiek noemen we dit (iedereen-kijktnaar-mij) 2. De adolescent denkt dat hij uniek is door zijn denkwijze etc. en construeert hiermee een persoonlijke legende, (er-is-niemand-zoals-ik). Mensenkennis maakt het mogelijk anderen in te schatten en relaties te hanteren. Is de cognitie nog niet ver genoeg, verandert de sociale cognitie mee; - de indruk die de adolescent geeft naar anderen en zijn mensenkennis. - het kunnen verplaatsen in de ander. - de sociale regels (conventies)

6 3. Een aantal theorieën Bestaat adolescentie overal? Er is gebleken dat in primitieve culturen is er weinig tijd tussen de kindertijd en volwassentijd, eigenlijk ben je als je sekserijp bent, meteen volwassen. Dit gaat meestal wel gepaard met weken durende inwijdingsriten. Hoe veelvorminger de cultuur hoe volwassener je moet zijn, alles ligt in die culturen soort van' vast en word overgebracht via modelling (voorbeeld). Adolescentie kan wel nodig zijn maar soms niet mogelijk gezien bijvoorbeeld de cultuur. In de adolescentie leer je je kennis uit te breiden, een eigen persoonlijkheid te ontwikkelen en nog veel meer. Stanley Hall (fan van Darwin en zijn evolutietheorie) had een eigen theorie, een beginnend embryo leek op een vis, daarna werd het een amfibie dan een klein zoogdier enz. Hij maakte zijn eigen theorie in zijn recapitulatietheorie, de ontwikkeling na de geboorte. De eerste zes jaar zijn een herbeleving van de mensaap, de zes jaar daarna (seksuele rijping) zijn een herbeleving van de oermens en de adolescentie is de ontwikkeling van de beschaafde mens die we kennen. Adolescentie was volgens hem de verandering de het kind doormaakte van oermens naar de moderne mens. Hij heeft verder geen aandacht meer in de psychologie maar heeft wel een woord meegebracht dat we nog veel gebruiken: storm and stress, de overgangsfase van de oermens naar de moderne mens, het afschudden van het primitieve dat plaats maakte voor het culturele. Dit is een stressvolle periode waarin het kind soms de oerdriften nog had en soms zielsgelukkig was. De klassieke psychoanalytische theorie waarin het ego zijn kracht moet zien te vinden. Dit is de theorie van Freud, de mens ontstaat als een aangeboren fysiologische krachtbron (es) zich uitend in een instinctieve behoefte aan zoveel mogelijk lichamelijk genot. Eerst de orale fase, de anale fase en dan de genitale fase. De über-ich vormt zich daarna en is de innerlijke vorm van hoe hij eigenlijk zou moeten zijn. Ego is de bewust levende persoon die het evenwicht moet zien te vinden tussen de aandrang uit het primitieve Es en het culturele über-ich. De puberteit werd gezien als een periode van Es-stärke en Ich-schwäche; door de productie van hormonen is er een plotselinge versterking van de driftimpulsen. Een centraal thema is de seksuele onthouding het Pubertätsaskese door zich te verzetten tegen seksuele impulsen van het Es word het Ego versterkt. Dit werd uiteindelijk het Sturm und Drang. De meest geciteerde theorie is die van Erikson. De ontwikkeling van het Ego staat centraal, er moeten steeds weer biologische veranderprocessen plaatsvinden en deze zien te integreren in de leefomstandigheden. Iedere fase heeft als thema het centraal gevoelsfacet vestigen in het kind. De Ego is constant in tweestrijd en dat vooral tussen identiteitsgevoel en identiteitsverwarring.

7 Volgens Havighurst is het in de moderne samenleving nodig dat adolescenten zich op 8punten voorbereiden op de volwassenheid. Hij baseerde zijn theorie op die van Erikson. emotioneel onafhankelijk worden van ouders bereiken van gelijkwaardige relaties met leeftijdsgenoten voorbereiding op een beroep zich sociaal verantwoordelijk gedragen zichzelf accepteren als man of vrouw zorgvuldig omgaan met het eigen lichaam voorbereiding op huwelijk en gezin zijn ideologie eigen maken Over hoe adolescenten op basis van kennis zichzelf accepteren heeft Susan Harter een eigen theorie. De mate van zelfwaardering word bepaald door drie contrasten. De drijvende kracht in de adolescentie is het streven naar en het vasthouden van positieve zelfwaardering. Daarnaast zijn uiterlijk en acceptatie van anderen belangrijk. Sommige psychologen denken dat er tussen de volwassenheid en de adolescentie een nieuwe levensfase is: Emerging Adulthood. De ontluikende volwassenheid.

8 4. Autonomie en verantwoordelijkheid (t/m blz 79) Psycholoog Wijngaarden heeft een theorie gemaakt van de vier hoofdfasen (met levensterreinen) waar je een positie moet kiezen, - Ten aanzien van jezelf; accepteer je jezelf? - Ten aanzien van anderen; - Het kiezen van een levensgezel - Levensfilosofie; het leven als zodanig Ouderbindingen onderscheiden in bindingen wordt gemaakt tussen moeder en vader bindingen en positieve en negatieve bindingen. Te sterke vaderbindingen hebben te maken met cognitieve en taakstellende facetten in het leven en te sterke moederbindingen hebben te maken met emotionele en rationele facetten in het leven. Deze vier vormen zitten de werkelijke autonomie en zelfstandigheid in de weg. Positieve vaderbinding; Dit leidt ertoe dat de adolescent weinig eigen initatief laat zien er is geen prestatievermogen en hij/zij is erg afwachtend. Negatieve vaderbinding; De afhankelijkheid van de vader wordt als een inperking van de eigen vrijheid gezien. Positieve moederbinding; De vanzelfsprekendheid dat anderen hem/haar zullen accepteren en verzorgen. Er wordt geleefd volgens het motto je moet me nemen zoals ik ben'. Negatieve moederbinding; De moeite die het kost omdat hij/zij zich in de steek gelaten voelt door de moeder.

9 5. Een eigen persoonlijkheid Eigenschappen die een eenheid van innerlijke structuur vormen noemt men persoonlijkheid. Vaak zien we per individu ook verschil in temperament, dit is onder te verdelen in drie hoofdtypen, iemand die zó gewend is aan zijn omgeving, dat hij zich erg ongemakkelijk voelt in andere situaties, iemand die zich snel aanpast en dat ook leuk vind of iemand die het niet erg vind ik een nieuwe situatie te komen maar wel moet wennen. Daarnaast hebben we binnen het temperament, emotioneel labiel en emotioneel stabiel. Ook kennen we introversie en extraversie. Er bestaat een persoonlijkheidstheorie die bestaat uit vijf factoren (the BIG five), deze bestaat uit: emotioneel stabiel/labiel, introvert/extravert, prettig/onaangenaam, zorgvuldig/onzorgvuldig en ideeënrijk/-arm. Een sterk Ego' (volgens Freud) houdt in dat het kind impulsen en emoties niet onderdrukt maar goed onder controle heeft. De reden waarom kinderen in de adolescentie een niet al te sterk ego hebben is omdat het kind niet is opgewassen tegen de seksuele rijping en het ego wordt die tijd geholpen door het super-ego, dat die periode sterk aan het veranderen is. Het super-ego zijn twee facetten te onderscheiden, het ik-ideaal(zelfbeeld wat zij graag zouden hebben) en het geweten(normen en waarden). Het ego gehalte is in de adolescentie laag, maar gaat geleidelijk aan weer omhoog. Soms werken copingmechanismen ( voor het verwerken van negatieve ervaringen) niet en dan gebruiken adolescenten zelfverdedigingsstrategieën. Dit zijn geen afweermechanismen omdat, afweermechanismen bij iemand horen en dus blijvend zijn en omdat zijn afweermechanismen er om onacceptabele verlangens verdrongen te houden. Zelfverdedigingsstrategieën: - terugtrekken - reactieformatie (het tegenovergestelde doen) - vluchten uit de werkelijkheid (ziek worden) - rationaliseren (puur verstandelijk, geen emotie) - projectie (gevoelens die je niet wilt afschuiven op een ander. Bijv jaloezie) - overdracht/overplaatsing Verschillende persoonlijkheidstypen/ Ego's zijn overcontroleurs ( krampachtige beheersing van het Ego), kletsbaren en prestatiegerichten en ondercontroleurs (zichzelf te weinig onder controle), impulsieven en anti-socialen en veerkrachtigen (flexibel in gedrag, emotie enz), socialen en automomen. (zelfbeeld en ik ideaal, zelfwaardering en identiteit vormen je persoonlijkheid)

10 Het gevoel van eigenwaarde komt door voldoening. Zelfwaardering komt door competentie, het gevoel hebben dat je eigen handelen er toe doet. Zelfdiscrepantie is het verschil tussen het hoe ik graag wil zijn en behoren te zijn en dit veroorzaakt soms gebrek aan eigenwaarde. Daarnaast is seksuele rijping vol aan de gang waardoor (vooral meisjes) zich erg ongemakkelijk voelen en soms denken dat ze anders' zijn. Identiteit, we hebben hiervan vier vormen - achievements: de adolescent komt tot duidelijke commitments. - foreclosure: de adolescent kan zelf geen keus maken en kies vaak ook wat anderen kiezen, zonder over iets nadenken (een teken van een zwak ego) - moratorium: het ik ben ik gevoel is weg en de adolescent zit in een crisis'. De adolescent heeft nog geen keus gemaakt en is tijdelijk verbonden. - diffusion: de adolescent is niet bezig met commitments

11 6. Waarden en idealen Tussen waarden en normen zit een verschil. Waarden zijn abstracter en Normen hebben een rechtstreeks verband met het concrete gedrag. Regels zijn nog specifieker. Onder eenzelfde waarde kunnen verschillende normen vallen. Morele denkontwikkeling van Kohlberg, (redeneren): iedereen kind doorloopt zes stadia waarin het leert wat bijvoorbeeld goed of fout is. 1. Goed', je doet iets niet omdat je anders straf krijgt 2. Welke normen en waarden het zwaarst wegen, voor sommigen is cognitie belangrijker en voor anderen empathie. 3. Iemand weet wat hij doet, dat dat fout is en waarom het fout is. Maatstaven van Ego (Loevinger, gedrag): Op het laagste (symbiotische niveau) houdt het kind alleen rekening met de eigen verlangens, het bewustzijn hiervan komt meestal pas in het tweede jaar (dit is ook de tweede fase). In de derde fase houdt het kind zich aan buiten opgelegde regels om straf te voorkomen. In de vierde fase wil het kind erbij horen'. Daarna komt een fase waarin mensen keuzes maken over normen en waarden. De hogere drie fasen (waar de sommige adolescenten niet aan toekomen) zijn: eerst doen dan denken dat je beseft dat je verantwoordelijk bent voor je doen dat mensen verschillende waarden en normen kunnen hebben Niet alleen hebben adolescenten eigen normen en waarden maar ook idealen, de inhoud van het leven, waar je naar streeft enz. Ze staan in hun leven ook voor verschillende zingevingskeuzen (ze moeten kiezen uit alternatieven), hierin zijn 3 typen te onderscheiden: de beperkte structuur; word beoordeeld door het egocentrisme, met daarin meenemend wat men feitelijk heeft meegemaakt conventionele structuur; is emotioneel geladen, meer subjectief reflexieve structuur; het zelf nadenken en afwegen van het opgebouwd zelfbeeld Sommige jongeren doorgaan niet alle structuren, de structuur die de adolescent kiest heeft invloed op de keuzes. Er zijn ook type adolescenten die er problemen mee hebben zin aan hun leven te geven, hierin onderscheiden we ook 2 types: waar-doe-ik-het-allemaal-voor? Problematische patroon, zinloosheid enz. Je kunt levensverhoudingen ook in 6 clusters onderscheiden: zelfontplooing

12 traditie zelfbepaling carriere gelijkheid luxe

13 7. Op zoek naar avontuur Dit thema is onder te verdelen in twee groepen: - Riskant gedrag; meestal ondervind de adolescent zelf de schade en bezorgt hij/zij de omgeving alleen ongerustheid. Een van de redenen van riskant gedrag is jaloezie, het begrip thrill of the First moment is ook een belangrijk begrip, - (Kleine) Criminaliteit; hierbij is het voor de omgeving van de adolescent ook erg hinderlijk. Riskant gedrag is vaak fasegebonden en neemt toe rond het vijftiende levensjaar. Daarnaast worden gigantisch veel emotiehormonen' actief. In de literatuur wordt ook wel gesproken van type-t, trill-seeking, het opzoek gaan naar avontuur/spanning. (ookwel sensation seeking genoemd). Het beslissingsproces (die hetzelfde verloopt als bij een volwassene) wordt gedaan volgens 4 stappen: 1. denken over verschillende keuzemogelijkheden 2. de gevolgen van elke keuze 3. de waardering van de gevolgen 4. de waarschijnlijkheid dat de gevolgen zullen optreden. De reden dat adolescenten vaker risicovol gedrag vertonen heeft dus niet te maken met de manier van denken maar hoe erover wordt gedacht. De illusie van onkwetsbaarheid, het denken dat jij van onveilig vrijen niet zwanger wordt en dat als je dronken achter het stuur zit er toch niks gebeurd. Er zijn hierbij twee kansinschattingen die een rol spelen: - representativiteit; de adolescent voelt zich speciaal, vele mensen krijgen na spijbelen straf, maar bij mij gebeurd dat niet - beschikbaarheid; het gemak waarmee men consequenties kan voorstellen.( door gebrek aan ervaring kunnen zij dit lastig inschatten). Gevolgen van het zelf meemaken van een aanval of bedreiging etc. kan ervoor zorgen dat je een post traumatische stress stoornis krijgt (PTSS).

14 10. Leeftijdgenoten en vrienden Jongeren maken constant nieuwe groepen( Peergroup), deze groepen zijn in vier categorieën te onderscheiden: formeel of informeel en gericht op jeugdleven of voorbereiden op volwassenheid.(continuïteit of discontinuïteit). De meest opvallendste groep is formele continuïteit, bijvoorbeeld een sportclub, alles is geregeld, het is voor plezier en ontspanning maar toch leer je iets voor later. Een voorbeeld van formele discontinuïteit is een fanclub, je hebt eenzelfde interesse maar je leert hier niet iets, je wordt niet voorbereid op de volwassenheid. Bij informele discontinuïteit zien we vooral bendes. Informele continuïteit is het dagelijkse met vrienden omgaan. Het heeft een socialiserende werking. Er is niet veel bekend over welke groepen mensen naar elkaar toe trekken, wel is bekend dat mensen veel omgaan met mensen met dezelfde persoonlijkheidseigenschappen; extraversie, vriendelijkheid, dominantie. De betekenis van vriendschap is voor een adolescent sprake van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Het verschil tussen een vriendengroep en een subcultuur is dat een subcultuur minder persoonlijk is en het verband losser is. Er zijn meerdere skaters, maar dit betekent niet dat zij ook een vriendengroep vormen, zij vormen een subcultuur. Een subcultuur is groter dan een vriendengroep, het is een categorie, geen verband. In een vriendengroep leer je vooral sociale vaardigheden en plezier hebben in elkaars gezelschap en daarnaast is het persoonlijk. Subculturen dragen bij aan het identiteitsgevoel. Een gemengde peergroup is een groep mensen die allereerst een subcultuur zijn, maar binnen die subcultuur bestaan op een gegeven moment vriendschappen. Dit kan ook met 2 subculturen gebeuren, deze komen dan samen in vriendschappen. Het omgaan met leeftijdsgenoten en de gevolgen daarvan: - het zelfbeeld verandert, deze kan beter worden maar ook aantasten omdat je in hetzelfde groepje wordt ingedeeld. - Imitatie en modelling spelen een grote rol in deze periode, het nadoen van idolen of andere vrienden - Reïnforcement of wel versterking kan positief als negatief zijn, denk hierbij aan een meisje dat niet sociaal is, vrienden willen niet met haar omgaan, ze wordt nog on-socialer - Experimenteren staat in deze periode hoog aan het lijstje - Autonomie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen begin/midden adolescentie en de late adolescentie. De eerste periode staat peer arena centraal, het experimenteren en exploreren van alternatieven. Hieruit ontstaat een beginnend zelfbeeld. In de late adolescentie worden verfijningen aangebracht over opvattingen, normen en waarden,

15 gedragsstijl enz. de gevolgen van het innerlijk bepalen hoe het uiterlijk eruit komt te zien. De adolescent is constant bezig met zijn/haar sociale opvattingen een model te spelen, lukt dit, dan wordt het zelfbeeld verbetert. Lukt dit niet, zijn er drie opties: het opnieuw proberen, maar dan op een andere manier, eerst jezelf veranderen. Of terugtrekken uit de peer arena en zich vooral richten op volwassenen. Of (lijkt op het foreclosure) pseudovolwassenheid. Het kind wordt dan als volwassen beschouwd en gedraagt zich ook als volwassene.

16 11. Ouders en thuis Rol van de ouders in de ontwikkeling: - Enigszins, paradoxaal(tegenstrijdig), het kind maakt zich los van de ouders. - dragen bij aan de drie persoonlijkheidsvormende processen, dit leidt tot een goed zelfbeeld en eigen identiteit - ouders vormen een context voor de mate waarin in de adolescentie samenhangende factoren van invloed kunnen zijn. Door jongeren worden er in drie levenssferen onderscheid gemaakt, persoonlijke relaties(moeder-vrienden-school), school(vader-moeder-vrienden) en vrije tijd(vrienden-vader&moeder). Over de relatie ouders-leeftijdsgenoten is een domeintheorie gemaakt: toekomstig leven als volwassene & huidig bestaan als jongere. Voor de jongere mogen ouders zich bemoeien met het eerste domein, normen en waarden, schoolkeuze enzovoorts. Maar daarnaast mogen ouders zich niet bemoeien met het tweede domein. Waarom is het NIET zo dat jongeren binnen de adolescentie periode zich willen afscheiden van ouders? - deze jongeren groeien meestal op in eenzelfde situatie, ze hebben vaak dezelfde eisen, idealen enz. - ouders geven (in deze tijd) veel meer toe aan hun kinderen. Over de kwantitativiteit dat ouders in de minderheid zijn zegt trouwens niks over de kwaliteit van opvoeden. Kinderen die een echtscheiding meemaken hebben gemiddeld meer problemen in de adolescentieperiode. Er is sprake van het sleeper effect. Hiervoor worden oorzaken genoemd: - losmakingsproces, dit proces wordt verstoord en door de ouder uit handen van de adolescent genomen. Daarnaast kan de jongere zich schuldig gaan voelen of heeft hij/zij erg last van emotionele verwarring. - Intieme en seksuele relaties, wanneer de ouders scheiden in de adolescentieperiode heeft het ook hier vooral invloed op. Gevolgen van een echtscheiding zijn bijvoorbeeld, problemen op school, niet kunnen omgaan met emoties, slechte relaties, gebruik van drugs en alcohol enz. Hoe wordt gezinstherapie ingezet? Er wordt gewerkt in drie dimensies: - Cohesie, samenhang, het leren je emotioneel en fysiek gebonden te voelen. - Adaptie, aanpassing, de mogelijkheid om te oefenen in het afstemmen van eigen gedrag - Communicatie,

17 In het moderne gezin staan emotionalisering en individualisering centraal! Een gezin is te typeren in de eerste dimensie, namelijk cohesie, samenhang. Binnen de cohesie onderscheiden we vier typen: - kluwengezin (wij gevoel, alles samen doen) - verbonden gezin (emotionele saamhorigheid, maar individuele verschillen worden geaccepteerd) - onafhankelijk gezin (iedereen gaat zijn eigen zin, maar wel vanuit gemeenschappelijke basis) - los-zand-gezin (mensen leven langs elkaar heen) Er zijn daarin ook vier systemen voor adaptie (de tweede dimensie) namelijk: - rigide (onwil en onvermogen tot aanpassen) - gematigde inzet - soepel - chaotisch (dan wel, dan niet) Selffulfilling Prophecy is een begrip waarmee word bedoeld dat als ouders niet ingaan op de interesses van een kind (stel het kind wil graag naar buiten) en ouders trekken zich terug. Gebeurd juist wat de ouders niet willen. Vier typen opvoedingsstijlen: - autoritair gezin (iedereen is op zichzelf gericht en niet in de andere geïnteresseerd) - verwaarloosd gezin (geen inlevingsvermogen en er zijn geen grenzen) - verwennend gezin (ouders zijn bovenmatig betrokken met hun kinderen, er zijn geen grenzen) - democratisch gezin (beste vorm) ( er is een goede combinatie in sensitief en begripvol steunen.