26/02/2013. Ontwikkelingspsychologie. Psychologie van de levensloop. Ontwikkelingstheorieën

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "26/02/2013. Ontwikkelingspsychologie. Psychologie van de levensloop. Ontwikkelingstheorieën"

Transcriptie

1 Ontwikkelingspsychologie Psychologie van de levensloop Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET 1

2 Aardbeving 1: HOOP ORAAL SENSORISCHE FASE EGOSTERKTE Temperament kind OMGEVING Moeder Koesteren, vastnemen, geduld WANTROUWEN FUNDAMENTEEL VERTROUWEN tav jezelf tav buitenwereld Erikson toegepast EGOSTERKTE Kind Temperament OMGEVING Moeder Koesteren, vastnemen, geduld 15% = prikkelbare baby meer dan drie uur per dag, meer dan drie dagen per week, gedurende minstens drie weken huilt. Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET 2

3 Cognitieve ontwikkelingstheorie Piaget Na dit deel moet je kunnen 1. Jean Piagetsitueren in de tijd en een plaats kunnen geven binnen de verschillende psychologische stromingen. 2. de verschillende elementen van denken met name functionele elementen, inhoud en schema benoemen en beschrijven. 3. de begrippen assimilatie, accommodatie, adaptatie en organisatie uitleggen aan de hand van een voorbeeld 4. het equilibratiemodelvan Jean Piaget kunnen beschrijven 5. de verschillende fasen met bijhorende leeftijdsperiode in de denkontwikkeling kunnen benoemen, herkennen en toelichten 6. te begrippen conservatienotie, egocentrisme, intuïtief denken, symboolgebruik kunnen toelichten aan de hand van een voorbeeld 7. aan de hand van concrete voorbeelden uit het denken van kinderen en jongvolwassene kunnen bepalen in welk stadium van de cognitieve ontwikkeling ze zich bevinden 8. bij gesprekken met kinderen en jongeren spontaan zoeken naar de mogelijke redenen waarom ze op een bepaalde manier redeneren II Bouwstenen van Sociaal Werk 2. Theoretische modellen 2.2 Cognitieve modellen 1. De mentale processen opereren zoals software applicaties 2. Het proces van socialisatie en toevoegen van rollen is zoals toevoegen van software aan een computer Forte, James, Human behavior and the social environment: models, metaphors and maps for applying theoretical perspectives to practice., 2007 MS windows XP kan niet zonder MS DOS SCHEMA S = SOFTWARE opbouw, logica in software STADIAMODEL 3

4 MS DOS = BASISSTRUCTUUR GISSEN & MISSEN = intuïtief denken 0-6 jaar MS WINDOWS = draait op MS DOS CONCREET & LOGISCH DENKEN = empirisch-inductief 6 12 JAAR MS OFFICE = draait op MS windows ABSTRACT DENKEN = hypothetisch - deductief Vanaf 12 JAAR 4

5 Biologische maturiteit ervaringen ADAPTATIE Oefening ADAPTATIE 5

6 SCHEMA S & STRUCTUREN ONTWIKKELEN ZICH UNIVERSEEL & INVARIANT VOLGENS LEEFTIJD 6

7 Video Piaget Equilibrium 1 SENSO-MOTORISCH Ongecoördineerde reacties op zintuiglijke waarnemen gecoördineerde sensomotorische vaardigheden 0-2j Substadia Substadium 1: eenvoudige reflexen (0-1m) 7

8 Substadia Substadium 2: primaire circulaire reacties (1-4m) HERHALEN = PLEZIER Substadia Substadium 3: secundaire circulaire reacties (4-8m) HERHALEN = PLEZIER Substadia Substadium 4: intentioneel gedrag coördinatie secundaire circulaire reacties (8-12m) 8

9 Substadia Substadium 5: tertiaire circulaire reacties (12-18m) HERHALEN = EXPERIMENTEREN Substadia Substadium 6 = Desequilibrum begin van denken (18-24m) Sensomotorische Desequilibrium 1 Sensomotorische ONVOLDOENDE ONVOLDOENDE SYMBOLISCHE REPRESENTATIE Vanaf 2 jaar VIRTUELE WERELD 9

10 Equilibrium 2 PRE-OPERATIONEEL DENKEN Kind leert omgaan met virtuele denkwereld, leert denkbeelden te ordenen Maar maakt veel denkfouten kan nog niet logisch nadenken 2-6j Taal = symbool Denken bepalend voor taal? Piaget Taal bepalend voor denken? Vygotsky AUTO = = GEEN CONSERVATIE Centratie Geen transformatie TYPISCHE DENKFOUTEN KLEUTERS EGOCENTRISME Fenomenistische causaliteit Magisch denken ANIMISME ARTIFICIALISME 1 DIMENSIONEEL DENKEN 10

11 Oefening Kleuter geeft mama zijn knuffel en vraagt of ze pijn heeft. Pre-operationele Desequilibrium 2 Pre-operationele ONVOLDOENDE ONVOLDOENDE logica Vanaf 6 jaar CONCRETE WERELD Equilibrium 3 CONCREET-OPERATIONEEL DENKEN Kind leert denkbeelden te ordenen En leert logische oplossingen bedenken voor concrete problemen 6-12j 11

12 Schijn kan bedriegen Decentreren: rekening houden met verschillende aspecten van een situatie Transformatie: in staat zijn om tussenstadia te zien (begin eindtoestand) Reversibiliteit: vermogen om uitgevoerde handeling in gedachten weer terug te voeren Seriatie, conservatie en classificatie op basis van argumentatie = gefundeerd oordeel concreetoperationele Desequilibrium 3 concreetoperationele ONVOLDOENDE Vanaf 12 jaar Abstracte -hypothetische begrippen ONVOLDOENDE ABSTRACTE WERELD Equilibrium 4 FORMEEL-OPERATIONEEL DENKEN Jongere leert abstract en hypothetisch denken En leert dus problemen op hoger denkniveau oplossen 12-16j 12

13 Typisch? Hypothetisch-deductief denken Propositioneel denken Alle A s zijn B [vooronderstelling] C is een A [vooronderstelling] Dus is C en B [conclusie] Piaget samengevat Systemisch ontwikkelingsmodel Ecologisch model BRONFENBRENNER 5 omgevingsniveaus die individuen gelijktijdig beïnvloeden MICRO MESO EXO MACRO CHRONO 13

14 Systemisch ontwikkelingsmodel Socio-culturele theorie VYGOTSKY Ontwikkeling ~ wederzijdse transactie tussen omgeving en kind Zone van naaste ontwikkeling Vygotsky samengevat 14

Intellectuele ontwikkeling

Intellectuele ontwikkeling Intellectuele ontwikkeling De Zwitserse psycholoog Jean Piaget heeft onderzoek gedaan op onder andere het gebied van denkontwikkeling in de leeftijd van nul tot veertien jaar. Ontwikkeling van het denken

Nadere informatie

Psychologie van de levensloop

Psychologie van de levensloop Psychologie van de levensloop Inleiding in de ontwikkelingspsychologie Pol Craeynest Acco Leuven / Den Haag Inhoud Woord vooraf 9 Hoofdstuk 1 Terreinverkenning 1.1 Een korte historiek 12 1.1.1 De verre

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75 Inhoud Woord vooraf 11 1. Terreinverkenning 15 1.1 Een korte historiek 15 1.1.1 De verre voorgeschiedenis 15 1.1.2 Start van de genetische psychologie 17 1.1.3 Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

Ontwikkelingspsychologie door de ogen van: Piaget, Erikson & Freud

Ontwikkelingspsychologie door de ogen van: Piaget, Erikson & Freud Piaget Jean Piaget was de eerste die een veelomvattende theorie over de cognitieve ontwikkeling ontwikkelde. = de ontwikkeling van het denken Piaget bestudeerde normale kinderen. Volgens Piaget doorloopt

Nadere informatie

Examen 2008-2009 januari eerste zit

Examen 2008-2009 januari eerste zit Examen 2008-2009 januari eerste zit 1) Locke ziet ontwikkeling als en... Bij Rousseau staan de volgende principes centraal;.. en... a. discontinu; 1 verloop; fase; rijping b. discontinu en meerdere verlopen;

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 11. 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13. 2. Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren 51

Inhoud. Woord vooraf 11. 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13. 2. Biologie en gedrag De hardware van het psychisch functioneren 51 Inhoud Woord vooraf 11 1. Inleiding Kennismaking met de psychologie 13 1.1 Een definitie van de psychologie 14 1.2 Wetenschappelijke psychologie en intuïtieve mensenkennis 16 1.2.1 Verschillen in het verzamelen

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Inleiding 11

Hoofdstuk 1 Inleiding 11 5 INHOUD Hoofdstuk 1 Inleiding 11 1.1. De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 11 1.2. Wat is ontwikkeling? 13 1.3. Wat is psychologie? 14 1.4. Hoe ontstaat ontwikkeling? 15 1.4.1. De natuur (je

Nadere informatie

Essay over Piaget s La construction du réel chez l enfant. Jeannette Pals

Essay over Piaget s La construction du réel chez l enfant. Jeannette Pals 1. Inleiding In het tweede jaar werd voor het vak Ontwikkelingspsychologie een studie gemaakt van een van de boeken van Jean Piaget. De opdracht daarbij was een gedeelte uit het boek kort te introduceren

Nadere informatie

Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling

Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst

Nadere informatie

17/03/2013. Baby 0-1j. Peuter 1-3j. De peuter. Motorische ontwikkeling Grove motoriek & fijne motoriek

17/03/2013. Baby 0-1j. Peuter 1-3j. De peuter. Motorische ontwikkeling Grove motoriek & fijne motoriek Baby 0-1j Peuter 1-3j Motorische ontwikkeling Grove motoriek & fijne motoriek 1 Motorische ontwikkeling Zindelijkheidstraining Zintuiglijke gewaarwording Controle sluitspieren Motivatie overdag: 2 2,5

Nadere informatie

Adolescentiepsychologie

Adolescentiepsychologie Adolescentiepsychologie B I J E E N K O M S T 6 M O R E L E O N T W I K K E L I N G Redmar Oosterkamp ML00327 r.oosterkamp@hr.nl Doel vandaag D E S T U D E N T K A N : D E T H E O R I E VA N K O H L B

Nadere informatie

Leerstijlentest van Kolb Richard Van WP16.c

Leerstijlentest van Kolb Richard Van WP16.c Leerstijlentest van Kolb Richard Van WP16.c David Kolb onderscheidt vier gedragingen en vier bijhorende leerstijlen. Doener, vertonen een combinatie van actief experimenteren en concrete ervaring. Ze hebben

Nadere informatie

Leerplanschema Minor Psychologie

Leerplanschema Minor Psychologie Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie

Coach-de-Coach: Leeftijdsverschillen, wat kan jouw team aan?

Coach-de-Coach: Leeftijdsverschillen, wat kan jouw team aan? Coach-de-Coach: Leeftijdsverschillen, wat kan jouw team aan? Sabine van Ree & Bastiaan Bunnik Maandag 4 november 2013 Cognitieve ontwikkeling 4 stadia: - Sensomotorische stadium (0-2jr) - Preoperationele

Nadere informatie

Leren over leren. Amsterdam, januari Beste Cora Bagley Marrett,

Leren over leren. Amsterdam, januari Beste Cora Bagley Marrett, Leren over leren Amsterdam, januari 2019 Beste Cora Bagley Marrett, Volgens de grote Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog Jerome Bruner waren er in de twintigste eeuw, die hijzelf overigens bijna helemaal

Nadere informatie

De theorie van Piaget

De theorie van Piaget De theorie van Piaget De theorie van Piaget gaat over de ontwikkelingen van de intelligen2e (cogni2eve ontwikkeling). Synoniemen voor logisch denken: RATIO, REDE, VERSTAND, INTELLIGENTIE en COGNITIE. Intelligen2e

Nadere informatie

8/03/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene

8/03/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene Prenatale ontwikkeling De geboorte Pasgeborene 1 Baby Motorische ontwikkeling Kijkstadium (0 3m) Grijpstadium (3 6) Zitstadium (6 9) Rechtop staan (-9-12) Loopstadium (12-15) Geboorte = beperkt aantal

Nadere informatie

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken.

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Hoofdstuk 1: Opdracht 1: Groepsprofiel en de puberteit Bespreek en noteer kort: Hoe je

Nadere informatie

2016 GPM - P01 BO - Ontwikkelingspsychologie

2016 GPM - P01 BO - Ontwikkelingspsychologie Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Pedagogisch werk Onderwijs assistent 31 August 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/81832 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling

Nadere informatie

INHOUD. Voorwoord 11. 3. De pasgeborene (eerste 8 weken) 47 3.1 Delichamelijkeontwikkeling 49 3.2 De motorische ontwikkeling 50

INHOUD. Voorwoord 11. 3. De pasgeborene (eerste 8 weken) 47 3.1 Delichamelijkeontwikkeling 49 3.2 De motorische ontwikkeling 50 INHOUD Voorwoord 11 1. Inleiding 13 1.1 De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 15 1.2 Wat is ontwikkeling? 17 1.3 Hoe ontstaat ontwikkeling? 18 1.3.1 De natuur (je aanleg, nature ) 18 1.3.2 Het

Nadere informatie

26/02/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene

26/02/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene Prenatale ontwikkeling De geboorte Pasgeborene 1 Motorische ontwikkeling 5 fasen van arousal state 1. Rustige slaap (1/3) 2. REM slaap (1/3 1/4) 3. Passieve waaktoestand 4. Actieve waaktoestand 5. Huilen

Nadere informatie

VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03)

VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03) VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03) 1. Waarschijnlijk hielp de het kind vroeger om zich aan de moeder vast te klampen, terwijl de het kind helpt om de tepel te vinden. palmgreepreflex;

Nadere informatie

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 Terugblik bijeenkomst 3: 4: cognitieve ontwikkeling - ontwikkeling/leren/rijpen - geheugen - vormen van leren Opdrachten: - Deskundigen verdiepen - lezen H7 - Presentatie materialen

Nadere informatie

2017 oa- p01 bo - ontwikkelingspsychologie (blok 1)

2017 oa- p01 bo - ontwikkelingspsychologie (blok 1) 2017 oa- p01 bo - ontwikkelingspsychologie (blok 1) Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Pedagogisch werk Onderwijs assistent 14 september 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/105613

Nadere informatie

Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017

Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Fundament

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Ontwikkelingstheorieën

Ontwikkelingstheorieën Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET 1 Piaget in t kort Systemisch ontwikkelingsmodel Socio-culturele theorie VYGOTSKY Ontwikkeling ~ wederzijdse transactie tussen

Nadere informatie

Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz

Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz Datum 15-04-2015 Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz Barend van Heusden Marnix Academie Utrecht, 18 maart 2016 Datum 15-04-2015 2 Inleiding Een heel bekende tegenstelling:

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Het eindexamen (februari 2007) Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

Naam: Datum; / afgenomen door;

Naam: Datum; / afgenomen door; Naam: Datum; / afgenomen door; I Preintentioneel (0-3 mnd.) II Intentioneel (3-8 mnd) III Ongebruike lijke (6-12 mnd.) IV Gebruike lijke communica tie (12-18 mnd.) V Concrete (12-24 mnd.) WEIGEREN VERKRIJGEN

Nadere informatie

Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module

Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Module 1 De Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn VVE Hoe ontwikkelen kinderen zich. ontwikkelingsgebieden. kerndoelen, tussendoelen, leerlijnen.

Nadere informatie

KOL bijeenkomst 3 12-13

KOL bijeenkomst 3 12-13 KOL bijeenkomst 3 12-13 Terugblik: H1:demotoets uitwisselen Bijeenkomst 2 leerstijlen (slb) Wat heb je afgelopen stagedagen gezien/gedaan dat te maken heeft met leren? Aanvullen spin leren: Mijn leren

Nadere informatie

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Hoe je het onderbuikgevoel zichtbaar maakt voor leerlingen (en jezelf) Wat bedoel ik met determineren? Hoe doe je dat

Nadere informatie

Cultuureducatie, W&T en wereldoriëntatie

Cultuureducatie, W&T en wereldoriëntatie Cultuureducatie, W&T en wereldoriëntatie Barend van Heusden SLO-Conferentie Wetenschap en technologie bij de zaakvakken Utrecht, 16 april 2015 2 Inleiding Wat hebben wetenschap, techniek en wereldoriëntatie

Nadere informatie

Inhoud. 1 Oriëntatie op de psychologie 15

Inhoud. 1 Oriëntatie op de psychologie 15 Inhoud 1 Oriëntatie op de psychologie 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Wetenschap 16 1.3 Psychologie 19 1.3.1 Object van de psychologie 20 1.3.2 Object en theorie 23 1.4 Relatie tussen de psychologie en andere

Nadere informatie

Experiential Learning, van D. Kolb Gemaakt door: Niko Hartz

Experiential Learning, van D. Kolb Gemaakt door: Niko Hartz Experiential Learning, van D. Kolb Gemaakt door: Niko Hartz Bijdragen aan de ervaringsleertheorie Dewey, Lewin, en Piaget zijn de belangrijkste voorouders van de ervaringsleertheorie, hoewel er andere

Nadere informatie

Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media

Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 12/14/2012 2 Vragen... Hoe verhoudt erfgoed- zich tot cultuureducatie? Wat zijn kenmerkende eigenschappen van

Nadere informatie

DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER

DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER 1 DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER Gerrit Vignero De metafoor de draad wil aan de hand van een aantal draden de sociaal emotionele ontwikkeling verhelderen. De draad is een beeld om deze complexe realiteit

Nadere informatie

Leerstijlen. www.gertjanschop.com/kennisenleren - pagina 1 van 5

Leerstijlen. www.gertjanschop.com/kennisenleren - pagina 1 van 5 Leerstijlen Leren volgens Kolb Kolb vat leren op als een proces dat, steeds weer, vier stadia doorloopt: fase 1: concreet ervaren fase 2: waarnemen en overdenken (reflecteren) fase 3: abstracte begripsvorming

Nadere informatie

Van Hé, hier ben ik tot Ha, daar ben jij

Van Hé, hier ben ik tot Ha, daar ben jij Van Hé, hier ben ik tot Ha, daar ben jij Floortime: ontwikkelingsgerichte therapie, met ouders en het jonge kind aan het werk Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater & Ilse Vansant, psycholoog afdeling

Nadere informatie

Spel en spelen. Over de ontwikkeling van het jonge kind.

Spel en spelen. Over de ontwikkeling van het jonge kind. Spel en spelen Over de ontwikkeling van het jonge kind. Ontstaan van spel. Met de ontwikkeling gegeven Eerste levensjaar: taalspel en bewegingsspel Bewegingsspel Kruipen, lopen Omrollen 3-7 maanden Lopen

Nadere informatie

SI bij SMs ontwikkeling

SI bij SMs ontwikkeling SI bij SMs ontwikkeling De zintuigen. 1) Ruiken, olfactorisch 2) Zien, visuele systeem 3) Horen, auditieve systeem 4) Proeven, gustatorisch 5) Voelen, tactiele systeem 6) Evenwichtorgaan, vestibulaire

Nadere informatie

Inhoud Trainersmap De Basis

Inhoud Trainersmap De Basis Inhoud Trainersmap De Basis 1 Module 1 Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn Module 2 Taalontwikkeling en Rekenen/wiskunde Module 3 Sociaal-emotionele ontwikkeling - basis Module 4 Sensomotorische

Nadere informatie

Wat hebben jonge kinderen nodig?

Wat hebben jonge kinderen nodig? Wat hebben jonge kinderen nodig? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Studiedag 15 maart 2013 Cito scores in groep 8 De lat moet omhoog Marja Van Bijsterveld Taalonderwijs voor peuters vanaf 2;6 jaar ( groep

Nadere informatie

TAALACHTERSTANDEN en VVE. Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer

TAALACHTERSTANDEN en VVE. Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer TAALACHTERSTANDEN en VVE Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Moderne inzichten t.a.v onderwijs Taal en rekenen zijn de zuurstof van het onderwijs ( van Bijsterveld, 2 september 2011) Als gevolg van ICT-

Nadere informatie

Kritisch Denken met Rationale

Kritisch Denken met Rationale Docentendag Maatschappijleer 2018 Kritisch Denken met Rationale Timo ter Berg & Daan van Riet Kritisch Denken Inhoud 1. Introductie 2. Belang Kritisch Denken (= KD) 3. Wat is KD? 4. Hoe ontwikkel je KD-vaardigheden?

Nadere informatie

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling Ontwikkeling van een innerlijk kompas Identiteit Psychosociale identiteit Het zelf Een positief zelfbeeld 196-200

Nadere informatie

Filosoferen met kleuters

Filosoferen met kleuters are needed to see this picture. Quic k Tim e and a QuickTime and a TIFF (ongecomprimeerd) decompressor FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE Een analyse van het Philosophy for Children Program van Matthew

Nadere informatie

Wetenschap en techniek bij kleuters. Martijn Weesing en Edith Louman

Wetenschap en techniek bij kleuters. Martijn Weesing en Edith Louman Wetenschap en techniek bij kleuters Martijn Weesing en Edith Louman Opzet Opening Jonge kind en W&T Een rijke leeromgeving voor W&T creëren W&T: de mogelijkheden zien in een kleuterklas Samenwerking en

Nadere informatie

Kennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners?

Kennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners? Kennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners? Ingrid Korenstra Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid 19-03-2015 Even voorstellen:

Nadere informatie

Ieder mens heeft een favoriete leerstijl. Grofweg gezegd bestaan er 4 manieren van leren;

Ieder mens heeft een favoriete leerstijl. Grofweg gezegd bestaan er 4 manieren van leren; KOLB-test Het is belangrijk voor de praktijkopleider om inzicht te hebben in de favoriete leerstijl van de leerling en van zichzelf, zodat hij hier met zijn begeleiding rekening mee kan houden. Leerfasen

Nadere informatie

Een stille plek niet ver hier vandaan

Een stille plek niet ver hier vandaan SILVIA DUMAZY Een stille plek niet ver hier vandaan WERKBOEK KINDERMINDFULNESS VOOR THERAPEUTEN Hoofdstuk 1 Mindfulness 1.1 Wat is mindfulness? Aandacht geven op een bijzondere manier: doelbewust, niet

Nadere informatie

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping

Onderwijsbehoeften: - Korte instructie - Afhankelijk van de resultaten Test jezelf toevoegen Toepassing en Verdieping Verdiepend Basisarrange ment Naam leerlingen Groep BBL 1 Wiskunde Leertijd; 5 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 5 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten.

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Begeleid onderzoekend leren. Onderzoekend Leren Denken en Doen. CogniJef psychologisch perspecjef. Kennisontwikkeling. Kennisontwikkeling 5/22/13

Begeleid onderzoekend leren. Onderzoekend Leren Denken en Doen. CogniJef psychologisch perspecjef. Kennisontwikkeling. Kennisontwikkeling 5/22/13 Begeleid onderzoekend leren Onderzoekend Leren Denken en Doen Maartje Raijmakers, Tessa van Schijndel Psychologie, Uva Meie van Laar, Rooske Franse Science center NEMO Onderzoekend Leren: Denken en doen

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis

Nadere informatie

STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND

STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND VANDAAG: WAAR VOEDEN WE VOOR OP? PREVENTIE ONTWIKKELING VAN HET BREIN SOCIAAL EMOTIONEEL LEREN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN ESSENTIE VAN OVERDRACHT PROBLEEM

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen

Nadere informatie

Pre-Academisch Onderwijs. Overzicht modules leerjaar 2 en planning modules leerjaar 1 t/m 3

Pre-Academisch Onderwijs. Overzicht modules leerjaar 2 en planning modules leerjaar 1 t/m 3 Pre-Academisch Onderwijs Overzicht modules leerjaar 2 en planning modules leerjaar 1 t/m 3 OVERZICHT MODULES LEERJAAR 2 Wetenschapsfilosofie In deze module zul je naast de kennis over wetenschapsfilosofie,

Nadere informatie

Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen

Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen Achtergrondinformatie Leerstijlen en Werkvormen Marjoleine Hanegraaf (NMI bv) & Frans van Alebeek (PPO-AGV), december 2013 Het benutten van bodembiodiversiteit vraagt om vakmanschap van de teler. Er is

Nadere informatie

Paul van der Voorbeeld

Paul van der Voorbeeld Cognitieve capaciteitenrapportage Hoger niveau 24-11-2017 Paul van der Voorbeeld Linie 552-1 0-Linie 552-1 7325 DZ Apeldoorn info@certigon.nl Inhoudsopgave Overzicht scores cognitieve capaciteiten Conclusie

Nadere informatie

Ontwikkeling van het brein gedurende de levensloop. Wouter Staal, kinder- en jeugdpsychiater, Radboud Universiteit en Karakter

Ontwikkeling van het brein gedurende de levensloop. Wouter Staal, kinder- en jeugdpsychiater, Radboud Universiteit en Karakter Ontwikkeling van het brein gedurende de levensloop Wouter Staal, kinder- en jeugdpsychiater, Radboud Universiteit en Karakter 200.000 jaar jager-verzamelaar 12:000 landbouw industrie sinds 200 jaar Hoever

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER

DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER 2018 The Spirit Level Een authentieke toetstaak in de praktijk Niels Hoendervanger Stedelijk Gymnasium Nijmegen The Spirit Level Wat gaan we doen? Korte introductie op de taak

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

STUDIEHANDLEIDING MODULE Methodiek: Plancyclus

STUDIEHANDLEIDING MODULE Methodiek: Plancyclus STUDIEHANDLEIDING MODULE Methodiek: Plancyclus ing: MWD Hogeschool Rotterdam Instituut Sociale Opleidingen Opleiding Modulecode Studiebelasting : 2 ECTS : Pedagogiek : PEDM1P01RV Bestemd voor Versie :

Nadere informatie

Van inschatting naar ondersteuning : introductie emotionele ontwikkeling. Lore Goethals Vzw Nieuwland

Van inschatting naar ondersteuning : introductie emotionele ontwikkeling. Lore Goethals Vzw Nieuwland Van inschatting naar ondersteuning : introductie emotionele ontwikkeling Lore Goethals Vzw Nieuwland Uitgangspunten Sociaal emotionele ontwikkeling is aanknopingspunt bij begrijpen van probleemgedrag probleemgedrag

Nadere informatie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke

Nadere informatie

ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN

ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.

Nadere informatie

1. TRADITIONELE LOGICA EN ARGUMENTATIELEER

1. TRADITIONELE LOGICA EN ARGUMENTATIELEER Inhoud Inleidend hoofdstuk 11 1. Logica als studie van de redenering 11 2. Logica als studie van deductieve redeneringen 13 3. Logica als formele logica Het onderscheid tussen redenering en redeneringsvorm

Nadere informatie

Methodiek Kritisch Denken met Rationale

Methodiek Kritisch Denken met Rationale Inhoud Methodiek Kritisch Denken met Rationale Sytske Teppema Hanze Hogeschool, 19 oktober 2010 1. Introductie 2. Belang Kritisch Denken (KD) 3. Wat is KD? 4. Hoe ontwikkel je KD-vaardigheden? Theorie

Nadere informatie

kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en en ontwikkelingsdoelen techniek

kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en en ontwikkelingsdoelen techniek 1 kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1 ste graad A- stroom en B-stroom eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek 2 Ontwikkelingsdoelen techniek Kleuteronderwijs De kleuters kunnen 2.1

Nadere informatie

KOL Bijeenkomst Casus

KOL Bijeenkomst Casus KOL Bijeenkomst 12 12-13 Casus Terugblik bijeenkomst 11 Theorie (ontwikkelings-)psychologie Probleemverklaring feedback Feedback casus in 2tallen Opdracht: bestuderen toegewezen ontwikkelingspsychologen.

Nadere informatie

De hermeneutische cirkel

De hermeneutische cirkel De hermeneutische cirkel Over beeldvorming en het formuleren van passende ondersteuningsvragen. Esther Keller, kennisdag D-SH/ CMB 1 december 2016 Beeldvorming 2 2 Beeldvorming is niet alleen de ontwikkelingsgebieden

Nadere informatie

Bijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende ontwikkelingsgebieden

Bijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende ontwikkelingsgebieden Bijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende sgebieden Ontwikkeling 4-6 jaar 7-9 jaar 10-12 jaar Taal Opbouwen basiswoordenschat. Woordenschat en zinsbouw neemt sterk toe. Redelijk tot goed

Nadere informatie

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT Thema 1 Inleiding op ontwikkeling en opvoeding 1 Begeleiden bij ontwikkeling 1.1 Begeleiden als kerntaak 1.2 Begeleiden bij ontwikkeling

Nadere informatie

De ontwikkeling van het jonge kind. Leren als proces. Kinderopvang & Peuterwerk

De ontwikkeling van het jonge kind. Leren als proces. Kinderopvang & Peuterwerk De ontwikkeling van het jonge kind Leren als proces Kinderopvang & Peuterwerk 2 Colofon K&P Opleidingen Postbus 25, 5688 ZG Oirschot Telefoon 0499-57 80 40 Fax 0499-57 84 27 E-mail info@kp-opleidingen.nl

Nadere informatie

Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen

Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen 21 januari 2015 S.V. Meervogels, Zoetermeer Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Inhoud -Talent -Waarom gaat een kind aan sport

Nadere informatie

1+1=3. Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind. Anna-Carina Walraven Klas H1C

1+1=3. Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind. Anna-Carina Walraven Klas H1C 1+1=3 Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind Anna-Carina Walraven Klas H1C Figuur 1. [Wereld in gezicht] (z. j.) Auteursrechthebbende onbekend. Overgenomen van http://expatwithkids.blogspot.nl/2011/09/you-know-youre-third-culture-kids-when.html

Nadere informatie

Reflection Paper ICT. Lotte Oosterhof HAVT3a

Reflection Paper ICT. Lotte Oosterhof HAVT3a Reflection Paper ICT Lotte Oosterhof 48 73 52 HAVT3a Inhoudsopgave 1 wat heb ik geleerd? Blz. 3 2 Hoe heb ik dit geleerd? Blz. 4 3 Hoe ga ik dit in de praktijk brengen? Blz. 5 4 Mijn gegroeide vaardigheden

Nadere informatie

Avondcursus kennismaken met NLP

Avondcursus kennismaken met NLP Avondcursus kennismaken met NLP Voor mensen die meer inzicht in zichzelf en anderen willen krijgen en zich verder willen ontwikkelen, is dit een prima inleiding in NLP! Waarnemingsstructuur: zintuiglijke

Nadere informatie

Talig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2

Talig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles

Nadere informatie

Schrijven. cognitief. neurologisch. Onderwijskundig

Schrijven. cognitief. neurologisch. Onderwijskundig Schrijven cognitief neurologisch Onderwijskundig Ontwikkeling van het handschrift wordt door zowel cognitieve- als motorische factoren beïnvloed en uiteraard de manier waarop het handschrift (op school)

Nadere informatie

Brochure studenten vaardigheidstrainingen

Brochure studenten vaardigheidstrainingen Brochure studenten vaardigheidstrainingen LEERSTIJLTEST 1. Inleiding Mensen ontwikkelen in hun leven een stijl van handelen die past bij hun persoonlijkheid. Die eigen stijl komt tot uiting in de manier

Nadere informatie

Ontwikkelen: een levenslang proces 11

Ontwikkelen: een levenslang proces 11 INHOUDSTAFEL Ontwikkelen: een levenslang proces 11 A Wat is ontwikkeling? 13 Doelstellingen 13 1 Inleiding 14 2 Definitie en kenmerken 15 2.1 Definitie 15 2.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling 15 2.3

Nadere informatie

Samenvatting door Hidde 506 woorden 31 maart keer beoordeeld. Biologie Hoofdstuk 14: Zenuwstelsel Centraal zenuwstelsel

Samenvatting door Hidde 506 woorden 31 maart keer beoordeeld. Biologie Hoofdstuk 14: Zenuwstelsel Centraal zenuwstelsel Samenvatting door Hidde 506 woorden 31 maart 2017 0 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Hoofdstuk 14: Zenuwstelsel 14.1 Centraal zenuwstelsel Zenuwstelsel bestaat uit 2 delen: - centraal zenuwstelsel

Nadere informatie

Standaardrapportage (strikt vertrouwelijk) Naam: Wouter van Straten Adviseur: Floor Meijer Datum: 15 maart 2014

Standaardrapportage (strikt vertrouwelijk) Naam: Wouter van Straten Adviseur: Floor Meijer Datum: 15 maart 2014 Naam: Adviseur: Floor Meijer Datum: 15 maart 2014 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op alle afgeronde onderdelen. 2 Algemeen werk- en denkniveau Ver beneden - gemidde ld Ver bovengemidde ld Algemene

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,

Nadere informatie

Profilering derde graad

Profilering derde graad Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige

Nadere informatie

In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen.

In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen. Leerlijn programmeren In Vlaanderen bestaat er nog geen leerlijn programmeren! Hierdoor baseren wij ons op de leerlijn die men in Nederland toepast voor basisscholen. Deze leerlijn is opgebouwd aan de

Nadere informatie

Erfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden

Erfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden Erfgoedonderwijs 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren 4. Erfgoed in de klas voorbeelden ERFGOED DOEN! Wat is erfgoed? Wat is erfgoed? Definitie Materiële

Nadere informatie

Begeleiding van leerlingen

Begeleiding van leerlingen Begeleiding van leerlingen Doel Voorbeelden aanreiken van de wijze waarop begeleiding vorm kan krijgen. Soort instrument Voorbeelden Te gebruiken in de fase Uitvoeren Beoogde activiteit in de school Het

Nadere informatie

Leerstijlentest Kolb / Akkerman 30 januari 2003.

Leerstijlentest Kolb / Akkerman 30 januari 2003. Leerstijlentest Kolb / Akkerman 30 januari 2003. Met deze leerstijlentest kun je uitzoeken op welke manier jij meestal een probleem aanpakt. Het is handig om dat van jezelf te weten. Het is ook handig

Nadere informatie

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter

bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende

Nadere informatie

1. Beschrijf het begrip jeugdland en geef een voorbeeld van een hedendaagse subcultuur.

1. Beschrijf het begrip jeugdland en geef een voorbeeld van een hedendaagse subcultuur. 1. Beschrijf het begrip jeugdland en geef een voorbeeld van een hedendaagse subcultuur. Het begrip jeugdland is beschreven door de Israelische historica en pedagoge Lea Dasberg. Dit begrip omschrijft een

Nadere informatie

mensen met een Licht Verstandelijke Beperking

mensen met een Licht Verstandelijke Beperking Herkennen van mensen met een Licht Verstandelijke Beperking 23 juni 2015 GGD jeugdartsen Limburg Marijke van Duijnhoven en Hanneke van Gaal I have no actual or potential conflict of interest in relation

Nadere informatie