Hoofdstuk 1 Inleiding 11

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoofdstuk 1 Inleiding 11"

Transcriptie

1 5 INHOUD Hoofdstuk 1 Inleiding De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen Wat is ontwikkeling? Wat is psychologie? Hoe ontstaat ontwikkeling? De natuur (je aanleg, Nature ) Het milieu (je omgeving, Nurture ) Een derde ontwikkelingsfactor: de zelfbepaling? De gulden middenweg? Stromingen binnen de ontwikkelingspsychologie Psychodynamisch perspectief Behaviorisme Cognitivisme Evolutionair of ethologisch perspectief Contextueel of ecologisch perspectief Eén visie of combinaties? Hoe met ontwikkeling omgaan? Werken in de Zone van Naaste Ontwikkeling Welbevinden en betrokkenheid als richtsnoeren Het handboek in een notendop De ontwikkelingsfasen 29 de ongeboren baby, de geboorte en de pasgeborene 29 de baby 29 de peuter 29 de kleuter 29 het basisschoolkind 29 de adolescent De ontwikkelingsdomeinen of -gebieden Voor leerkrachten, opvoeders en verzorgers 31 Hoofdstuk 2 De ongeboren baby, de geboorte en de pasgeborene De ongeboren baby De lichamelijke (en motorische) ontwikkeling De psychische ontwikkeling 37

2 6 Groot worden Zwanger met hindernissen De geboorte De bevalling Een traumatische ervaring? Soorten bevallingen Op tijd, vroeggeboorte of overdragen zwangerschap Na de geboorte: welkom kleine baby Hoe maakt de baby het? De eerste voeding De slapende baby Abnormaal? Nee, heel gewoon Babyreflexen of babyreacties 56 Hoofdstuk 3 De baby (0 tot 1,5 jaar) De lichamelijke ontwikkeling De motorische ontwikkeling Het kijkstadium (0-3 maanden) Het grijpstadium (3-6 maanden) Het zitstadium (6-9 maanden) Het kruipstadium (9-12 maanden) Het loopstadium (12-15 maanden) De tekenontwikkeling De perceptuele ontwikkeling Zien Horen Ruiken en proeven Voelen Stimulerende omgeving De seksuele ontwikkeling Wat is kinderseksualiteit? De seksuele ontwikkeling volgens Freud De seksuele ontwikkeling bij de baby De sociaal-emotionele ontwikkeling Hechting en gehechtheidsgedrag Gehechtheidstheorie volgens Bowlby Gehechtheidspatronen Vreemden- of 8-maandenangst en separatieangst Social referencing: kijken naar anderen De cognitieve ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling volgens Piaget 87

3 Inhoud De baby in het sensori-motorisch stadium De taalontwikkeling De spelontwikkeling Wat is spelen en spelontwikkeling? De spelontwikkeling bij de baby De persoonlijkheidsontwikkeling De persoonlijkheidsontwikkeling volgens Erikson De persoonlijkheidsontwikkeling tijdens babyfase Genderverschillen? Indien de ontwikkeling anders loopt Wiegendood Reactieve hechtingsstoornis of geen-bodem-syndroom 105 Hoofdstuk 4 De peuter (1,5 tot 3 jaar) De lichamelijke ontwikkeling De motorische ontwikkeling De tekenontwikkeling De perceptuele ontwikkeling van de peuter en de kleuter De cognitieve ontwikkeling van de peuter en de kleuter Verworven denkcapaciteiten Preconceptuele denken Denkfouten Verwarring tussen fantasie en werkelijkheid De taalontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling De seksuele ontwikkeling De persoonlijkheidsontwikkeling De morele ontwikkeling De morele ontwikkeling bij de peuter Straffen en belonen De schoolse ontwikkeling De spelontwikkeling Indien de ontwikkeling anders loopt Autisme Eetstoornissen 150 Hoofdstuk 5 De kleuter (3 tot 6 jaar) De lichamelijke ontwikkeling De motorische ontwikkeling 154

4 8 Groot worden 5.3. De tekenontwikkeling De perceptuele ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling De taalontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling De seksuele ontwikkeling De fallische fase bij de kleuterjongen De fallische fase bij het kleutermeisje De persoonlijkheidsontwikkeling De morele ontwikkeling De morele ontwikkeling volgens Kohlberg De morele ontwikkeling volgens Freud De morele ontwikkeling bij de kleuter De schoolse ontwikkeling Spelenderwijs leren Ervaringsgericht kleuteronderwijs Zorgbreedte en zorgverbreding De spelontwikkeling Kenmerken van het spel bij de kleuter en het basisschoolkind De spelontwikkeling bij de kleuter Indien de ontwikkeling anders loopt Motorische stoornissen Zindelijkheidsstoornissen Stoornissen in de taalontwikkeling Slaapstoornissen Aangeboren en verworven handicaps 188 Hoofdstuk 6 Het basisschoolkind (6 tot 12 jaar) De lichamelijke ontwikkeling De motorische ontwikkeling De perceptuele ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling Het basisschoolkind in het concreet operationeel stadium Het magische denken Het geheugen De taalontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling In een groep omgaan met leeftijdsgenootjes Vriendschap Pesten 210

5 Inhoud De seksuele ontwikkeling Kinderen van 6 tot 8 jaar Kinderen van 8 tot 10 jaar Kinderen van 10 tot 12 jaar De persoonlijkheidsontwikkeling De morele ontwikkeling De schoolse ontwikkeling Schoolrijpheid Drie schoolse vaardigheden De spelontwikkeling De tekenontwikkeling Indien de ontwikkeling anders loopt Onveilige gehechtheid Leerstoornissen ADHD 239 Hoofdstuk 7 De adolescent (12 tot 18 jaar) De lichamelijke ontwikkeling De seksuele rijpingsprocessen Versnelling van de groei en verandering in proporties Reacties op deze lichamelijke veranderingen Het acceleratieverschijnsel De motorische ontwikkeling De perceptuele ontwikkeling De cognitieve ontwikkeling Het formeel operationeel stadium Informatieverwerking bij adolescenten Consequenties van het gevorderde denkniveau De taalontwikkeling De sociaal-emotionele ontwikkeling Ouders en gezin Conflicten Stress Leeftijdsgenoten In grote groep, kliek of individuele vriendschap De seksuele ontwikkeling De genitale fase Vorming van romantische relaties Seksuele thema s tijdens de adolescentie De persoonlijkheidsontwikkeling 282

6 10 Groot worden Egocentrisme Conformisme Identiteitsvinding en -ontplooiing Identiteitsstatus Zelfbeeld De morele ontwikkeling De schoolse ontwikkeling Leerlingenbegeleiding De spelontwikkeling De tekenontwikkeling Indien de ontwikkeling anders loopt Externaliserende problemen Internaliserende problemen Groot zijn 304 Hoofdstuk 8 Tot slot 307 Referenties 309 Index 315

INHOUD. Voorwoord 11. 3. De pasgeborene (eerste 8 weken) 47 3.1 Delichamelijkeontwikkeling 49 3.2 De motorische ontwikkeling 50

INHOUD. Voorwoord 11. 3. De pasgeborene (eerste 8 weken) 47 3.1 Delichamelijkeontwikkeling 49 3.2 De motorische ontwikkeling 50 INHOUD Voorwoord 11 1. Inleiding 13 1.1 De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 15 1.2 Wat is ontwikkeling? 17 1.3 Hoe ontstaat ontwikkeling? 18 1.3.1 De natuur (je aanleg, nature ) 18 1.3.2 Het

Nadere informatie

Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling

Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75

Inhoud. Woord vooraf Terreinverkenning Twee fundamentele ontwikkelingstheorieën De prenatale ontwikkeling 75 Inhoud Woord vooraf 11 1. Terreinverkenning 15 1.1 Een korte historiek 15 1.1.1 De verre voorgeschiedenis 15 1.1.2 Start van de genetische psychologie 17 1.1.3 Omvorming tot een ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

Ontwikkelen: een levenslang proces 11

Ontwikkelen: een levenslang proces 11 INHOUDSTAFEL Ontwikkelen: een levenslang proces 11 A Wat is ontwikkeling? 13 Doelstellingen 13 1 Inleiding 14 2 Definitie en kenmerken 15 2.1 Definitie 15 2.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling 15 2.3

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19. Voorwoord 13. Pictogrammen 14. Doelstellingen 15

INHOUDSTAFEL I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19. Voorwoord 13. Pictogrammen 14. Doelstellingen 15 INHOUDSTAFEL Voorwoord 13 Pictogrammen 14 Doelstellingen 15 I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19 A Wat is ontwikkeling? 21 1 Definitie en kenmerken 21 1.1 Definitie 21 1.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling

Nadere informatie

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT

TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT TRAJECT WELZIJN; ONTWIKKELING EN OPVOEDING_9789006815627_INHOUD_KORT Thema 1 Inleiding op ontwikkeling en opvoeding 1 Begeleiden bij ontwikkeling 1.1 Begeleiden als kerntaak 1.2 Begeleiden bij ontwikkeling

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Deel 1 De ontwikkeling van het kind

Inhoudsopgave. Deel 1 De ontwikkeling van het kind Inhoudsopgave Deel 1 De ontwikkeling van het kind 1 Een inleiding in de ontwikkeling van het kind 2 Proloog: Een wonderlijke nieuwe wereld 3 Vooruitblik 4 1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

INTERACTIE, SOCIALE PERCEPTIE EN ZELFBEELD

INTERACTIE, SOCIALE PERCEPTIE EN ZELFBEELD INTERACTIE, SOCIALE PERCEPTIE EN ZELFBEELD 1. MENSELIJKE INTERACTIE...3 1.1. HET BEGRIP INTERACTIE...3 1.2. WAT EN WIE?...4 1.3. DRAMATURGIE...5 1.4. FYSIEKE AFSTAND...5 1.5. BELEEFDE INATTENTIE...7 1.6.

Nadere informatie

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 Inhoudsopgave 1 Introductie 17 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 17 1.2 Opbouw van het boek 20 1.3 Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 27

Nadere informatie

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19

Inhoud Uitgebreid. Foreword 15 Voorwoord 17. deel 1 WAT IS HET? 19 Inhoud Uitgebreid Foreword 15 Voorwoord 17 deel 1 WAT IS HET? 19 1 Inleiding 21 De eerste onderzoekers 22 De opbouw van het boek 24 Aanleg of opvoeding 27 Diagnose of etiket 30 De kracht en de zwakte 32

Nadere informatie

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59 Inhoud 1 Introductie 15 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 16 1.1.1 Vroeger en later 18 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 18 1.1.3 Een uniek individu met unieke ervaringen 20 1.2 Opbouw van het boek 21 1.3

Nadere informatie

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35 Inhoudsopgave Overzicht van figuren, kaders en tabellen 17 1 Introductie 23 1.1 Wat is ontwikkelingspsychopathologie? 24 1.1.1 Vroeger en nu 25 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 26 1.1.3 Een uniek individu

Nadere informatie

Gegevens ouder (verzorger) 1 Gegevens ouder (verzorger) 2

Gegevens ouder (verzorger) 1 Gegevens ouder (verzorger) 2 Vragenlijst Beste ouder(s) (verzorger(s), Hierbij ontvangt u een formulier met vragen over de voorgeschiedenis van uw kind. Het is van belang dat u deze vragen voorafgaand aan ons intakegesprek beantwoordt.

Nadere informatie

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling

Nadere informatie

Handreiking Omgangskunde

Handreiking Omgangskunde Landelijke kennistoets voor de tweedegraads lerarenopleiding Handreiking Omgangskunde studiejaar 2016-2017 september 2016 Versie 2016/2017-1A Inleiding Deze handreiking is opgesteld door vakdocenten van

Nadere informatie

26/02/2013. Ontwikkelingspsychologie. Psychologie van de levensloop. Ontwikkelingstheorieën

26/02/2013. Ontwikkelingspsychologie. Psychologie van de levensloop. Ontwikkelingstheorieën Ontwikkelingspsychologie Psychologie van de levensloop Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET 1 Aardbeving 1: HOOP ORAAL SENSORISCHE FASE EGOSTERKTE Temperament kind OMGEVING Moeder Koesteren, vastnemen,

Nadere informatie

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling

ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling ONTWIKKELVELDEN ONTWIKKELTHEMA S Benaming in het boek Plaats Persoonsgebonden ontwikkeling Ontwikkeling van een innerlijk kompas Identiteit Psychosociale identiteit Het zelf Een positief zelfbeeld 196-200

Nadere informatie

OMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN

OMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN OMGAAN MET KINDERANGSTEN Brainstorm: Angsten bij kinderen An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut www.depraatdoos.be Hannah, 3 jaar Anouk, 10 jaar BANG ZIJN IS OK! WAT IS ANGST? Is een normaal verschijnsel

Nadere informatie

Ontwikkelingspsychologie door de ogen van: Piaget, Erikson & Freud

Ontwikkelingspsychologie door de ogen van: Piaget, Erikson & Freud Piaget Jean Piaget was de eerste die een veelomvattende theorie over de cognitieve ontwikkeling ontwikkelde. = de ontwikkeling van het denken Piaget bestudeerde normale kinderen. Volgens Piaget doorloopt

Nadere informatie

Inhoud. plaatsbepaling en verklaringsmodel... 9. met een verstandelijke beperking... 27. Literatuur... 8. verstandelijke beperking...

Inhoud. plaatsbepaling en verklaringsmodel... 9. met een verstandelijke beperking... 27. Literatuur... 8. verstandelijke beperking... XIII Inhoud 1 Het handboek SOS Snelle Opvang bij Seksueel misbruik..................... 1 1.1 Doelgroep van het handboek SOS..................................................... 2 1.2 Het belang van het

Nadere informatie

Dit is het gemiddelde van een gezonde ontwikkeling Een geweten moet voor het 3e levensjaar ontwikkeld worden anders wordt het niet meer ontwikkeld!

Dit is het gemiddelde van een gezonde ontwikkeling Een geweten moet voor het 3e levensjaar ontwikkeld worden anders wordt het niet meer ontwikkeld! Boekverslag door M. 1375 woorden 3 juni 2007 6.9 225 keer beoordeeld Vak Methode Zorg en welzijn Centraal examen Ontwikkelingspsychologie wat is dat? Ontwikkelingspsychologie bestaat uit 2 woorden nl het

Nadere informatie

DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER

DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER 1 DE DRAAD TUSSEN KIND EN OUDER Gerrit Vignero De metafoor de draad wil aan de hand van een aantal draden de sociaal emotionele ontwikkeling verhelderen. De draad is een beeld om deze complexe realiteit

Nadere informatie

Vragen Ontwikkelingspsychologie Ontwikkelingspsychologie, Liesbeth van Beemen (ISBN 9001066313, tweede druk, 2001)

Vragen Ontwikkelingspsychologie Ontwikkelingspsychologie, Liesbeth van Beemen (ISBN 9001066313, tweede druk, 2001) 1) Een kind is vanaf een jaar of 2 al in staat om met een andere kind samen te spelen. (19) 2) Net als de filosoof Rousseau zag Piaget het kind als een actief en onderzoekend wezen, met een sterke wil

Nadere informatie

Kinderen Ontwikkelen en Leren 2012-2013. Bijeenkomst 10: ontwikkeling

Kinderen Ontwikkelen en Leren 2012-2013. Bijeenkomst 10: ontwikkeling Kinderen Ontwikkelen en Leren 2012-2013 Bijeenkomst 10: ontwikkeling Bijeenkomst 9 Terugblik Cognitieve ontwikkeling: Vermunt leerstijlen Probleem oplossen Lereniseenmakkie.nl Bijeenkomst 9 opdrachten

Nadere informatie

Postcode: Woonplaats: Geboortedatum: Nationaliteit: Verzekerd bij: Verzekeringsnr.: School/dagverblijf: Groep: Leerkracht/mentor: Telefoon school:

Postcode: Woonplaats: Geboortedatum: Nationaliteit: Verzekerd bij: Verzekeringsnr.: School/dagverblijf: Groep: Leerkracht/mentor: Telefoon school: Aanmeldformulier Kind gegevens: Voornaam: Geslacht: Jongen meisje Achternaam: Adres: Postcode: Woonplaats: Telefoonnummer: Geboortedatum: Nationaliteit: BSN/ sofinummer: Verzekerd bij: Verzekeringsnr.:

Nadere informatie

Infobundel beginassessments

Infobundel beginassessments DEPARTEMENT LERARENOPLEIDING Professionele Bachelor Leraar Kleuteronderwijs Verkort (PBKO-V) Infobundel beginassessments Onderwijs op Maat van bij de start Academiejaar 2014-2015 1. Woord vooraf Je bent

Nadere informatie

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Ontwikkelingsfasen bij kinderen. 3 Basisbehoeften van kinderen.

Nadere informatie

Werkblad 16 Vragen (hoofdstuk 10)

Werkblad 16 Vragen (hoofdstuk 10) Werkblad 16 Vragen (hoofdstuk 10) Probeer de volgende vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Tijdens de afspraak die u heeft met de professional worden de vragen met u doorgenomen en onduidelijkheden

Nadere informatie

Zorgboekje. Kindgegevens

Zorgboekje. Kindgegevens Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is

Nadere informatie

Seksuele vorming: gave (op-)gave

Seksuele vorming: gave (op-)gave Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11 Inhoud Voorwoord bij de 24 e druk 11 1 Inleiding Marcel van Aken en Wim Slot 13 1.1 Adolescentie: een eerste typering 13 1.2 Puberteit en adolescentie 14 1.2.1 Oorsprong van de begrippen puberteit en adolescentie

Nadere informatie

Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie Van wieg tot hangplek: de ontwikkeling van 0- tot 18-jarigen

Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie Van wieg tot hangplek: de ontwikkeling van 0- tot 18-jarigen Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie Van wieg tot hangplek: de ontwikkeling van 0- tot 18-jarigen Marjan de Bil en Petra de Bil Copyright: Uitgeverij Boom Nelissen, Amsterdam, 2006 Ontwerp omslag

Nadere informatie

8/03/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene

8/03/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene Prenatale ontwikkeling De geboorte Pasgeborene 1 Baby Motorische ontwikkeling Kijkstadium (0 3m) Grijpstadium (3 6) Zitstadium (6 9) Rechtop staan (-9-12) Loopstadium (12-15) Geboorte = beperkt aantal

Nadere informatie

Welkom op de informatieavond groep januari 2018

Welkom op de informatieavond groep januari 2018 Welkom op de informatieavond groep 1-2 16 januari 2018 Doel van de avond: U informeren over: Waarom spel belangrijk is voor de ontwikkeling van uw kind. Wat komt er op uw kind af in de groepen 1 en 2.

Nadere informatie

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen

Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen Herkennen gevolgen en signalen voor jeugdigen u Eventuele psychische en/of verslavingsproblemen bij de ouders kunnen van invloed zijn op de opvoeding, ontwikkeling en (toekomstige) psychische gezondheid

Nadere informatie

Onderwijs op maat PBKO

Onderwijs op maat PBKO Onderwijs op maat PBKO Info: Aline Deforche ONDERWIJS Academiejaar: 2017-2018 1. WOORD VOORAF Je bent ingeschreven voor het studietraject in de 1ste bachelor van de lerarenopleiding. Naast de instaptoetsen

Nadere informatie

Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog

Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in

Nadere informatie

cursus: Ontwikkelingspsychologie Algemeen en baby

cursus: Ontwikkelingspsychologie Algemeen en baby cursus: Ontwikkelingspsychologie deel 1: Algemeen en baby > Inhoud > Over deze cursus 3 > Ontwikkelingspsychologie en gedrag 6 > De baby in ontwikkeling 15 > Reflectie 30 > Theoriebron 1: Ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

>Theoriebron 1: Hechting

>Theoriebron 1: Hechting >Theoriebron 1: Hechting In ieders leven speelt hechting een belangrijke rol. Maar wat is hechting eigenlijk? Het woord hechten doet in eerste instantie denken aan een wond. En aan een draad en naald,

Nadere informatie

Inhoud van de presentatie

Inhoud van de presentatie De overgang van het basis- naar het secundair onderwijs vanuit ontwikkelingspsychologisch perspectief Annelies Somers i.s.m. Prof. Hilde Colpin Prof. Karine Verschueren ~ Centrum voor Schoolpsychologie

Nadere informatie

Onderwijs op maat PBKO

Onderwijs op maat PBKO Onderwijs op maat PBKO Info: Aline Deforche ONDERWIJS Academiejaar: 2016-2017 1. WOORD VOORAF Je bent ingeschreven voor het studietraject in de 1ste bachelor van de lerarenopleiding. Dat betekent dat je

Nadere informatie

Een stille plek niet ver hier vandaan

Een stille plek niet ver hier vandaan SILVIA DUMAZY Een stille plek niet ver hier vandaan WERKBOEK KINDERMINDFULNESS VOOR THERAPEUTEN Hoofdstuk 1 Mindfulness 1.1 Wat is mindfulness? Aandacht geven op een bijzondere manier: doelbewust, niet

Nadere informatie

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede Er wel/niet zijn voor je pleegkind Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede 22-6-2014 de Zeeuw & Brok Inhoud 1. Lawaaiboek 2. Zorg voor het kind: houdt rekening met gevolgen van Verlating

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide

Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide Pagina 1 van 7 Pedagogisch beleidsplan IKC de Weide. Inhoudsopgave Pedagogisch beleidsplan Kindcentrum de Weide Leeuwarden Voorwoord... 3 1. Integraal

Nadere informatie

Inhoud. - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot

Inhoud. - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot Wie Ben ik? Inhoud - Hechting - Werkplek - Visie - Video-interactiebegeleiding - Tot slot Kind en ziekenhuis Ouderparticipatie september 1993 Kind en ziekenhuis kindgericht = gezinsgericht februari 2009

Nadere informatie

3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD

3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau

Nadere informatie

Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld. huiselijkgeweldwb.nl. 0900 126 26 26 5 cent per minuut

Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld. huiselijkgeweldwb.nl. 0900 126 26 26 5 cent per minuut Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26 Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld Kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun

Nadere informatie

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr)

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr) AANGEBOREN EN NIET-AANGEBOREN HERSENBESCHADIGING HET DIENT ALGEMEEN BEKEND TE ZIJN DAT DE BRON VAN ONS PLEZIER, ONZEVREUGDE, GELACH EN VERMAAK, ALS VAN ONZE SMART, PIJN, ANGST EN TRANEN, GEEN ANDERE IS

Nadere informatie

MOS duurzame scholen straffe scholen GoodPlanet Belgium I I I

MOS duurzame scholen straffe scholen GoodPlanet Belgium I I I Mijn natuurbeleving MOS duurzame scholen straffe scholen I www.mosvlaanderen.be GoodPlanet Belgium I Edinburgstraat 26 Rue d Edimbourg I Brussel 1050 Bruxelles I T +32 (0)2 893 08 08 I www.goodplanet.be

Nadere informatie

Een jeugd van tegenwoordig

Een jeugd van tegenwoordig Een jeugd van tegenwoordig Vrijdag 1 maart 2013 Damessociëteit Bodegraven-Reeuwijk Speciale onderwijstrajecten voor jongere die dreigen uit te vallen uit het reguliere middelbare onderwijs Progamma Wie

Nadere informatie

1. Kinderopvang Friesland: Visie en kwaliteit. 2. Kinderopvang Friesland en Thomas Gordon. 3. Kinderopvang Friesland en opvoeden

1. Kinderopvang Friesland: Visie en kwaliteit. 2. Kinderopvang Friesland en Thomas Gordon. 3. Kinderopvang Friesland en opvoeden Pagina 1 van 5 1. Kinderopvang Friesland: Visie en kwaliteit 2. Kinderopvang Friesland en Thomas Gordon 3. Kinderopvang Friesland en opvoeden 4. Kinderopvang Friesland en talenten 5. Kinderopvang Friesland

Nadere informatie

Geestelijke gezondheid bij kinderen van curatie naar preventie en vroegdetectie van risicofactoren

Geestelijke gezondheid bij kinderen van curatie naar preventie en vroegdetectie van risicofactoren KONINKLIJKE ACADEMIE VOOR GENEESKUNDE VAN BELGIË Geestelijke gezondheid bij kinderen van curatie naar preventie en vroegdetectie van risicofactoren em. Prof dr. J. Denekens 12 februari 2019 Geestelijke

Nadere informatie

Bebeth. Praktijk voor kinderen met gedrags- en/of hechtingsproblemen

Bebeth. Praktijk voor kinderen met gedrags- en/of hechtingsproblemen Bebeth Praktijk voor kinderen met gedrags- en/of hechtingsproblemen Hechtingsstoornissen Auteur: Ben van Berkel Voor het laatst gewijzigd op 24 maart 2009 Link naar het artikel op Kennisnet : http://leerlingzorgpo.kennisnet.nl/archief/bijdragen2003/hechtingsstoornissen

Nadere informatie

Woonadres :. E-mail:.

Woonadres :. E-mail:. Gegevens van (aangemeld) kind en ouder(s)/verzorger(s) Naam kind :. Geslacht: M / V Geboortedatum: Woonadres :. Postcode :.. Woonplaats :.. Tel.nr(s).:...... E-mail:. Naam vader:. Naam moeder:. Geboortedatum:../../..

Nadere informatie

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2

Informatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2 Informatieavond schooljaar 2015-2016 Cluster 1/2 Programma Even voorstellen Ik & Ko KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar eigen klas Praktische

Nadere informatie

Dat tien procent van de pasbevallen vrouwen

Dat tien procent van de pasbevallen vrouwen sociaal-emotioneel Postpartum depressie en de ontwikkeling van jonge kinderen Bied de juiste ondersteuning Tien procent van de pasbevallen vrouwen ontwikkelt een depressie. Wat zijn de gevolgen daarvan

Nadere informatie

Verkorte versie van de pedagogische visie en beleid van Happy Kids kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang.

Verkorte versie van de pedagogische visie en beleid van Happy Kids kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang. Verkorte versie van de pedagogische visie en beleid van Happy Kids kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang. Kinderen worden beschermd en gekoesterd door hun ouder(s) of verzorgers. Daar wordt de basis

Nadere informatie

Levensverhaal. Hoe is de gezinssamenstelling? Hoe is de relatie met eventuele broertjes en zusjes?

Levensverhaal. Hoe is de gezinssamenstelling? Hoe is de relatie met eventuele broertjes en zusjes? Intakeformulier basisscholen Wageningen Geachte ouder(s), In het kader van de Wet op het Passend Onderwijs is het voor scholen van groot belang om goed zicht te hebben op de ondersteuningsbehoefte van

Nadere informatie

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken

Nadere informatie

Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang?

Het maakbare brein? Inhoud. Sociale competentie. Waarom van belang? Inhoud Het maakbare brein? Selfmanagementtraining bij adolescenten met een zwakke sociale competentie Gieke Buur GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog GGzE-Universiteit Leiden Wat is

Nadere informatie

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod

Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische

Nadere informatie

Leerplanschema Minor Psychologie

Leerplanschema Minor Psychologie Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?

Nadere informatie

Contact. + 32 (0)486 70 78 34 koen.mertens@lessius.eu www.lessius.eu/pgmuziek. Locatie

Contact. + 32 (0)486 70 78 34 koen.mertens@lessius.eu www.lessius.eu/pgmuziek. Locatie levenslang leren! Type: Postgraduaat Studiepunten: 20 Kostprijs: 980 euro Lessen De start van de cursus is voorzien begin oktober 2012 en het einde in mei 2013. Ongeveer 18 lesdagen (praktijkoefeningen

Nadere informatie

Intellectuele ontwikkeling

Intellectuele ontwikkeling Intellectuele ontwikkeling De Zwitserse psycholoog Jean Piaget heeft onderzoek gedaan op onder andere het gebied van denkontwikkeling in de leeftijd van nul tot veertien jaar. Ontwikkeling van het denken

Nadere informatie

GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN

GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN S TELLEN VOOR GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN EVEN VOORSTELLEN.. M A RIE - L OTTE VA N BEVEREN K L I N I S C H P S YCHOLOOG, D OCTORAATSSTUDENT M A RIELOTTE.VA N B EVEREN@UGENT.BE DE ADOLESCENTIE

Nadere informatie

Gezondheidsbeleid: visie van onze school

Gezondheidsbeleid: visie van onze school Gezondheidsbeleid: visie van onze school Wij stellen ons tot doel onze leerlingen de nodige kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes bij te brengen voor een gezonde leefstijl met respect voor zichtzelf

Nadere informatie

Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd

Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd artikel uit Mobiel 6, december 2000/januari 2001 Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd rubriek: Vreemd gedrag!? Door: Pim Steerneman, hoofd Centraal Coördinatiepunt Autisme Zuid-Limburg MENNO

Nadere informatie

1. Cliëntgegevens kind

1. Cliëntgegevens kind 1. Cliëntgegevens kind Voorletters / roepnaam Achternaam Geboortedatum (dd-mm-jjjj) Broers/zussen (incl. geboortedata) BSNnummer Straat en huisnummer Postcode en woonplaats Mobiel nummer E-mail voor factuur

Nadere informatie

Wat weet u nog over HECHTING

Wat weet u nog over HECHTING Wat weet u nog over HECHTING John Bowlby 1907-1990 Hechtingstheorie HECHTING BOWLBY : Attachment theory : Hechting : is een duurzame emotionele binding tussen het kind en zijn verzorgers intern schema

Nadere informatie

*Dit is het percentage ten opzichte van het totale aantal dialogen (23.507). Let wel, in één dialoog kunnen meerdere thema's aan bod komen.

*Dit is het percentage ten opzichte van het totale aantal dialogen (23.507). Let wel, in één dialoog kunnen meerdere thema's aan bod komen. THEMA'S TOP 10 TOTAAL thema rangorde aantal % van totaal* relatie tot ouders 1 3401 15% verliefdheid/ aanmaken/afwijzen 2 3380 15% vriendschap/ vrienden helpen/ vrienden maken 3 1936 8% problemen of ruzie

Nadere informatie

INFOKAART PSYCHOSOCIALE PROBLEMATIEK JONGEREN

INFOKAART PSYCHOSOCIALE PROBLEMATIEK JONGEREN INFOKAART PSYCHOSOCIALE PROBLEMATIEK JONGEREN Inleiding Psychosociale problemen komen in toenemende mate voor bij jongeren en kunnen leiden tot ernstige beperkingen in het dagelijks functioneren. Uit diverse

Nadere informatie

Pedagogisch Beleid. Nanny Association

Pedagogisch Beleid. Nanny Association Pedagogisch Beleid Nanny Association Rijen, juni 2006 Inhoud Inleiding 1. Nanny Association 2. Profiel nanny 3. Functie- en taakomschrijving 4. Accommodatie en materiaal 5. Ouderbeleid 6. Pedagogische

Nadere informatie

Bij het onderdeel rouwkoffer kunt u de materialen vinden die hierrond uitgewerkt zijn.

Bij het onderdeel rouwkoffer kunt u de materialen vinden die hierrond uitgewerkt zijn. Bij het onderdeel rouwkoffer kunt u de materialen vinden die hierrond uitgewerkt zijn. Wij beschikken ook over een databank met een heleboel spellen rond welbevinden. Al deze spelen kunnen gratis uitgeleend

Nadere informatie

Info boekje voor ouders Gastouderbureau MIAvoorgezinnen

Info boekje voor ouders Gastouderbureau MIAvoorgezinnen Info boekje voor ouders Gastouderbureau MIAvoorgezinnen Inhoudsopgave 1. Verantwoorde kinderopvang... 2 2. Pedagogisch beleid... 2 3. Kind/gastouder ratio... 4 4. Bemiddelingswerkwijze... 4 5. Begeleiding

Nadere informatie

Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie

Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie Van wieg tot hangplek: de ontwikkeling van 0- tot 21-jarigen Marjan de Bil en Petra de Bil Inclusief educatief materiaal online Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan Inhoudsopgave Inleiding... 3 Pedagogische visie... 4 o Mijn doelstelling... 4 Emotionele veiligheid... 4 Persoonlijke competentie... 5 Sociale competentie... 6 Overdracht van normen

Nadere informatie

BSO Hakuna Matata pedagogisch beleidsplan samenvatting mei 2014

BSO Hakuna Matata pedagogisch beleidsplan samenvatting mei 2014 BSO Hakuna Matata pedagogisch beleidsplan samenvatting mei 2014 Inhoud BSO Hakuna Matata... 3 Pedagogisch klimaat BSO Hakuna Matata... 3 Uitgangspunten BSO... 4 Visie op de ontwikkeling van kinderen...

Nadere informatie

Jeanet Nieuwenhuis (beleids)psychiater (V)GGNet. Geen disclosures

Jeanet Nieuwenhuis (beleids)psychiater (V)GGNet. Geen disclosures Jeanet Nieuwenhuis (beleids)psychiater (V)GGNet Geen disclosures Psychiatrische diagnostiek en LVB: Diagnostiek in 3D Inleiding Theoretische achtergrond Casuïstiek Take away message Mijn blik als kinder-

Nadere informatie

De ontwikkelingstrilogie

De ontwikkelingstrilogie De ontwikkelingstrilogie van Martine Delfos Een brede kijk op ontwikkeling Dr. Martine Delfos maakte naam met vele publicaties op het gebied van (ontwikkelings)psychologie. Ook geeft zij op regelmatige

Nadere informatie

Carina J. Wiekens R u G UvT

Carina J. Wiekens R u G UvT RuG UvT Carina J. Wiekens Inhoud Hoorcollege 3 Adolescentie: 12-22 jaar Lichamelijke ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Persoonlijkheid /Identiteit Sociale ontwikkeling Idiosyncratische ontwikkeling

Nadere informatie

Iene miene mutte. Kinderen, ouders en (echt)scheiding

Iene miene mutte. Kinderen, ouders en (echt)scheiding Iene miene mutte Kinderen, ouders en (echt)scheiding Scheiding Herbekeken Beslissing Man/vrouw/ samen? Scheiding Toename/ afname? Verblijfsregeling? Bilocatie/ moeder/vader Inleiding - 16.000 scheidingen

Nadere informatie

Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant

Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel Dr. Iris Van den Brandei.o. SEN vzw Centrum voor Therapie en Welzijn Balans EMOTIONELE ONWIKKELING buitenkant versus binnenkant intrapsychisch

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken.

Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Bijlage 1: Opdrachten bij het boek Identiteitsontwikkeling en leerlingbegeleiding. Per groepje van 2/3 uitwerken. Hoofdstuk 1: Opdracht 1: Groepsprofiel en de puberteit Bespreek en noteer kort: Hoe je

Nadere informatie

Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase

Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Symposium Traumatisch Hersenletsel Kinderen en Jongeren 31 oktober 2018 Drs. Y. Boom MSc. - Neuropsycholoog Disclosure

Nadere informatie

De begeleidingsbehoefte Respect voor kinderen Zelfstandigheid Ontplooiing van de sociale ontwikkeling (sociale competentie) Opbouwen van kennis

De begeleidingsbehoefte Respect voor kinderen Zelfstandigheid Ontplooiing van de sociale ontwikkeling (sociale competentie) Opbouwen van kennis De begeleidingsbehoefte Voor de basis van de begeleidingsbehoefte is aansluiting gevonden bij een tweetal pedagogen: Freinet en Malaguzzi. Daaruit zijn een aantal kerngedachten geformuleerd: respect voor

Nadere informatie

VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03)

VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03) VERBETERSLEUTEL TTT Ontwikkelingspsychologie Deel 1 (PM03) 1. Waarschijnlijk hielp de het kind vroeger om zich aan de moeder vast te klampen, terwijl de het kind helpt om de tepel te vinden. palmgreepreflex;

Nadere informatie

Ontwikkelingsdiagnostiek Noodzakelijk maar niet altijd eenvoudig bij volwassen

Ontwikkelingsdiagnostiek Noodzakelijk maar niet altijd eenvoudig bij volwassen Ontwikkelingsdiagnostiek Noodzakelijk maar niet altijd eenvoudig bij volwassen Werkgroep: C.Kan, A. in t Veld, M. Altena, M.Oosterhoff, M.van Oosten 11 december 2008 Indeling Ontwikkelingsanamnese; wat,

Nadere informatie

Begeleiding van kind en ouders op de SEH. Leerdoelen. ontwikkeling. 20% van de patienten die een SEH bezoeken is jonger dan 16 jaar.

Begeleiding van kind en ouders op de SEH. Leerdoelen. ontwikkeling. 20% van de patienten die een SEH bezoeken is jonger dan 16 jaar. Begeleiding van kind en ouders op de SEH Module 3 vervolgopleiding SEH-vpk Monique Vermaas Verpleegkundige SEH UMCN st Radboud Leerdoelen Aan het eind van de les heeft de cursist kennis en inzicht in de

Nadere informatie

De POP polikliniek Voor zwangeren

De POP polikliniek Voor zwangeren De POP polikliniek Voor zwangeren Afdeling gynaecologie, psychiatrie & kindergeneeskunde Locatie Veldhoven U bent verwezen naar de POP polikliniek. In deze folder leggen we u uit wat deze polikliniek inhoudt.

Nadere informatie

KINDER FYSIO THERAPIE

KINDER FYSIO THERAPIE KINDER FYSIO THERAPIE SPELENDERWIJS ONTWIKKELEN KINDEREN HUN ZINTUIGEN EN MOTORIEK. MEESTAL GAAT DAT GOED, MAAR BIJ SOMMIGE KINDEREN DUURT HET LANGER OF WIJKT DE ONTWIKKELING AF VAN WAT GEBRUIKELIJK IS

Nadere informatie

Voorwoord Voorwoord 9. Het Toverbos & Ga voor Geluk 11. Inleiding 13. Luik 1: Achtergrond 15

Voorwoord Voorwoord 9. Het Toverbos & Ga voor Geluk 11. Inleiding 13. Luik 1: Achtergrond 15 Inhoud Voorwoord Voorwoord 9 Het Toverbos & Ga voor Geluk 11 Inleiding 13 Luik 1: Achtergrond 15 1. Gehele ontwikkeling van de mens 17 1. Krachten binnen de ontwikkeling 17 2. Ontwikkelingsdomeinen 20

Nadere informatie

Omgaan en communicatie met personen met een verstandelijke beperking

Omgaan en communicatie met personen met een verstandelijke beperking Omgaan en communicatie met personen met een verstandelijke beperking Wie zijn wij? - Hubertine - Jeanine - Krista Telemans van Pasform De Lork? een thuis voor de gebruikers, gelegen in Brussel hoofdstedelijk

Nadere informatie

Voorwoord bij de derde druk 11

Voorwoord bij de derde druk 11 Inhoud 5 Voorwoord bij de derde druk 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Specifieke begeleidingsbehoeften van 15 hoogbegaafde kinderen Inleiding 1.1. Hoogbegaafde kinderen hebben behoefte aan begrip 25 en aanvaarding

Nadere informatie

EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA

EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA WAAROM IS EMOTIEREGULATIE BELANGRIJK??? VERSCHILLENDE MANIEREN OM NAAR DIAGNOSE TE KIJKEN Categorische diagnostische

Nadere informatie

GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15

GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15 GROEI, RIJPING EN ONTWIKKELING 15 1 De ontwikkeling van kinderen 17 Wat is ontwikkeling? 19 Wat houdt ontwikkeling gaande? 25 Fasen in de ontwikkeling 26 Kritieke of gevoelige perioden? 26 Geleidelijk

Nadere informatie

Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie

Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie Groot Perinataal Overleg preventie en cliënten participatie 20-11-2017 MARJA REXWINKEL, KLINISCH PSYCHOLOOG INFANT MENTAL HEALTH SPECIALIST 1001 kritieke dagen groei van het brein, ontstaan van veilige

Nadere informatie

Groeidocument ondersteuningsplatform Maas en Waal

Groeidocument ondersteuningsplatform Maas en Waal Groeidocument ondersteuningsplatform Maas en Waal : Intern begeleider: Leerkracht: School: 1. Leerling-gegevens (ingevuld door leerkracht/ib) Naam Burgerservice nr. Geboortedatum emailadres Adres Telefoonnummer

Nadere informatie