Intellectuele ontwikkeling
|
|
- Katrien Michiels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Intellectuele ontwikkeling De Zwitserse psycholoog Jean Piaget heeft onderzoek gedaan op onder andere het gebied van denkontwikkeling in de leeftijd van nul tot veertien jaar. Ontwikkeling van het denken is in grote lijnen een ontwikkeling van denken dat aan het concreet waarneembare gebonden is naar steeds beter abstract kunnen denken. Met zijn bevindingen heeft hij een fasen theorie samengesteld. Fasen in de denkontwikkeling volgens Jean Piaget 1. Sensomotorische periode (0-24 maanden) - ontwikkeling van de zintuigen - ontwikkeling van de motoriek - ontwikkeling van het geheugen - aan het eind zijn ze in staat tot objectpermanentie (voorwerpen en gebeurtenissen zijn er nog wel, ook al zijn ze niet in je gezichtsveld), mentaal representeren (in het hoofd voorstellingen vormen van een object of gebeurtenis) of symbolisch denken 2. Stadium van het pre-operationeel denken (2-7 jaar) Dit is onderverdeeld in: Periode van de symbolische functies (2-4 jaar), de periode voorafgaand aan de kleutertijd. - ontwikkeling van het taalgebruik - ontwikkeling van de motoriek (vooral de fijne motoriek) - door het vermogen tot mentaal representeren is het denken niet meer gebonden aan sensomotorische activiteiten (motorische reactie op zintuiglijke informatie). Periode van het intuïtieve denken (4-7 jaar), de periode van kleuter tot schoolkind. - ontwikkeling van het ik, egocentrisme. - kinderen krijgen veel inzichten in functionele verbanden, gaan verbanden beredeneren en zoeken naar verklaringen. - het ontstaan van conservatiebegrip (hoeveelheid blijft hetzelfde, ook al doe ik het in een ander glas) - het ontstaan van conservatiebegrip markeert de overgang naar het concreet operationeel denken 3. Stadium van het concreet operationeel denken (7-12 jaar) - ontwikkeling van reversibiliteit (een proces kun je in gedachten omdraaien) - ontwikkeling van decentratie (op meerdere aspecten tegelijk richten) - ontwikkeling van de logica (relatie begrijpen tussen tijd, afstand en snelheid) 4. Stadium van het formele denken (vanaf 12 jaar) - denken komt los van het concrete - uiteindelijk hypothetisch-deductief denken (hypothetisch: wat zou er kunnen gebeuren. deductief: het kan een abstracte mogelijkheid as vertrekpunt nemen) - kan problemen systematisch onderzoeken en oplossingen toetsen
2 Een van de beroemdste onderzoeken is het onderzoek naar conservatiebegrip. In die proef onderzoekt hij conservatie naar inhoud. Piaget deed ook proeven naar conserveren naar lengte en naar aantal. Hierin kwamen dezelfde problemen naar voren als het conserveren van inhoud. Reversibel denken: een proces in gedachten kunnen terugdraaien Decentreren: jonge kleuters richten zich op één aspect (centratie) Reversibel denken & decentreren zijn de twee sleutels tot het kunnen oplossen van conservatie problemen (onderdeel van getalbegrip). Getalbegrip bestaat uit: 1. Conservatie begrip 2. Rangorde (opklimmend in aantal: eerste, tweede, derde, etc.) 3. Klasse (totale hoeveelheid van een groep voorwerpen samen, Voor kleuters de moeilijkste) Volgens Piaget: classificeren, de vaardigheid van jonge kinderen om een klasse te kunnen overzien. Classificeren op twee of meerdere eigenschappen is voor kleuters moeilijk (voorbeeld: uit een knopen doos alle rode knopen halen, en dan vervolgens te vragen om alle ronde knopen bij elkaar te leggen. Hierbij worden de knopen van de andere kleuren wel geselecteerd op rond maar die van de rode groep, omdat deze classificatie overlapt, kunnen worden overgeslagen. Volgens Piaget: seriëren, de vaardigheid om een reeks te maken die steeds in hoeveelheid toeneemt. Een kind kan pas echt seriëren als het een voorwerp uit de reeks kan halen en terugleggen. Dit betekend dat het kind de volgende aspecten moet beheersen: - Transitiviteit: als A groter is dan B, en B is groter dan C, dan is A dus groter dan C. - Decentreren: op twee aspecten tegelijkertijd kunnen letten. Tijdsbesef groeit al als kinderen geconfronteerd worden met hun eigen groei. Dit en het feit dat de wereld om hun heen ook langzaam veranderd schept het begrip tijdsduur. Volgens Piaget is voor tijdsbesef mentaal representeren en reversibel denken wel vereist. Inzicht in tijdsduur of in ruimtelijke en sociale relaties groeit doordat kinderen behalve hun eigen perspectief ook dat van een ander steeds beter kunnen zien. Ze gaan minder egocentrisch denken. Piaget gebruikt hiervoor het driebergenexperiment waarbij kinderen perspectief moeten innemen. Er waren ook critici die het hiermee niet eens waren. De meest fundamentele kritiek kwam van Vygotsky. Piaget onderschatte de rol van taal bij de denkontwikkeling en ook de invloed van het sociaal-culturele aspect. Hieronder het schema die Vygotsky heeft ontwikkeld: Leeftijd Leidende activiteit Verworvenheid Baby Emotionele interactie met verzorgers - Gehechtheid - Objectgeoriënteerde sensomotorische handelingen Dreumes + Object georiënteerde activiteiten - Sensomotorische denken jonge peuter - Zelfbeeld Oudere peuter Rollenspel - Mentale voorstellingen + kleuter - Symbolische functie - Integratie van denken en emoties - Zelfsturing Schoolkind Leeractiviteit - Theoretisch rederenen - Hogere mentale functies - Motivatie tot leren
3 Vygotsky maakt onderscheid tussen lagere mentale functies en hogere mentale functies. Lagere mentale functies: elementaire functies. Biologische bepaald (cultuuronafhankelijk). Kinderen ontwikkelen hun zintuigen, motoriek en het spontane of associatieve geheugen los van een culturele context. Hogere mentale functies: het bewust richten van aandacht, zelf het geheugen aansturen, logisch denken, planmatig werken en systematisch onderzoeken. Het denken wordt kwalitatief beter, doelgerichter en meer zelfgestuurd. Bij planmatig werken worden hogere mentale functies aangebroken. Volgens Vygotsky is de hulp van een bemiddelde volwassene nodig om dergelijke middelen aan te reiken. Hogere mentale functies zijn in tegenstelling tot de lagere mentale functies afhankelijk van de sociaal-culturele context. De algemene wet van de culturele ontwikkeling: het vanzelfsprekend functioneren van de individuele persoon. De theorie van de hogere mentale functies gaan uit van vier basisprincipes: 1. kinderen construeren hun eigen kennis door culturele instrumenten 2. de sociaal-culturele context heeft grote invloed op ontwikkeling 3. leren kan zo georganiseerd worden dat het ontwikkeling bevorderd 4. taalontwikkeling neemt een centrale plaats in bij de ontwikkeling van het denken De leerkracht moet met haar begeleiding altijd in de zone van naaste ontwikkeling blijven. Je moet niet te veel vragen van het kind (3d bouwen terwijl er uit het kind zelf alleen nog maar iets plats komt). Dit zou dan een te ver weg liggende ontwikkelingsstap zijn geweest. Bouwontwikkeling in fasen 1. Bouwen in één richting, de hoogte in of de breedte in 2. Tweedimensionaal bouwen zoals bij omheiningen maken; ruimte wordt omsloten, maar het bouwwerk is verder nog plat 3. Driedimensionaal bouwen - Massief bouwen. Kinderen gaan de hoogte in met het bouwwerk, maar ze maken nog geen ruimtes waar je in kunt - Ruimtelijk bouwen. De bouwwerken worden losser. Kinderen hanteren het principe van de overbrugging, zodat het bouwwerk toegankelijk wordt. Er komen deuren en ramen in. Wanneer een context betekenis heeft voor een leerling kan ze de mogelijkheid krijgen bewust en zelfgestuurd te handelen, voor Vygotsky bij uitstek hoger mentaal functioneren. 4. Centrale plaats van de taal bij de ontwikkeling van denken Leren en ontwikkelen is volgens Vygotsky een gezamenlijke activiteit waarin kinderen met elkaar en met hun leerkracht ideeën delen en uitwisselen. Vygotsky noemde de taal het meest universele van alle mentale instrumenten die mensen hanteren. Taal is volgens Vygotsky hét mechanisme dat ons in staat stelt te denken. Peuters en kleuters gebruiken taal om de handelingen die ze doen te verwoorden.
4 Egocentrisch taalgebruik Kinderen hebben duidelijk niet de bedoeling om ermee te communiceren. Volgens Piaget ontstaat in de concreet-operationele fase sociaal taalgebruik. Vygotsky meende dat voor jezelf praten wel een bijdrage levert aan de ontwikkeling van denken. Door tegen jezelf te praten stuur je je eigen denken, zodat het denken weer het handelen kan sturen. Door verinnerlijking kunnen we steeds complexere taken aan we hoeven niet meer alles te verwoorden. Egocentrisch taalgebruik markeert in de visie van Vygotsky de overgang van uiterlijk spreken naar innerlijk spreken. De ontwikkeling van het kinderlijk denken verloopt niet van individueel naar sociaal, maar van sociaal naar individueel. Taal/denk ontwikkeling Fruit en speelgoed zijn abstracte begrippen om te ordenen, appel en peer daarentegen niet. Jonge kinderen vinden het nog lastig om begrippen in te delen in die categorieën. Het denken in categorieën lukt beter wanneer het bijbehorende begrip ook goed wordt gehanteerd. Taal is erg belangrijk, het niet-tastbare kan namelijk ook benoemd worden. Bij taal/denkontwikkeling gaat het om één aspect van de taal, de semantiek. Daarnaast moeten zij de fonologie, morfologie en syntaxis onder de knie krijgen. Kinderen tot een jaar of vier kunnen een taal veel makkelijker leren dan volwassenen. Tussen 18 en 24 maanden neemt de woordenschat enorm toe. Peuters en kleuters leren dan ook veel nieuwe woorden in korte tijd. Eerst begrijpt een kind een woord (passief) en daarna gebruikt hij/zij het ook (actief). De eerste poging om te communiceren noemen we brabbeltaal. Ouders gebruiken dan ook de zogenaamde babytaal, dit blijkt zeer effectief. Met babytaal verstaan we onder andere: veel herhaling en goed gearticuleerde woorden. De ouders en dus ook leerkracht moeten hun taal wel aanpassen aan het kind dat in ontwikkeling is, ook wel de zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky). Een kind van 6 jaar heeft gemiddeld een woordenschat van woorden en leert elke dag weer ongeveer 10 nieuwe woorden. Nieuwe woorden zullen kinderen eerst leren kennen en gaan ze pas na een tijdje actief gebruiken. Baby s beginnen al met taal, zij zitten in de prelinguale fase en brabbelen, hiermee oefenen ze de klanken. Kinderen waar veel tegen gepraat wordt, beginnen eerder met praten. Bij een baby moet wel in een soort baby-taaltje gesproken worden, als ouder moet je de ontwikkeling van je kind steeds een stap voor zijn, het taalgebruik wordt steeds iets moeilijker (Zone van naaste ontwikkeling). Kleuters wordt geprikkeld voor geschreven taal door een talige omgeving, het begint al met logo s, deze leren kleuters snel herkennen. Er zijn twee ontwikkelingsprocessen die de ontwikkeling naar geletterdheid ondersteunen: - Ontwikkeling van het fonologisch bewustzijn, kinderen begrijpen dat taal bestaat uit kleine klankeenheden. - Ontwikkelen van inzicht in waar geschreven taal voor gebruikt kan worden. Tekenen heeft bij jonge kinderen, die zich nog niet in geschreven taal kunnen uitdrukken, vaak een communicatieve functie. Aan hun tekeningen zien we wat hen bezighoudt. Maar tekeningen
5 kunnen ons ook informatie geven over de denkontwikkeling en het gevoelsleven. Jonge kinderen tekenen namelijk niet wat ze zien, maar wat ze voelen en begrijpen. In hun tekeningen representeren kinderen dus zowel hun emotionele wereld als hun cognitieve wereld. Voordat kinderen 4 jaar zijn is tekenen nog voornamelijk experimenteren en manipuleren met potlood en papier. We noemen dit de kinesthetische fase. In deze fase heeft het kind voornamelijk plezier in het maken van ritmische bewegingen die bovendien iets verrassends tevoorschijn toveren. Jonge kinderen weten nog niet wat ze van tevoren gaan maken. Piaget zou zeggen: ze zitten in de overgangsfase tussen tekenen als bewegingsspel en doelbewust tekenen om iets uit te beelden. Vanaf ongeveer 5 jaar gaan kinderen tekenen wat ze denken en weten wat het is, maar nog niet wat het daadwerkelijk ziet. Deze fase wordt intellectueel realisme genoemd. De kinderen tekenen doorzichtig, ze tekenen zonder perspectief, verhouding zijn emotioneel bepaald en het omklappen. Rond hun zevende/ achtste jaar zitten ze in de fase van het visueel realisme. Dan moet alles lijken op de werkelijkheid. Brouwers, H. (2010). Kiezen voor het jonge kind. Bussum: Coutinho.
26/02/2013. Ontwikkelingspsychologie. Psychologie van de levensloop. Ontwikkelingstheorieën
Ontwikkelingspsychologie Psychologie van de levensloop Ontwikkelingstheorieën ERIKSON PIAGET 1 Aardbeving 1: HOOP ORAAL SENSORISCHE FASE EGOSTERKTE Temperament kind OMGEVING Moeder Koesteren, vastnemen,
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatiebij het Overdrachtdocument peuter - kleuter
Zor gboek je bij het Overdrachtdocument peuter - kleuter Datum Ingevuld door: (naam en functie): STEDELIJK ZORGBOEKJE PEUTER- KLEUTER ROTTERDAM Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatieVoor informatie: f.oldersma@destarter.nl
Voor informatie: f.oldersma@destarter.nl Signalering ontwikkelingsvoorsprong bij kleuters Om tot een representatieve en betrouwbare signalering te komen dient men van te voren enige kennis te hebben van
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieDidactische achtergronden van natuur- en techniekonderwijs
LET OP Deze vragen zijn geen tentamenvragen. Elke pabo bepaalt zelf wat en hoe er getoetst wordt. Op basis daarvan maken zij hun eigen tentamenvragen. De antwoorden en toelichting op onderstaande vragen
Nadere informatieOntwikkelingspsychologie door de ogen van: Piaget, Erikson & Freud
Piaget Jean Piaget was de eerste die een veelomvattende theorie over de cognitieve ontwikkeling ontwikkelde. = de ontwikkeling van het denken Piaget bestudeerde normale kinderen. Volgens Piaget doorloopt
Nadere informatieBeste ouder(s)/verzorger(s),
Beste ouder(s)/verzorger(s), U vraagt zich soms af wat uw kind in groep 1 en 2 leert m.b.t. het vak rekenen. Rekenen is één van de basisvaardigheden die jonge kinderen goed onder de knie moeten krijgen.
Nadere informatieTalig rekenen. Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2
SBZW 10-4-2016 1 Talig rekenen Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Onderwerpen Inschatten van beginniveau Taal binnen de rekenles
Nadere informatieAdolescentiepsychologie
Adolescentiepsychologie B I J E E N K O M S T 6 M O R E L E O N T W I K K E L I N G Redmar Oosterkamp ML00327 r.oosterkamp@hr.nl Doel vandaag D E S T U D E N T K A N : D E T H E O R I E VA N K O H L B
Nadere informatieAlgemene informatie groep 1-2. Ontwikkeling van kleuters:
Algemene informatie groep 1-2 Ontwikkeling van kleuters: Van kleuters is bekend dat de ontwikkeling veel sprongsgewijs verloopt. Niet alle kinderen ontwikkelen dezelfde gebieden op hetzelfde moment. We
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieOké-formulier. Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer
Oké-formulier Overdrachtsformulier voorschoolse voorziening- basisonderwijs in de gemeente Deventer In te vullen door de voorschoolse voorziening Gegevens voorschoolse voorziening Bezocht het kind een
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieTaalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014
Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige
Nadere informatieKinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling
Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst
Nadere informatieBijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende ontwikkelingsgebieden
Bijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende sgebieden Ontwikkeling 4-6 jaar 7-9 jaar 10-12 jaar Taal Opbouwen basiswoordenschat. Woordenschat en zinsbouw neemt sterk toe. Redelijk tot goed
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - vervullen de rol van luisteraar en spreker. - vertellen een persoonlijk verhaal.
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieHieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.
Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport
Nadere informatieKOL bijeenkomst 3 12-13
KOL bijeenkomst 3 12-13 Terugblik: H1:demotoets uitwisselen Bijeenkomst 2 leerstijlen (slb) Wat heb je afgelopen stagedagen gezien/gedaan dat te maken heeft met leren? Aanvullen spin leren: Mijn leren
Nadere informatieSPECIMEN. (na)vertellen in chronologische volgorde begrijpend luisteren
Matrix Taal (1) interactief taalgebruik beginnende geletterdheid woordenschat taalbewustzijn taal thema 1 thema 2 thema 3 thema 4 thema 5 thema 6 thema 7 thema 8 eigen aanbod ontwikkelen woordenschat (passief
Nadere informatieRapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum
Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn
Nadere informatieWat hebben jonge kinderen nodig?
Wat hebben jonge kinderen nodig? Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Studiedag 15 maart 2013 Cito scores in groep 8 De lat moet omhoog Marja Van Bijsterveld Taalonderwijs voor peuters vanaf 2;6 jaar ( groep
Nadere informatieCommunicatie: wat en waarom
TOTALE COMMUNICATIE FILOSOFIE, VISIE EN BASISHOUDING Wilma Scheres Esther Oskam Communicatie: wat en waarom Veel definities gaan over de vorm en het proces van communicatie. Wij waren met name geïnteresseerd
Nadere informatieOm de kwaliteit van ons onderwijs te bewaken en de vorderingen van uw kind te volgen, nemen wij in iedere groep niet-methode gebonden toetsen af.
Leerlingvolgsysteem. Leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen in hun groep nauwgezet. Veel methoden die wij gebruiken, leveren toetsen die wij afnemen om vast te stellen of het kind de leerstof
Nadere informatie1+1=3. Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind. Anna-Carina Walraven Klas H1C
1+1=3 Veranderingen in het leven van een derde-cultuur-kind Anna-Carina Walraven Klas H1C Figuur 1. [Wereld in gezicht] (z. j.) Auteursrechthebbende onbekend. Overgenomen van http://expatwithkids.blogspot.nl/2011/09/you-know-youre-third-culture-kids-when.html
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatiePeuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3
1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander
Nadere informatieGegevens ouder (verzorger) 1 Gegevens ouder (verzorger) 2
Vragenlijst Beste ouder(s) (verzorger(s), Hierbij ontvangt u een formulier met vragen over de voorgeschiedenis van uw kind. Het is van belang dat u deze vragen voorafgaand aan ons intakegesprek beantwoordt.
Nadere informatieTussendoelen ontwikkeling van het logisch denken
Tussendoelen ontwikkeling van het logisch denken 3 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7 7;6 1. herkent begrippen als lang-korthoog-laag- klein-groot 1. kan verschillende grootheden onderscheiden en in betekenisvolle 1.
Nadere informatieDoelenlijst G-start voor VVKBaO
1 1. OVER -START -start is een CTO-uitgave over het stimuleren van geletterdheid bij jonge kinderen (2,5 tot 7 jaar). -start is een boek vol achtergrondinformatie en concreet uitgewerkte activiteiten.
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieIn gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en
Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht
Nadere informatieCoach-de-Coach: Leeftijdsverschillen, wat kan jouw team aan?
Coach-de-Coach: Leeftijdsverschillen, wat kan jouw team aan? Sabine van Ree & Bastiaan Bunnik Maandag 4 november 2013 Cognitieve ontwikkeling 4 stadia: - Sensomotorische stadium (0-2jr) - Preoperationele
Nadere informatie6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling
Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling
Nadere informatieEsther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen)
Media? Gewoon opvoeden! Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen) De mediaconsument Ontwikkeling tot mediaconsument: 0 19 jaar Esther Rozendaal Radboud Universiteit Nijmegen 24 juni 2015 NJI Mini-congres
Nadere informatieInhoud Trainersmap Verdieping
Inhoud Trainersmap Verdieping 2 Module 9 Taal Module 10 Rekenen/wiskunde en Science (basisonderwijs) Module 11 Sociaal-emotionele ontwikkeling - verdieping Module 12 Sensomotorische ontwikkeling - verdieping
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele
Nadere informatieWelkom op de informatieavond groep januari 2018
Welkom op de informatieavond groep 1-2 16 januari 2018 Doel van de avond: U informeren over: Waarom spel belangrijk is voor de ontwikkeling van uw kind. Wat komt er op uw kind af in de groepen 1 en 2.
Nadere informatieJong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers
Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende
Nadere informatieProtocol overgang groep 2 naar groep 3
Protocol overgang groep 2 naar groep 3 Fatimaschool Algemeen. In principe stromen alle groep 2 kinderen door naar groep 3. Er is echter een groep kinderen, de zgn. herfstkinderen, de kinderen die tussen
Nadere informatieBekijk het maar! met Suus & Luuk
Bekijk het maar! met Suus & Luuk Richtlijnen voor taal en sociaal emotionele ontwikkeling die gebruikt kunnen worden in het werken met Bekijk het maar! met Suus & Luuk Taal Midden peuters (ca. 3 jaar)
Nadere informatieOmgaan en communicatie met personen met een verstandelijke beperking
Omgaan en communicatie met personen met een verstandelijke beperking Wie zijn wij? - Hubertine - Jeanine - Krista Telemans van Pasform De Lork? een thuis voor de gebruikers, gelegen in Brussel hoofdstedelijk
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar
Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatieInhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module
Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Module 1 De Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn VVE Hoe ontwikkelen kinderen zich. ontwikkelingsgebieden. kerndoelen, tussendoelen, leerlijnen.
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieSTUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND
STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND VANDAAG: WAAR VOEDEN WE VOOR OP? PREVENTIE ONTWIKKELING VAN HET BREIN SOCIAAL EMOTIONEEL LEREN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN ESSENTIE VAN OVERDRACHT PROBLEEM
Nadere informatieThema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht
Thema Wat zie ik? Wat hoor ik? Wat voel ik? (Zintuigen) Week 1 : Het gezicht - Grote kring : Puk heeft spiegeltjes meegenomen, want hij vind dat hij er zo mooi uit ziet in de spiegel. Elk kind krijgt een
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering. De kinderen: - maken kennis met het thema. - kunnen hun kennis met elkaar delen.
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieChecklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren?
Checklist Rekenen Groep 3 1. Tellen tot 20 Als kleuters, in groep 1 en groep 2, zijn de kinderen bezig met de zogenaamde voorbereidende rekenvaardigheid. Onderdelen hiervan zijn ordenen en seriatie. Dit
Nadere informatieZIE MIJ LEREN. Groep 1. Spelend leren met Onderbouwd. Naam:
pelend leren met Onderbouwd pelend leren met Onderbouwd Voor je ligt het Zie mij leren-boekje van Onderbouwd. Voor ieder thema is er een nieuwe bladzijde. Elk thema begint met een taaldoel, gevolgd door
Nadere informatieSpel en spelen. Over de ontwikkeling van het jonge kind.
Spel en spelen Over de ontwikkeling van het jonge kind. Ontstaan van spel. Met de ontwikkeling gegeven Eerste levensjaar: taalspel en bewegingsspel Bewegingsspel Kruipen, lopen Omrollen 3-7 maanden Lopen
Nadere informatieTalentontwikkeling medische kansen en valkuilen
Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Talentontwikkeling medische kansen en valkuilen 21 januari 2015 S.V. Meervogels, Zoetermeer Sport Medisch Netwerk Zoetermeer Inhoud -Talent -Waarom gaat een kind aan sport
Nadere informatieOntwikkelen: een levenslang proces 11
INHOUDSTAFEL Ontwikkelen: een levenslang proces 11 A Wat is ontwikkeling? 13 Doelstellingen 13 1 Inleiding 14 2 Definitie en kenmerken 15 2.1 Definitie 15 2.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling 15 2.3
Nadere informatieKo observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006
1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel
Nadere informatieLate fouten in het taalbegrip van kinderen
1 Late fouten in het taalbegrip van kinderen Petra Hendriks Hoogleraar Semantiek en Cognitie Center for Language and Cognition Groningen Rijksuniversiteit Groningen 2 De misvatting Actief versus passief
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieBeleid najaarskinderen in groep ½
Beleid najaarskinderen in groep ½ De doorstroom van groep 1/2/3 2013 Stichting Katholieke Scholen Westelijk Weidegebied Inhoud Hoofdstuk Pagina Inleiding 3 Praktische invulling Groep 1 Groep 2 Kleuterverlenging
Nadere informatieobs Jan Antonie Bijloo Rodaristraat 31 33 3066 LA Rotterdam Tel. : 010-4200811 Mail: info@jabijllo.nl www.jabijloo.nl
obs Jan Antonie Bijloo Rodaristraat 31 33 3066 LA Rotterdam Tel. : 010-4200811 Mail: info@jabijllo.nl www.jabijloo.nl Jonge kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong Voor wat betreft jonge kinderen kan
Nadere informatieDe Puk-poster. Goed voorbeeldgedrag. Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt. dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook
Ontwikkeling van baby s stimuleren met de Puk-poster Auteur: Natasja van Lier Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook de ontwikkeling van baby
Nadere informatieInformatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2
Informatieavond schooljaar 2015-2016 Cluster 1/2 Programma Even voorstellen Ik & Ko KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar eigen klas Praktische
Nadere informatie* Kleuters uitdagen werkt!
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs * Kleuters uitdagen werkt! Dolf Janson Kleuter is een ontwikkelingsfase Kleuter is geen leeftijdsaanduiding Wat betekent dit voor jonge kinderen met
Nadere informatieOverdracht Alphen aan den Rijn
Overdracht Alphen aan den Rijn Gegevens kind 1. Voornaam 2. Achternaam 3. Geboortedatum 4. Jongen / meisje 5. Land van herkomst vader 6. Land van herkomst moeder Gegevens organisatie 1. Naam organisatie
Nadere informatieOntwikkeling en leren jonge kinderen (3-7 jaar) Het goede goed doen Samen Sterk 0-6 Symposium. Lectoraat Early Childhood
Ontwikkeling en leren jonge kinderen (3-7 jaar) Het goede goed doen Samen Sterk 0-6 Symposium 1 Lectoraat Early Childhood School of Educa3on Ineke Oenema- Mostert De puzzel 2 Visie op ontwikkeling en leren
Nadere informatieSpel en sociaal spel in ontwikkelingsperspectief. Masterclass Simeacongres, Lunteren Lilian van der Bolt
Spel en sociaal spel in ontwikkelingsperspectief Masterclass Simeacongres, Lunteren 7-4-2017 Lilian van der Bolt Kennismaking Programma Opvattingen rondom Spel en ontwikkeling Het belang van spel Spelontwikkeling
Nadere informatieVisible Learning - John Hattie. Miljoenen leerlingen. Effect van het leerkracht. Effectgrootte
Visible Learning - John Hattie Wat maakt de school tot een succes? Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar wat werkt nu echt? In het baanbrekende boek Visible Learning verwerkt John Hattie de resultaten
Nadere informatieLA KOL 12-13 Bijeenkomst 4
LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 Terugblik bijeenkomst 3: 4: cognitieve ontwikkeling - ontwikkeling/leren/rijpen - geheugen - vormen van leren Opdrachten: - Deskundigen verdiepen - lezen H7 - Presentatie materialen
Nadere informatieOp stap naar het 1 ste leerjaar
Op stap naar het 1 ste leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Werkgroep zorg - KOM Inleiding Uit de kindermond Ik wil naar het eerste leerjaar en ik wil snel leren lezen want dan kan ik Jommeke
Nadere informatiePeuters - 1K 2K 3K. Basismateriaal. Aanbod peuters 1K indien nodig
Peuters - 1K 2K 3K puzzelhoek Materialen Insteekblokken: meetkundige lichamen, kubus, cilinder, Inlegplank met en zonder knoppen - Per inlegruimte één persoon, dier of voorwerp - Per inlegruimte enkele
Nadere informatieVan Nul tot Taal. Doelgericht stimuleren van taal en communicatie
Van Nul tot Taal Doelgericht stimuleren van taal en communicatie Even voorstellen Nanja de Rooij - Orthopedagoog-Generalist, NVO geregistreerd - Werkzaam bij Auris vanaf 2001 - Leerkracht Speciaal Onderwijs
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieOntwikkeling van het brein gedurende de levensloop. Wouter Staal, kinder- en jeugdpsychiater, Radboud Universiteit en Karakter
Ontwikkeling van het brein gedurende de levensloop Wouter Staal, kinder- en jeugdpsychiater, Radboud Universiteit en Karakter 200.000 jaar jager-verzamelaar 12:000 landbouw industrie sinds 200 jaar Hoever
Nadere informatieDoor Renata Hamsikova IeKu Advies
EEN GIDS VOOR OUDERS JONGE HOOGBEGAAFDE KINDEREN Door Renata Hamsikova IeKu Advies WWW.IEKU.NL IS JE KIND HOOGBEGAAFD? Sommige mensen zullen het misschien belachelijk vinden dat je je kind, dat nog zo
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe!
Op stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Lieven Coppens Vooraf De ontwikkeling van een kind verloopt op verschillende domeinen. Elk kind ontwikkelt op zijn eigen
Nadere informatieCaroline Penninga-de Lange Je kind in balans
Je kind in balans Caroline Penninga-de Lange Je kind in balans Op weg naar emotionele stabiliteit UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER Van Caroline Penninga-de Lange verschenen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum:
Nadere informatiehandschrift Structuur van het vak Het aanleren van handschrift is opgebouwd uit een drietal kernconcepten, namelijk vormgeving, materialen
handschrift Belang van het vak Het kind kan zich pas cultureel ontwikkelen als het een goede beheersing heeft van het schrift van de samenleving waarin hij opgroeit. Handschrift is een basisvaardigheid.
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatiePERSPECTIEF OP POTENTIES. Juul Koene lectoraat GGZ Hogeschool Leiden
PERSPECTIEF OP POTENTIES Juul Koene lectoraat GGZ Hogeschool Leiden HERSTEL Herstel omvat vier componenten Functioneel herstel krijgt weinig expliciete aandacht FUNCTIONEEL HERSTEL Leerprocessen Nadruk
Nadere informatieOBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN
OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie
Nadere informatieTAALACHTERSTANDEN en VVE. Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer
TAALACHTERSTANDEN en VVE Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer Moderne inzichten t.a.v onderwijs Taal en rekenen zijn de zuurstof van het onderwijs ( van Bijsterveld, 2 september 2011) Als gevolg van ICT-
Nadere informatieStudievaardigheden van A tot Z
Geschreven door Patricia Hendrikx Studievaardigheden van A tot Z Actief leren Actief leren is het tegenovergestelde van passief leren. Bij actief leren doe je meer dan alleen de leerstof doorlezen. Je
Nadere informatieHeeft uw kind een peuterspeelzaal / kinderopvang / gastouder bezocht? ja / nee Telefoon:
Inschrijfformulier voor de basisschool Dit formulier kan ingevuld en ingeleverd worden als het kind 3 jaar en 9 maanden is. Ondergetekenden melden hun kind aan bij o.d.s. de Markesteen Respecteert u de
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatieProtocol Kleuterverlenging
ONDERWIJS IN BEWEGING Protocol Kleuterverlenging pagina 1 Protocol Kleuterverlenging Inhoud Inleiding... 3 Opzet van het protocol... 3 Algemene uitgangspunten... 3 Criteria voor verlenging groep 2... 3
Nadere informatieHoofdstuk 1 Inleiding 11
5 INHOUD Hoofdstuk 1 Inleiding 11 1.1. De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 11 1.2. Wat is ontwikkeling? 13 1.3. Wat is psychologie? 14 1.4. Hoe ontstaat ontwikkeling? 15 1.4.1. De natuur (je
Nadere informatieDans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015
Dans & drama o.b.s. De Eiber Dedemsvaart Januari 2015 Inleiding 2 INLEIDING DANS Leerlingen in het basisonderwijs dansen graag. Het sluit aan bij hun natuurlijke creativiteit, fantasie en bewegingsdrang.
Nadere informatiePedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien
Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.
Nadere informatiedit ben ik Mijn naam is: Ik ga op (datum) naar de basisschool.
(logo peuterspeelzaal) OVERDRACHT PEUTER - KLEUTER Mijn naam is: dit ben ik Ik ga op (datum) naar de basisschool. Ik speel het liefst met..(speelgoed, binnen / buiten) en ik heb veel belangstelling voor..
Nadere informatiePsychologie van de levensloop
Psychologie van de levensloop Inleiding in de ontwikkelingspsychologie Pol Craeynest Acco Leuven / Den Haag Inhoud Woord vooraf 9 Hoofdstuk 1 Terreinverkenning 1.1 Een korte historiek 12 1.1.1 De verre
Nadere informatieLeeswijzer individueel rapport KIJK! 0-4 jaar voor ouders
Het individuele rapport geeft u een beeld van de totale ontwikkeling van uw kind. De vaste pedagogisch medewerkers van uw kind hebben een half jaar observaties bijgehouden. Deze observaties zijn verwerkt
Nadere informatieOnderwijskundige doelen
Onderwijskundige doelen Het materiaal van Dit Ben Ik in Brussel beoogt vooral het positief omgaan met diversiteit. Daarom is het ook logisch dat heel wat doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid aan
Nadere informatieWat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan
Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieTussendoelen Ontluikende gecijferdheid (inclusief logisch denken vanaf 3;6 jaar)
Tussendoelen Ontluikende gecijferdheid (inclusief logisch denken vanaf 3;6 jaar) 0 1;6 2 2;6 3 3,6 4 4;6 1. Ontwikkelt een besef van getalsnamen door rijmpjes en versjes. (bijvoorbeeld: een- twee..klaar
Nadere informatie