Voorwoord Voorwoord 9. Het Toverbos & Ga voor Geluk 11. Inleiding 13. Luik 1: Achtergrond 15
|
|
- Merel Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inhoud Voorwoord Voorwoord 9 Het Toverbos & Ga voor Geluk 11 Inleiding 13 Luik 1: Achtergrond Gehele ontwikkeling van de mens Krachten binnen de ontwikkeling Ontwikkelingsdomeinen Sociaal-emotionele ontwikkeling Het belang van de sociaal-emotionele ontwikkeling Begripsverwarring Ontwikkelingsevolutie van het gevoelsleven Spelontwikkeling Functies van het spel Spelactiviteiten 39 De invloed van ontwikkelingsfactoren op spelactiviteiten 39 De invloed van omgevingsfactoren op spelactiviteiten Spelontwikkeling Een nadere beschouwing van het rollenspel Functies van het rollenspel 43 Cognitieve ontwikkeling 44 Taal- en denkontwikkeling 44 Sociale ontwikkeling 44 Emotionele ontwikkeling Ontwikkeling van het rollenspel Verschillen tussen kinderen Spelthema s 49
2 6 emoties in de kleuterklas inhoud 5. Fantasie in de kindertijd Biologische verklaring van fantasie en leervermogen Stimulansen voor fantasieontwikkeling 52 Counterfactual denken 52 Taalvermogen 53 Kennis 53 Fantasie en werkelijkheid 53 Evolutionair perspectief Psychodrama korte inleiding Psychodrama en het rollenspel Theoretische basis van psychodrama Fasen binnen psychodrama 56 Warming-up 57 Actiefase 57 Afrondingsfase Schema luik 1 61 Luik 2: Het Toverbos Algemeen Wat is Het Toverbos? De vier pijlers van Het Toverbos 66 Pijler 1: de groep 66 Pijler 2: de spelruimte Het Toverplein 67 Pijler 3: de dierenhandpoppen 70 Pijler 4: de coach Wat is het doel van Het Toverbos? Onderzoek naar de effecten van Het Toverbos 79 Onderzoeksresultaten: kleuters 79 Onderzoeksresultaten: kleuteronderwijzer Vaste structuur binnen Het Toverbos 82 Jouw Toverboservaring Verschil met andere methodieken De eerste sessie van Het Toverbos De opwarming 87 Kring 88 Verhaal over Het Toverbos 89
3 inhoud 7 Kiezen van de dierenhandpop 90 Afspraken Actiefase 94 Toverspreuk 94 Begroeting 96 Kort in Het Toverbos 97 Terugkeer naar het Toverplein Verbonden afronding 102 Bespreking vanuit de dierenrol 102 Het Toverbos laten verdwijnen: Toverspreuk 102 Het afdoen van de dierenhandpop 103 Terugblik met de groep Sessie van Het Toverbos De opwarming 108 Kring 108 Nemen van de dierenhandpop 110 Afspraken 112 Ruststoel De actiefase 117 Toverspreuk 117 De Begroeting Het Toverbos begint 118 De actiefase begeleiding 120 De actiefase begeleidende rol 1 observeren 121 Kijken naar spel 124 De actiefase begeleidende rol 2 meespelen 126 Ondersteunen van de eigenschappen van de dieren 127 Ondersteunen van het kind om zich in te leven in zijn rol 128 De actiefase begeleidende rol 3 ontwikkelingsstimulerend begeleiden 130 Bied veiligheid 130 Bied groeimogelijkheden aan het kind 131 Stimuleer het probleemoplossend vermogen van de kleuter 133 Probeer zoveel mogelijk spiegelend te luisteren 135 Streven naar een gemeenschappelijk verhaal 136 Veroordeel nooit het kind, maar wel het gedrag: Ik-boodschap 138
4 8 emoties in de kleuterklas inhoud Begeleiden van gevoelens 139 Aanbieden van materiaal 143 De actiefase begeleiding spelthema s 149 Spelthema s 149 Moeilijke thema s, verlies 154 De actiefase begeleiding uitdaging 160 Verschillende dieren vragen tegelijkertijd de aandacht van Grote Vogel 160 Wat te doen bij conflicten? 161 Een dier vertoont grensoverschrijdend gedrag 163 De dieren zijn te druk 164 Wildere spelvormen Verbonden afronden 166 Terugkeer naar het Toverplein 166 Bespreking vanuit de dierenrol 168 Toverwoord sluit af 170 Het afdoen van de dierenhandpop 171 Terugblik met de groep als kleuters Begeleiden van kinderen met specifieke noden Stille kinderen in de schaduw Kinderen die niet naar Het Toverbos willen gaan Kinderen die pijn hebben Kinderen die (soms) drukker zijn 179 Uitdaging - Wat als een kind zo druk doet dat het anderen echt stoort? Kinderen die Grote Vogel voortdurend aanklampen Kinderen die buitengesloten worden of zichzelf buitensluiten 182 Besluit 183 Bibliografie 187 Bijlage 1. Observatieverslag 191 Bijlage 2. Inhoud dvd 197
5 voorwoord 9 Voorwoord Voorwoord In 2009 vroeg het boek Beter omgaan met de emoties van kleuters (Jeannin, Adriaenssens, & Mertens, 2009) al aandacht voor het belang van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Centraal stond een concrete spelmethodiek binnen de psychotherapie, ontwikkeld door de medewerkers van het Universitair Ziekenhuis (UZ) Leuven: Het Toverbos. Deze spelbegeleiding stimuleert kleuteronderwijzers om zich beter in te leven in de wereld van kleuters en hun sociaal-emotionele ontwikkeling te ondersteunen en te stimuleren. Via rollenspel en fantasiespel leren kleuters om zich in andere kinderen te verplaatsen en meer aansluiting te vinden bij elkaar. Op die manier worden ze enerzijds vaardiger in interactie met elkaar. Anderzijds leren ze bewuster om te gaan met positieve en negatieve gevoelens van henzelf en anderen. Hoe de methodiek van Het Toverbos uit de therapeutische context inspirerend kon zijn voor de begeleiding van kleuters in de onderwijscontext, was een open vraag. De lerarenopleiding van de Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB) zette daarom, in samenwerking met Niki Jeannin (UZ Leuven, dienst kinderpsychiatrie) en de Stichting Ga voor Geluk, een evidence based onderzoek op. Tijdens het onderzoek werd een opleidingsmethodiek ontworpen om Het Toverbos te introduceren bij kleuteronderwijzers in opleiding. Daarnaast werd ook de impact van de spelmethodiek op hun begeleidingsstijl onderzocht. De bevindingen uit dit onderzoek ( vormden de basis voor deze publicatie, die bedoeld is als ondersteunend materiaal bij de vorming van kleuteronderwijzers. Daarnaast kan ze ook andere begeleiders van jonge kinderen op weg helpen die Het Toverbos op een competente wijze willen gebruiken.
Het Toverbos, uitgetest in de kleuterklas.
Het Toverbos, uitgetest in de kleuterklas. Filmpje Het Toverbos Wat? - Ontwikkeld door N.Jeannin onder toezicht van P. Adriaenssens: vorm van psychodrama met kinderen. - Methode die preventief de sociaal-emotionele
Nadere informatieWelkom in Het Toverbos Omgaan met emoties in de kleuterklas
Welkom in Het Toverbos Omgaan met emoties in de kleuterklas Het Toverbos Een vorm van psychodrama met / voor kinderen Ontwikkeld door Niki Jeannin (2006), onder supervisie van prof. Peter Adriaenssens
Nadere informatieHet Toverbos, uitgetest in de praktijk
Het belang van spel Het Toverbos, uitgetest in de praktijk Catherine Malfait & Dirk Smits De auteurs zijn verbonden aan het Centrum voor Praktijk-gebaseerd Onderzoek en Dienstverlening (PRAGODI) van de
Nadere informatieSpel en sociaal spel in ontwikkelingsperspectief. Masterclass Simeacongres, Lunteren Lilian van der Bolt
Spel en sociaal spel in ontwikkelingsperspectief Masterclass Simeacongres, Lunteren 7-4-2017 Lilian van der Bolt Kennismaking Programma Opvattingen rondom Spel en ontwikkeling Het belang van spel Spelontwikkeling
Nadere informatieDe auteurs 12 Voorwoord 14 Inleiding 16
Inhoud De auteurs 12 Voorwoord 14 Inleiding 16 Hoofdstuk 1: Situering 19 1.1 Veronica Sherborne 19 1.2 Basisfilosofie 20 1.2.1 Uitgangspunten 20 1.2.2 Gebaseerd op de ontwikkeling van baby s 21 1.2.3 Invloed
Nadere informatiePositief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang
Ronde 4 Ayse Isçi Onderwijscentrum, Gent Contact: ayse.isci@gent.be Positief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang Meertaligheid in het onderwijs en in de opvang
Nadere informatieKinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling
Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst
Nadere informatieQUICKSCAN Ervaringsbewijs begeleider buitenschoolse kinderopvang
QUICKSCAN Ervaringsbewijs begeleider buitenschoolse kinderopvang Naam: Datum:. C o m p e t e n t i e 1 me t k in d e r e n o m g a an 1. Spreekt kinderen van verschillende leeftijdsgroepen spontaan en
Nadere informatieInhoud Trainersmap Verdieping
Inhoud Trainersmap Verdieping 2 Module 9 Taal Module 10 Rekenen/wiskunde en Science (basisonderwijs) Module 11 Sociaal-emotionele ontwikkeling - verdieping Module 12 Sensomotorische ontwikkeling - verdieping
Nadere informatieInhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module
Inhoudelijke beschrijving Vversterk Basistraining per module Module 1 De Nederlandse VVE-programma s en de Taallijn VVE Hoe ontwikkelen kinderen zich. ontwikkelingsgebieden. kerndoelen, tussendoelen, leerlijnen.
Nadere informatieBeeldvorming sociaal emotionele ontwikkeling niveau A Klasgroep: Namen van de kinderen
Beeldvorming sociaal emotionele ontwikkeling niveau A Klasgroep: Namen van de kinderen De leerling heeft zicht op wat hij/zij kan. (1) De leerling gaat op een gepaste manier om met dingen die hij/zij niet
Nadere informatieInformatieavond schooljaar 2015-2016. Cluster 1/2
Informatieavond schooljaar 2015-2016 Cluster 1/2 Programma Even voorstellen Ik & Ko KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar eigen klas Praktische
Nadere informatieIn gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en
Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht
Nadere informatieWELKE ROL SPELEN KNUFFELS IN DE ONTWIKKELING VAN KINDEREN? WELKE SPELLETJES KAN JE DOEN MET JE KIND EN ZIJN KNUFFEL?
sessie1-5.qxd 14-09-2006 16:12 Pagina 1 knuffels O n d e r w e r p WELKE ROL SPELEN KNUFFELS IN DE ONTWIKKELING VAN KINDEREN? WELKE SPELLETJES KAN JE DOEN MET JE KIND EN ZIJN KNUFFEL? D U U R - 1 U 5 5
Nadere informatieQUICKSCAN Ervaringsbewijs begeleider buitenschoolse kinderopvang
QUICKSCAN Ervaringsbewijs begeleider buitenschoolse kinderopvang Naam: Datum: C o m p e t e n t i e 1 me t k in d e r e n o m g a an 1. Spreekt kinderen van verschillende leeftijdsgroepen spontaan en individueel
Nadere informatieImpact Life Goals Programma s. Life Goals Monitor Weken 1
Impact Life Goals Programma s Life Goals Monitor Weken 1 Inleiding Eind 2016 is Life Goals Nederland gestart met het oprichten van lokale Life Goals Programma s. Sindsdien zijn er tien Life Goals programma
Nadere informatieHoofdstuk 1 Inleiding 11
5 INHOUD Hoofdstuk 1 Inleiding 11 1.1. De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 11 1.2. Wat is ontwikkeling? 13 1.3. Wat is psychologie? 14 1.4. Hoe ontstaat ontwikkeling? 15 1.4.1. De natuur (je
Nadere informatieLieke Drukker Ninja van der Honing september 2012
Lieke Drukker Ninja van der Honing september 2012 Wij Jullie Afstemmen verhaal op jullie vragen Iedereen stopt tijd en vooral energie in het stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.
Nadere informatieOpleiding Kindercoach
Opleiding Kindercoach Maak jij het verschil? Sociale - emotionele vaardigheden ADHD / ADD Leer- en gedragsproblemen Hooggevoeligheid Ontwikkelingsfases Kind en zijn omgeving Rouw en verlies Pesten Beelddenkers
Nadere informatieMentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis
Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Informatie voor cliënten en hun verwijzers Mentaliseren Bevorderende Therapie voor cliënten met een borderline
Nadere informatieOntwikkelen: een levenslang proces 11
INHOUDSTAFEL Ontwikkelen: een levenslang proces 11 A Wat is ontwikkeling? 13 Doelstellingen 13 1 Inleiding 14 2 Definitie en kenmerken 15 2.1 Definitie 15 2.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling 15 2.3
Nadere informatieInformatieavond schooljaar Cluster 1/2
Informatieavond schooljaar 2018-2019 Cluster 1/2 Even voorstellen.. Programma Ik & Ko / Kleuterplein KIJK! het observatiesysteem Het rapport De ontwikkelingslijnen/hoe werken we in de kleuterklas? naar
Nadere informatieInhoudsopgave. Visie van de Pionier. blz. 3. Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3. Spel blz. 3. De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz.
1 Inhoudsopgave Visie van de Pionier. blz. 3 Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3 Spel blz. 3 De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz. 5 De rol van de leerkracht..blz. 5 De rol van de ouders
Nadere informatieJa, leraren kunnen kansarmoede aanpakken in hun klas
Ja, leraren kunnen kansarmoede aanpakken in hun klas Leraren voelen zich vaak machteloos tegenover kinderarmoede. Toch kunnen ze het leren en leven van kinderen in armoede duurzaam verbeteren: door hun
Nadere informatieEn ik dan? Workshop symposium Kind, Kerk en Echtscheiding 11 oktober 2017
En ik dan? Workshop symposium Kind, Kerk en Echtscheiding 11 oktober 2017 Psalm 27: 10 Want mijn vader en mijn moeder hebben mij verlaten, maar de HEERE zal mij aannemen. Doelen workshop U weet wat echtscheiding
Nadere informatieBASECAMPvzw 2011. De missie van Basecamp vzw
BASECAMPvzw 2011 De missie van Basecamp vzw 1 Doel Basecamp vzw groeide vanuit een kerngroep van begeleiders met elk een eigen theoretische, technische en sociale achtergrond. Omwille van deze achtergronden
Nadere informatieEen stille plek niet ver hier vandaan
SILVIA DUMAZY Een stille plek niet ver hier vandaan WERKBOEK KINDERMINDFULNESS VOOR THERAPEUTEN Hoofdstuk 1 Mindfulness 1.1 Wat is mindfulness? Aandacht geven op een bijzondere manier: doelbewust, niet
Nadere informatiePreview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit?
Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang Preview Wat is kwaliteit? Stand van zaken anno 2009 Waarom VVE in de kinderopvang? Doelgroepen Professionalisering Kwaliteit van VVE: wat werkt? Wat voegt VVE toe?
Nadere informatiePedagogiek op maat helpt co nc n re c et Deelsessie 12
Pedagogiek op maat helpt concreet Deelsessie 12 Voorstellen Ank Greijmans José Reijntjens Carolien Hamer Warme Professional Brede concensus dtht dat het opvoeden van jonge kinderen in de kinderopvang een
Nadere informatieLeidraad participerende observatieopdracht spel(en) ontwikkeling
Leidraad participerende observatieopdracht spel(en) ontwikkeling 1. Vooraf Deze opdracht is de afsluiter van de lessenreeks rond spel(en) ontwikkeling en vindt plaats tijdens de stageperiode. Voor de opdracht
Nadere informatieSTUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND
STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND VANDAAG: WAAR VOEDEN WE VOOR OP? PREVENTIE ONTWIKKELING VAN HET BREIN SOCIAAL EMOTIONEEL LEREN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN ESSENTIE VAN OVERDRACHT PROBLEEM
Nadere informatie9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie
9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel
Nadere informatieModuul 1 Werken in de kinderopvang. Vooraf: Docentenhandleiding (toelichting bij de opdrachten)
Moduul 1 Werken in de kinderopvang Vooraf: Docentenhandleiding (toelichting bij de opdrachten) Theorieopdrachten Praktijkopdrachten 1. Wat is opvoeden eigenlijk 1. Wat is opvoeden eigenlijk? 2. De positieve
Nadere informatieVversterkconferentie 20 november 2012
Vversterkconferentie 20 november 2012 Lekker in je Vel een aanpak voor sociaal onhandige jonge kinderen 1 Filmpje! 2 Woeste Willem Je kent ze wel. dendert als een tank overal doorheen, laat een ravage
Nadere informatieSpelkaartjes behorende bij spelbord Pak een Puk!, thema Spel
PAK EEN VUL AAN: ALS KINDEREN RUZIE MAKEN TIJDENS HET SPEL DAN GA IK PAK EEN BIED JIJ KINDEREN GRAAG STRUCTUUR TIJDENS SPEL EN STEL JE GRAAG GRENZEN? MET WELKE SPELACTIVITEITEN KUN JE VOORAL DE SOCIAAL
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf 13. Inleiding 15. Leeswijzer 19
Inhoud Woord vooraf 13 Inleiding 15 Leeswijzer 19 1 Video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie 25 1.1 Waarom VIB bij adoptiegezinnen? 25 1.1.1 VIB of VHT? 26 1.1.2 Waarom een aparte handleiding
Nadere informatieGeletterde peuters en kleuters spelen met taal!
Geletterde peuters en kleuters spelen met taal! 17 november 2009 Daniëlle DANIELS Geletterde peuters en kleuters? Positief, veilig klasklimaat Betekenisvolle taken Ondersteuning door interactie (andere
Nadere informatieWat je zaait is wat je oogst
opvoeden & persoonlijke ontwikkeling Wat je zaait is wat je oogst In de vorige Spiegelbeeld stond een artikel over een nieuwe, integrale visie op kinderen, opvoeden en persoonlijke ontwikkeling. U hebt
Nadere informatieSociale vaardigheden: Partners in het leerproces
Sociale vaardigheden: Partners in het leerproces OMGAAN MET DE ZORGVRAGER 1 Attitudes 12 1.1 Attitude 13 1.2 De specifieke beroepsattitudes van de verzorgende 14 1.2.1 De specifieke beroepsattitudes van
Nadere informatieRapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum
Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn
Nadere informatieBegrijpen van gedrag. Aleid H.M. Beets Kessens Fontys OSO HJK 4 november 2014
Begrijpen van gedrag Aleid H.M. Beets Kessens Fontys OSO HJK 4 november 2014 a.beets@fontys.nl Activiteitenoverzicht Mijn bedoeling Inleiding Je eigen casus! Relatie SEO en gedrag Begrijpen van gedrag:
Nadere informatieSTEVIGE STAP TRAINING 1. stevige stap training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
STEVIGE STAP TRAINING 1 stevige stap training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER STEVIGE STAP TRAINING 3 INFORMATIE BROCHURE STEVIGE STAP TRAINING
Nadere informatieMensvisie als uitgangspunt
Emotionele veerkracht in psychotherapie Inhoud Voorwoord 11 Hoofdstuk 1: Mensvisie als uitgangspunt 17 Wat gebeurt er in therapie? 17 A. Mensvisie in pessotherapie 18 Belang van een mensvisie in therapie
Nadere informatieResultaatgericht coachen
Resultaatgericht coachen Liesbeth Vanhelmont Coaching als vervoersmiddel Wat is coaching? Hoe ervoor zorgen dat coachen resultaten oplevert? Contacting en Contracting Juiste coachingsstijl op het juiste
Nadere informatie2. Definitie. Inhoud. 1. Visie op het kind 2. Definitie 3. Doelgroep 4. Selectie&voortgang 5. Verantwoordelijkheid&communicatie
Beleidsprotocol Plusklas Dit protocol beschrijft kort en bondig onze visie op hoogbegaafdheid, de mogelijkheden die wij kunnen bieden aan de doelgroep en de vertaling naar de dagelijkse praktijk in school.
Nadere informatieWorkshop Superusers Mondriaan
Workshop Superusers Mondriaan Gespreksvaardigheden John van der Baaren Marjo Stalmeier Iwan Wopereis Juli-augustus 2012 Onderwerpen Taken superuser Kwaliteiten superuser Gespreksvaardigheden een voorbeeld
Nadere informatieFonds GavoorGeluk: inzetten op preventie van depressie en suïcide
DATUM 28/03/2014 5 AANTAL BLZ. Fonds GavoorGeluk: inzetten op preventie van depressie en suïcide Recent werd het Fonds GavoorGeluk opgericht onder de vleugels van de Koning Boudewijnstichting. Het Fonds
Nadere informatieWoord vooraf bij de tweede druk 1 1
Inhoud Woord vooraf bij de tweede druk 1 1 i context en begrippen 15 1 Inleiding 1 7 1.1 Geschiedenis 1 7 1.2 Toepassingen en doelgroepen 1 9 1.2.1 Eenvoudig of complex? 1 9 1.2.2 Diversiteit aan toepassingsgebieden
Nadere informatieKlik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel.
Klik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel. stimu stimu aanbieden en Lees meer in ons beleid Hygiëne en voeding stimu stimu aanbieden en Reageer op de emotie van het kind, benoem
Nadere informatieTuut-tuut-tuut, opzij, ik ben hulpverlener en maak mij druk. Eric van der Meijden 16 september 2011
Tuut-tuut-tuut, opzij, ik ben hulpverlener en maak mij druk. Eric van der Meijden 16 september 2011 Opbouw workshop Inleiding Ervaren van stress Wat is druk/stress? Pesso therapie Ervaren van basisbehoeften
Nadere informatieCompetent talent in de praktijk
Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten
Nadere informatieINHOUD. Voorwoord 11. 3. De pasgeborene (eerste 8 weken) 47 3.1 Delichamelijkeontwikkeling 49 3.2 De motorische ontwikkeling 50
INHOUD Voorwoord 11 1. Inleiding 13 1.1 De ontwikkeling van het kind: gewikt en gewogen 15 1.2 Wat is ontwikkeling? 17 1.3 Hoe ontstaat ontwikkeling? 18 1.3.1 De natuur (je aanleg, nature ) 18 1.3.2 Het
Nadere informatie: Samenspel in de kinderopvang : J. Rosalina onder begeleiding van Drs. M.H. Daal-Evers Datum : 2007
Titel : Samenspel in de kinderopvang Door : J. Rosalina onder begeleiding van Drs. M.H. Daal-Evers Datum : 2007 Inleiding Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen of de Samenspelmethodiek inzetbaar
Nadere informatieABC - Ambulant Behandelcentrum
ABC - Ambulant Behandelcentrum Als het thuis en/of op school dreigt vast te lopen Informatie voor verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Vergroten van sociale competenties. Vergroten zelfbeeld/zelfvertrouwen.
Nadere informatieWetenschap en praktijk: door co-creatie verbonden. Petri Embregts
Wetenschap en praktijk: door co-creatie verbonden Petri Embregts 11 april 2013 Kwaliteit van zorg- en hulpverlening vindt in de meest wezenlijke vorm plaats in een betekenisvolle relatie tussen de cliënt
Nadere informatieHOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING?
HOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING? INSPIRATIE OP BASIS VAN DE LEERGEMEENSCHAP STEM VOOR DE BASIS EN STEM+ VLOR-Studiedag Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs: de lerarenopleidingen
Nadere informatieINHOUDSTAFEL I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19. Voorwoord 13. Pictogrammen 14. Doelstellingen 15
INHOUDSTAFEL Voorwoord 13 Pictogrammen 14 Doelstellingen 15 I ONTWIKKELEN: EEN LEVENSLANG PROCES 19 A Wat is ontwikkeling? 21 1 Definitie en kenmerken 21 1.1 Definitie 21 1.2 Algemene kenmerken van ontwikkeling
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatieNieuwsbrief De Vreedzame School
Nieuwsbrief De Vreedzame School Blok 1 We horen bij elkaar Algemeen Onze school werkt met het programma van de Vreedzame School. Dit programma wil een bijdrage leveren aan een positief sociaal klimaat
Nadere informatieII FUNCTIEOMSCHRIJVING CONTEXTBEGELEIDER
II.2.11.3. FUNCTIEOMSCHRIJVING CONTEXTBEGELEIDER 1. Doel van de functie De contextbegeleider is de centrale ankerfiguur inzake overleg en hulpverleningscontacten met extern betrokken partijen. Hij staat
Nadere informatieVoor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod
Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische
Nadere informatieBespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019
Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) Kristel Mulders Coördinator oncopsychologen /oncoseksuoloog Jessa Ziekenhuis 03/02/2019 Betrekken van de partner Literatuur over psycho-oncologie: In de dagdagelijkse
Nadere informatie18/03/2009 ZIEKTE DETERMINANTEN ER IS GEEN DUIDELIJK HOUVAST OVER VERLOOP AARD VAN ZIEKTE PROGNOSE BEHANDELING DIAGNOSE
ZIEK! RECHT OP ZIEK ZIJN & RECHT OP ONDERWIJS TUSSEN RISICO EN KRACHT Prof. Peter Adriaenssens Afdeling Kinderpsychiatrie UZ Leuven GROEIENDE GROEP EREN ASTMA 2% ECZEMA 1% EPILEPSIE 8 OP 1000 HERSENVERLAMMING
Nadere informatieVoor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld?
Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische
Nadere informatieFloorplay. Een behandelmethode om de communicatieve en sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen te stimuleren
Floorplay Een behandelmethode om de communicatieve en sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen te stimuleren Mariska van Buuren-Bijland en Francoise Moser 10 februari 2017 Indeling workshop - Informatie
Nadere informatieBrochure. Kindcentrum
Brochure Kindcentrum Positive Action Positive Action is een programma waarmee kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. Het gaat daarbij niet alleen over goede
Nadere informatieInfo voor de leidinggevenden m.b.t. het voeren van een functioneringsgesprek
Info voor de leidinggevenden m.b.t. het voeren van een functioneringsgesprek Achtergrond informatie Voor men aan een functioneringsgesprek begint is het belangrijk wat achtergrondinformatie in te winnen
Nadere informatieGOED LEVEN MET CHRONISCHE PIJN: HET VERHAAL VAN DE PATIËNT CENTRAAL
Center for ehealth & Wellbeing Research Story Lab GOED LEVEN MET CHRONISCHE PIJN: HET VERHAAL VAN DE PATIËNT CENTRAAL PROF. DR. GERBEN WESTERHOF DISCLOSURE BELANGEN SPREKER (Potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) 142 In dit proefschrift is de rol van de gezinscontext bij probleemgedrag in de adolescentie onderzocht. We hebben hierbij expliciet gefocust op het samenspel met andere factoren uit
Nadere informatieDE KRACHT VAN VERBINDENDE COMMUNICATIE
DE KRACHT VAN VERBINDENDE COMMUNICATIE De ander ontmoeten zonder oordeel. Dat is de kern van Verbindende Communicatie. COMMUNICEREN MET MEERWAARDE Communicatie vervult een sleutelrol in het dagelijkse
Nadere informatieWerken aan veerkracht in het onderwijs. Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht / Radboud Universiteit Nijmegen 9 november 2016 Identiteitsdag Verus
Werken aan veerkracht in het onderwijs Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht / Radboud Universiteit Nijmegen 9 november 2016 Identiteitsdag Verus VEERKRACHT Wat is het? Veerkrachtig? Aanpassing/ Functioneren
Nadere informatielles Alles op het spel Syllabus voor het jeugdwerk Naamsteenweg 130. 3001 Leuven. Tel. 016 22 25 17. Fax 016 29 50 99 cis@spelinfo.be. www.spelinfo.
lles Syllabus voor het jeugdwerk Alles op het spel Verantwoordelijke Uitgever: Ludo Stevens Naamsteenweg 130. 3001 Leuven. Tel. 016 22 25 17. Fax 016 29 50 99 cis@spelinfo.be. www.spelinfo.be inhoud 1
Nadere informatieWeet wat je kan. Zelfvertrouwen
Weet wat je kan Zelfvertrouwen Zelfvertrouwen kan groeien Hoofdstuk 4 gaat over werken aan zelfvertrouwen. Onderwerpen in dit hoofdstuk: Stripje: Zelfvertrouwen kan groeien. blz 2 Doen waar je goed in
Nadere informatieObserveerbare Termen. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid. Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid 2
1 Observeerbare Termen Pedagogisch basisdoel: Sociale en emotionele veiligheid Leeftijdscategorie De kinderen worden opgevangen in een schone en veilige omgeving. 2 4 jaar 1. De leidster instrueert kind
Nadere informatie27 tem 29 april We starten vrijdag tussen 18u30 en 19u30 en ronden zondag om 16u af. Jeugdheem abdij Affligem - Abdijstraat 6, 1790 Affligem
27 tem 29 april 2018. We starten vrijdag tussen 18u30 en 19u30 en ronden zondag om 16u af. Jeugdheem abdij Affligem - Abdijstraat 6, 1790 Affligem Vrijdag Het weekend zit vol vormingen die de inclusieve
Nadere informatieDeel 1: Positieve psychologie
Deel 1: Positieve psychologie Welkom bij: Positieve gezondheid. Jan Auke Walburg 2 Carla Leurs 3 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal vermogen. Welbevinden en gezondheid Verschillende
Nadere informatieAGRESSIE EN WEERBAARHEID. Overzicht Elementen Training
AGRESSIE EN WEERBAARHEID Overzicht Elementen Training Voorwoord Hier is een overzicht van Agressie en Weerbaarheid Wat leuk dat je interesse hebt in onze training Agressie en Weerbaarheid! In deze training
Nadere informatieKansen voor gezondheid
10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen
Nadere informatieOpleiding. Wordt uw eigen coach! Duur van de cursus: 1 dag. Opties: Formule In-house (tot 3 deelnemers) Opleiding op maat in het bedrijf
Opleiding Self-Coaching: een werktuig voor iedereen Wordt uw eigen coach! Duur van de cursus: 1 dag Opties: Formule In-house (tot 3 deelnemers) Opleiding op maat in het bedrijf Verkrijgbaar in: Contact
Nadere informatiePedagogische kwaliteit in beweging
Pedagogische kwaliteit in beweging De kinderopvang staat voor grote uitdagingen: kinderen een veilige basis en voldoende uitdaging bieden voor een gezonde ontwikkeling en hen voorbereiden op het basisonderwijs.
Nadere informatieGezonde leerlingen presteren beter!
Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark HALO pabo Vakleerkracht en groepsleerkracht primair onderwijs Coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen Leiden Docent bewegingsonderwijs
Nadere informatieInformele en sociale steun bij de opvoeding in Vlaanderen. Modellen van ontmoetingsplaatsen voor jonge kinderen en hun ouders.
Informele en sociale steun bij de opvoeding in Vlaanderen. Modellen van ontmoetingsplaatsen voor jonge kinderen en hun ouders. Benedikte Van den Bruel en Sarah Vanden Avenne Inhoud 1. Waarom aandacht naar
Nadere informatieDe workshop Relatiemanagement wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.
Workshop Relatiemanagement Relatiemanagement, investeren in zakelijke relaties Relaties; de mens kan niet zonder. Of het privé is of werk gerelateerd, relaties zijn een belangrijk onderdeel van ons leven.
Nadere informatieDe HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding
De HGW-bril toegepast in de cel woensdag 20 februari 2013 Kris Loobuyck 1 2 3 VVKSO 1 Uitgangspunten van HGW 4 HGW biedt kansen! 5 We zijn gericht op het geven van haalbare en bruikbare adviezen. We werken
Nadere informatieIk als begeleider van de begeleiders. Keuzewerkwinkel inspiratiedag IJD Hasselt
Ik als begeleider van de begeleiders Keuzewerkwinkel inspiratiedag IJD Hasselt Ben ik de stuurder of de motivator van mijn begeleidingsploeg? Welke stijl van leiding geven, ligt in mijn natuur? Deze vragen
Nadere informatieSpelenderwijs kansen benutten Samen werken aan groei
Spelenderwijs kansen benutten Samen werken aan groei een handreiking voor het werken in de voorschoolgroep Inleiding Aansluitend op ons kwaliteitskader voor de SPCP voorscholen en SCOH vroegscholen hebben
Nadere informatieENKELE GOOD PRACTICES
PREVENTIEF BELEID OM DE TOEPASSING VAN VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN TE VOORKOMEN. ENKELE GOOD PRACTICES CENTRUM voor KINDERPSYCHIATRIE Een kindvriendelijke hoekenwerking: een project voor kleuters en
Nadere informatie16/10/2015. Het Triple P Systeem. Triple P versterkt elke ouder! Hilde Weekers, Oktober 2015
Het Triple P Systeem. Triple P versterkt elke ouder! Hilde Weekers, Oktober 2015 Design: Triple P Communications 2011 1 Waarom hebben we programma s voor opvoedingsondersteuning nodig? Een verontrustend
Nadere informatieObservatielijst bezoek op de werkplek Competentieprofiel
Observatielijst bezoek op de werkplek Competentieprofiel 1) Kunnen vragen en luisteren naar informatie over de kinderen Sleutelcompetentie: communicatie Je luistert naar wat je ouders hoort vertellen over
Nadere informatieNieuwsbrief. Versie: oktober 2015. Onze referentie: Nieuwsbrief 01. De Voyageur opende in juni haar deuren als therapiecentrum.
Nieuwsbrief Versie: oktober 2015 Onze referentie: Nieuwsbrief 01 1. inleiding Met veel plezier stuur ik jullie de aller aller aller allereerste brief met t Nieuws vanuit De Voyageur. Via deze brief willen
Nadere informatieInhoudsopgave. Visie van de Pionier. blz. 3. Visie spelend leren op de Pionier.. blz. 3. Spel blz. 3. De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz.
1 Inhoudsopgave Visie van de Pionier. blz. 3 Visie spelend leren op de Pionier.. blz. 3 Spel blz. 3 De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz. 5 De rol van de leerkracht..blz. 5 De rol van de ouders blz.
Nadere informatieZorgpad Persoonlijkheidsproblematiek
Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat
Nadere informatieWorkshop 3: Taalactivering
Workshop 3: Taalactivering inhoud voorstelling Wat is taalactivering? De thema s in vogelvlucht Een thema in detail: spelend leren Getuigenis Juf Els Vragen en bekijken materiaal projectverloop onderzoek
Nadere informatieACT en Authenticiteit
ACT en Authenticiteit Weg met het keurslijf, ruimte voor jezelf. Datum: 25-09-2015 Door: Tim Batink Locatie: Bussum even voorstellen Tim Batink, MSc GZ-Psycholoog i.o., Cognitief Gedragstherapeut VGCt,
Nadere informatieFloorplay. Een behandelmethode om de communicatieve en sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen te stimuleren
Floorplay Een behandelmethode om de communicatieve en sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen te stimuleren Marianne Smit, Mirella Walraven en Francoise Moser 25 november 2016 Indeling workshop - Informatie
Nadere informatieBijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende ontwikkelingsgebieden
Bijlage: Voorbeeldschema van mijlpalen in de verschillende sgebieden Ontwikkeling 4-6 jaar 7-9 jaar 10-12 jaar Taal Opbouwen basiswoordenschat. Woordenschat en zinsbouw neemt sterk toe. Redelijk tot goed
Nadere informatieOpleidingsbrede verankering van de principes van TOL
PROJECTDOELSTELLING Opleidingsbrede verankering van de principes van TOL (Taalontwikkelend lesgeven): Collega's BaKO Studenten Kleuters! Projectpartners + Vakspecialisten Collega's werkveld Mentoren DOELSTELLING
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatie