EVALUATIE VLAAMSE STATIONSOMGEVINGEN FICHE STATIONSOMGEVING MECHELEN

Transcriptie

1 EVALUATIE VLAAMSE STATIONSOMGEVINGEN FICHE STATIONSOMGEVING MECHELEN omgevingvlaanderen.be

2 COLOFON VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Departement Omgeving Vlaams Planbureau voor Omgeving Koning Albert II-laan 20 bus Brussel vpo.omgeving@vlaanderen.be TITEL STUDIE Evaluatie van de ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de Vlaamse hoofdstations: Fiche Mechelen AFBEELDING COVER: Stephanie De Deken (BUUR) OPDRACHTGEVER Vlaamse Overheid, Beleidsdomein RWO Departement Ruimte Vlaanderen Afdeling Onderzoek en Monitoring AUTEURS: BUUR Bureau voor Urbanisme Sluisstraat 79/ Leuven ww.buur.be i.s.m. Rebel Group maria-theresialei Antwerpen ndvr marialei Antwerpen Proflow Meirelos Deinze 01/03/2018 PARTNERS

3 INHOUD Stationsomgeving Mechelen 5. RUIMTELIJKE ANALYSE 5.1. Ruimtelijke analyse stadsniveau 1. STATIONSOMGEVING MECHELEN 2. DE HOOFDSTATIONS 3. SOCIO-ECONOMISCHE ANALYSE 3.1. Demografische evolutie ( ) 3.2. Inkomensevolutie ( ) 3.3. Vastgoedprijzen 4. MOBILITEITSINDICATOREN 4.1. Reizigersaantallen ( ) 4.2. Knooppuntwaarde 5.2. Ruimtelijke analyse directe stationsomgeving (Afstand ca. 250m) Topografische kaart jaren 90 Luchtfoto 2017 Bebouwde omgeving jaren 90 en gesloopte gebouwen Bebouwde omgeving jaren 2017 en functies 5.3. Ruimtelijke analyse ruimere stationsomgeving Afstand ca m Topografische kaart jaren 90 Luchtfoto 2017 Bebouwde omgeving jaren 90 en gesloopte gebouwen Gerealiseerde projecten, geplande projecten en studiegebieden Bebouwde omgeving jaren 2017, projectzones en toekomstige projectgebieden 6. EEN GEÏNTEGREERD BEELD 3

4 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 1. STATIONSOMGEVING MECHELEN Mechelen is een stad die gelooft in stadsvernieuwing en daarbij heel snel ook de stationsomgeving heeft betrokken. In een eerste fase werd de publieke ruimte en een aantal onderbenutte zones aan de voorkant van het station aangepakt met veel nieuw programma tot gevolg. Met wat vertraging is men recent ook begonnen aan een enorm infrastructuurproject om de sporenbundel uit te breiden, een tangent naar de stationsparking te realiseren en het stationsgebouw en de perronoverkapping radicaal te vernieuwen. De momenteel industrieel ingevulde zone achter het station was steeds een probleemkind, maar het ontwikkelingsproces hiervoor lijkt recent ook in een stroomversnelling gekomen te zijn. De stationsbuurt van Mechelen is een wijk van het centrum, maar ligt buiten de binnenstad. Het station ligt aan de rand van de stad en er bestaat een groot contrast tussen voor- en achterkant. De voorzijde is gemengd stedelijk, aan de achterkant liggen de Centrale Werkplaatsen, een afgesloten en industrieel benutte zone, met daarachter een bedrijvenzone waar zich ook o.a. De Lijn en het Rode Kruis hebben gevestigd. Dit station heeft een zeer hoge knooppuntwaarde, volgend op Antwerpen Berchem en Antwerpen Centraal en hoger dan Gent Sint Pieters. Ondanks dit feit is het aantal reizigers er de laatste jaren gestagneerd. Mechelen is een van de steden die sinds lang inzetten op stadsvernieuwing, een proces dat al in 2000 begon met de heraanleg van verschillende pleinen in het centrum. Ook het station staat al lang in de aandacht. Niet lang na de nieuwe pleinen in het historische centrum werden ook aan de voorkant van het station een reeks projecten gerealiseerd. Daarbij nieuwe publieke ruimte met busstation en fietsenstalling en een strip nieuwe kantoorgebouwen waar o.a. OVAM zich gevestigd heeft. Verderop, maar nog steeds langs de sporen, bouwde ook de Hogeschool (inmiddels Thomas More Mechelen genoemd) een nieuwe campus. Daarachter kwam een parkeergebouw. Vrijwel gelijktijdig met deze projecten werd schuin tegenover het station een heel bouwblok gerenoveerd en uitgebreid. Hier zijn kantoren en woningen gevestigd, blikvanger is de uitgeverij Sanoma. Al deze projecten gaven de stationsomgeving een nieuwe uitstraling, maar daarna stokte het hele vernieuwingsproces voor verschillende jaren. Voor de hele zone aan de achterkant van het station werden diverse plannen opgemaakt (eerst enkel voor de Arsenaalsite van de Centrale Werkplaatsen, later voor het hele gebied onder de naam Ragheno), maar ze werden tot op vandaag niet uitgevoerd, o.a. door een verschil in visie bij de stad en de NMBS. De stad investeerde inmiddels wel in de rest van de publieke ruimte in het centrum, de winkelstraat tussen station en Grote Markt werd heraangelegd (behalve het laatste stuk dat aansluit bij het station, dat is nog in voorbereiding), verschillende andere straten en pleintjes volgden en ook de Dijle kreeg een drijvend wandelponton. Al deze projecten zetten Mechelen op de kaart als aantrekkelijke woonstad en trokken veel private investeringen aan, van bouwblokken die werden herontwikkeld tot talloze individuele woningbouwprojecten, renovaties en uitbreidingen. Al die jaren werkte men echter ook aan wat de grootste transformatie zal worden: het echte stationsproject dat sinds 2016 ook in uitvoering is. Onderdeel hiervan 4

5 Stationsomgeving Mechelen is een verbreding van de spoorbundel, incl. nieuwe bruggen, een nieuwe ontsluitingsweg die grotendeels onder de sporen zal verlopen, en op termijn ook een volledig nieuwe overkapping van de perrons en transformatie van het stationsgebouw. Aan de achterkant is men ook bezig met de bouw van een grote ondergrondse parking. Alles samen een enorm infrastructuurproject dat al verschillende jaren in werf is. In het zog van de hele vernieuwingsoperatie is ook het Ragheno-project opnieuw gelanceerd. Een nieuw masterplan is in opmaak dat normaal gezien na de realisatie van de nieuwe spooren stationsinfrastructuur in uitvoering moet gaan. De ontwikkelingsdynamiek rond het station heeft in de wijken hier voor een bevolkingsgroei en een verjonging gezorgd. Hoewel het mediaan inkomen in Mechelen als geheel relatief sterk is gestegen, is dat in het centrum en rond het station redelijk stabiel gebleven. Enkele luxueuze projecten nabij het station uitgezonderd, liggen de vastgoedprijzen in deze buurt ook lager dan die in het centrum 5

6 2. DE HOOFDSTATIONS Antwerpen Berchem Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen Antwerpen Centraal Aalst Gent Sint Pieters Hasselt Aarschot Noorderkempen Oostende 6

7 Stationsomgeving Mechelen Brugge Denderleeuw Genk Gent Dampoort Kortrijk Leuven Lier Mechelen Roeselare Sint Niklaas Turnhout Vilvoorde 7

8 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 3. SOCIO-ECONOMISCHE ANALYSE Afbakening socio-economische analyse Mechelen Voorkant station (groen) is A10 Achterkant station (blauw) is gewogen mediaan twee sectoren: A70 en A77 Centrum is gewogen mediaan vijf sectoren: A00, A02, A05, A31 & A912 In de volgende overzichten is een weergave gemaakt van de demografische evolutie ( ) en inkomensevolutie ( ) van de stationsomgeving. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen de voorkant (groen) en de achterkant (blauw) van het station op basis van een denkbeeldige lijn van station naar centrum. Vervolgens worden deze statistische sectoren samengenomen en wordt de evolutie per groep (voorkant/ achterkant) vergeleken met enerzijds het centrum, anderzijds met de betreffende gemeente. 8

9 Stationsomgeving Mechelen 3.1. DEMOGRAFISCHE EVOLUTIE ( ) - De evolutie van het aantal inwoners in het centrum en de stationsomgeving is vergelijkbaar. Deze evolutie is tot ongeveer twee keer zo sterk geweest als in de gehele gemeente Mechelen. - De evolutie van de bevolkingssamenstelling van Mechelen, het centrum en de voorkant van het station lijken op elkaar. Met een sterkere toename van het aandeel twintigers en jonge kinderen (0 9 jaar oud) en een sterkere afname van het aandeel zeventigers aan de voorkant van het station. In het centrum is het aandeel zestigers sterker afgenomen. - Aan de achterkant van het station heeft een sterke verjonging plaatsgevonden, met een toename van de bevolking onder de veertig. Alleen het aandeel twintigers is afgenomen. (NB: afbakening achterkant is moeilijk i.v.m. industrieterrein achter station) Relatief sterke verjonging ten opzichte van andere stationsomgevingen. - De bevolkingsdichtheid van de voorkant van station Mechelen is de hoogste na de Antwerpse stationsomgevingen. 9

10 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen VOORKANT STATION 10

11 Stationsomgeving Mechelen ACHTERKANT STATION 11

12 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 3.2. EVOLUTIE MEDIAAN INKOMEN ( ) In de volgende grafieken wordt de evolutie van de mediaan van het nominale inkomen per aangifte over de periode 1994 tot en met 2013 weergegeven. Zowel in absolute termen, als relatief met gemeente en het Vlaams Gewest. - Het inkomen van Mechelen heeft een sterke opmars gemaakt vanaf 1997 tot 2013, vanaf een niveau van 88 procent van het Vlaamse mediaan tot 99 procent. - De mediane inkomens van zowel voorkant als achterkant station, als centrum zijn minder hard gestegen dan van de gemeente Mechelen. Het mediaan inkomen in 2013 aan de voorkant van het station lag ongeveer vier procent lager dan dat van de gemeente Mechelen Versus ongeveer acht procent lager aan de achterkant. Versus maar liefst vijftien procent lager in het centrum. Vooral de inkomens in het centrum zijn minder hard gestegen dan die van de gehele gemeente Mechelen. Over de periode van 1994 tot 2013 spreken we van (in nominale termen): - Ongeveer 44 procent stijging van het mediaan inkomen per aangifte in Mechelen - Ongeveer 30 procent stijging van het mediaan inkomen in de stationsomgeving. - Ongeveer 25 procent stijging van het mediaan inkomen in het centrum. 12

13 Stationsomgeving Mechelen 13

14 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 3.3. VASTGOEDPRIJZEN In de volgende weergaven wordt een vergelijking gemaakt van de vastgoedprijzen in de stationsomgeving met die in het centrum. Op basis van publiek beschikbare gegevens van Immoweb, Zimmo (en zoekrobot Zimmy) en Immotrace, zijn de prijzen per m² woonoppervlakte van nieuwbouwappartementen in kaart gebracht. Vastgoedprijzen aan de voorkant van het statin liggen lager dan in het centrum. Wel zijn er enkele ontwikkelingen van luxueuze appartementen en penthouses in de nabije stationsomgeving. 14

15 Stationsomgeving Mechelen 4. MOBILITEIT 4.1. EVOLUTIE REIZIGERSAANTALLEN De volgende grafiek geeft de evolutie van het gemiddelde aantal doordeweekse opstappers. De gebruikte gegevens zijn de reizigerstellingen van de NMBS, waar 2004 Het gemiddeld aantal opstappers op een doordeweekse dag is met 15 procent toegenomen. het gemiddelde van de jaren 2003 en 2005 bedraagt zoals berekend in hun publicatie voor het jaar KNOOPPUNTWAARDE De volgende grafiek geeft gewogen knooppuntwaarde per station. De gebruikte gegevens zijn op basis van de studie Ontwikkelingskansen op basis van knooppuntwaarde en nabijheid voorzieningen, uitgevoerd door VITO in opdracht van Ruimte Vlaanderen Knooppuntwaarde Knooppuntwaarde per sta on Sta on 15

16 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 5. RUIMTELIJKE ANALYSE De ruimtelijke analyse doen we door per station de ruimtelijke veranderingen tussen ca en 2017 in kaart te brengen op drie schaalniveaus: de directe stationsomgeving, de ruime stationsomgeving en het stedelijk gebied. We kijken daarbij naar nieuwbouwprojecten en ontwikkelingsgebieden. Per case wordt ook een kaart gemaakt van het aanwezige programma rond het station en van ontwikkelingsprojecten die gepland worden maar nog niet zijn uitgevoerd. Naast het kaartmateriaal wordt er per station ook een tijdslijn gemaakt waarin de ontwikkelingsprojecten chronologisch worden getoond. De methodiek van de ruimtelijke analyse wordt uitvoerig besproken in het hoofdrapport. 16

17 Stationsomgeving Mechelen 5.1. RUIMTELIJKE ANALYSE STADSNIVEAU Topografische kaart jaren 90 17

18 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen Luchtfoto

19 Stationsomgeving Mechelen Economische zones 2017 Groenzones 2017, Recreatiegebieden 2017 Bebouwde omgeving jaren 2017 met onderscheid tussen de kernen en de verpsreidde bebouwing Lokaal spoornetwerk incl. omliggende stations 19

20 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 5.2 RUIMTELIJKE ANALYSE DIRECTE STATIONSOMGEVING (AFSTAND CA. 250M) Topografische kaart jaren 90 20

21 Stationsomgeving Mechelen Bebouwde omgeving jaren 90 Inmiddels gesloopte gebouwen 21

22 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen Luchtfoto

23 Stationsomgeving Mechelen Bebouwde omgeving 2017 Functies op gebouwniveau Heraangelegde publieke ruimte Parkeren Gebouwen die er nieuw zijn bijgekomen, onderscheiden zich grafisch aan de hand van een schaduw 23

24 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 5.3 RUIMTELIJKE ANALYSE RUIME STATIONSOMGEVING (AFSTAND CA. 1000M) Topografische kaart jaren 90 24

25 Stationsomgeving Mechelen Bebouwde omgeving jaren 90 Gebiedsontwikkelingen en publieke-ruimteprojecten in 1990 Inmiddels gesloopte gebouwen 25

26 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen Luchtfoto

27 Stationsomgeving Mechelen Bebouwde omgeving jaren 2017 Gebiedsontwikkelingen en publieke-ruimteprojecten in 2017 incl. fucnties op gebouwniveau Toekomstige projectgebieden: Geplande masterplannen met uitzicht op realisatie, geplande publieke-ruimte projecten, studiegebieden 27

28 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen Gebiedsontwikkelingen 2017 Publieke-ruimteprojecten 2017 Toekomstige projectgebieden: Geplande masterplannen met uitzicht op realisatie, geplande publieke-ruimte projecten, studiegebieden 28

29 Stationsomgeving Mechelen De tijdslijn is een overzicht van alle projecten en trajecten die liepen in de ruimtere stationsomgeving vanaf het jaar Ze geeft een overzicht van de planningsdynamiek. Elk afzonderlijk traject vertrekt uit een horizontale lijn, hieruit ontspruiten dan (soms) subtrajecten. Wanneer een traject nog niet afgerond is, loopt deze ijn verder. Daarnaast wordt ook duidelijk tijdens welke periode de projecten werden gepland en uitgevoerd Hoeveel projecten al dan niet afgerond zijn (rood/zwart) Hoeveel er werd gebouwd en geïnvesteerd werd in publieke ruimte (gekleurde achtergrond/witte achtergrond) Deze is bewust geplaatst naast de abstracte kaart met enkel de contouren van de vijf projecttypes. de projctgebieden op deze kaart komen overeen met de projecten op de tijdslijn. 29

30 Evaluatie Vlaamse stationsomgevingen 6. EEN GEÏNTEGREERD BEELD De numerieke resultaten van de socioeconomische, mobiliteits- en ruimtelijke analyse werden in een spindiagram geplaatst. Elk station heeft zo een geïntegreerde figuur met een abstractie van de analyseresultaten. Dit laat toe om de stationsomgevingen onderling te vergelijken, en om verbanden te zoeken tussen verschillende indicatoren. De vergelijking en de verbanden worden besproken in het hoofdrapport. De numerieke waarden van deze indicatoren werden voor elke groep onderverdeel d volgens drie waarden 12 indicatoren werden geplot op de grafiek: Bevolkingsdichtheid Inkomensevolutie Demografische evolutie Evolutie bevolkingsgroei Vastgoedprijzen Overwegende functie in de directe stationsomgeving Ontwikkelingsdynamiek in de ruime stationsomgeving Bijgekomen bebouwde oppervlakte in de directe stationsomgeving Bijgekomen bebouwde oppervlakte in de ruime stationsomgeving Aantal instappers op een weekdag Evolutie van de instappers Absolute knooppuntwaarde 30

31 Stationsomgeving Mechelen 31

32