VERSLAVING OP DE WIP VAN DGT

Transcriptie

1 VERSLAVING OP DE WIP VAN DGT S Y M P O S I U M A R T E V E L D E H O G E S C H O O L 9 F E B R U A R I Christophe Peirsman

2 WELKOM Wat gaan we (proberen ) doen op 45? - DGT, wat en wanneer - basis = biosociale theorie - Aanpak van de problematiek Vaardigheidstrainingen Houding van de hulpverlener 2

3 WAT IS DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE (DGT)? Dialectische Gedragstherapie (DGT) is een vorm van cognitieve gedragstherapie, waarmee voornamelijk mensen behandeld worden die gediagnoseerd zijn met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). De effectiviteit van DGT is in meer dan vijftien, onafhankelijk van elkaar uitgevoerde, wetenschappelijke onderzoeken aangetoond. Daarmee is zij de best onderzochte psychosociale ambulante behandeling voor BPS, 3

4 WAT IS DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE (DGT)? DGT ondersteunt bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen en bij het aanleren van een andere manier van denken, die het leven draaglijker maakt. DGT werkt samen met de cliënt om nieuwe vaardigheden uit te proberen en gemotiveerd te blijven DGT = doen = tools aanreiken, oefenen, bespreken, bijsturen, oefenen, Inzetten op VERANDEREN wat veranderbaar is, ACCEPTEREN wat je niet kan veranderen (=dialectische wip ) 4

5 WANNEER DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE (DGT)? DGT is ontwikkeld voor cliënten met een Borderline persoonlijkheidsstoornis Een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) wordt door 3 dingen gekenmerkt: een patroon van emotionele instabiliteit impulsief en roekeloos gedrag intermenselijke instabiliteit (moeite met relaties en onzekerheid over levensdoelen) 5

6 WANNEER DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE (DGT)? DGT is ook effectief bewezen voor een scala aan andere stoornissen zoals verslaving, depressie, PTSD en eetstoornissen Verslaving= ineffectieve coping (vanuit invaliderende omgeving en /of genetische kwetsbarheid om met problemen om te gaan en /of trauma), vandaar is DGT een goede keuze om verslaving bij de kern van het probleem aan te pakken (zie verder biosociale theorie) 6

7 WANNEER DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE (DGT)? Verslavingssproblematiek is een manier om met de werkelijkheid om te gaan (en hierdoor kunnen ontsnappen aan het vragen van hulp zorgvermijders)) Maar deze coping werkt alleen op de korte termijn. Op de lange termijn heeft het gedrag desastreuze effecten op alle levensgebieden. Verslavingssproblematiek is gekoppeld aan affectof impulsregulatieproblemen, die dan ook kern van de behandeling moeten vormen. 7

8 HET BIOSOCIALE MODEL Het uitgangspunt noemt men de bio-sociale theorie. Deze manier van kijken naar persoonlijke problemen vertrekt vanuit de zelfsturende kracht die elke mens bezit. Biologische kwetsbaarheid, een invaliderende houding van jezelf en je omgeving en/of traumatische ervaringen kunnen persoonlijke groei echter verstoren. Hierdoor wordt een persoon beperkt in zijn mogelijkheden om verantwoordelijkheid op te nemen naar zichzelf en naar anderen. 8

9 HET BIOSOCIAAL MODEL DISFUNCTIONEREN VAN HET EMOTIE REGULATIE SYSTEEM: emotionele kwetsbaarheid Biologische component INVALIDERENDE OMGEVING Sociale component VOORTDURENDE EMOTIONELE ONTREGELING 9

10 EMOTIONELE/ biologische KWETSBAARHEID Hoge gevoeligheid - Onmiddellijke reacties - Lage drempel t.a.v. emotionele reacties Hoge reactiviteit - Extreme reacties - Constant hoog arousalniveau (ontregelt cognitieve verwerking) Trage terugkeer naar basisniveau - Langdurige reacties - hoge gevoeligheid t.a.v. de volgende emotionele stimulus 10

11 Blauw = gewoon Rood = kwetsbaar Arousal niveau Biosociale theorie: verhoogd basisarousalniveau 11

12 Heftigheid van reactie Blauw = gewoon Rood = kwetsbaar prikkel Arousal niveau Biosociale theorie: reactie op (emotionele) prikkels Tijd 12

13 Heftigheid van reactie Blauw = gewoon Rood = kwetsbaar prikkel Nieuwe prikkel Arousal niveau Biosociale theorie: reactie op (emotionele) prikkels Tijd 13

14 BIOSOCIALE THEORIE DISFUNCTIONEREN VAN HET EMOTIE REGULATIE SYSTEEM Biologische componen t INVALIDERENDE OMGEVING Sociale component VOORTDURENDE EMOTIONELE ONTREGELING 14

15 KENMERKEN VAN EEN INVALIDERENDE OMGEVING Wijst spontaan gedrag en uitingen van persoonlijke ervaringen op een grillige wijze af Bestraft expressie van emotie met name van pijn en lijden. Bekrachtigt escalatie van emoties op een grillige wijze. Doet voorkomen dat het leven simpel is en suggureert dat alle problemen opgelost kunnen worden door je best te doen 15

16 HOE ONTSTAAT ZELFINVALIDATIE? De steeds terugkerende (invaliderende) boodschap van de omgeving wordt op termijn een overtuiging van de persoon zelf = ZELFINVALIDATIE 16

17 INVALIDERENDE OMGEVING: CONSEQUENTIES VOOR DE OPGROEIENDE PERSOON De opgroeiende persoon leert wel: persoonlijke belevingen en uitingen van emoties zelf af te keuren Op zoek te gaan naar signalen van de omgeving hoe het dan wel hoort Ik kan niets goed doen versus ik zou perfect moeten zijn 17

18 INVALIDERENDE OMGEVING: CONSEQUENTIES VOOR DE OPGROEIENDE PERSOON De opgroeiende persoon leert niet: Emoties te benoemen Emoties over te brengen Pijn en lijden effectief te communiceren = emotieregulerende vaardigheden worden niet aangeleerd 18

19 TO DO = ONTWIKKELEN VAN DE ZELFSTURENDE KRACHT Frustratie leren verdragen en hanteren Er is steeds een keuze (manier om naar de werkelijkheid te kijken en met moeilijkheden om te gaan Leren verloopt stap voor stap en van falen kan je leren Haalbare doelen zijn belangrijk (niet last wegduwen maar hindernissen nemen) Perfectionisme is een niet-realistische norm (= lat mag lager) 19

20 AANPAK PROBLEMATIEK Mindfullness erkennen en verdragen van pijn en lijden vanuit een niet-oordelende houding tegenover eigen ervaren zie later Validatie therapeut communiceert dat de reacties van de patiënt ertoe doen en begrijpelijk zijn vanuit de huidige situatie (gedragsanalyse) Consultatie-aan-de-patiënt principe patiënt uit hun passieve, hulpeloze instelling helpen. Oplossingen niet van hun omgeving verwachten maar van zichzelf, patiënt komt zelf op team om zijn commitment, doelen en evaluaties te doen vaardigheidstrainingen 20

21 MINDFULNESS Wat: een intentioneel proces van observeren, beschrijven en participeren aan de realiteit Hoe: niet-oordelend,1 ding tegelijk en effectief Doel: levenshouding ontwikkelen die gekenmerkt wordt door een bewuste deelname waardoor je een evenwicht vind tussen je emotionele en rationele geest (wijze geest) en bewust kunt kiezen op welke manier je wilt omgaan met je emoties, impulsen en gedachten. Heb je geduld om te wachten tot de modder zakt en het water helder wordt? 21

22 MINDFULNESS ALS ANTIGIF TEGEN automatisch of gewoontegedrag. (Wanneer we mindfull zijn, zijn we alert en wakker) rigide vasthangen aan wat we gewoon zijn. (Wanneer we mindfull zijn, stellen we ons open voor de vluchtigheid van elk moment zoals het opkomt en terug verdwijnt). 22

23 BEHANDELDOELSTELLINGEN VIA MINDFULNESS Via Mindfulness streven we ernaar Automatismen te doorbreken Afstand te nemen, Minder oordelend in het leven te staan Beslissingen nemen (respond i.p.v. react) Minder impulsief, meer afgewogen handelen Concentratie op hoofdzaken te houden 23

24 AANPAK VAN DE PROBLEMATIEK: TWEE KERNSTRATEGIEËN Acceptatie vs Verandering Valideren vs Probleemoplossen 24

25 VALIDERENDE HOUDING HULPVERLENER Valideren betekent aangeven dat wat de client als gestoord (van zichzelf) ziet, verklaarbaar is: - vanuit de persoonlijke leergeschiedenis en huidige omstandigheden - Vanuit huidige omstandigheden tout court De emotionele reactie wordt dan accepteerbaar waardoor andere perspectieven ingenomen worden t.o.v. eigen emoties en t.o.v. de situatie Zo komt er ruimte komt voor het uitproberen van nieuw gedrag 25

26 HOE KUN JE VALIDEREN? Overbrengen dat je de situatie begrijpt en accepteert De feiten, de situatie of iemands gedrag erkennen (gedrag niet veroordelen maar trachten te begrijpen) 26

27 HOE KUN JE VALIDEREN? Erken de gedachten, gevoelens en de geschiedenis van de ander Respecteer emoties en gedrag zowel als logisch gevolg of als oorzaak Je eigen gevoelens, of verwachtingen uitleggen na het valideren van de ander 27

28 BEDENK!!!! Valideren is niet noodzakelijk toestemmen Valideren betekent niet: het bevalt me 28

29 BELANG VAN CONSULTATIE AAN DE PATIËNT PRINCIPE Effectieve zelfzorg leren therapeut moet de patiënt leren omgaan met de wereld zoals die is, met al zijn problemen en ongelijkheid en die niet voor patiënt willen veranderen Splitting reduceren patiënt leren verschillend advies te integreren en verantwoordelijkheid voor eigen leven en welzijn te nemen Respect voor de patiënt uitdragen communiceren dat mening en wensen van patiënt over eigen welzijn, betrouwbaar zijn 29

30 GEDRAGSANALYSE ALS THERAPEUTISCH INSTRUMENT GA is een instrument om gedrag dat het therapeutisch proces belemmert onder de loep te nemen in dialoog met de hulpverlener Doel is inzicht verhogen op ineffectief gedrag, zelf op zoek gaan naar nieuw effectief gedrag 30

31 VAARDIGHEIDSTRAININGEN De vaardigheidstrainingen: Kernoplettendheid Interpersoonlijk effectiever worden Emoties kunnen controleren en moduleren Met frustraties en crisis om kunnen gaan Oplichter omgaan met verslavend gedrag 31

32 BEHANDELPRINCIPES VAARDIGHEIDSTRAININGEN Door middel van een vaardigheidstraining leren de patiënten vaardigheden, zodat zij zich verantwoordelijk ten opzichte van zichzelf en anderen kunnen gedragen. Telefonische consultatie om vaardigheden te leren generaliseren De zelfsturing van de patiënt staat centraal. De hulpverleners coachen de patiënten, lossen niet hun problemen voor ze op. 32

33 CRISISVAARDIGHEDEN Afleiding zoeken Jezelf koesteren via je zintuigen Het moment verbeteren Nadenken over voor-en nadelen van het (niet) verdragen van frustraties 33

34 KERNOPLETTENDHEIDS- VAARDIGHEDEN Gebaseerd op mindfulness WAT vaardigheden Observeren Beschrijven Participeren HOE vaardigheden Niet-oordelend 1 ding tegelijk Effectief zijn 34

35 INTERPERSOONLIJKE VAARDIGHEDEN Gewenste verandering bekomen (BETOVER OOST) Relatie aangaan, behouden of verbeteren (VIVO) Zelfrespect ontwikkelen (WOWE) 35

36 EMOTIE-REGULATIE VAARDIGHEDEN Eigen stijl van emotioneel reageren ontdekken Leren herkennen en benoemen van emoties Stil staan bij de functie van emoties Verminderen van emotionele kwetsbaarheid Zorgen voor toename van positieve emoties Loslaten Tegengesteld handelen 36

37 OPLICHTER training gebaseerd op de Libermanmodules & cirkel van Prochaska en Diclimente INZICHT GEVEN IN HOE VERSALVINGSPATRONEN IN ELKAAR ZITTEN SURFEN OP DE GOLF VAN DE CRAVING (omgaan met) UITGLIJDER VERSUS HERVAL (FOCUS OP ONTSCHULDIGEN) Hoog risico situaties & schijnbaar onbelangrijke beslissingen BELANG VAN EEN REMINDER Voor en nadelen van gebruik/stoppen SAMEN MAKEN VAN EEN SOS KAART WERK MAKEN VAN EEN VERTROUWENSPERSOON OPTIE : INFOAVOND VERTROUWENSPERSONEN 37

38 Oplichter: Cirkel van Prochaska en DiClemente Permanente uitgang DiClemente (1983) Consolidatie Terugval Actieve Verandering Start Beslissing. voorbereiding Voorbeschouwing Overpeinzing Tussentijdse uitgang 38

39 Kenmerkende uitspraken in de verschillende fases van de motivatiecirkel Permanente uitgang Het is me gelukt om Het lukte tot nu toe om, maar nu, in deze nieuwe situatie is het ineens weer moeilijker. Ik heb van de week geprobeerd om ; Ik ben bezig om. Ik wil wel, maar ik weet niet hoe.. ik ga proberen te.. Tussentijdse uitgang Consolidatie Actieve Verandering Beslissing. voorbereiding Terugval Voorbeschouwing Overpeinzing Zie je wel, het lukt me nooit Ik kom hier nooit vanaf Ik ben zo slappeling Er is niks mis met blowen Automutileren helpt het beste als ik me zo rot voel Start Er zit wel wat in wat je zegt. Ik zou eigenlijk. Misschien. 39

40 HOUDING VAN DE HULPVERLENER Commitment tot de DGT principes Handelen en communiceren vanuit dialectisch kader (dialectische dilemma s) Bereidwillig zijn om met weerstand om te gaan Oefenen in commitment verhogende strategieën Motiverende gespreksvoering toepassen 40

41 COMMITMENT DGT PRINCIPES Werkelijk, van binnenuit, bereid zijn tot verandering, wat blijkt uit directe afspraken en pogingen gedrag die dit doel in de weg staan, te veranderen. Bereid alle problemen tot onderwerp van bespreking te maken. Bereid adviezen op te volgen (collega s, cliënten, consultatieteam) Instemming met doelen en werkwijze. 41

42 DIALECTISCH DENKEN Vergt het vermogen om polariteiten te overstijgen Tegengestelde gedachten en gezichtspunten kunnen verdragen en kunnen integreren (en-en in plaats van of-of) Veranderlijkheid en inconsistentie kunnen verdragen (grillig gedrag van de cliënt en zijn omgeving willen en kunnen verdragen), 42

43 DIALECTISCHE DILEMMA S: HOUDING PATIËNT Emotionele kwetsbaarheid Actieve passiviteit Onverminderde crisis Biologisch: schuld bij omgeving Sociaal: schuld bij zichzelf Geremde rouw Schijnbare competentie Zelf-invalidatie 43

44 DIALECTISCHE DILEMMA S: HOUDING THERAPEUT Gericht op verandering Emotionele kwetsbaarheid Welwillend eisen Rotsvaste doelgerichtheid Actieve passiviteit Onverminderde crisis Geremde rouw Milde flexibiliteit Zelf-invalidatie Schijnbare competentie Zorgend Gericht op acceptatie 44

45 WEERSTAND? Weerstand wordt niet gezien als voortkomend uit cliënt-karakteristieken of pathologie 45

46 WEERSTAND? Weerstand wordt gezien als resultant van de communicatie; een signaal dat cliënt en therapeut niet op dezelfde golflengte zitten! Weerstand wordt niet doorbroken, maar geanalyseerd en bewerkt. Meebewegen, versterkte reflectie, ambivalentie benoemen, afleiden, paradox, her-formuleren, etc. 46

47 MOTIVEREN VAN CLIËNT TOT COMMITMENT Motiverende gespreksvoering (hoe krijg je iemand van het ene kwadrant in het volgende, en voorkom je uitval) Mindfulness Betrouwbaar en aanwezig Creëren werkrelatie (wie wil wat & van wie) cliënt centraal stellen Duidelijk zijn over je eigen mogelijkheden en grenzen Haalbare doelen opstellen Commitmentstrategiëen 47

48 COMMITMENT STRATEGIËEN Verkopen van commitment: evalueren van pro s en contra s Advocaat van de duivel spelen Voet-tussen-de-deur, en deur-in-het-gezicht technieken Huidig commitment verbinden met eerder commitment Benadrukken van keuzevrijheid en gebrek aan alternatieven rolmodel Cheerleading 48

49 MOTIVERENDE GESPREKSVOERING Kernelementen: Samenwerking Evocatie (oproepen van gevoelens) Autonomie Hoe: Discrepantie ontwikkelen Ambivalentie verkennen ipv bestrijden Advies geven uitstellen tot cliënt een beslissing tot verandering genomen heeft Ondersteuning van self-efficacy (zelfwerkzaamheid) 49

50 TIS GEBEURD Bedankt voor uw aandacht. Nog een prettige dag! 50