Kijkopdracht communicatie tussen jongere en therapeut

Transcriptie

1 Kijkopdracht communicatie tussen jongere en therapeut Inleidende context: het onderstaande gesprek vindt plaats in een therapiesessie in het kader van Dialectische Gedragstherapie (DGT, zie bijlage voor korte toelichting). Laura is 19 jaar, heeft een eetstoornis, symptomen van borderline persoonlijkheidsstoornis, is vroeger veel gepest en vertoont para-suïcidaal gedrag (snijden). Het fragment start op het moment dat Laura net heeft verteld dat ze beneden thee zat te drinken met haar broertje (Lucas) en haar moeder en dat ze ineens huilend naar boven rende. De therapeut begint met de vraag of ze beneden al moest huilen. Opdracht 1: in het bijgevoegde gespreksfragment bespreken Laura (cliënt) en haar therapeut een incident dat zich afgelopen week bij Laura in huis voordeed. Lees het fragment een keer goed door en bedenk wat je opvalt aan dit gesprek (dat kan van alles zijn: gedrag van de therapeut, de cliënt of beiden, het onderwerp van gesprek of de manier waarop ze met elkaar spreken). Opdracht 2: in dit deel van het gesprek gaat het over het gedrag van Laura (in gesprek gaan met haar broertje). In de context van de therapie (zie korte toelichting DGT) is dit goed gedrag dat door de therapeut bekrachtigd moet worden. Beantwoord de volgende vragen: 1. Wat zijn volgens jou uitingen van Laura die passen bij deze specifieke leeftijd? 2. Waaraan kun je in dit gesprek zien dat het om goed gedrag gaat? 3. Wat doet de therapeut om het gedrag te bekrachtigen? Waar is dat te zien? 4. Hoe reageert Laura hier op (het bekrachtigen van de therapeut) 5. In regel 73 geeft Laura aan dat ze niet tevreden was over hoe ze de situatie heeft aangepakt. Wat doet de therapeut? Opdracht 3: probeer je te verplaatsen in de schoenen van deze therapeut. Wat vind je van de manier waarop zij met deze cliënt spreekt? Beantwoord de volgende vragen: 1. Wat vind je goed en waarom? Toon aan met regelvoorbeelden 2. Wat vind je minder goed en waarom? Toon aan met regelvoorbeelden Opdracht 4: 1. Waar in het gesprek vind je het gebruik van humor? Wat is volgens jou het effect hiervan? Toon aan met regelvoorbeelden. 2. Waar in het gesprek vind je complimenten? Wat is volgens jou het effect hiervan? Toon aan met regelvoorbeelden.

2 1. Hulpv: moest je beneden al huilen of? 2. Laura: ja, en toen rende ik naar boven 3. Hulpv: ja 4. Laura: en nou ja toen heb ik het tegen m'n moeder gezegd en die zei dat ik het tegen Lucas moest zeggen 5. Hulpv: ja 6. Laura: en dat wou ik niet, maar toen heb ik het uiteindelijk toch maar gedaan 7. Hulpv: oh ja. wat heb je tegen je moeder gezegd? 8. Laura: dat ik m'n broer gewoon niet kon uitstaan 9. Hulpv: ja. en heb je ook uitgelegd waarom? 10. Laura: ja 11. Hulpv: en wat zei zij toen? 12. Laura: ja ze snapte het wel maar 13. Hulpv: ja. en zij zei, ik vind dat je het met hem moet bespreken? 14. Laura: ja 15. Hulpv: oke 16. Hulpv: dat zou de module intermenselijke vaardigheden ook tegen jou zeggen he? 17. Laura: ja 18. Hulpv: ja. maar dat wou je niet? 19. Laura: nee 20. Hulpv: en je zegt van en toch heb ik het gedaan 21. Laura: ja 22. Hulpv: wat maakt dat je het dan toch hebt gedaan? 23. Laura: nja omdat m n moeder best wel aandrong en zo en toen had ik ook zoiets van- maar ik vond het zo sneu voor hem want hij kan er niks aan doen 24. Hulpv: nee, ja 25. Laura: ma en toen heb ik het toch maar verteld, en ik ben wel rustig gebleven en zo dus 26. Hulpv: oke. wat heb je tegen hem gezegd? 27. Laura: ja dat ik m gewoon op het moment even niet goed kon uitstaan omdat ie zo over school bezig was en zo, en ik daar best wel jaloers op ben 28. Hulpv: hmhm 29. Laura: op was en zo 30. Hulpv: ja. wat knap van jou 31. Laura: nja 32. Hulpv: want dat moet heel moeilijk geweest zijn 33. Laura: ja 34. Hulpv: want je was gefrustreerd, en enorm verdrietig ondertussen ook geworden, 35. Laura: ja 36. Hulpv: hoe had je je emotie onder controle? 37. Laura: ja dat weet ik niet meer

3 38. Hulpv: want dat is voor jou heel lastig de laatste tijd zei je he? van dan wil je iets vertellen maar ondertussen moet je verschrikkelijk huilen bijvoorbeeld 39. Laura: ja 40. Hulpv: en daar baal je dan weer van 41. Laura: ja 42. Hulpv: maar je bent nu wel in gesprek gegaan, ondanks de emoties die je voelde? 43. Laura: ja 44. Hulpv: en hoe was het tijdens het gesprek? hoe was het met je emoties? 45. Laura: nah ik zat wel te janken 46. Hulpv: ja, maar je kon nog wel praten? 47. Laura: ja 48. Hulpv: dus je werd er niet door overspoeld? 49. Laura: nee 50. Hulpv: oke. hee hoe reageerde je broer? 51. Laura: ja wel gewoon normaal of zo, hij was niet boos en zo maar 52. Hulpv: want was dat je angst, dat ie boos zou worden? 53. Laura: ja 54. Hulpv: ja? oke is dat wat ie meestal doet, boos reageren? 55. Laura: soms wel 56. Hulpv: oke 57. Laura: maar ja eigenlijk ja toen hebben we er gewoon even rustig over gepraat en zo 58. Hulpv: hmhm 59. Laura: ja 60. Hulpv: weet je, jij hebt eigenlijk wel een heel tof gezin waar je uitkomt of niet? 61. Laura: jawel 62. Hulpv: want ik heb al zo veel voorbeelden van jou gehoord, waarin het jullie zo goed lukt om dan dingen met elkaar te bespreken, en daar ben jij ook onderdeel van 63. Laura: ja 64. Hulpv: want het is natuurlijk wel heel erg bijzonder dat het je wel lukt om het dan te bespreken 65. Laura: ((knikt, ogen neergeslagen)) 66. Hulpv: terwijl jou kennende was je eigenlijk, schaamde je d'r rot voor dat je dat voelde, en vond je van jezelf ook dat dat niet mocht, 67. Laura: ja 68. Hulpv: want hij kan er immers niks aan doen, en baal je enorm van jezelf dat je boos bent en dat je verdrietig bent, maar toch ben je met hem in gesprek gegaan

4 69. Laura: ja 70. Hulpv: en hoe was het daarna met je emoties? toen je dat gesprek met hem had gehad? 71. Laura: nja ging wel iets beter 72. Hulpv: ging wel iets beter? oké. was je d'r ook tevreden over hoe je het hebt aangepakt? 73. Laura: nee 74. Hulpv: waarom niet? 75. Laura: nou omdat ik gewoon vind dat ik me niet zo aan moet stellen 76. Hulpv: oke. dat vind je nog steeds? 77. Laura: ja 78. Hulpv: ja. maar als je kijkt naar hoe je het hebt opgepakt? door niet te snijden en met hem in gesprek te gaan, wat vind je daarvan? 79. Laura: ja 80. Hulpv: nou verleid ik je om iets positiefs te zeggen, ik zou het niet doen hoor 81. Laura: ik weet niet hoe ik het moet 82. Hulpv: ik zou niet, ik zou niet een compliment aan jezelf gaan geven 83. Laura: nee dat ga ik ook echt niet doen 84. Hulpv: zou ik vooral niet doen. maar ik ben wel benieuwd wat je gaat bedenken om het te vermijden 85. Laura: ja het is gewoon wat iedereen doet toch? 86. Hulpv: oh ja? 87. Laura: ja dat hoort toch zo? 88. Hulpv: nee hoor je hebt ook mensen die gaan snijden, 89. Laura: ja maar dat 90. Hulpv: en je hebt ook mensen die een stoel door de raam gooien, 91. Laura: ((lacht)) ja maar 92. Hulpv: of die uuuuuh enorme ruzie gaan maken, die mensen zijn er ook 93. Laura: ja maar ik vind het niet goed of zo, het is gewoon heel normaal om gewoon in gesprek te gaan 94. Hulpv: ja, dus jij hebt het op een normale manier opgelost? 95. Laura: ja 96. Hulpv: ja. en wat was jouw doel bij start van de DGT? 97. Laura: normaal zijn? 98. Hulpv: ja. dus dat heb je goed gedaan 99. Laura: ja ((lacht)) 100. Hulpv: zei je ja? 101. Laura: ja 102. Hulpv: ja, je hebt het goed gedaan. knap hoor. hee maar nou ben ik vrij snel over dat snijden heen gestapt, want nu is het zo van dat je zegt van ik

5 wil het gewoon niet meer doen, dat is een hele sterke gedachte, die helpt jou enorm goed, je hebt afleiding gezocht, maar ja we kunnen volgens mij wel als we deze gedragsanalyse een paar maanden geleden hadden gedaan waren d'r wel tien momenten geweest waarop je het mesje had kunnen pakken he? 103. Laura: ja 104. Hulpv: dus dat betekent dat je minstens tien keer hebt bedacht om het toch niet te doen 105. Hulpv: of merk je dat de drang minder sterk wordt? 106. Laura: ja 107. Hulpv: dat ie dat ie minder wordt in de loop van de tijd=ja? 108. Laura: het is wel minder sterk, dat wel 109. Hulpv: oke 110. Laura: maar hij is er nog wel steeds, 111. Hulpv: hij is er nog wel 112. Laura: en soms ook wel heel sterk maar ik kan er meestal wel gewoon niet doen 113. Hulpv: je kan er wel weerstand aan bieden 114. Laura: ja 115. Hulpv: oke wat goed 116. Laura: ((knikt, ogen neergeslagen))

6 Bijlage: Dialectische gedragstherapie (DGT) Doel van de therapie DGT heeft als doel het aanleren van verschillende vaardigheden om zo goed mogelijk op problemen te reageren. De therapie is voornamelijk gekoppeld aan problemen die kenmerkend zijn voor iemand met een BPS, zoals bijvoorbeeld relationele problemen, gedrags- en impulsbeheersing, instabiele identiteit, emotioneel labiel zijn en cognitieve stoornissen. Kort samengevat leert de cliënt zijn gedrag en gedachten te 'managen'. Cliënten leren zich bewust worden van de manier waarop zij reageren, denken en voelen, en hier effectief op te reageren. De behandeling De behandeling bestaat uit twee onderdelen, namelijk een individuele psychotherapie en een groepstraining psychosociale vaardigheden. Deze vaardigheden zijn gericht op: het goed waarnemen van zichzelf (kernoplettendheid), interpersoonlijk functioneren (intermenselijke effectiviteit), emotieregulatie en het omgaan met crisis. Deze twee onderdelen worden apart aangeboden en dit is van essentieel belang. De individuele psychotherapie is er voor het proces en daarbij is er ruimte voor crisissen en de gebeurtenissen van de dag. Dit maakt dat de vaardighedentraining zich kan concentreren op het aanleren en oefenen van de vaardigheden. Het toepassen van deze vaardigheden zal voortdurend door de individueel therapeut benadrukt worden. De therapeutische relatie wordt gekenmerkt door het feit dat de therapeut optreedt als coach voor de cliënt en niet voor de omgeving van de cliënt. Modules De therapie bestaat uit vier modules: kernoplettendheid, intermenselijke effectiviteit, emotieregulatie en het verdragen van crisis. Kernoplettendheid Oplettendheidsvaardigheden staan centraal binnen de DGT (vandaar de toevoeging kern). Het zijn de vaardigheden die het eerst geleerd worden. Kernoplettendheid is een vertaling van de term mindfulness en is afkomstig uit het Zen-boeddhisme. Het kan het best beschreven worden als met volledige, niet-oordelende overgave op een taak of activiteit gericht zijn. Dit kan een gerichtheid betekenen op de taak of activiteit zelf of juist een geconcentreerdheid op eigen belevingen en lichamelijke gewaarwordingen. Alle oordelen over de activiteiten of belevingen dienen te worden losgelaten of verminderd. Intermenselijke effectiviteit De intermenselijke reactiepatronen die in de DGT-vaardigheidstraining geleerd worden vertonen veel overeenkomsten met de vaardigheden die geleerd worden in veel assertiviteitstrainingen en trainingen voor het oplossen van intermenselijke problemen. In deze module worden effectieve strategieën geleerd om "te vragen wat je nodig hebt", om "nee te kunnen zeggen" en te kunnen omgaan met intermenselijke conflicten. Emotieregulatie In deze module wordt de betekenis en de functie van emoties geleerd en hoe deze emoties kunnen worden herkend en benoemd. Er wordt aandacht besteed aan het verminderen van emotionele

7 kwetsbaarheid door bijvoorbeeld gezond te leven en te stoppen met het onjuist gebruik van middelen. Het aantal positieve ervaringen en gevoelens kan toenemen omdat er gewerkt wordt aan het vermeerderen van prettige gebeurtenissen. Het verdragen van crisis Het gaat hier om het leren verdragen en overleven van crisissituaties door gebruik te maken van vaardigheden als concentratie, afleiding zoeken en ontspanning. Het maken van een crisissignaleringsplan kan onderdeel zijn van deze module. Effectiviteit Uit Nederlands onderzoek, uitgevoerd door het Trimbos-instituut is DGT effectief gebleken als behandeling voor het verminderen van (para)suïcidaal gedrag bij specifieke groepen patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Er komen minder zelfverminkingen en suïcidepogingen voor, minder cliënten verlaten voortijdig de therapie. Ook is het psychosociaal functioneren een jaar na aanvang van de therapie beter dan bij een controlegroep. Over effectiviteit op de langere termijn doet het instituut geen uitspraak. De effectiviteit van DGT is in internationaal onderzoek uitgebreid onderzocht. Bron: Wikipedia, maart 2015 Aanvullende informatie: Backer, H. S., Miller, L. H., & Van den Bosch, L. M. C. (2009) Dialectische gedragstherapie bij adolescenten; een literatuuronderzoek. Tijdschrift voor Psychiatrie, 51(1), Linehan, Marsha M. (2003). Dialectische gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis. Theorie en behandeling. Amsterdam: Pearson.