STICHTING PENSIOENFONDS THALES NEDERLAND JAARVERSLAG Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland

Transcriptie

1 STICHTING PENSIOENFONDS THALES NEDERLAND JAARVERSLAG 2008 Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland

2 INHOUD Karakteristieken van het pensioenfonds 4 PROFIEL 4 ORGANISATIE 4 Verslag van het bestuur 8 HOOFDLIJNEN 8 BELEGGINGEN PARAGRAAF 20 FINANCIËLE PARAGRAAF 24 ACTUARIËLE PARAGRAAF 27 Jaarrekening 29 BALANS PER 31 DECEMBER STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER KASSTROOMOVERZICHT OVER TOELICHTING BALANS BELEID EN RISICOBEHEER 44 TOELICHTING STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER Overige gegevens 60 STATUTAIRE REGELING OMTRENT DE BESTEMMING VAN HET SALDO VAN BATEN EN LASTEN 60 GEBTENISSEN NA BALANSDATUM 60 ACTUARIËLE VERKLARING 61 ACCOUNTANTSVERKLARING 62 VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN PER MEI REACTIE VAN HET BESTUUR OP VERSLAG VERANTWOORDINGSORGAAN 64 Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland

3 Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland

4 Karakteristieken van het pensioenfonds PROFIEL Stichting Pensioenfonds Thales Nederland, statutair gevestigd te Hengelo (Overijssel) is opgericht op 29 juli De laatste statutenwijziging was op 21 mei De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie OPF (Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen). De Stichting Pensioenfonds Thales Nederland is verantwoordelijk voor het zorgdragen voor de pensioenaanspraken die in het kader van de collectieve pensioenregeling van Thales Nederland B.V. zijn toegezegd. De collectieve pensioenregeling is bestemd voor medewerkers van Thales Nederland B.V. en gelieerde ondernemingen. Hiertoe wordt voor deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, circa 640 Mio Euro vermogen belegd. De Stichting Pensioenfonds Thales Nederland heeft ten doel het uitkeren van pensioenen aan het personeel van Thales Nederland B.V. en aan de nagelaten betrekkingen van het personeel, conform de voorwaarden zoals nader aangegeven in het pensioenreglement en de uitvoeringsovereenkomst. Het streven hierbij is de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken waardevast en opgebouwde pensioenen welvaartsvast te houden, hoewel er geen recht is op indexatie. Het bestuur beslist jaarlijks of en in hoeverre indexatie van pensioenaanspraken kan worden toegekend. Alleen als en voor zover de middelen van het Fonds toereikend zijn voor indexatie, wordt deze toegekend. Voor deze voorwaardelijke indexatie wordt geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald. Het Fonds streeft naar transparante communicatie met gepensioneerden en (ex)-deelnemers. ORGANISATIE Bestuur De samenstelling van het bestuur is als volgt: Naam Functie Vertegenwoordiging Lid sinds Einde zittingsduur Dhr. R.P. van Duuren Voorzitter Werkgever 1-mei-07 juni 2012 Dhr. J.H.E. Soepenberg Vice-voorzitter Werkgever 1-mrt-08 juni 2010 Dhr. G.J. Mulders Penningmeester Werkgever 18-mrt-92 juni 2014 Dhr. P.M. Dekker Secretaris Deelnemers 22-jun-04 juni 2010 Dhr. E.R. Stolp Lid Deelnemers 13-jun-06 juni 2014 Dhr. H.B. Prakken Lid Gepensioneerden 13-jun-06 juni 2012 Tabel 1; Bestuurssamenstelling Per 1 maart 2008 is de heer J.H.E. Soepenberg benoemd tot bestuurslid en vice-voorzitter van het fonds. Door de benoeming van de heer Soepenberg is voorzien in de vervulling van de vacature voor vice-voorzitter die is ontstaan na het terugtreden van de heer Besselink. Per 1 juli 2008 zijn de heren Mulders en Stolp herbenoemd als bestuurslid. Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Thales Nederland heeft de eindverantwoordelijkheid voor de pensioenuitvoering en een solide beleggingsbeleid. Dit houdt in dat het bestuur onder andere het beleid ten aanzien van de pensioenadministratie en -communicatie moet bepalen, evenals het beleggingsbeleid. Ook is zij betrokken bij het vaststellen en eventueel wijzigen van het pensioenreglement. Daarnaast dient zij controle te houden op een correcte en stipte uitvoering van de pensioenuitkeringen. Ook dient zij de beleggingsstrategie af te stemmen op de korte en lange termijn pensioenverplichtingen van het Fonds. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Thales Nederland bestaat uit 6 leden; 3 vertegenwoordigers van de werkgevers en 2 vertegenwoordigers van de deelnemers en 1 vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 4

5 De leden van werkgeverszijde worden benoemd door de directie van Thales Nederland B.V. Ten minste één lid is lid van de directie van Thales Nederland B.V. 2 leden van deelnemerszijde worden op voordracht van de Centrale Ondernemingsraad benoemd. Een lid van deelnemerszijde wordt op voordracht van de pensioengerechtigden van Stichting Pensioenfonds Thales Nederland benoemd. De leden zijn afkomstig uit de (gewezen) deelnemers. Ten minste een lid behoort tot de categorie hoger personeel. De leden van het bestuur worden benoemd voor een periode van 6 jaar. Volgens een door het bestuur op te stellen rooster treden om de twee jaar af een werkgeverslid als mede een werknemerslid. De aftredende leden zijn terstond herbenoembaar. Dagelijks bestuur De beleidsvoorbereiding en de beleidsuitvoering worden verzorgd door het Bestuursbureau. De medewerkers van het Bestuursbureau zijn in dienst bij Thales Nederland B.V De besluitvorming omtrent het door de Stichting te voeren beleid inzake de dagelijkse uitvoering van haar werkzaamheden, wordt bepaald door tenminste twee bestuursleden tezamen. Projectgroepen en commissies BeleggingsAdvies Commissie G.J. Mulders, voorzitter P.M. Dekker S.G.B. Heemskerk F.J. Ballendux (extern adviseur) Pension Fund Governance Commissie J.H.E. Soepenberg, voorzitter H.B. Prakken S.G.B. Heemskerk Bestuursbureau S.G.B. Heemskerk D.A.B. Buijnsters L. Katalanc-Bulut M.A.A. Timmers-Bossink Adres : adres : Website : Postbus GD Hengelo pensioenfonds@nl.thalesgroup.com Actuaris Watson Wyatt B.V. Accountant KPMG Accountants N.V. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 5

6 Uitvoeringsorganen PENSIOENREGELING Hewitt Associates B.V. Beukenlaan VD Eindhoven Telefoonnummer : adres : pensioen.thalesnl@hewitt.com VERMOGENSBEHEER BlackRock (Netherlands) B.V. ING Investment Management B.V. Vergadering van deelnemers Ten minste éénmaal per jaar, en wel binnen zes maanden na afloop van het boekjaar, zal door het bestuur een vergadering van deelnemers worden gehouden; een vergadering dient eveneens te worden gehouden indien ten minste 50 deelnemers daartoe een schriftelijk verzoek aan het bestuur hebben gedaan. Vereniging van gepensioneerden Met ingang van 9 juni 2006 is de deelname van de (vroeg-) gepensioneerden aan het bestuur van Stichting Pensioenfonds Thales Nederland door middel van een statutenwijziging geformaliseerd. Verantwoordingsorgaan G.J. Edelijn; lid van het verantwoordingsorgaan namens de werkgever A.A. Hamelink; lid van het verantwoordingsorgaan namens de werknemers/deelnemers H.B. Huiskes; lid van het verantwoordingsorgaan namens de pensioengerechtigden Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 6

7 Kerncijfers (bedragen zijn in duizenden) Aantal deelnemers Actieve deelnemers Pensioentrekkenden (waarvan arbeidsongeschikt) (87) 966 (95) 788 (107) 607 (86) 538 (99) 486 (99) Premievrije rechten Totaal aantal deelnemers Reglementvariabelen Indexatie actieven per (1 januari) Middelloon (in %) 4,29% 0,0% 1,41% 1,65% 0,0% nvt Indexatie inactieven per (1 januari) Middelloon (in %) 1,29% 1,72% 1,10% 0,39% 0,0% nvt Indexatie inactieven per (1 april) Eindloon (in %) 1,74% 1,53% 1,47% 0,33% 1,50% 1,72% Pensioenuitvoering Feitelijke premie Kostendekkende premie nvt nvt nvt nvt Kostendekkende / gedempte premie (abtn) (APP) nvt nvt nvt Pensioenuitvoeringskosten Pensioenuitkeringen Vermogenssituatie Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen (o.b.v. 4%) nvt nvt Pensioenverplichtingen (o.b.v. FTK %) nvt nvt nvt Aanwezige dekkingsgraad (FTK) 92,6% 127,3% 129,9% nvt nvt nvt Vereiste dekkingsgraad (FTK) o.b.v. feitelijke beleggingsmix 111,0% nvt nvt nvt nvt nvt Vereiste dekkingsgraad (FTK) o.b.v. strategische beleggingsmix 116,7% 117,2% 119,9% nvt nvt nvt Aanwezige dekkingsgraad (APP) nvt Nvt 130,8 % 124,3 % 119,3 % 113,1 % Vereiste dekkingsgraad (APP) nvt Nvt 127,3 % 127,6 % 127,8 % 124,4 % Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Cash funds Liquide middelen Totaal beleggingen Performance Directe beleggingsopbrengsten Indirecte beleggingsopbrengsten Totaal inclusief waardewijzigingen Totaal beleggingsrendement (in %) 1-7,9% 1-2,8% 7,2 % 17,5 % 11,9 % 12,4 % Benchmark (in %) -15,3% -2,2% 7,3 % 15,4 % - - Tabel 2; Kerncijfers 1 De gehanteerde methode voor het totaal beleggingsrendement is Modified Dietz. Bij de Modified Dietz methode wordt een portefeuille alleen gewaardeerd aan het begin en aan het einde van de meetperiode. Op tussenliggende momenten wordt uitgegaan van een constant rendement. Netto kasstromen worden meegenomen op basis van de tijd waarin deze kasstromen in de portefeuille aanwezig zijn. Modified Dietz gaat er van uit dat alle netto kasstromen op close of business geïnvesteerd worden op de dag dat deze plaatsvinden. 1 De 7,9% rendement in 2008 is inclusief de effecten van de swap overlay en valuta afdekking. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 7

8 Verslag van het bestuur HOOFDLIJNEN Inleiding In 2008 is weer veel energie geïnvesteerd in de praktische gevolgen van nieuwe wet- en regelgeving. De Pensioen- en Spaarfondsenwet (PSW) is vervangen door de Pensioenwet (PW) vanaf 1 januari Een aantal artikelen binnen de PW zijn per 1 januari 2008 van kracht geworden. In april 2008 heeft het bestuur het reglement aangepast aan deze wijzigingen ten gevolge van de PW. In maart 2008 zijn voor het eerst de Uniforme Pensioenoverzichten (UPO s) aan deelnemers verstrekt door het fonds, alle pensioenfondsen en verzekeraars gebruiken dit vastgestelde format zodat de vergelijkbaarheid en optelbaarheid van jaarlijkse pensioenoverzichten gewaarborgd is. Daarnaast heeft het bestuur in 2008 een gedragscode vastgesteld, een compliance officer benoemd, een communicatiebeleidsplan opgesteld en het deskundigheidsplan voor het bestuur aangepast, met deze besluiten is invulling gegeven aan diverse principes van Pension Fund Governance die verankerd zijn in de PW. In het jaar 2008 is overeenstemming bereikt om een deel van de bedrijfsactiviteiten van Thales Nederland B.V. te outsourcen. Het gaat hierbij om de mechanische activiteiten (MPM). Per 1 oktober 2008 zijn de mechanische activiteiten overgegaan naar Norma B.V. te Hengelo. In december 2008 is vervolgens een overeenkomst tot collectieve waardeoverdracht gesloten tussen Thales Pensioenfonds, Thales Nederland B.V. en het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Metalektro (PME) om er voor te zorgen dat de medewerkers van MPM uitzicht houden op een goed pensioen. Voor de betreffende collectieve waardeoverdracht is toestemming verleend door De Nederlandsche Bank (DNB) en deze collectieve waardeoverdracht is in het eerste kwartaal van 2009 verder afgewikkeld. Deze collectieve waardeoverdracht heeft betrekking op 160 mensen en de waarde die vanuit het fonds wordt overgedragen bedraagt circa 11,2 mio Euro. De turbulente tijden op de financiële markten en het verslechterde economische klimaat hebben ook het pensioenfonds van Thales Nederland niet onberoerd gelaten. Met name de aandelenbeleggingen van het Fonds zijn in 2008 fors minder waard geworden. Hierdoor is het totale belegde vermogen van het fonds gedaald. Daarnaast is de lange rente een belangrijke factor bij het bepalen van de pensioenverplichtingen van het Fonds. Sinds 2007 is het Financieel Toetsingskader (FTK) van toepassing, waardoor de pensioenverplichtingen gewaardeerd dienen te worden op actuele waarde (marktrente). Deze lange rente is gedaald en dat maakt de verplichtingen duurder. Dit had naast de resultaten op aandelenbeleggingen een negatief effect op de dekkingsgraad. De afdekking van het renterisico heeft overigens een belangrijk deel van die schade kunnen vermijden. Met name vanaf september 2008 en na de val van de zakenbank Lehman Brothers was er een sterk neerwaartse trend en veel volatiliteit op de financiële markten te zien. In oktober 2008 is met beide vermogensbeheerders (zowel ING Investment Management als Blackrock) afgesproken en vastgelegd dat er tot nader order geen rebalancing tussen asset categorieën meer plaatsvindt. Achtergrond hiervan is de sterk neerwaartse trend op de aandelenmarkten vanaf het derde kwartaal Door de bovengenoemde ontwikkelingen bedraagt de dekkingsgraad van het Fonds aan het eind van ,6%. Omdat de dekkingsgraad van het fonds lager is dan 105% bevindt het fonds zich in dekkingstekort. Het pensioenfonds van Thales Nederland heeft dit dekkingstekort gemeld bij De Nederlandsche Bank (DNB). DNB houdt toezicht op alle pensioenfondsen in Nederland. Het Fonds heeft aan DNB een herstelplan aangeleverd waarin wordt aangegeven op welke wijze de dekkingsgraad zal verbeteren.. Ultimo 2007 bedroeg de dekkingsgraad van het fonds 127,3%, ultimo december 2008 bedroeg de dekkingsgraad 92,6%. Het belegd vermogen van het fonds is afgenomen. Het rendement over 2008 bedraagt - 7,9%, inclusief het effect van de swap-overlay. De waarde van de beleggingen van het fonds is over 2008 afgenomen met zo n 55 mio euro. Exclusief swap-overlay zou het rendement -14,9% hebben bedragen. Aan de verplichtingenkant van de balans zijn de verplichtingen van het fonds zeer fors toegenomen met name door de dalende rente. De verplichtingen zijn opgelopen van 521,7 mio euro ultimo 2007 naar 656,2 mio euro ultimo Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 8

9 De verplichtingen zijn toegenomen met 134,5 mio Euro, hiervan wordt zo n 110,5 mio Euro verklaard door wijzigingen in de rentetermijnstructuur ultimo 2008 ten opzichte van 31 december De stijgende verplichtingen zijn deels aan de vermogenskant opgevangen doordat het renterisico voor 70 procent is dichtgezet. Door verstoringen op de interbancaire swapmarkt en underperformance op de vastrentende portefeuille heeft het renteafdekkingsbeleid niet optimaal gewerkt over Gezien de financiële positie van het fonds heeft het bestuur in december 2008 besloten om niet te indexeren in Het niet verhogen van de pensioenuitkeringen en opgebouwde pensioenen raakt zowel gepensioneerden als werknemers. Vergadering van deelnemers Op 11 juni 2008 is de deelnemersvergadering gehouden. In deze deelnemersvergadering is gesproken over de verklaring van het Verantwoordingsorgaan die conform de PW aan het jaarverslag gehecht is, daarnaast is gesproken over de rol van de deelnemersvergadering naar aanleiding van de gewijzigde statuten. Verder is het indexatiebesluit voor het jaar 2007 toegelicht en is gesproken over de acties van het fonds in 2007 en Naast bovengenoemde onderwerpen is gesproken over het jaarverslag en de jaarrekening Goed pensioenfondsbestuur In 2007 heeft de commissie pension fund governance (PFG) van Stichting Pensioenfonds Thales Nederland geïnventariseerd hoe de principes voor goed pensioenfondsbestuur geïmplementeerd kunnen worden binnen het Thales Pensioenfonds. Hiertoe is de commissie een aantal keren bijeengekomen. Een en ander heeft geresulteerd in de vaststelling van reglementen voor het verantwoordingsorgaan en voor de visitatiecommissie. Eind 2007 hebben de verschillende betrokken partijen bij het fonds de mensen voor het verantwoordingsorgaan benoemd. Een visitatie zal minimaal één keer per drie jaar plaats moeten vinden. Andere thema s binnen de PFG-principes zijn deskundigheidsbevordering en hoe het fonds zaken georganiseerd heeft. In 2007 is onder andere de klachten- en geschillenregeling van het fonds geactualiseerd. In 2008 zijn verdere acties ondernomen die voortvloeien uit de principes voor goed pensioenfondsbestuur. Zo heeft het bestuur een communicatiebeleidsplan opgesteld, het deskundigheidsplan geactualiseerd en tevens is de website van het fonds geactualiseerd. Integere bedrijfsvoering Wettelijk is geregeld dat een pensioenfonds maatregelen dient te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de PW per 1 januari 2007 zijn de STAR principes voor pension fund governance (PFG) verankerd in het wettelijke kader. Deze 32 principes betreffen de onderdelen zorgvuldig bestuur; transparantie, openheid en communicatie; deskundigheid; verantwoording en intern toezicht. De organisatie van een pensioenfonds dient zodanig ingericht te zijn, dat hiermee een beheerste en integere bedrijfsvoering wordt gewaarborgd. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de PW. Dit houdt onder meer in: Adequate administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) en risicobeheersing; Analyse en beheersing van integriteitsrisico s; Voorkomen van belangenverstrengeling; Duurzame beheersing van (financiële) risico s; Eenmaal per 3 jaar een continuïteitsanalyse. Het bestuur heeft een externe accountant aangesteld. Deze accountant controleert jaarlijks het jaarverslag en de Staten voor de DNB en vervolgens doet de accountant verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een accountantsverklaring en een verslag aan het bestuur. Het bestuur heeft een externe waarmerkend actuaris aangesteld. De waarmerkend actuaris zal de financiële positie van het pensioenfonds beoordelen volgens de eisen van De Nederlandsche Bank N.V. De waarmerkend actuaris rapporteert éénmaal per jaar aan het fondsbestuur door middel van controle van het Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 9

10 actuarieel rapport en een actuariële verklaring. Rapportage vindt plaats uiterlijk 1 juli van het jaar volgend op het kalenderjaar waarop de rapportage betrekking heeft. Het bestuur is verantwoordelijk voor het uitvoeren van interne controle maatregelen gericht op de juiste en volledige registratie van de gegevens van het pensioenfonds. Ter controle op de uitbestede werkzaamheden zijn met Hewitt Associates Outsourcing B.V. de volgende afspraken gemaakt: Hewitt Associates Outsourcing B.V. levert periodiek (een keer per kwartaal in een kwartaalverslag) de belangrijkste performance indicatoren over het functioneren van haar uitvoeringsorganisatie. Jaarlijks zal de accountant van het pensioenfonds zich in het kader van de beoordeling van de jaarrekening een oordeel vormen over de aanwezigheid en naleving van de administratieve organisatie en de interne controle procedures. Indien daartoe aanleiding is, zal het bestuur samen met Hewitt Associates Outsourcing B.V. een vergadering beleggen waarin zal worden gesproken over het functioneren van de uitvoeringsorganisatie. Daarnaast laat het bestuur zich ter vervulling van deze taak bijstaan door de Manager Pensioenfonds. Het Bestuur geeft instructies van algemene strekking aan de Manager Pensioenfonds. Het fonds heeft het renterisico in belangrijke mate afgedekt doordat het bestuur zo n 70 procent van de pensioenverplichtingen heeft afgedekt. Sinds maart 2008 wordt dit gedaan met behulp van vastrentende beleggingen in combinatie met een Swap overlay portefeuille (rente swaps). Verder heeft het fonds in 2007 een continuïteitsanalyse laten verrichten en deze studie is in 2008 geactualiseerd. Uit de studie, waarin is gewerkt met een startdekkingsgraad van 129,9%, kwam naar voren dat er geen grote aanpassingen nodig zijn in premie-, indexatie- of beleggingsbeleid. Gedragscode en compliance officer Sinds 1 januari 2007 regelt de Wet op het financiële toezicht (Wft) het effectentypisch gedragstoezicht. Effectentypisch gedragstoezicht is sinds 1 december 2003 reeds een bekend begrip bij pensioenfondsen. Dit toezicht was destijds geregeld in de Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Wte 1995). Pensioenfondsen met een transactievolume van minder dan 20 miljoen waren door een generieke vrijstelling, vrijgesteld van het hele scala van regels voor effectentypisch gedragstoezicht. Sinds 1 januari 2007 regelt de Wet op het financiële toezicht (Wft) het effectentypisch gedragstoezicht en is deze generieke vrijstelling komen te vervallen. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is verantwoordelijk voor het effectentypisch gedragstoezicht. Fondsen moeten beschikken over een adequate AO/IC, moeten maatregelen hebben die nodig zijn voor een onafhankelijk marktoptreden en zich onthouden van handelen met voorwetenschap (koersgevoelige informatie). Tevens vereist de wetgever een algemene gedragscode, die op andere terreinen gedragsregels oplegt, zoals bijvoorbeeld de relatiegeschenken en nevenfuncties. DNB is verantwoordelijk voor dit bedrijfseconomisch gedragstoezicht. De Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB), Unie van Beroepspensioenfondsen (UvB) en Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF) hebben een nieuwe modelgedragscode ontwikkeld waarin beide vormen van gedragstoezicht zijn verwerkt. In tegenstelling tot de Wte die een sterk regulerend karakter had (rule based), kent de Wft een meer principal based benadering. In februari 2008 heeft het bestuur een gedragscode vastgesteld voor het Thales pensioenfonds aan de hand van de modelgedragscode van de koepelorganisaties. Tevens is door het bestuur een compliance officer benoemd. Jaarlijks wordt toegezien op de naleving van de code en jaarlijks wordt door de bestuursleden en de overige verbonden personen een verklaring omtrent het naleven van de gedragscode van het fonds getekend. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 10

11 Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Verantwoordingsorgaan Het bestuur van het fonds besteedt conform de PW en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Onder andere in de statuten is bepaald hoe het bestuur invulling geeft aan begrippen als verantwoording en intern toezicht. Vanaf eind 2007 is het verantwoordingsorgaan (VO) actief. Het VO bestaat uit een vertegenwoordiging namens deelnemers, pensioengerechtigden en de werkgever. De verantwoording die het bestuur aflegt is onderdeel van de jaarverslagcyclus en in dat kader wordt ook het formele overleg gevoerd tussen bestuur en VO. Volgens de Pensioenwet dient het Verantwoordingsorgaan (VO) een oordeel te geven over: 1. het handelen van het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds Thales Nederland (SPTN) 2. het door het Bestuur uitgevoerde beleid in het kalenderjaar beleidskeuzes van het Bestuur die op de toekomst betrekking hebben. Om tot een oordeel te kunnen komen heeft het VO in de maand mei 2008 gesprekken gevoerd met de externe accountant, de waarmerkend actuaris en met het Bestuur van de SPTN. Het Bestuur heeft het VO inzicht verschaft in het jaarverslag 2007, de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) en andere relevante documenten. In mei 2008 heeft het VO een verklaring afgelegd over het handelen van het bestuur, het door het bestuur uitgevoerde beleid in het kalenderjaar 2007 en de beleidskeuzes van het bestuur die op de toekomst betrekking hebben. De betreffende verklaring van het VO en de reaktie van het bestuur zijn aan het jaarverslag 2007 gehecht. Zij hebben het door het Bestuur gevoerde beleid 2007 goedgekeurd. Over het jaar 2008 zal het VO tevens haar oordeel geven. Intern toezicht Voor het Intern Toezicht is gekozen voor de variant van een visitatie commissie, die eens in de drie jaar de beleids- en bestuursprocedures en processen beoordeelt. Hierbij wordt onder meer gekeken naar de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn voor (de dekkingsgraad van) het pensioenfonds. Deskundigheidsbevordering Mede in verband met een aantal wijzigingen in de bestuurssamenstelling in de afgelopen twee jaar wordt een trainingsprogramma voor alle leden van het bestuur opgesteld. De eisen voor bestuursleden zijn van toepassing op nieuwe benoemingen of herbenoemingen vanaf 1 januari Voorts zal het bestuur er voor zorgdragen dat het als collectief aan de eisen voldoet. In 2008 hebben alle bestuursleden, naar gelang hun behoefte, één of meerdere cursussen gevolgd. Verder zijn er diverse seminars bezocht over actuele onderwerpen en thema s uit de pensioenwereld. In 2008 heeft het bestuur een nieuw deskundigheidsplan opgesteld aan de hand van het stappenplan dat door de pensioenkoepels is opgesteld. In het plan wordt onderscheid gemaakt naar de 2 verschillende deskundigheidsniveaus. Verder zijn in het plan de verschillende deskundigheidsgebieden gekoppeld aan bestuursleden. Het bestuur zal de deskundigheid periodiek gaan laten toetsen. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 11

12 Naleving wet- en regelgeving Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. In het boekjaar is op 12 november gemeld dat het Pensioenfonds een dekkingstekort heeft. Toelichting op het herstelplan is opgenomen in de financiële paragraaf op pagina 26. De vereisten uit de Wet verplichte beroepspensioenregeling is niet van toepassing op het fonds. Toezichthouder Op 17 juni 2008 is een vertegenwoordiging van De Nederlandsche Bank (DNB) op bezoek geweest bij het fonds. Hierbij is gesproken over nieuwe ontwikkelingen in het toezicht door DNB, Pension Fund Governance, de continuïteitsanalyse die het fonds heeft laten uitvoeren, de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota, het renteafdekkingsbeleid en een aantal andere onderwerpen. DNB had onder andere een aantal vragen en opmerkingen bij de continuïteitsanalyse van het fonds. Het bestuur heeft naar aanleiding hiervan de vragen van DNB middels een brief beantwoord tevens heeft het bestuur een update van de continuïteitsanalyse laten uitvoeren. Uitbesteding In 2007 is de intentie uitgesproken om het contract met de pensioenuitvoerder Hewitt te verlengen en de bestaande Service Level Agreement rapportage aan te passen. Eind 2007 zijn de onderhandelingen over de verlenging van het contract opgestart, SAS70-certificering maakt hier onderdeel van uit. Op 23 juli 2008 is uiteindelijk de nieuwe meerjarige overeenkomst met Hewitt getekend. Communicatie In het boekjaar is veel aandacht besteed aan communicatie. Op basis van de beleidsregel toeslagenmatrix en in overeenstemming met de eisen van de PW is voor de door het fonds uitgevoerde pensioenregeling het beleid, de ambitie en de financiering van de indexatie vastgesteld. In overeenstemming met de door de koepels geïntroduceerde doelstelling om eenvormige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO) is in maart 2008 aan alle deelnemers een pensioenoverzicht verstrekt op basis van de huidige regeling met een peildatum van 31 december Het Fonds heeft daarnaast voor de deelnemers de bestaande pensioenplanner geactualiseerd, waarmee op basis van actuele gegevens verschillende pensioenscenario s kunnen worden doorgerekend. Tevens is veel correspondentie van het fonds aangepast aan de vereisten uit de PW. Naar aanleiding van de kredietcrisis zijn er vanaf het derde kwartaal 2008 regelmatig berichten op de website geplaatst waarmee de deelnemers op de hoogte gebracht zijn van de actuele financiële situatie van het pensioenfonds van Thales Nederland. Het Bestuur vertrouwt erop dat het met bovenstaande werkzaamheden belangrijke stappen voorwaarts heeft gezet in de pensioencommunicatie. Bestuursvergaderingen Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar zes maal vergaderd. De financiële positie van het fonds, de ontwikkelingen op de financiële markten en de ontwikkeling van de beleggingsportefeuille zijn een belangrijk onderwerp in de vergaderingen geweest. Andere belangrijke onderwerpen waren de wijzigingen die de PW en de Pension Fund Governance principes met zich meebrengen. Zo is er onder andere gesproken en besloten over de reglementen van het fonds, een gedragscode voor het fonds, het deskundigheidsplan en het communicatiebeleidsplan.. Daarnaast is een compliance officer benoemd. De premie en indexatie voor 2009 zijn vastgesteld. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 12

13 Verder is er overeenstemming bereikt tussen het pensioenfonds van Thales Nederland, Thales Nederland B.V. en het bedrijfstakpensioenfonds Metalektro (PME) over een collectieve waardeoverdracht van de opgebouwde pensioenen van de MPM medewerkers. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 13

14 PENSIOENPARAGRAAF Algemene ontwikkelingen in de pensioensector in 2008 Wetgeving Veegwet Vanuit verschillende richtingen is erop gewezen dat de PW, die per 1 januari 2007 van kracht is geworden, een aantal gebreken en onduidelijkheden bevatte. De overheid heeft getracht deze gebreken en onduidelijkheden zo veel mogelijk weg te nemen met behulp van een wijzigingsvoorstel, dat op 18 december 2007 door de Tweede Kamer is aangenomen en op 8 juli 2008 als hamerstuk de Eerste Kamer is gepasseerd. De hieruit resulterende Wet van 15 juli 2008, houdende enige wijzigingen in de PW, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en enige andere wetten (hierna de Veegwet ) is in werking getreden per 1 augustus 2008, met uitzondering van enkele artikelen die met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2007 gelden. Hieronder volgt een opsomming van de meest in het oog springende aanpassingen, waarop ook het Fonds op heeft gereageerd. Waar gesproken wordt over de PW kan in voorkomende gevallen ook de Wet verplichte beroepspensioenregeling aan de orde zijn. Informatie aan deelnemers en gewezen deelnemers Pensioenuitvoerders mogen deelnemers en gewezen deelnemers zonder hun toestemming langs elektronische weg informeren over hun pensioen, als de verworven pensioenopbouw minder bedraagt dan de afkoopgrens. Wil de betrokken (gewezen) deelnemer deze informatie schriftelijk ontvangen, dan dient hij dit expliciet aan te geven bij de pensioenuitvoerder. Het fonds heeft geen gebruik gemaakt van deze wettelijke mogelijkheid. Arbeidsongeschiktheidspensioen De WIA is zodanig opgezet dat arbeidsongeschikten gestimuleerd worden om naar vermogen te werken en in dit opzicht wijkt zij af van de oude WAO. Aangezien binnen de WIA inkomensverlies ook kan optreden doordat de restverdiencapaciteit niet wordt gerealiseerd (werkloosheidsaspect), dekt een pensioenfonds dat op de gebruikelijke wijze het arbeidsongeschiktheidspensioen in tegengestelde richting laat meebewegen met de hoogte van de uitkering, ook dit werkloosheidsrisico en dat is niet in overeenstemming met de definitie van arbeidsongeschiktheidspensioen in de PW. Afgesproken is nu dat een aanvulling op een vervolguitkering of een loonaanvullingsuitkering, die geen arbeidsongeschiktheidspensioen is als bedoeld in artikel 1 van de PW, wel als zodanig mag worden aangemerkt indien een toename van inkomsten uit arbeid (benutting van de restverdiencapaciteit) niet ongedaan wordt gemaakt door een verlaging van het pensioen op basis van een anticumulatiebepaling. Een eenmalige aanvulling in verband met werkhervatting of werkuitbreiding valt ook onder de noemer arbeidsongeschiktheidspensioen. Consistentie De PW bepaalt dat bij voorwaardelijke toeslagverlening de gewekte verwachtingen, de financiering en het realiseren van voorwaardelijke toeslagen een consistent geheel dienen te vormen. Tot voor kort was het echter niet geheel duidelijk wat onder consistent moest worden verstaan. Zoals aangekondigd in de Veegwet, heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de Regeling PW en Wet verplichte beroepspensioenregeling alsnog invulling gegeven aan het begrip consistentie. Waardeoverdrachten De Stichting van de Arbeid (STAR) heeft in augustus 2008 een advies uitgebracht waarin wordt voorgesteld om het standaardtarief voor waardeoverdrachten te baseren op de door het Actuarieel Genootschap gepubliceerde overlevingstafel GBM/GBV Dit advies is door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid overgenomen. De wijziging treedt in werking met ingang van 1 januari Hewitt heeft de vereiste wijzigingen in de administratie per 1 januari 2009 doorgevoerd. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 14

15 Momenteel is het echter zo dat als gevolg van de financiële situatie van het Fonds er geen waardeoverdrachten worden geëffectueerd. Vanuit de PW wordt aangegeven dat als de overdragende dan wel de ontvangende partij te maken heeft met een herstelplan om de dekkingsgraad weer boven de 105% te krijgen, de plicht tot waardeoverdrachten tijdelijk niet bestaat. De plicht herleeft wanneer de dekkingsgraad weer op orde is; de termijn van zes maanden waarbinnen de deelnemer een verzoek moet doen, gaat vanaf dat moment opnieuw lopen. Het fonds neemt hierbij een proaktieve houding in en gaat deelnemers aanschrijven op het moment dat waardeoverdracht weer mogelijk is. Verslaggeving Vanaf boekjaar 2008 is het verplicht de herziene Richtlijn 610 toe te passen. Het Fonds heeft ervoor gekozen om deze Richtlijn reeds in 2007 integraal toe te passen. Inkoop ouderdomspensioen over achterliggende dienstjaren In het Najaarsakkoord van 2004 hebben het kabinet en de sociale partners afgesproken dat ter compensatie van de beperkende maatregelen van de Wet VPL een eventuele onbenutte fiscale ruimte voor de opbouw van ouderdomspensioen over achterliggende dienstjaren alsnog benut mag worden. In mei 2008 verschenen in diverse media berichten dat tussen het Ministerie van Financiën en de STAR onenigheid zou bestaan over de manier waarop deze fiscale ruimte moet worden bepaald. De verantwoordelijke staatssecretaris heeft in een schriftelijke reactie op Kamervragen zijn standpunt uiteengezet en daarbij aangetekend dat het uiteindelijk aan de bevoegde inspecteur is om te beoordelen of er sprake is van fiscale bovenmatigheid. Het fonds kent eveneens dergelijke voorwaardelijke pensioenrechten. Vanwege de dispensatie van het bedrijfstakpensioenfonds voor de Metalektro is de vormgeving van deze toezegging gelijk aan de vormgeving bij het bedrijfstakpensioenfonds. De vormgeving van de betreffende voorwaardelijke pensioenrechten is goedgekeurd door de fiscus. Wijziging rechtsgang Zorgverzekeringswet Als een pensioenfonds Zvw-bijdrage inhoudt op het pensioen van een in het buitenland woonachtige pensioengerechtigde en de laatste wil hiertegen bezwaar aantekenen, dan moet hij dit met ingang van 1 augustus 2008 doen bij het College voor zorgverzekeringen en niet meer bij het pensioenfonds. Initiatiefwetsvoorstel medezeggenschap pensioengerechtigden in pensioenfondsbesturen Op 18 juli 2008 hebben de Tweede-Kamerleden Koşer Kaya en Blok een initiatiefwetsvoorstel ingediend, dat bedoeld is om pensioengerechtigden een wettelijk recht op medebestuur te geven. Omdat er via zelfregulering en wetgeving al veel is gedaan aan de medezeggenschap van gepensioneerden en het tweede medezeggenschapsconvenant nog moet worden geëvalueerd, krijgt het voorstel, dat nog niet in behandeling is, maar weinig bijval. Binnen het fonds is reeds langere tijd sprake van vertegenwoordiging van pensioengerechtigden in het bestuur. Toezicht Gemeten aan de vorige financiële crisis, hebben de toezichthouders vooralsnog een meer afwachtende houding aangenomen en vooral tot rust gemaand. In een brief aan de pensioenfondsbestuurders van 10 oktober 2008 schrijft DNB dat het in geval van een ontoereikende dekkingsgraad verstandig is geen overhaaste beslissingen te nemen en eerst een degelijke analyse van de situatie en de sturingsinstrumenten van het fonds te maken. In dezelfde brief ontkracht DNB het misverstand als zouden pensioenfondsen die kampen met een reserve- of dekkingstekort, verplicht zijn hun beleggingsbeleid aan te passen. Dit is pertinent niet het geval. Voortbouwend op de oproep om geen overhaaste beslissingen te nemen, besloot DNB in november pensioenfondsen uitstel te verlenen ten aanzien van het indienen van herstelplannen tot 1 april Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 15

16 Geheel in lijn hiermee kondigde de Stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) aan pas vanaf 1 april 2009 te gaan controleren op een juist gebruik van het toeslagenlabel. De AFM wilde pensioenuitvoerders zo in de gelegenheid stellen om het toeslagenlabel te baseren op actuele berekeningen. Inmiddels heeft de AFM bekendgemaakt dat pensioenuitvoerders die hun deelnemers per brief goed informeren over de individuele gevolgen van de kredietcrisis, het toeslagenlabel in 2009 helemaal niet hoeven te gebruiken. Binnen het fonds is er voor gekozen om deelnemers en andere belanghebbenden onder meer met de modelbrief van de AFM te informeren. Het fonds zal derhalve in 2009 het label niet toepassen. Investors of last resort Hoewel pensioenfondsen zelf zwaar te lijden hebben onder de kredietcrisis, zijn er diverse stemmen opgegaan die ervoor pleiten om hun vermogens aan te wenden voor de bestrijding van precies diezelfde crisis. Pensioenfondsen zouden vanwege hun lange horizon bij uitstek geschikt zijn om in moeilijke tijden als investor of last resort te dienen en op die manier een stabiliserende factor in de economie te vormen. Zij zouden met hun beleggingen banken en andere bedrijven in nood te hulp kunnen schieten en toch op lange termijn goede beleggingsresultaten kunnen behalen. De politiek heeft weinig goede woorden over voor dit idee en ook de pensioenfondsen zelf reageren weinig enthousiast. Het zou een slechte zaak zijn als pensioenfondsen in de rol van kapitaalverschaffers onverantwoorde risico s aangaan. Hun taak is om te zorgen voor een goed pensioen, de financiering van reddingsacties is een taak van de overheid. Overige ontwikkelingen Samenwerking pensioenkoepels De besturen van de drie Nederlandse pensioenkoepels - de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen, de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen en de Unie van Beroepspensioenfondsen - hebben in een gezamenlijk persbericht van 10 april 2008 aangekondigd dat zij de huidige samenwerking gaan intensiveren. Op die manier hopen zij hun slagkracht in de nationale en internationale belangenbehartiging te vergroten. Oprichting Stichting Pensioenregister Op 7 mei 2008 is de Stichting Pensioenregister opgericht, een samenwerkingsverband tussen de pensioenkoepels, het Verbond van Verzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. De stichting gaat de ontwikkeling van het pensioenregister uit artikel 51 van de PW begeleiden. Iemand die straks via het internet verbinding legt met het pensioenregister, krijgt een totaaloverzicht van zijn aanspraken op AOW en aanvullend pensioen te zien, ook al zijn deze aanspraken bij verschillende uitvoeringsinstellingen ondergebracht. Bovendien laat het register van elke aanspraak zien waar die is opgebouwd en waar de rechthebbende terecht kan voor meer informatie. Het pensioenregister kan worden ontsloten met behulp van een persoonlijke inlogcode en is gratis te raadplegen. Om tot het pensioenregister te komen, dienen de Sociale Verzekeringsbank en de pensioenuitvoerders hun gegevensbestanden op elkaar aan te sluiten, want er komt geen centrale gegevensverzameling. Voor deze grootschalige operatie hebben zij tot 1 januari 2011 de tijd, aangezien het register vanaf die datum operationeel moet zijn. Binnen de pensioenuitvoerder worden momenteel de eerste stappen genomen in overleg met de pensioenfondsen, waaronder pensioenfonds Thales Nederland, om aan alle eisen, die gesteld worden te kunnen voldoen. Verlenging FVP-bijdrageregeling Het FVP-bestuur heeft besloten om de FVP-bijdrageregeling met één jaar te verlengen tot 1 januari Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 16

17 Pensioenregelingen De pensioenregeling binnen het fonds heeft het karakter van een uitkeringsovereenkomst. Eindloonregeling Tot 1 januari 2004 heeft het fonds een eindloonregeling gekend met een pensioenleeftijd van 65 jaar en een nabestaandenpensioen op opbouwbasis. In deze regeling zijn nog steeds deelnemers opgenomen (deelnemers aan de vervroegde uittredingsregeling SUM). Middelloonregeling 2004 Vanaf 1 januari 2004 kent Thales een middelloonregeling met na-indexatie. Daarnaast wordt het nabestaandenpensioen niet langer opgebouwd, maar verzekerd op risicobasis. De pensioenleeftijd is 62 jaar geworden. Voor de reeds gepensioneerden en voor diegenen die gedeeltelijk of volledig zijn toegetreden tot de oude SUM-regeling, hebben de wijzigingen geen invloed gehad. Zij zijn in de eindloonregeling gebleven. Voor alle deelnemers die zijn overgegaan naar de middelloonregeling, zijn de reeds opgebouwde pensioenrechten omgezet in rechten in de middelloonregeling. Tevens is voor hen een garantieregeling van kracht. Middelloonregeling 2006 Per 1 januari 2006 is de pensioenregeling opnieuw aangepast. De aanleiding hiervoor was vooral de nieuwe fiscale wetgeving die op dat moment ging gelden. Voor iedereen geboren óp of ná 1 januari 1950 is de pensioenrichtleeftijd weer 65 jaar geworden. De regeling blijft een middelloonregeling met na-indexatie. Het nabestaandenpensioen vindt plaats op opbouwbasis en de franchise is verlaagd. Daarnaast wordt voor iedereen die geboren is vanaf 1950 tot en met 1972, en die voldoet aan de voorwaarden, een voorwaardelijk extra ouderdomspensioen ter compensatie van het vervallen van de TOP/SUM(O)- uitkering bepaald. Het garantiepensioen dat bij de overgang van de eindloonregeling naar de middelloonregeling is toegezegd, is op 31 december 2005 definitief vastgesteld. Voor iedereen geboren vóór 1950 blijft de middelloonregeling 2004 grotendeels gehandhaafd. Het nabestaandenpensioen blijft voor deze groep op risicobasis verzekerd. Per 1 januari 2007 zijn alle pensioenregelingen aangepast aan de nieuwe PW. Zo zijn in het reglement bepalingen opgenomen, die bewerkstelligen dat er een bijzonder partnerpensioen ontstaat als ongehuwd samenwonenden uit elkaar gaan. Een ander belangrijk punt is dat het fonds heeft besloten wettelijke vormen van afkoop te hanteren. In de Middelloonregeling 2004 is opgenomen dat, in geval van ontslag, de partner- en arbeidsongeschiktheidsdekking wordt voortgezet, zolang een uitkering vanuit de Werkloosheidswet wordt ontvangen. De voorwaardelijk extra aanspraken waarop recht bestaat in de Middelloonregeling 2006 vervallen bij einde deelneming in het fonds. Ook bij overgangen binnen de bedrijfstak na 1 januari 2006 van bijvoorbeeld een gedispenseerde onderneming naar een onderneming die bij het bedrijfstakpensioenfonds is aangesloten of omgekeerd, bestaat er dus geen uitzicht op voorwaardelijke extra aanspraken meer. Dat was niet de bedoeling van cao-partijen. Bedoeld was, dat de 15-jaarsregeling bedrijfstakbreed zou werken. Om te bewerkstelligen dat een overgang binnen de bedrijfstak geen gevolgen voor de overgangsregeling zou hebben is een wederkerigheidsbepaling in de Middelloonregeling 2006 opgenomen. Dit betekent dat de voorwaardelijke rechten, onder bepaalde voorwaarden, overgenomen worden door de uitvoerder van de nieuwe pensioenregeling van een deelnemer. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 17

18 Dispensatie van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Metalektro Thales Nederland B.V. is onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van deelname aan de regeling van het Bedrijfstakpensioenfonds Metalektro (PME). Eén van deze voorwaarden is dat de Thales-regeling minstens gelijkwaardig moet zijn aan de PME-regeling. Dit geldt tevens voor het indexatiebeleid dat bij PME en bij het fonds mede afhankelijk is van de dekkingsgraad. De TOP-regeling is wel bij de bedrijfstak ondergebracht en geldt sinds 1 januari 2006 nog voor iedereen die geboren is voor Deze regeling is in 2003 in de plaats gekomen van de SUM, de VUT-regeling van de bedrijfstak. De TOP biedt werknemers die aan de voorwaarden voldoen, de mogelijkheid om uit te treden op circa 61-jarige leeftijd (de exacte richtleeftijd hangt af van het geboortejaar van de werknemer) tegen een uitkering van ongeveer 80% van het netto loon. Eerder stoppen kan echter ook, tegen een lagere uitkering. In bijgaand overzicht zijn de in het verslagjaar geldende reglementaire bedragen en percentages opgenomen. Reglementaire bedragen / percentages Middelloon Eindloon Indexatie Actieven Middelloon per ,29% Inactieven Middelloon per ,29% Inactieven Eindloon per ,74% Actieven Middelloon per ,00% Inactieven Middelloon per ,00% Franchise Geboren vóór Geboren vanaf Gehuwd Ongehuwd Overbruggingspensioen Gehuwd Ongehuwd Pensioengrondslaggrens Maximum pensioengevend salaris Pensioenbijdrage deelnemers 2008 Gebaseerd op pensioengrondslag 10% 10% Pensioenbijdrage werkgever 2008 Gebaseerd op pensioengrondslag 15% 15% Tabel 3; Kenmerken regeling Verwachte ontwikkelingen in het komende jaar Als gevolg van de wereldwijde crisis op de financiële markten is de dekkingsgraad van het pensioenfonds fors gedaald. De turbulente tijden op de financiële markten en het verslechterde economisch klimaat hebben ook het pensioenfonds van Thales Nederland niet onberoerd gelaten. Met name de aandelenbeleggingen van het pensioenfonds zijn in 2008 fors minder waard geworden. Hierdoor is het totale belegde vermogen van het fonds gedaald. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 18

19 Daarnaast is de lange rente een belangrijke factor bij het bepalen van de pensioenverplichtingen van het fonds. Sinds 2007 is het Financieel Toetsingskader (FTK) van toepassing, waardoor de pensioenverplichtingen gewaardeerd dienen te worden op actuele waarde (marktrente). Deze lange rente is gedaald en dat maakt de verplichtingen duurder. Dit had naast de resultaten op aandelenbeleggingen een negatief effect op de dekkingsgraad. De afdekking van het renterisico heeft overigens een belangrijk deel van die schade kunnen vermijden. Omdat de dekkingsgraad van het fonds eind 2008 lager is dan 105% bevindt het fonds zich in dekkingstekort. Het pensioenfonds van Thales Nederland heeft dit dekkingstekort gemeld bij De Nederlandsche Bank (DNB). DNB houdt toezicht op alle pensioenfondsen in Nederland. Het pensioenfonds zal aan DNB een herstelplan aanleveren waarin wordt aangegeven op welke wijze de dekkingsgraad zal verbeteren. Op pagina 26 leest u meer over dit herstelplan. Mutatieoverzicht deelnemers In tabel 4 worden per hoofdcategorie deelnemers de mutaties weergegeven. Actieven Slapers Gepensioneerden incl. AO Totaal Aantal deelnemers per ultimo Bij Af Aantal deelnemers per ultimo Bij Af Aantal deelnemers per ultimo Tabel 4; Mutatie-overzicht deelnemers Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 19

20 BELEGGINGEN PARAGRAAF Beleggingen Stichting Thales Pensioenfonds Nederland behaalde in 2008 een totaal negatief resultaat van k Euro (-7.9 %) op beleggingen, dit is exclusief de kosten van vermogensbeheer en inclusief de swap overlay, welke een bijdrage op het totale rendement heeft van 7,0%. Het positieve rendement van de obligatieportefeuille bedroeg 8.569k Euro (2,9%). De aandelenportefeuille leverde een negatief rendement op van k Euro (- 38,5 %), terwijl de onroerend goed portefeuille k Euro (- 36,1%) negatief scoorde. Het inzetten van derivaten om risico s af te dekken leverde samen met een kleine categorie overige beleggingen, een positief resultaat op van k Euro. Ontwikkelingen 2008 Het jaar 2008 begon in mineur met zorgen over de gezondheid van het wereldwijde financiële systeem en de Amerikaanse economie. Deze zorgen werden bewaarheid toen op 17 maart de Amerikaanse zakenbank Bear Stearns omviel en overgenomen werd door JP Morgan, met behulp van de Federal Reserve. De volatiliteit van de aandelenbeurzen bereikte een piek, die nog niet eerder was gezien sinds het uitbreken van de kredietcrisis in de zomer van Daarbij waren de economische data mager, met dalende huizenprijzen, een stijgende inflatie, dalend vertrouwen van bedrijven en consumenten en een afnemende productie. En waar de Federal Reserve de rente verlaagde als een reactie hierop, gebeurde dit niet in Europa. De ECB uitte haar bezorgdheid over de sterke Euro en hoge inflatie en riep overheden op tot fiscale discipline. De maanden april en mei verliepen relatief rustig. Maar in juni namen de zorgen over de problemen in de financiële sector en de inflatie weer toe. De economie bleef zwak en het vertrouwen van consumenten daalde tot een dieptepunt. Toch bleef een recessie vooralsnog uit. De Federal Reserve had in april de rente verder verlaagd, terwijl de ECB juist zinspeelde op een renteverhoging. De prijs van olie steeg sterk in het tweede kwartaal als een gevolg van lage voorraden en een grote vraag. De politieke instabiliteit in het Midden-Oosten vergrootte de zorgen. Het derde kwartaal van 2008 zal herinnerd worden als één van de meest tumultueuze periodes in de financiële historie. De ontwikkelingen in de financiële sector overschaduwden de zorgen over de afnemende economische groei en geopolitieke spanningen in de voormalige Sovjet Unie en het Midden-Oosten. Het faillissement van banken, reddingsplannen en overheidsingrijpen domineerden het nieuws wereldwijd. De situatie werd omschreven als de grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie in de jaren 30 van de vorige eeuw. De instabiliteit leidde tot een hoge volatiliteit in de financiële markten ongeacht de asset categorie of regio. Hetgeen eerst werd beschouwd als een schulden- en liquiditeitscrisis was in feite een solvabiliteitscrisis. Op 15 september werd zakenbank Lehman Brothers insolvabel en gedwongen om faillissement aan te vragen, omdat ze niet in staat waren om te herstellen van de enorme afschrijvingen op vastgoedgerelateerde beleggingen. Lehman vond geen koper en de Federal Reserve was niet bereid de helpende hand toe te steken. Het faillissement van Lehman was voorafgegaan door het redden van de reeds door de overheid gesteunde hypotheekverstrekkers Fannie Mae en Freddie Mac. Het Lehman debacle werd gevolgd door reddingsoperaties en overnames van internationale en financiële zwaargewichten zoals verzekeraar AIG en Merrill Lynch. AIG kreeg een USD 85 miljard lening van de overheid en Merrill Lynch werd overgenomen door Bank of America. Ook in het Verenigd Koninkrijk greep de overheid in en werd de hypotheekbank Bradford en Bingley genationaliseerd. HBOS en Lloyds TSB werden gefuseerd en het depositiegarantiestelsel werd uitgebreid. In IJsland, Ierland en continentaal Europa reageerden overheden door hogere depositogaranties en grote kapitaalinjecties in financiële instellingen die in moeilijkheden verkeerden. In Nederland kwamen Fortis Nederland en ABN AMRO volledig in overheidshanden en moest ING overheidssteun aanvragen. Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 20