Policy Research Corporation

Policy Research Corporation CONCRETE OPLOSSINGEN GEBASEERD OP WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Techniekplan en Techniekpact Limburg Actieplan om arbeidsmarkttekorten techniek in Limburg aan te pakken Hoofdlijnenrapportage en aanzet acties,

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 19 Governance p. 30 Policy Research Corporation 2

TEN GELEIDE Limburg maakt zich sterk om de (bèta)-technische kennisbasis in Limburg te versterken en beter te benutten en sluit aan bij de Techniekpacten van het kabinet en Brainport 2020 Afspraken worden vastgelegd in een Limburgs Techniekplan /-pact: kapstok met zes ambities Kiezen voor techniek Leren in de techniek Werken in de techniek 1. Jong geleerd, oud gedaan 2. Deskundige docenten, inspirerend onderwijs 3. Leren in de techniek 4. Waardering voor competenties 5. Technici behouden voor de techniek 6. Slimmer en productiever werken in de techniek Hoewel reeds een eerste concretisering wordt gegeven, moet het Techniekpact Limburg in verdere samenspraak met de drie O s in de zomer nog verdere (tactische/operationele) verdieping krijgen De ondernemingen en onderwijsinstellingen zijn aan zet: actiehouders moeten komende maanden worden aangezocht of aangeduid; de acties uitgewerkt en opgepakt Veel zaken in volle gang; een aantal verdient extra inspanning, uitwerking of verbinding Policy Research Corporation 3

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 19 Governance p. 29 Policy Research Corporation 4

INLEIDING De rol van techniek in Limburg Beschikbaarheid hoogwaardige technische (vak)kennis is doorslaggevende productiefactor Hoge mate van daadkracht en veelkleurig palet aan initiatieven gericht op techniek in Limburg Projecten, initiatieven, bijeenkomsten, platforms, ; vaak met unieke motivatie, perspectief, techniekagenda en financiering Afstemming initiatieven ontbreekt veelal Soms weinig onderscheidend (en redundant), deels elkaar beconcurrerend Veelheid aan acties draagt niet bij aan helderheid voor doelgroep (jongeren, ouders, docenten, zijinstromers, ondernemers, e.a.) Beperkte binding: Ondernemers zijn bezig met ondernemen en Onderwijs met opleiden Een Techniekplan en Techniekpact Limburg Totaalbeeld met korte en middellange termijn stippen aan de horizon Zes ambities binnen drie actielijnen Samenhang van de nationale en regionale inzet op topsectoren en techniek Landelijk Techniekpact en (op Zuidoost-Nederlandse schaal) Technologiepact Brainport 2020 Limburgse Human Capital uitvoeringsagenda s Verbinden van de kracht van de gemeenschap (met keuze voor eigen identiteit en focus), passend bij lokale cultuur en regionale (top)sectoren Policy Research Corporation 5

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 19 Governance p. 30 Policy Research Corporation 6

TECHNIEK EN TOPSECTOREN NEDERLAND - Visie op Techniek - Nederlands industrieel beleid Triple Helix Eigenaarschap bij bedrijven Vraaggestuurd werken Sinds 2011 wordt industriebeleid in Nederland vormgegeven in het topsectorenbeleid: Nederland wil de troeven nog sterker maken en blijven uitspelen* Agri & Food Tuinbouw High Tech Creatief Life sciences Logistiek Energie Water Chemie Groeikansen Innovatiekracht Werkgelegenheid Investeringsklimaat Topsectoren Inzet van arbeid op alle niveaus Groeiend beroep op bètatechnici Human Capital Agenda s Aanpak tekorten en vergroten van de vijver van bètatechnici Strategische oriëntatie op menselijk kapitaal Masterplan Bèta & Techniek Praktische uitvoering voorop Versterken samenwerking * De topsectoren die met name voor de provincie Limburg van belang zijn, zijn dikgedrukt en in een lichtgeel kader geplaatst. Bundeling van landelijke, regionale en sectorale initiatieven Aanbevelingen en plannen geformuleerd Landelijk Techniekpact Policy Research Corporation 7

TECHNIEK EN TOPSECTOREN NEDERLAND - Actielijnen - Beleid gericht op aanpakken arbeidsmarktkrapte voor technici verloopt langs 3 actielijnen 1. Kiezen voor techniek: De instroom in techniekopleidingen (en navenante uitstroom van gediplomeerde schoolverlaters techniek) structureel verhogen 2. Leren in de techniek: Versterking van het vermogen van (de organisatie van) het technisch beroepsonderwijs om, mede op basis van een sterke praktijkcomponent, kwalitatief en arbeidsmarktrelevant onderwijs aan te (blijven) bieden 3. Werken in de techniek: Bètatechnische mensen worden structureel gebonden, geboeid en in staat gesteld zich voortdurend te ontwikkelen zodat de beroepsbevolking gemotiveerd is en blijft Human Capital Agenda s Topsectoren (2012) Masterplan Bèta en Techniek (februari 2012) Aanbevelingen en plannen om voorziene tekorten aan te pakken Landelijk Techniekpact (mei 2013) Praktische uitvoering Lopende programma s (landelijk, regionaal en sectoraal) in een hogere versnelling brengen Policy Research Corporation 8

TECHNIEK EN TOPSECTOREN NEDERLAND - Triple Helix aanpak techniek - Modus vivendi: Kansen duurzaam verzilveren door verbondenheid en denken en handelen uit gezamenlijk belang te vergroten Uitgangspunten landelijke aanpak III. Werken in de techniek Onderwijs PO Ondernemers VMBO HAVO Overheid MBO HBO Samenwerking tussen 3 O s is sleutel voor aantrekkelijk en doelmatig techniekonderwijs Techniekonderwijs over de volle breedte (van PO tot WO) is het fundament voor een gezonde arbeidsmarkt Het Techniekpact is aanjager en ondersteunt implementatie in regio s door: O s beter op elkaar te laten inhaken Optimale interactie tussen de drie O s te bewerkstelligen De regionale motors (die reeds op gang gebracht zijn) te versnellen VWO WO I. Kiezen voor techniek II. Leren in de techniek Policy Research Corporation 9

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 19 Governance p. 30 Policy Research Corporation 10

INZET TECHNIEKPLAN: VAN STRATEGISCH GEVOEL NAAR STRATEGISCHE ARCHITECTUUR (DOEN) Trends & Ontwikkelingen Visie, ambitie en beleid Aanpak strategie Techniekplan: strategische positionering en focus De Limburgse motors voor economische ontwikkeling zijn in beweging Visie en beleid zetten in op doorontwikkeling van het human capital van deze Limburgse motors Hoge mate van daadkracht, deels vaak fragmentarisch ingericht (vanuit eigen belang) of beperkt (bestuurlijk) verankerd Concrete en praktische keuzes vanuit een totaalperspectief (conceptuele gedachtelijn: stippen aan de horizon ) Ontwikkelingen - Roep om duurzame vergroting en versterking van de economische bedrijvigheid in en rond Limburg - Vergrijzing en ontgroening: dalende bevolking en veranderende samenstelling van de bevolking - Bètatechnische competenties en vakkennis, -vaardigheid, en -houding worden doorslaggevende productiefactoren LT collectief wensbeeld Forse bijdrage van MKB en topsectoren aan de doelen van Brainport 2020 Versterken van de internationale concurrentiekracht en toekomstbestendig verdienvermogen Sterke economische groei door inzet arbeid op alle niveaus: goed vakmanschap, ondernemerschap en kennisintensieve arbeid (Top)sectoren / MKB doen steeds groter beroep op bètatechnische competenties en kennis in Limburg Acties onder de vlag van - Greenport, Keyport, L.E.D. - ROC s, TiB, CoE s Continium, TCZL,... Gedachtevorming laatste tien jaren - (Partiële) analyses op sector / lokaal niveau - Doorlopende leerlijnen techniekonderwijs - Samenwerking 3 O s - Aantrekkelijk baan- en carrièreperspectief creëren Focus aanbrengen Zet in op concrete en praktische implementatie in een Techniekpact voor Limburg Gedachtevorming Techniekplan Creëer benutting in bestaande initiatieven: voorkomen van wildgroei door samenhangende actieagenda - Voortbouwen op bestaande visies en bouwstenen - Denken en handelen uit gezamenlijk belang - Rollen op maat Policy Research Corporation 11

INZET TECHNIEKPLAN: PRIORITEITEN BRAINPORT 2020 ALS LEIDEND ECONOMISCH STREEFBEELD Limburg heeft (onder andere met het convenant Koers voor Limburg ) een platform gecreëerd gericht op het versterken van de Limburgse economie als essentieel onderdeel van de Brainport 2020 agenda in Zuidoost-Nederland Ultiem streefdoel is om met de inzet op het versterken en beter benutten van (bèta)technische competenties via het Techniekpact Limburg een forse bijdrage aan de doelen van Brainport 2020 te realiseren Brainport 2020 als strategisch kader Deel uitmaken van de top 3 technologische top regio in Europa (top 10 van de wereld) Een extra 40 miljard euro toegevoegde waarde voor BV Nederland genereren Een sterke economische groei en (nagenoeg) complete werkgelegenheid in de regio Zuidoost- Nederland effectueren op Limburgse leest geschoeid Realiseren versterkte uitbouw Limburgse fundamenten (o.a. chemie, materialen en health care in Chemelot en Maastricht Health campus, maakindustrie, logistiek en agro in Key- en Greenport) Unieke techniekketens in Noord-, Midden- en Zuid- Limburg (PO-VO-MBO-HBO-bedrijfslevengemeente) als basis van regionale ontwikkeling Policy Research Corporation 12

TECHNIEKPLAN LIMBURG - Drie pijlers - Visie op techniek Stippen aan de horizon: 2013-2019 Voortdurende ontwikkeling van modern en macrodoelmatig techniekonderwijs is fundament van economische ontwikkeling Het potentieel menselijk kapitaal in het bètatechnische domein wordt structureel vergroot door een totaalpakket aan maatregelen op basis van een geharmoniseerde aanpak langs de pijlers Kiezen, Leren en Werken voor techniek Benodigd Human Capital voor de Limburgse (MKB) bedrijven en (top)sectoren doet zwaar(der) beroep op bètatechnische kennis en competenties Ontwikkeling is afhankelijk van het in goede samenwerking (3 O s) vorm geven aan de match tussen vraag en aanbod 1. Kiezen 2. Leren 3. Werken Verhoogde instroom techniekopleidingen Top-of-excellence techniekonderwijs Werken in techniek is aantrekkelijk Policy Research Corporation 13

STIPPEN AAN DE HORIZON - Methode - Backcasting begint met het definiëren van een wenselijke toekomst en werkt terug om het beleid en de programma's /acties die de toekomst zullen aansluiten op het heden vast te stellen; de fundamentele vraag van backcasting is: als een bepaald doel nagestreefd wordt, welke acties moeten dan worden genomen om daar te komen? 1. Identificeren van het gewenste einddoel (visie) en de daaraan gekoppelde ambities Visie: Waar willen we zijn in 2019? Ambities Legenda Doel Status: Waar staan we nu? Strategie: Hoe komen we daar? 2. Bepalen van tussenliggende resultaten die bereikt moeten worden om het einddoel te bereiken (korte en middellange termijn stippen ) 3. Ontwerpen van de acties die nodig zijn om de verschillende stippen te realiseren Doelgerichte acties gedreven door de verschillende ambities per actielijn ( Kiezen, Leren en Werken ) Stippen die op korte termijn gerealiseerd kunnen worden Middellange termijn stippen waarvoor concrete doelstellingen moeilijk zijn vast te stellen, evenwel belangrijke mijlpalen zijn in het realiseren van de ambities Tijd Policy Research Corporation 14

STIPPEN AAN DE HORIZON: RESULTAAT VAN AMBITIES - Kiezen voor techniek - Visie Kiezen De instroom in techniekopleidingen (en navenante uitstroom van gediplomeerde schoolverlaters techniek) is structureel en aantoonbaar vergroot; de experimenterende, nieuwsgierige leerhouding en belevingswereld (vanuit een vakoverstijgend perspectief) staan centraal Ambities (Middel)lange termijn stippen Jong geleerd, oud gedaan - De NT/NG profielkeuze op iedere HAVO en VWO school opkrikken (naar 50%) Deskundige docenten, inspirerend onderwijs - Meer inspirerende techniek docenten voor de klas (alle niveaus) in het reguliere onderwijs Strategie Status Korte termijn stippen - Meer Limburgse jongeren in PO motiveren voor een technische opleiding - Verbeteren en versterken van begeleiding en profilering van studie- en loopbaankeuze processen - Stroomlijnen en zwaluwstaarten van de techniekagenda s van alle partijen - Techniek affiniteit van docenten in het PO vergroten door verankering van Wetenschap en Technologie in de lerarenopleidingen Policy Research Corporation 15

STIPPEN AAN DE HORIZON: RESULTAAT VAN AMBITIES - Leren in de techniek - Visie Leren Limburg is een regio waar techniekonderwijs top-of-excellence is en dienovereenkomstig uitgedragen en gewaardeerd wordt; er is relatief weinig weglek en een goede aansluiting met het bedrijfsleven mede door een sterke praktijkcomponent (ergo: macrodoelmatig onderwijs) Ambities Leren in de techniek Waardering voor competenties Strategie (Middel)lange termijn stippen - Aantoonbare verbetering van macrodoelmatigheid - Duidelijke afspraken over de wijze waarop publiek-private samenwerking geborgd wordt (onder andere door borging van CIV- en CoE -achtigen per topsector) Korte termijn stippen - Versterken van de praktijkcomponent in het onderwijs - Realiseren van innovatief model in ketendenken in doorlopende leerlijnen VO MBO HBO WO Techniek (onder andere met behulp van de Vakmanschap- en Technologieroute) - Duidelijker geëtaleerd krijgen van de competenties van technisch opgeleiden in relatie tot de onderliggende kwaliteit van de onderwijsinstellingen Status Policy Research Corporation 16

STIPPEN AAN DE HORIZON: RESULTAAT VAN AMBITIES - Werken in de techniek - Visie Werken Techniek werknemers blijven gemotiveerd, kunnen zich ontwikkelen en hebben goede loopbaanperspectieven: werken in techniek is aantrekkelijk en werknemers zijn langer en productiever in de sector aan de slag Ambities (Middel)lange termijn stippen Technici behouden voor de techniek - Betere benutting van (zij)-instroom en internationaal talent Slimmer en productiever werken - Slimmer en productiever werken en vakkennis actueel houden door life long learning Strategie Korte termijn stippen - Aanbieden en etaleren (branding) van arbeidsmarkt- en carrièremogelijkheden (binden en boeien) - Best practices uitdragen Status Policy Research Corporation 17

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 19 Governance p. 30 Policy Research Corporation 18

TECHNIEKPACT LIMBURG - Uitvoeringsagenda voor Techniekplan - In het Techniekpact worden de stippen aan de horizon (aan de hand van de zes ambities) doorvertaald naar implementatie in een uitvoeringsagenda voor stapsgewijze en doelgerichte (lange termijn) inbedding van (bottom-up / top-down) acties en projecten Techniekpact voor Limburg: implementeren van (integrale) visie Stapsgewijs (maar doelgericht) LT inbedding KT invulling: opmaat voor actieplan ( doe-afspraken ) Samenwerking op alle niveaus (Noord-, Midden- en Zuid-Limburg, Brainport en het Rijk) van essentieel belang om de gestelde doelen te verwezenlijken Uitgangspunten Bottom-up expertise en actie bundelen met het strategisch integraal plan voor Limburg Samenhangend (of vollediger) aanbod aan projecten in geïntegreerde actielijnen Voortgang en samenhang aanjagen: voorkomen dat ondernemers enkel bezig zijn met ondernemen en onderwijsinstellingen enkel met opleiden (een boegbeeld is daarvoor instrumenteel) Policy Research Corporation 19

TECHNIEKPACT LIMBURG - Een rol op maat van stakeholders - Het is noodzakelijk dat een duidelijk verwachtingspatroon aangemeten kan worden; het Techniekpact Limburg geeft hier al een eerste concrete invulling aan; de identificatie van SMART-targets in het verlengde hiervan zal dit naar de toekomst toe verder borgen Ondernemers Ondernemers vinden aansluiting van aanbod op vraag aan de hand van de gepaste - Instroom / zij-instroom - Door- en uitstroom - Aantrekkelijkheid van baanperspectieven Onderwijs Onderwijspartners realiseren optimale (her)inrichting van het beroepsonderwijsveld, inzake - Inhoud en kwaliteit - Aansluiting vervolgonderwijs - Aansluiting bedrijfsleven - Infra Overheid Overheid creëert de juiste afstemming (en de gewenste duidelijkheid) met betrekking tot haar rol en inzet van middelen - Stroomlijnen inzet van middelen (Rijk, Provincie en Gemeenten) - Duidelijkheid over wie welke acties financiert Regie en aanjagen Het Techniekpact is is aanjager en ondersteunt implementatie door O s beter op elkaar te te laten inhaken en optimale interactie te te bewerkstelligen Policy Research Corporation 20

TECHNIEKPACT LIMBURG - Een rol op maat van stakeholders - Actiehouder O O O Overheid Onderwijs Ondernemers Verhoogde instroom techniekopleidingen I. Jong geleerd, oud gedaan O O Kiezen II. Deskundige docenten, inspirerend onderwijs O O Top of excellence techniekonderwijs III. Leren in de techniek O Leren IV. Waardering voor competenties O Werken in techniek is aantrekkelijk V. Technici behouden voor de techniek O O Werken VI. Slimmer en productiever werken in de techniek O O Primaire verantwoordelijkheid O Secundair / faciliterend Policy Research Corporation 21

TECHNIEKPACT LIMBURG - Een samenhangend geheel van acties - Drie actielijnen Kiezen KIEZEN VOOR TECHNIEK I. Jong geleerd, oud gedaan Actie I.1: Kennis maken met het beroep Actie I.2: Stimulerend klimaat op basisscholen Actie I.3: Loopbaanoriëntatie professionaliseren Actie I.4: Integratie van agenda s Actie I.5 : Incentives voor profielkeuze Zes ambities en twintig acties II. Deskundige docenten, inspirerend onderwijs Actie II.1: Verankeren van techniek in PABO opleidingen Actie II.2: Professionalisering van techniekdocenten Actie II.3: Grotere instroom van techniekdocenten Leren LEREN IN DE TECHNIEK III. Leren in de techniek Actie III.1: Blijvende inzet op vakmanschapen technologieroute Actie III.2: Ontwikkelen van een samenwerkingsverband per gemeenschap Actie III.3: Sterkere praktijkcomponent Actie III.4: Versterken en uitrollen CIV / CoE s Actie III.5: Verbetering macrodoelmatigheid IV. Waardering voor competenties Actie IV.1: Campagne goede voorbeelden uitdragen Actie IV.2: Campagne kwaliteitsstreven opleidingsinstellingen Werken WERKEN IN DE TECHNIEK V. Technici behouden voor techniek Actie V.1: De groep techniekverlaters verkleinen Actie V.2: Organiseren van effectieve zijinstroom en baanmobiliteit Actie V.3: Aantrekken van (inter)nationaal (bèta)technisch talent VI. Slimmer en productiever werken in de techniek Actie VI.1: Inzet op life long learning Actie VI.2: Slimmer en productiever werken op prioritaire regionale thema s Policy Research Corporation 22

TECHNIEKPACT LIMBURG - Jong geleerd, oud gedaan - Stip Acties Hoe? (Opmaat voor actie) Meer Limburgse jongeren motiveren voor een technische opleiding Verbeteren en versterken van begeleiding van profilering van studie- en loopbaankeuzeprocessen Stroomlijnen en zwaluwstaarten van de techniekagenda s De NT/NG profielkeuze op iedere HAVO/VWO school opkrikken Actie 1.1 Actie I.2 Actie I..3 Actie I.4 Actie I.5 Jongeren (en hun ouders) kennis laten maken met het beroep; oa. door uitbreiding van Jet-Net en aansluiting bij techniekonderwijs.nl ; programmatische aanpak creëren in acties gericht op sensibiliseren binnen lokale context; in kaart brengen effecten van afgeronde en lopende initiatieven; maken van betrouwbare project- en managementrapportages; goede voorbeelden: Jet-Net (Junior), Make Tech Platform, C-Tech LAB, Het Techniek Talent, Stimulerend klimaat op de basisscholen scheppen en bètatechniek op structurele wijze in het Primair Onderwijs (curriculum) positioneren; voor iedere basisschool vormt Wetenschap en (Bèta)techniek 10 % van de onderwijstijd; scholen vrij laten in invulling, maar volgen van leerlijnen- en doelen van SLO; aanstellen en opleiden coördinators W&T; plannen opnemen in verslaglegging Loopbaanoriëntatie professionaliseren door verplicht onderdeel te laten worden van nieuwe examenprogramma's; meer aandacht en ruimte hiervoor door (op VMBO en MBO niveau) TechNetkringen uit te breiden (nu neemt Limburg slechts 5 % van het totaal in Nederland aangeboden TechNetkringen); onderzoeken wat knelpunten zijn voor oprichting van TechNetkringen; op HAVO/VWO niveau de deelname aan Jet-Net (nu 16 scholen) verdubbelen Integratie van agenda s van onder andere Jet-Net partners in Limburg, Tech-Net, Make Tech Platform, TCZL, enzovoort; integratie van agenda s creëert draagvlak voor uitvoering; bovenregionaal afstemmen met Kenniscentrum Brainport Ophogen naar 50% NT/NG profielkeuze op iedere HAVO/VWO school door incentives bij onderwijsinstellingen gericht op profielkeuze (ipv leerlingenaantal) te ontwikkelen; incentives op regioniveau vaststellen; gebruik maken van Technasia (naar voorbeeld van Bernardinus College, of Graaf Huyn college) Policy Research Corporation 23

TECHNIEKPACT LIMBURG - Deskundige docenten, inspirerend onderwijs - Stip Acties Hoe? (Opmaat voor actie) Techniek affiniteit van docenten in het PO vergroten Meer inspirerende techniek docenten voor de klas in het reguliere onderwijs Actie II.1 Actie II..2 Structureel verankeren van techniek op PABO opleidingen; Wtenschap en technologie opnemen in de major van de lerarenopleidingen en in de educatieve minor, die voorbereidt op de functie van wetenschaps/techniek-coördinator; bijdragen aan Techniekpact Brainport: iedere afgestuurde op de Limburgse PABO s dient een techniekaantekening te behalen voor het afstuderen; inzet onder andere nodig op bestuurlijke verankering voor techniekcoördinatoren op alle scholen zodat de techniekaantekeningen gerealiseerd kunnen worden Professionalisering van (zittende en nieuwe) techniekdocenten; gerichte bij- en nascholingsactiviteiten binnen de prioritaire bij- en nascholingsbehoeften (op maat van de regio s) in kaart brengen; docenten stimuleren van dit bestaande aanbod gebruik te maken; versterken door hiaten op dit thema in te vullen (in afstemming met de uitvoeringsagenda s van de Limburgse HCA s); gebruik maken van VTB-pro programma (voor basisschoolleerkrachten en PABO-studenten) Actie II.3 Trajecten voorzien voor een grotere instroom van techniekdocenten in het reguliere onderwijs; onderzoeken binnen welke domeinen, waar en hoe excellente techniekdocenten aangetrokken moeten worden; onder andere aansluiten bij landelijke programma s ( Eerst de Klas en Onderwijstraineeships ); concrete afspraken voor onderwijsniveaus, techniekdomeinen en regio s waar concrete (techniek)docenten tekorten worden verwacht Policy Research Corporation 24

TECHNIEKPACT LIMBURG - Leren in de techniek - Stip Acties Hoe? (Opmaat voor actie) Realiseren van innovatief model in ketendenken in doorlopende leerlijnen VO MBO HBO Techniek Versterken van de praktijkcomponent in het onderwijs Alle topsectoren hebben minimaal één CIV / CoE achtige Aantoonbare verbetering van macrodoelmatigheid Actie III.1 Actie III.2 Actie III.3 Actie III.4 Actie III.5 Opschalen en versterken van de inzet op het integrale curricula VO MBO in de Vakmanschaproute en Technologieroute en van de inzet op integrale curricula MBO- HBO; gezamenlijk heldere afspraken maken over in hoeverre concrete behoeften voor verdere implementatie (idealiter niet-vrijblijvend) kunnen worden ingevuld door de partners; specifiek aandacht voor inbreng van ondernemers en voor bestuurlijke verankering; minimaal één doorlopende leerlijn VMBO-MBO in 2015 per (top)sector Lokale samenwerking stimuleren door het verder ontwikkelen van een samenwerkingsverband per gemeenschap dat kenmerkend is voor het lokale onderwijs en bedrijfsleven en de gemeentelijke overheid Versterken van de praktijkcomponent in het beroepsonderwijs middels stage- en opleidingsplaatsen, opdrachten en projecten voor techniek leerlingen / studenten; ook docentstages, gastlessen en trainingen voor praktijkopleiders, opleidingsfaciliteiten, input voor opleidingscurriculum, jaarlijkse beoordeling van de kwaliteit, aangeven van behoeften Versterken en uitrollen goedlopende / veelbelovende initiatieven in Limburg rond CIVen CoE-achtigen; voorwaarde: goede bereikbaarheid voor techniek leerlingen en studenten; inzet deels op centra die reeds in ontwikkeling of in planning zijn (onder andere CHILL, EIZT, BIHTS, CoE P&M, CIV Zorg en Techniek en Centrum voor Logistiek Vakmanschap), maar ook op bovenregionale samenwerkingsverbanden (bv. CIV MAC) Aantoonbare verbetering van macrodoelmatigheid; komen tot adequate en betrouwbare managementinformatie ten behoeve van integrale plannings- en sturingscapaciteit van (de prestaties van) onderwijs-arbeidsmarkt initiatieven; aanhaken bij veelbelovende initiatieven (bijvoorbeeld de micro-analyse aanpak door stichting InstallieWerk, de prestatiemonitor in Zuid-Limburg) Policy Research Corporation 25

TECHNIEKPACT LIMBURG - Waardering voor competenties - Stip Duidelijker geëtaleerd krijgen van de competenties van technisch opgeleiden in relatie tot de onderliggende kwaliteit van de onderwijsinstellingen Acties Actie IV.1 Actie IV.2 Hoe? (Opmaat voor actie) Met een campagne goede voorbeelden uitdragen actie maken van het sterker uitdragen (via de social media) van techniektalent en de bijbehorende opleiding (en onderwijsinstelling); daarbij worden talenten en hun scholen verbonden aan een Limburg Talent Community die zicht heeft en grip krijgt op de eigen talenten in de regio Door een gezamenlijke campagne gericht op het kwaliteitsstreven van de opleidinginstellingen op technologische competenties wordt beoogd een positief mechanisme in werking te zetten: door sterkere waardering op techniek competenties en beroepen trekken de voorbereidende opleidingen meer en meer sterke kandidaten aan, zodat de waardering voor die beroepen (en de opleidingen die daarbij horen) verder verbetert en er zich nog meer kandidaten aanmelden Policy Research Corporation 26

TECHNIEKPACT LIMBURG - Technici behouden voor techniek - Stip Acties Hoe? (Opmaat voor actie) Aanbieden en etaleren (branding) van arbeidsmarkt- en carrièremogelijkheden (binden en boeien) Betere benutting van (zij)- instroom en internationaal talent Actie V.1 Actie V.2 Actie V.3 Met retentiebeleid de groep techniekverlaters verkleinen; lokale en gezamenlijke actie vereist op het binden en boeien van technisch personeel; upgrade van het zittend personeel, permanente bijscholing ( life long learning ) en het vergroten van duurzame inzetbaarheid (flexibiliteit en regelmogelijkheden in werktijden); aantonen (per regio) wie de techniekverlaters zijn (naast werkenden ook gediplomeerde schoolverlaters), waar ze naar toe gaan en wat daarvoor de specifieke motieven zijn zoals flexibele indeling werkweek, inhoud werk, carrièremogelijkheden, opleidingsmogelijkheden, aansluiting baan bij opleiding, werkdruk, reistijd, werksfeer, salaris, (voor jongeren is het carrièreperspectief in de technische bedrijven met name een belangrijke vertrekreden) Gerichter organiseren van effectieve zij-instroom en intersectorale mobiliteit; begeleiden van (jonge) werklozen naar de clusters waar de personeelsbehoefte groot is; aansluitend bij actie V.1 wordt dit bereikt door in de eerste plaats transparantie in carrièremogelijkheden en vacatures te creëren ( branding ); ook verkennen of succesvolle initiatieven zoals Banenrijklimburg.nl kunnen worden opgeschaald naar heel Zuidoost- Nederland; een tweede inzet wordt gepleegd op de versterkte verbinding met beleid gericht op de onderkant van de arbeidmarkt; leren van succesvoorbeelden ( Licence to Operate ) en samenwerking met UWV en Werkgeversservicepunten Internationalisering en aantrekken van (inter)nationaal (bèta)technisch talent door het wegnemen van mogelijke barrières voor niet-limburgse bètatechnici en internationale werknemers om zich in Limburg te vestigen; het verder bouwen van informatievoorziening voor grenswerkers en expats (grensinfopunten en servicedesks); expat samenwerking Zuid- Nederland Maastricht Expatcenter verder optuigen; een apart spoor vormt het initiatief in Noord- en Midden-Limburg Kerkeböske, rondom de arbeidsmigranten uit de MOE Landen Policy Research Corporation 27

TECHNIEKPACT LIMBURG - Slimmer en productiever werken in de techniek - Stip Acties Hoe? (Opmaat voor actie) Slimmer en productiever werken en vakkennis actueel houden door life long learning Actie VI.1 Nastreven van een verhoging van economisch rendement en mobiliteit door in te zetten op life long learning ; stimulering van (marktgerichte) samenwerking tussen de O s en kennisinstellingen om inhoudelijke (technische) competenties actueel te houden en regionale grip te realiseren op de reeds verworven en nog benodigde competenties; verschillende (top)sectoren versterken door beschikbaar maken van de nieuwste kennis van universiteiten en hogescholen; uitbouwen publiek-private samenwerkingsverbanden waar onderwijs en bedrijfsleven samenkomen en kennis / vaardigheid delen en zorg dragen voor up-to date equipment voor de verschillende reguliere en bedrijfsopleidingen Actie VI.2 Door het internationaal (grensoverschrijdend) samenwerken en versterken van kennisontwikkeling inzetten op slimmer en productiever werken op prioritaire regionale thema s (bijvoorbeeld chemie en materialen in Zuid-Limburg, en WEI en Bouw in Midden- en Noord-Limburg); realiseren van researchinstituten voor de (top)sectoren; inzet op grensoverschrijdende onderzoeken, beurzen, etcetera; bedrijven (groot en klein) sensibiliseren en mobiliseren tot innovatie en export, onder andere door Avantis European Science and Business Park (duurzame energietechnieken, automotive en life sciences) en door gerichte initiatieven in het Innovatiefonds; campussen (Chemelot, Maastricht Health campus) krijgen daarin een belangrijke inhoudelijke en procesmatige (voorbeeld)functie; inzet op betere/slimmere producten door technologische innovatie maar ook door arbeidsbesparende technologieën of andere organisatie van arbeid op de werkvloer (sociale innovatie) Policy Research Corporation 28

AGENDA Ten geleide p. 3 Inleiding p. 5 Techniek en Topsectoren in Nederland p. 7 Techniekplan Limburg p. 11 Techniekpact Limburg p. 18 Governance p. 30 Policy Research Corporation 29

GOVERNANCE - Aansturing en regie op topniveau: Regieraad Techniekpact Limburg - Om met het Techniekpact Limburg tot resultaat te komen is het zaak om 1. Regie te kunnen voeren over de ambities en (waar nodig) de onderliggende acties in de uitvoeringsagenda 2. Verantwoordelijkheden op maat van actiehouders helder te beleggen 3. Randvoorwaarden (bepalend voor verdere versterking van de samenwerking naar de toekomst toe) nader te duiden Een Regieraad Techniekpact Limburg is daartoe instrumenteel Deze regielaag bewaakt de uitvoering van de Limburgse strategie en doelen en de gemaakte afspraken die voortkomen uit het Techniekpact Voorwaarde is dat overkoepelende regie (zonder veel bijkomende bezetting en bureauorganisatie) effectief moet kunnen functioneren door te schakelen met de bestaande triple helixen in Limburg (Greenport, Keyport en L.E.D.) Het primaat moet op basis van afrekenbare doelstellingen bij de uitvoering in de regio s (Noord-, Midden- en Zuid-Limburg) komen te liggen Policy Research Corporation 30

GOVERNANCE - Strategisch / tactisch / operationeel - Aansturing en regie op strategisch niveau Bestuurlijke inrichting Voorzitter: Discussie objectiveren, partijen samenhouden en enthousiasmeren (naar analogie met de Regieraad Bouw Limburg zou het voorzitterschap belegd kunnen worden bij de verantwoordelijke gedeputeerde) Boegbeeld (eventueel per regio): Verbinden en aanjagen (Ondernemers en Onderwijsinstellingen) Regie per regio: Superviseren van de vooruitgang van de samenwerkingsverbanden per subregio door bestaande triple helix People actielijnen of People look alikes gremia ( L.E.D., Keyport en Greenport) Functie: bewaking uitvoering Limburgse strategie en doelen voortkomende uit Techniekpact; integratie van agenda s om samenhang te bezien Tactisch operationele invulling Organisatorische inrichting langs de onderwijstypen PO V(MB)O WO en het bedrijfsleven, onder meer Leerlijnen- en spreidingsplannen Techniekonderwijs Toptechniek in Bedrijf; Techniekketen Noord- en Midden- Limburg (i.o.) Instroom Jet-Net (junior), Make Tech, TCZL, Continium, in samenwerking met de verschillende onderwijskoepels Uit- en doorstroom CIV- en CoE-achtigen Deskundige docenten op PABO De Nieuwste PABO in samenwerking met de onderwijskoepels Functie: verantwoordelijk en afrekenbaar voor projecten, werken aan gezamenlijke doelen, profiteren van best practises van anderen, behoeften expliciteren en in verband brengen met elkaar Policy Research Corporation 31

GOVERNANCE - Belegging van verantwoordelijkheden op maat van stakeholders - Actielijn Ambitie Actie Actiehouder Regio Onderwijs Ondernemers Bovenregionaal Zuid Midden Noord KIEZEN Jong geleerd, oud gedaan Kennis maken met het beroep Continium Jeugd & Chemie C-Tech Lab, Make Tech Platform, C2C Stimulerend klimaat op basisscholen Kindante SPOLT Loopbaanoriëntatie professionaliseren TechNet / Jet- Net TCZL C-Tech Lab, Make Tech Platform, C2C Integratie van agenda s Technasia Koers voor Limburg Make Tech Platform Incentives voor profielkeuze Onderwijskoepels Deskundige docenten, inspirerend onderwijs Verankeren van techniek in PABO opleidingen Professionalisering van techniekdocenten De verschillende onderwijskoepels Grotere instroom van techniekdocenten Aanscherping met inputs van Provincie en stakeholders vereist Policy Research Corporation 32

GOVERNANCE - Belegging van verantwoordelijkheden op maat van stakeholders - Actielijn Ambitie Actie Actiehouder Regio Onderwijs Ondernemers Bovenregionaal Zuid Midden Noord LEREN Leren in de techniek Blijvende inzet op vakmanschap- en technologieroute Ontwikkelen van een samenwerkingsverban d per gemeenschap Sterkere praktijkcomponent LWV, KvK, (top)sectoren, MKB Limburgse HCA s, Bureaus Werk & Stage (MBO) Toptechniek in Bedrijf, LVO, SVOPL Koers voor Limburg TechNet / Jet- Net / Continium Stichting samenwerkingsverband Techniekonderwijs, Make Tech Platform, regioarrangementen (Gilde Opleidingen, Citaverde en Fontys), C Tech Lab, Stage Community, roadmap C2C Versterken en uitrollen CIV s / CoE s CHILL, BIHTS, CoE HZ CoE Greenport, CIV MAC (Helmond) en TruckAcademy in Venlo en Nedcar Born, Centrum voor Logistiek Vakmanschap, CoE P&M, Stichting InstallatieWerk Verbeteren macrodoelmatigheid Toptechniek in Bedrijf Stichting Installatiewerk Waardering voor competenties Campagne goede voorbeelden uitdragen Brainport Talent Centre Campagne kwaliteitsstreven opleidingsinstellingen Expertgroepen HCA s Aanscherping met inputs van Provincie en stakeholders vereist Policy Research Corporation 33

GOVERNANCE - Belegging van verantwoordelijkheden op maat van stakeholders - Actielijn Ambitie Actie Actiehouder Regio Onderwijs Ondernemers Bovenregionaal Zuid Midden Noord WERKEN Technici behouden voor de techniek De groep techniekverlaters verkleinen Organiseren van effectieve zij-instroom en baanmobiliteit Werkgever Service Punten, UWV, Banerijklimbur g License to Operate Aantrekken van (inter)nationaal (bèta)technisch talent IND, UWV, SVB L.E.D. / Expat Center Zuid Nederland / grensinfopunt Aken - Eurode Kerkeböske Slimmer en productiever werken in de techniek Inzet op life long learning Expertgroepen HCA s Chemelot en Maastricht Health Campus Greenport Venlo Campus Slimmer en productiever werken op prioritaire regionale thema s Avantis European Science and Business Park Aanscherping met inputs van Provincie en stakeholders vereist Policy Research Corporation 34

GOVERNANCE - Randvoorwaarden voor versterkte samenwerking - i. Stroomlijnen van inzet van middelen Duidelijke afspraken over de wijze waarop middelen vanuit de gezamenlijke visie ingezet worden ii. Spreidingsplannen (centralisatie van faciliteiten) techniek onderwijs Duidelijke afspraken over hoe er financieel kan worden bijgedragen aan de moeilijke keuzes met betrekking tot infrastructuur voor scholen in het kader van de verdeling van het voorzieningenniveau voor technisch onderwijs iii. Vervoersvraagstuk: bereikbaarheid onderwijs en ondernemen Verbeteren van (grensoverschrijdende) interregionale bereikbaarheid en mobiliteit naar nevenvestigingen en partnerlocaties Policy Research Corporation 35

TOT BESLUIT Daadkrachtige inzet op techniek biedt samen met het met nieuw elan aanspreken van jongeren (en hun ouders) om te kiezen, werken en leren voor techniek een veelbelovend ontwikkelperspectief voor de regio Vanuit regionale en lokale samenwerkingen (3 O s) wordt daadkrachtig ingezet op het oplossen van uitdagingen in de technische arbeidsmarkt in Limburg; Met Techniekplan/-pact Limburg worden bouwstenen aangereikt om samenwerking te versterken; door meer samenwerking in (en tussen) verschillende regio s creëert Limburg nieuwe groeikansen, wordt gekapitaliseerd op synergieën en snel(ler) vooruitgang geboekt Inzet daarbij is om ontwikkelingen in de regio te versnellen door meer dan via losse projecten te werken vanuit een samenhangend en toekomstbestendig geheel met uitvoeringsplannen die komende maanden geconcretiseerd worden Er een grote eensgezindheid tussen de stakeholders is om deze samenwerking te doen werken; het momentum daarvoor bestaat nu; er is begrip voor de wederzijdse uitdagingen, er is inzicht in cultuurverschillen, er is de wil om niet in problemen te denken maar in oplossingen; kortom er is vertrouwen! Policy Research Corporation 36