Techniekplan Limburg, Techniekplan in uitvoering

Transcriptie

1 Techniekplan Limburg, Techniekplan in uitvoering Provincie Limburg, maart 2016

2 1. Inleiding In het Coalitieakkoord In Limburg bereiken we meer, hebben Gedeputeerde Staten van Limburg aangegeven, de verworvenheden van Techniekplan Limburg te willen continueren in de nieuwe coalitieperiode. Het Techniekplan Limburg, opmaat naar uitvoering, kent een looptijd tot en met 31 december Sinds de start zijn er door de primaire partners in het veld een groot aantal processen in gang gezet en projecten gestart die gemonitord worden. Daarnaast zijn er weer nieuwe kansen en uitdagingen die op ons afkomen. Het techniekplan vraagt daarom om een lange termijn aanpak.. De nieuwe fase in het Techniekplan vraagt om herijking van zowel de inhoud, alsook van de afstemmings en uitvoeringsstructuur. Ten aanzien van de inhoudelijke herijking hebben er besprekingen plaatsgevonden in de projectteams, waarin zowel onderwijs, bedrijfsleven, overheden en triple helix organisaties vertegenwoordigd zijn. Daarnaast zijn deze inhoudelijke aandachtspunten direct met primaire partners besproken. Om richting te geven aan een vernieuwde uitvoerings- en afstemmingsstructuur heeft er In het eerste kwartaal van 2015 een brede verkenning plaatsgevonden onder de primaire partners op gebied van onderwijs, bedrijfsleven en arbeidsmarkt, alsook andere relevante stakeholders: Platform Bèta Techniek, Techniektalent.nu, Triple Helix organisaties. De conclusies zijn samengebracht in het rapport: Eindverslag, Verkenning Techniekplan Limburg; Samen programmeren, samen slagen. Op basis van deze verkenning is er een gedragen vernieuwde afstemmings- en uitvoeringsstructuur vormgegeven. Techniekplan is een integrale aanpak. Delen van techniekplan kunnen worden ingevuld vanuit andere provinciale programma s of projecten zoals de Kennis-As, Educatieve agenda en het Limburgs werkakkoord. Verder zijn er nauwe verbindingen met de campus ontwikkelingen. In deze notitie, Techniekplan Limburg, Techniekplan in uitvoering, geeft Provincie Limburg aan waarop zij haar beleid inzet als ondersteuning op de kernontwikkelingen en op welke wijze zij uitvoering geeft aan Techniekplan Limburg, Techniekplan in uitvoering, periode tot en met

3 2. Context Techniekplan Limburg In Limburg zetten we al een aantal jaren via een clustergerichte aanpak in op een aantal topsectoren waaronder Chemie & materialen, Life Sciences, High Tech systemen, Agrofood, Logistiek en Smart Services. Deze topsectoren zijn historisch sterk verankerd in de Limburgse economie. Daarnaast zien we steeds meer crossovers die kansen bieden voor bijvoorbeeld de maakindustrie. Deze sectoren zijn de (toekomstige) motoren van de Limburgse economie en zorgen voor werkgelegenheid en welvaart. Binnen deze (voornamelijk technische) sectoren neemt de vraag naar een passend arbeidsaanbod (Human Capital), dat gevraagde kennis en competenties kan leveren, sterk toe. Door vergrijzing en ontgroening en door toenemende globalisering zal de vraag naar talent nog sterker toenemen. Uit een groot aantal onderzoeken blijkt dat er grote tekorten worden verwacht binnen voornamelijk de technische beroepen. Indien er niet in de breedte meer mensen kiezen voor een technisch beroep, zal de concurrentie tussen de sectoren, sterk toenemen. Techniekplan Limburg kent daarom een brede scope over alle technische sectoren. Goede vakvaardigheden en vakkennis zijn en blijven belangrijk. Dit geldt op alle niveaus. Enerzijds vanuit perspectief van vakmanschap (een goede lasser, installateur, timmerman, laborant etc. blijft nodig), anderzijds vanuit perspectief van crossovers en innovaties (om nieuwe oplossingen te bedenken is ook een gedegen basis vakkennis nodig). Daarnaast zien we dat juist crossovers tussen sectoren leiden tot nieuwe innovaties en nieuwe beroepen en dat andere beroepen verdwijnen. Technologische ontwikkelingen en innovaties gaan steeds sneller. Dit betekent dat het steeds moeilijker wordt om voorafgaand te bepalen welke vakvaardigheden nodig zijn. Hierbij wordt het steeds belangrijker dat leerlingen en medewerkers leren met veranderingen om te gaan, zich kunnen aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid: Children must be taught not what to think, but how to think. Dit geldt overigens tevens voor de huidige beroepsbevolking. Onderwijspartijen geven hier vernieuwd invulling aan door aan de slag te gaan met onderzoekend en ontwerpend leren, casuïstiek onderwijs, vormen van gepersonaliseerd leren, maatwerk onderwijs en modulair onderwijs. Landelijk krijgt dit aandacht vanuit de beweging Onderwijs De vindplaats van kennis en ervaring is overal (vooral ook in het bedrijfsleven) en niet alleen op school. De docent krijgt meer een coachende rol in plaats van het overdragen van kennis. Het bedrijfsleven is de contextrijke leeromgeving en praktijk leerplaats. Praktijkopdrachten, stageplekken (voor leerlingen en docenten), gastlessen zijn zeer belangrijk om de praktijk ook te leren kennen. Het bedrijfsleven kan hierdoor veel directer een terugkoppeling geven in het onderwijs. Hier ligt vooral een rol voor het lokale/regionale bedrijfsleven. Voor onderwijs en bedrijfsleven is het daarom belangrijk om continue met elkaar af te stemmen om deze uitdaging het hoofd te bieden. De noodzaak om continue af te stemmen wordt versterkt, doordat ontgroening ervoor zorgt dat de voorzieningen in het onderwijs moeilijker betaalbaar worden door de terugloop van het aantal leerlingen en het gegeven dat technische opleidingen zeer kostbaar zijn. De beschikbaarheid van onderwijsvoorzieningen kan daarom onder druk komen te staan. Een goed afgestemd onderwijsaanbod (zowel in termen van spreiding als in termen van macrodoelmatigheid van technisch onderwijs) is van groot belang voor het in stand houden van top onderwijs en top faciliteiten, ten behoeve van voldoende instroom in het technisch onderwijs en in de technische beroepen. Een goede afstemming en gezamenlijk gebruik van kennis en faciliteiten bieden zowel voor onderwijs als bedrijfsleven voordelen. Door deze faciliteiten tevens te gebruiken voor Life Long Learning / duurzame inzetbaarheid, worden genoemde 3

4 faciliteiten en kennis veel effectiever en duurzamer ingezet. Hier ligt een rol voor zowel het beroepsonderwijs (MBO en HO) alsook voor het sectorale bedrijfsleven. Veel technische werknemers verlaten hun bedrijf en daarmee vaak ook de technische sector omdat ze toe zijn aan iets nieuws. Een aanzienlijk deel van deze vrijwillige uitstroom is jonger dan 26 jaar. Het toe zijn aan iets nieuws is in veel technische bedrijven niet binnen de eigen onderneming te realiseren, aangezien driekwart van de bedrijven tot het kleinbedrijf behoort. Life Long Learning, duurzame inzetbaarheid en employability zijn daarom van groot belang als we meer technici voor de sectoren willen behouden. Een eerste verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij het bedrijfsleven zelf. Naast een grote groep werkenden mensen kent de arbeidsmarkt grote aantallen mensen die buiten het werkproces staan, onder wie uitkeringsgerechtigden, vrouwen en allochtonen. Deze groepen vormen een groot onbenut potentieel, die deels inzetbaar kunnen worden gemaakt voor de technische sectoren. De arbeidsmarktpartijen, gemeenten, UWV en Sociale Werkvoorzieningen hebben zicht op een groot aantal mensen in deze groepen. Het lokale en sectorale bedrijfsleven heeft er belang bij een zo groot mogelijk deel van deze mensen een kans te bieden. Het College van gedeputeerde Staten heeft naast haar economische speerpunten, de sociale agenda en specifiek het Limburgs Werk(t) Akkoord tot een belangrijk speerpunt gemaakt om op deze wijze de economische kracht van Limburg zo breed mogelijk te benutten voor alle Limburgers. Tot slot kampen de technische sectoren over het algemeen met een imagoprobleem. Alhoewel het iets beter gaat met de keuze voor een technische opleiding, kiezen nog steeds relatief weinig jongeren voor een technische opleiding en baan vanwege de beeldvorming over techniek. Het beeld wordt nog steeds gedomineerd door mannen, werken met de handen, vuil werk en ingewikkelde technische apparaten. Dit beeld komt inmiddels niet meer overeen met de werkelijkheid. Er is veel schoon werk beschikbaar. Intelligentie, vindingrijkheid en creativiteit zijn van groot belang en er wordt veelvuldig in teamverband gewerkt. Techniek is integraal verweven in ons dagelijks leven en integraal verweven in andere disciplines. Dit vraagt enerzijds een aanpak die aansluit bij de technologie van deze tijd en bij de belevingswereld van kinderen en jongeren in het onderwijs en hun ouders. Anderzijds vraagt het om een aanpak die daadwerkelijk inzicht geeft in die Limburgse bedrijven die daadwerkelijk schoon werken en met innovatie bezig zijn. 4

5 Doelstelling en actielijnen Techniekplan Limburg Op basis van voorgaande is het noodzakelijk dat het bedrijfsleven, onderwijs en onderzoeksinstellingen en overheden een beter evenwicht krijgen tussen vraag en aanbod van goed gekwalificeerd technisch personeel. Doelstelling van Techniekplan Limburg is: Voldoende en goed gekwalificeerd personeel ten behoeve van de Limburgse kenniseconomie in de periode Om meer focus te kunnen aanbrengen op de brede doelstelling van techniekplan Limburg, kiezen we voor de volgende uitgangspunten: Kiezen Leren Werken Analoog aan het landelijke Techniekpact zetten we in Limburg in op drie actielijnen: Kiezen, Leren en Werken, die als volgt zijn onderverdeeld: 1 Kiezen voor techniek: 1A Experimenterende leerhouding en belevingswereld kind centraal: Primair Onderwijs 1B Experimenterende leerhouding en belevingswereld kind centraal: Voortgezet Onderwijs 1C Imago verbetering: jongeren, ouders en docenten krijgen een realistisch en positief beeld van de techniek (dit onderdeel gaat over alle 3 genoemde actielijnen). 2 Leren in de techniek: 2A Doorlopende leerlijnen 2B Topfaciliteiten en toponderwijs 3 Werken in de techniek: 3A Life long learning / Duurzame inzetbaarheid 3B Zij-instroom Binnen de onderverdeling van de actielijnen komen achtereenvolgens aan bod: - Doel / Visie, - Ambitie, - Wat is er nu, - Wat is er nodig, - Waar zetten we op in, - Eigenaarschap. Randvoorwaarden Het behalen van de doelen en ambities in de actielijnen hangt sterk af van een aantal belangrijke randvoorwaarden. Het betreft de randvoorwaarden bereikbaarheid (vervoer), huisvesting en regelruimte. 5

6 Bereikbaarheid Huisvesting Regelruimte Om enerzijds een goede spreiding te kunnen behouden in de regio en anderzijds meer concentratie te realiseren van gezamenlijk onderwijs en gezamenlijke faciliteiten zullen leerlingen meer reisbewegingen moeten gaan maken. Bereikbaarheid in termen van vervoer is hiermee een cruciale randvoorwaarde. Spreiding en concentratie van onderwijs en faciliteiten kan leiden tot huisvestingsvraagstukken. Hierin hebben ook gemeenten een belangrijke rol. Bij de vergaande samenwerking tussen VO en MBO (HBO), tussen onderwijs en bedrijfsleven lopen de partners tegen wet en regelgeving aan, die de voorgenomen bewegingen bemoeilijken. Het is daarom belangrijk dat de onderwijspartijen (aangevuld met bedrijfsleven) hun knelpunten kenbaar maken bij het Rijk. De provincie zal de samenwerkende partners hierin faciliteren. Deze sporen verdienen aandacht en worden separaat, gezamenlijk met het onderwijs opgepakt. Internationalisering / grensoverschrijdende samenwerking Internationalisering / grensoverschrijdende samenwerking is een integraal thema binnen de actielijnen en wordt niet apart opgepakt binnen techniekplan Limburg. Projecten met een randvoorwaardelijk karakter betreffende internationalisering / grensoverschrijdende samenwerking worden opgepakt binnen het grensoverschrijdende provinciale onderwijs en arbeidsmarktbeleid. Eigenaarschap De verantwoordelijkheid en het eigenaarshap voor de uitvoering van de onderliggende acties ligt bij de partners in het veld: onderwijs, bedrijfsleven en arbeidsmarktpartijen zijn in de lead. Afhankelijk van de actielijn (Kiezen Leren werken) en thematiek overlappen de verantwoordelijkheden elkaar. Onderwijs PO Het primair onderwijs is verantwoordelijk voor het bieden van een contextrijke leeromgeving waarbij technologie een centraal element vormt. VO Het voortgezet onderwijs is tevens verantwoordelijk voor een contextrijke leeromgeving waarbij technologie een centraal element vormt. Hierbij is praktijkrelevantie van groot belang. MBO HO- zijn verantwoordelijk voor het bieden van een contextrijke en up- to date leeromgeving waarbij nauw wordt samengewerkt (Publiek Privaat) met het bedrijfsleven. Bedrijfsleven Het lokale, regionale alsook sectorale bedrijfsleven is verantwoordelijk voor het bieden van leerwerk en ervaringplaatsen, praktijkopdrachten etc. in het bedrijfsleven zowel voor leerlingen als docenten. Het bedrijfsleven draagt gezamenlijke verantwoordelijkheid met het (beroeps) onderwijs bij het vormgeven van publiek private samenwerking. Het bedrijfsleven is verantwoordelijk voor her- om en bijscholen van haar medewerkers. Het bedrijfsleven draagt tevens een verantwoordelijkheid in het bieden van kansen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Gemeenten Gemeenten zijn verantwoordelijk voor onderwijshuisvesting van het PO en VO. Daarnaast hebben gemeenten een verantwoordelijkheid op gebied van lokaal economisch beleid en is er een sterke verbondenheid met het lokale bedrijfsleven. Dit biedt kansen omdat gemeenten een verbindende schakel 6

7 kunnen zijn tussen regionaal onderwijs en regionaal bedrijfsleven. Tot slot hebben de gemeenten een sterke verantwoordelijkheid op gebied van arbeidsmarktbeleid. Provincie De provincie heeft een verantwoordelijkheid in regionaal economisch beleid. Vanuit haar regionaal economisch beleid acht de provincie het beschikbaar zijn van voldoende en goed gekwalificeerd personeel voor de Limburgse technische en topsectoren van groot belang. De provincie heeft vooral een faciliterende en stimulerende rol. Daarnaast acht de provincie afstemming binnen de regio s, tussen regio s alsook tussen onderwijs, bedrijfsleven en arbeidsmarktpartijen van groot belang. Afstemming binnen Limburg Er is geen behoefte aan nieuwe overlegstructuren, er is een groot aantal overlegtafels actief op dit vlak. Nieuwe structuren zullen vooral zorgen voor meer bestuurlijke drukte. Voor de uitvoering van het techniekplan Limburg wordt daarom zoveel mogelijk aangesloten op bestaande structuren en overlegtafels. Dit staat beschreven in hoofdstuk 5 Organisatie van de uitvoering. Afstemming Bovenregionaal Afstemming bovenregionaal loopt via landelijk techniekpact en ZO NL Landsdelig overleg. In dit landsdelig overleg zijn zowel provincies Brabant en Limburg als ook de triple Helix organisaties vertegenwoordigd via Brainport Network. Middelen concentratie De provincie streeft naar een zo groot mogelijke middelen concentratie. Dit betekent dat elementen uit Techniekplan tevens kunnen worden gefinancierd uit bijvoorbeeld de Kennis-As en Educatieve agenda. Daarnaast gaat het Techniekplan uit van een integrale aanpak. Zo zal bijvoorbeeld het spoor werken in de techniek, onderdeel zijinstroom, grotendeels vorm en inhoud krijgen via het Limburgs Werk(t) Akkoord. Daarnaast streeft de provincie naar een koppeling met landelijke fondsen en met Europese fondsen: zoals EFRO, ESF, etc.; Sector gelden (O&O fondsen); en met middelen van lokale overheden. 7

8 3. Actielijnen en Kernontwikkelingen 1 KIEZEN voor techniek 1A) KIEZEN: Experimenterende leerhouding en belevingswereld kind centraal; Primair Onderwijs Doel / Visie De experimenterende leerhouding en belevingswereld van jonge kinderen aanspreken om op natuurlijke wijze de interesse in Wetenschap & Techniek te laten groeien. Hiermee wordt de instroom in techniekopleidingen structureel verhoogd. Ambitie In 2020 hebben alle Limburgse Primair Onderwijsstichtingen Wetenschap & Techniek als concept, geïntegreerd in het curriculum van groep 1 tot en met groep 8. Wat is er nu Scholen Primair Onderwijs (PO) In de drie regio s Noord, Midden en Zuid Limburg zijn er gezamenlijke projecten door de onderwijsbesturen opgezet en van start gegaan om W&T te integreren in het curriculum. De onderzoekende en experimenterende leerhouding staat hierin centraal. In noord en midden zijn tevens Voortgezet Onderwijs scholen meegenomen in het project. In Zuid Limburg is er afstemming met VO scholen. De projecten kennen een looptijd tot en met Tevens worden de projecten ondersteund door rijksmiddelen vanuit het programma Kiezen voor Technologie. Bovenregionaal is er samenwerking in de Stichting WT&E op Zuid Oost Nederlandse schaal. In de projecten wordt er tevens samengewerkt met de Pabo s en externe aanbieders zoals Mad Science, Continium, NME, etc. Inhoudelijk maken koploper scholen de beweging naar meer maatwerkonderwijs. Vanuit talentonderwijs, naar gepersonaliseerd of maatwerkonderwijs (docent niet als informatie overdrager, maar als coach). Pabo s De nieuwste PABO (samenwerking Fontys en Zuyd) heeft veel expertise op het gebied van Wetenschap en Technologie en is landelijke projectleider van een project voor de Pabo s. Fontys, Kind en Educatie, heeft expertise op het gebied van vraaggestuurd onderwijs Talent en ik, techniek en ik. Beide Pabo s maken de slag naar meer vraaggestuurd en gepersonaliseerd onderwijs en zijn hierbij een belangrijke partner voor de PO scholen en besturen. Bedrijven Er zijn verschillende initiatieven die georganiseerd worden vanuit het bedrijfsleven zoals: Jetnet junior (voorheen Jeugd en Chemie). Midden Limburg: Make Tech platform. Noord Limburg: Kies Techniek. Vanuit het bedrijfsleven was men sterk gericht op excursie en techniekpromotie. Er wordt nu gewerkt aan afstemming en integratie van deze initiatieven met de genoemde onderwijsinitiatieven. Faciliteiten / experimenteerruimte Continuüm heeft goede faciliteiten en experimenteerruimten (o.a. in Kerkrade en Weert). Scholen maken hier wisselend gebruik van. Daarnaast hebben scholen hebben eigen experimenteerruimtes, deze verschillen sterk in kwaliteit. 8

9 Wat is er nodig Vasthouden aan de kernontwikkeling om een Integrale aanpak ten aanzien van W&T in Primair Onderwijs, aansluitend op experimenterende leerhouding en belevingswereld van het kind, breed te implementeren binnen het PO in de drie regio s; Aanvullend op het voorgaande de PO scholen en Pabo s verder te ondersteunen in de beweging naar vraaggestuurd onderwijs / gepersonaliseerd leren en maatwerkonderwijs; Bijscholing van docenten op gebied van Wetenschap & Technologie / vormen van vraaggestuurd onderwijs / gepersonaliseerd leren / coachende methodiek. Regionale PO netwerken (zowel bestuurlijk als op operationeel vlak) verder versterken. Duurzame samenwerking met het bedrijfsleven: a) lokaal via gemeenten en regionale bedrijfsverbanden / lionsclubs en/of bedrijventerreinen management; b) sectoraal via brancheorganisaties of organisaties als Platform Bètatechniek, Techiektalent, Jetnet, etc. Budget voor scholen om te experimenteren. Waar zetten we op in 1) Activiteiten gericht op het uitbouwen van een integrale aanpak ten aanzien van W&T in het Primair Onderwijs. Hierbij geeft de visie Onderwijs2032 een leidraad (onderzoekend en ontwerpend leren, gepersonaliseerd leren, maatwerkonderwijs, gebruik van ICT, coachende docent, leren is overal). 2) Activiteiten gericht op het koppelen van Initiatieven van (regionale) bedrijfsleven aan activiteiten genoemd bij 1. Projecten en initiatieven kunnen worden ondersteund indien: 1) minimaal twee onderwijskoepels betrokken zijn en een groot aantal scholen deelneemt aan het project; 2) er afstemming is tussen en met de onderwijspartijen in het veld (via de regionale PO tafels Noord, Midden en Zuid). De provincie hecht grote waarde aan onderlinge afstemming op de PO tafels in Noord, Midden en Zuid Limburg. Eigenaarschap Eigenaren zijn koepels van PO instellingen, PABO s en samenwerkingsverbanden van bedrijfsleven / branches. 9

10 1B) KIEZEN: Experimenterende leerhouding, belevingswereld jongeren centraal; Voortgezet Onderwijs Doel / Visie De experimenterende leerhouding en belevingswereld van jongeren aanspreken om op natuurlijke wijze de interesse in Wetenschap & techniek te laten groeien. Hiermee wordt de instroom in techniekprofielen structureel verhoogd. Ambitie In 2020 hebben de Limburgse Voortgezet Onderwijs Stichtingen, vanuit de belevingswereld van jongeren, onderzoek en ontwikkelen geïntegreerd in het curriculum. Wat is er nu Scholen VMBO: binnen het VMBO wordt hard gewerkt aan het breed aanbieden van een technologie / techniek. Dit wordt onder andere vormgegeven in nieuwe keuzedelen alsook via de vakmanschapsroute (zie actielijn 2B). Het aanbod hangt af van school en regio; HAVO/VWO: zowel in Noord/Midden en Zuid-Limburg vinden er pilots plaats op het vlak van Technasia. In Technasia wordt speciaal aandacht gegeven aan onderzoek en ontwikkeling en wordt uitgegaan van de belevingswereld van jongeren. Door middel van casuïstiek, worden leerlingen gevraagd integraal een oplossing te bedenken voor verschillende vraagstukken. Inmiddels zien we een verbreding naar ook niet Technasia scholen. Onderzoekend en ontwerpend leren (vraag gestuurd onderwijs) krijgt meer aandacht. Daarnaast zijn er steeds meer VO scholen die aan de slag gaan met vormen van gepersonaliseerd leren en maatwerk onderwijs (visie Onderwijs2032 centraal). Bedrijven Een deel van de bedrijven levert een bijdrage, direct of via de netwerken zoals TechNet of Jet Net. Daarnaast zijn er lokale bedrijfskringen, bijvoorbeeld Stichting Kwadrant en Bedrijf (Weert), Stichting Technodome (Venlo), die nauw betrokken zijn bij het lokale/regionale onderwijs. Wat is er nodig Aandacht blijven houden voor technologie, vakvaardigheden en vakkennis, vooral in het VMBO; Integrale aanpak aansluitend op experimenterende leerhouding en belevingswereld van jongeren: verbreden van Technasia aanpak o.a. onderzoekend en ontwerpend leren en casuïstiek onderwijs. Daarnaast inzetten op vormen van gepersonaliseerd leren en maatwerkonderwijs (Onderwijs2032). Bijscholing van docenten in vraag gestuurde / coachende methodiek. Duurzame samenwerking met het bedrijfsleven: c) lokaal via gemeenten en regionale bedrijfsverbanden / lionsclubs en/of bedrijventerreinen management (zoals in Weert, Venlo of Parkstad Limburg); d) sectoraal via brancheorganisaties of organisaties als Platform Bètatechniek, Techiektalent, Jetnet, etc. Door de grote verbondenheid van gemeenten met regionale/lokale bedrijven netwerken kunnen ook gemeenten een belangrijke rol innemen bij het samenbrengen van lokale en regionale bedrijven bij de VO scholen. Deze genoemde ontwikkeling koppelen aan de ontwikkeling doorlopende leerlijnen KIEZEN 2A. Hier vindt afstemming plaats over een gezamenlijk curriculum en doorlopende leerlijnen. 10

11 Waar zetten we op in 1) Activiteiten gericht op het implementeren van Integrale aanpak ten aanzien van W&T / onderzoek en ontwikkelen in VO die aansluitend op experimenterende leerhouding en belevingswereld jongeren. Naast vakkennis en vakvaardigheden staan de elementen van de visie Onderwijs2032 centraal (onderzoekend en ontwerpend leren, gepersonaliseerd leren, maatwerkonderwijs, gebruik van ICT, coachende docent, leren is overal). 2) Activiteiten gericht op het koppelen van Initiatieven van (lokale, regionale en sectorale) bedrijfsleven aan activiteiten genoemd bij 1. Projecten en initiatieven kunnen worden ondersteund indien: 1) minimaal 2 onderwijskoepels en een groot aantal scholen deelneemt. 2) initiatieven in samenhang worden ontwikkeld; De provincie hecht grote waarde aan afstemming op de VO tafel. Eigenaarschap Eigenaren zijn koepels van VO instellingen en samenwerkingsverbanden van bedrijfsleven / branches. 11

12 1C) KIEZEN: Beeldvorming: jongeren, ouders en docenten krijgen een realistisch en positief beeld van techniek Doel / Visie De belevingswereld van jonge kinderen, jongeren, studenten, ouders en docenten wordt aangesproken via social media in combinatie met praktijkervaringen op school en bij bedrijven. Hierdoor wordt er een realistisch beeld gegeven over (beroepen en kansen) in de techniek. Ambitie In 2020 is er een breed programma ten behoeve van het bevorderen van het imago van techniek, van Primair Onderwijs tot Wetenschappelijk Onderwijs. Wat is er nu Op dit moment lopen er landelijk zowel techniek breed alsook sectoraal een groot aantal campagnes ter bevordering van het imago van technieksectoren. Vanuit de Technisch sectoren en O&O fondsen coördineert Techniektalent.nu campagnes voor het bedrijfsleven. Vanuit het Platform Bèta Techniek wordt eveneens promotie ondersteund. Een van de meest succesvolle campagnes op dit moment is: Een Toekomst in Techniek. Via een praktijkopdracht bedenken jongeren / studenten een technologische innovatie. Vervolgens wordt deze beoordeeld door een vakjury en kunnen ouders, familie, vrienden, docenten etc. stemmen (verkiezing). Hierdoor ontstaat er een brede beleving van techniek. De stemmers krijgen via een module een beeld van beroepen en studies in de techniek. Uiteindelijk mondt dit uit in een finale. De verkiezingen vinden plaats op VMBO, HAVO/VWO, MBO en HBO. Het initiatief is gestart in Limburg wordt ondersteund door Techniektalent.nu, bedrijfsleven, onderwijs en provincie. Ook landelijk is de interesse sterk gegroeid. Brightlands / BP 2020 Agenda Via brede campagnes BP2020 Agenda en Brightlands, wordt inzichtelijk wat het bedrijfsleven voor mogelijkheden biedt in Zuid Oost Nederland, respectievelijk in Limburg. Wat is er nodig Verdere afstemming met de volgende stakeholders: landelijk met o.a. Techniekpact, en platform Bèta techniek, (boven) regionaal vanuit onderwijs bijvoorbeeld via Stichting Techniekpromotie, met bedrijfsleven: Techniektalent.Nu aansluiten bij bijvoorbeeld Girlsday, Vakkanjers, etc. in aansluiting op regionale acties. Inbedding en verankering van een initiatief gericht op een provinciebreed programma, ter bevordering van het imago van technische sectoren. Daarnaast is het van belang dat jongeren een duidelijk beeld krijgen van kansen en mogelijkheden van het regionale bedrijfsleven. Naast campagnes bieden met name praktijkopdrachten, werkbezoeken en stages hier goede mogelijkheden voor. Waar zetten we op in Activiteiten gericht op het afstemmen van beeldvormingscampagnes. Verduurzaming van programma ter bevordering van de beeldvorming van technische sectoren. Hierbij wordt aansluiting gezocht bij spoor 1A en 1B. Projecten en initiatieven kunnen worden ondersteund indien: 1) het project breed wordt gedragen door bedrijfsleven en onderwijs; 2) het project een grote reikwijdte kent qua bereik gericht op een groot publiek >

13 Eigenaarschap Eigenaren zijn onderwijsinstellingen en samenwerkingsverbanden van bedrijfsleven / branches, bedrijven. 13

14 2) LEREN in de techniek 2A) LEREN: Doorlopende leerlijnen Doel / Visie Limburg kent een gezamenlijk aanbod van toptechniek onderwijs. De leerbehoefte van het individu en de door het bedrijfsleven gevraagde competenties staan centraal. Het potentieel aan technisch geschoolde mensen wordt maximaal benut, er is relatief weinig weglek uit techniekopleidingen en er is een goede aansluiting met het bedrijfsleven. Ambitie In 2020 kent Limburg (zowel in Noord en Midden als in Zuid-Limburg) doorlopende leerlijnen van VO- MBO (HBO/WO). Door het opzetten van vakmanschaps - en technologie routes is er minder weglek van techniekleerlingen. Door afspraken over spreiding en macrodoelmatigheid wordt een goed aanbod gegeven van techniek onderwijs. Wat is er al Noord- en Midden-Limburg Binnen de Techniekketen Noord - en Midden-Limburg stemmen PO (SPOLT), MBO (GILDE), VO (LVO, OGVO, SOML) en HBO (FONTYS) het techniekonderwijs af. Het regionale bedrijfsleven en gemeenten zijn partner in dit proces. ROC Gilde is penvoerder. De focus ligt op doorlopende leerlijnen en op concentratie en afstemming van faciliteiten (spreiding en macrodoelmatigheid). Daarnaast wordt op onderdelen samengewerkt met ROC s in de regio Eindhoven en het Citaverde College (cross-over groen en grijs). Zuid-Limburg In Zuid-Limburg loopt er een vergelijkbaar proces. Binnen Techniek Onderwijs Zuid Limburg (TOZL) stemmen het VO en VMBO (Dacapo, LVO, SVOPL) de ROC s (Arcus en Leeuwenborgh) en het HBO (Zuyd) af. Doorlopende leerlijnen, vakmanschaproute en technologieroute staan centraal. De focus ligt op doorlopende leerlijnen en op concentratie en afstemming van faciliteiten (spreiding en macrodoelmatigheid). MBO Inhoudelijk Ook binnen het MBO zien we een beweging naar meer maatwerkonderwijs. Door modulair onderwijs aan te bieden kunnen makkelijker crossovers naar andere sectoren worden gemaakt (bijvoorbeeld Zorg en Technologie, Smart Industries, groen en lifesciences). Tevens kan hierdoor beter worden ingespeeld op de continue veranderende vraag vanuit het bedrijfsleven. Ook binnen het MBO zien we een beweging naar gepersonaliseerd leren. Afstemming met lokale en sectorale bedrijfsleven Veel sectoren kennen programma s ten behoeve van het bevorderen van instroom van jongeren in de techniek. Daarnaast lopen er initiatieven als Jet Net en Tech Net. Deze initiatieven worden afgestemd met onderwijs, maar afstemming onderwijs en bedrijfsleven kan nog worden verbeterd. Wat is er nodig Continueren en door ontwikkelen Techniekketen Noord- en Midden-Limburg en Techniek Onderwijs Zuid Limburg (TOZL). Afstemming tussen beide onderwijsketens. 14

15 Intensivering duurzame samenwerking met het bedrijfsleven: A lokaal via gemeenten en regionale bedrijfsverbanden / lionsclubs en/of bedrijventerreinen management (zoals in Weert, Venlo of Parkstad Limburg); B Sectoraal via brancheorganisaties of organisaties als Platform Bètatechniek, Techiektalent, Jetnet, etc. Activiteiten gericht op het koppelen van initiatieven van (lokale, regionale en sectorale) bedrijfsleven aan activiteiten genoemd bij 1. Waar zetten we op in Activiteiten gericht op het (door)ontwikkelen, implementeren en uitbouwen van 1) TOZL en Techniekketen Noord- en Midden-Limburg; 2) versterking van samenwerking met lokale en sectorale bedrijfsleven. Projecten en initiatieven kunnen worden ondersteund indien: 1) er consensus is tussen de samenwerkende onderwijspartijen; 2) het bedrijfsleven nauw wordt betrokken bij de ontwikkelingen; Eigenaarschap Eigenaren zijn onderwijsinstellingen (VO MBO HBO), bedrijfsleven. 15

16 2B) LEREN: Topfaciliteiten en toponderwijs Doel / Visie Voor de Limburgse (top) techniek sectoren zijn er State of the Art onderzoek en onderwijsfaciliteiten waarbinnen onderwijs en bedrijfsleven nauw samenwerken, kennis en expertise bundelen en excellent onderzoek en onderwijs verzorgen (regulier en contract onderwijs m.b.t. bij- her- en omscholing). Ambitie In 2020 zijn er voor de Limburgse (top) techniek sectoren State of the Art onderzoek en onderwijsfaciliteiten waarbinnen onderwijs en bedrijfsleven nauw samenwerken, kennis en expertise bundelen en excellent onderzoek en onderwijs verzorgen (regulier en contract onderwijs m.b.t. bij- heren omscholing). Wat is er nu In Limburg zijn er gerelateerd aan techniek, een aantal Centra voor Innovatief Vakmanschap CIV en Centre of Expertise CoE (of vergelijkbare PPS constructies) in ontwikkeling. Doel van dergelijke CIV- CoE s: State of the Art onderzoeks- en onderwijs faciliteiten voor initieel en postinitieel (bij en herscholing) onderwijs. Leerlingen, studenten, docenten en werknemers doen op deze wijze bedrijfsrelevante werkervaringen op. Deze PPS-vormen bieden onderwijs en bedrijfsleven de mogelijkheid continue de vraag af te stemmen en gebruik te maken van elkaars faciliteiten. Afhankelijk van de vorm wordt er samengewerkt tussen Onderwijs (MBO-HBO / WO en bedrijfsleven). Deze PP- constructies kennen verschillende stadia en vormen van ontwikkeling. Hierbij moet het streven zijn dat er in iedere regio een kwalitatief hoogstaand aanbod is voor zowel grotere bedrijven alsook voor het technische en innovatieve MKB. CHILL - CIV en CoE Chemie (Zuid Limburg hierna ZL) EIZT - CIV en CoE voor Zorg en Techniek (L) BIHTS - (Building Integrated High Tech Systems) CoE Bouw en duurzaamheid (ZL) Bouw bouwmensen (Horst en Nuth in samenwerking met ROC s) Automotive / Maakindustrie rondom VDL Nedcar (CIV) Tech2create (ZL) Installatietechniek CIVIL samenwerkingsverband IWZO op gebied van Installatietechniek NML) Mechatronica CoE (NML) Logistiek Fontys HS CoE (NML) CLV (CIV Gilde en bedrijfsleven); Leeuwenborgh met Abbot en Medtronic (ZL) Centre of Expertise Greenports / HAS Hogeschool Venlo (NML) AGRO Food CIV (NML) Wat is er nodig De verschillende centra bevinden zich in verschillende ontwikkelfasen. Per (top) techniekcentrum, wordt in kaart gebracht welke activiteiten en faciliteiten er zijn en welke er nog nodig zijn. Onderwijs en bedrijfsleven stemmen nauwkeurig af welke activiteiten en faciliteiten centraal worden aangeboden en welke separaat worden aangeboden en waar ze in investeren. Afhankelijk van de fase zijn er investeringen in de centra nodig. Daarnaast is er sturing nodig op de afspraken die worden gemaakt tussen onderwijsinstellingen onderling en tussen onderwijsinstellingen en 16

17 bedrijfsleven. Voor faciliteiten op gebied van VO / VMBO, MBO en HBO, hangt deze ontwikkeling nauw samen met spoor 2A: Doorlopende leerlijnen. Verder zijn er praktijkopdrachten en werkervaringsplaatsen nodig aangeboden door het bedrijfsleven. Naast afstemming binnen de Techniekketen NML en TOZL is er versterkte afstemming op Limburgse schaal nodig tussen onderwijsinstellingen en (sectoraal) bedrijfsleven t.b.v. een goed afgestemd aanbod in iedere regio. Hier ligt vooral een verantwoordelijkheid bij de MBO en HO instellingen en het sectorale bedrijfsleven. Waar zetten we op in Activiteiten gericht op het implementeren en uitbouwen van topfaciliteiten en toponderwijs. Hierbij dient aansluiting te worden gezocht bij de ontwikkelde of in ontwikkeling zijnde: Praktijk locaties / samenwerkingsverbanden, Centre s of Expertise (HBO), Centra voor Innovatief Vakmanschap (MBO). Initiatieven en projecten kunnen worden ondersteund indien: 1) er tussen onderwijs en bedrijfsleven nauwe afstemming is ten aanzien van concentratie en centralisatie c.q. het gebruik maken van elkaars faciliteiten; 2) er tussen onderwijs instellingen consensus is ten aanzien van concentratie en centralisatie van activiteiten. De provincie hecht grote waarde aan afstemming tussen de MBO instellingen. (. Eigenaarschap Eigenaren zijn onderwijsinstellingen, samenwerkingsverbanden van bedrijven / branches. 17

18 3) WERKEN in de techniek 3A) WERKEN: Life Long Learning / Duurzame inzetbaarheid Doel / Visie Techniek is aantrekkelijk om in te werken waardoor potentiële werknemers graag instromen. Werknemers kunnen zich ontwikkelen en hebben loopbaanperspectief en zijn hierdoor langer en productiever aan de slag. Ambitie In 2020 is bij en herscholing van werknemers (Life Long Learning en duurzame inzetbaarheid) in de techniek, zowel op vakkennis als op competenties, gemeengoed in de techniek. Wat is er al Scholing van medewerkers is een verantwoordelijkheid van bedrijven en medewerkers zelf. Op dit vlak zijn er verschillende ervaringen en regelingen waar bedrijven en medewerkers gebruik van kunnen maken (O&O fondsen gevoed door de CAO s per sector). Om medewerkers duurzaam en productief te houden is er veel ervaring met pilots op gebied van duurzame inzetbaarheid. In de praktijk zetten bedrijven dit instrumentarium slechts beperkt in. Vaak overheerst de verkeerde beeldvorming t.a.v. oudere medewerkers. Op dit moment zijn er verschillende sectorplannen (vanuit ministerie SZW) in uitvoering. Vanuit Limburg hebben partners een sectorplan voor het MKB in uitvoering gebracht. Wat is er nodig Regionaal continue afstemmen met sectoren. Dit biedt de kans nationale en regionale middelen en instrumenten te matchen. Hier ligt de lead bij de regionale vertegenwoordigers van de Branche en de O&O fondsen. Het is belangrijk dat hier een koppeling wordt gemaakt met 2B) Topfaciliteiten en Toponderwijs. Postinitieel onderwijs (bij en herscholing) kan plaatsvinden op de gezamenlijke faciliteiten, waardoor deze een duurzaam karakter kunnen krijgen. Het onderzoeken van de mogelijkheden voor het opzetten van werknemers pools werkateliers t.b.v. bevorderen van mobiliteit binnen de technische sectoren. Tot slot is het belangrijk aandacht te hebben voor een positief imago van technieksectoren waardoor mensen trots zijn op hun werk en langer en productiever aan de slag zijn in de sector. Waar zetten we op in Activiteiten gericht op het organiseren van bij- en herscholing van werknemers (Life Long Learning en duurzame inzetbaarheid) zowel op vakkennis als op competenties zodat ze behouden blijven voor de sectoren. Initiatieven en projecten kunnen worden ondersteund indien: 1) Initiatieven vraaggericht zijn; 2) Initiatieven gericht zijn op het behoud van mensen in de sector en het op peil houden van de juiste kwalificaties van werknemers; 3) Initiatieven die aansluiten op een gezamenlijke onderwijsinfrastructuur onderwijs en bedrijfsleven (PPS) en reguliere onderwijsinfrastructuur. 18

19 Eigenaarschap Eigenaren kunnen zijn samenwerkingsverbanden van bedrijven / branches. Een eerste verantwoordelijkheid met betrekking tot bij en herscholing ligt bij de bedrijven en werknemers. Derhalve is het aannemelijk dat activiteiten in eerste instantie worden gefinancierd uit O&O fondsen (en of middelen van branches) en/of ESF (mits beschikbaar) en/of middelen van gemeenten en UWV. Provinciale ondersteuning kan alleen worden gevraagd indien aannemelijk is gemaakt waarom eerder genoemde financieringsbronnen niet zijn aangesproken of aangesproken kunnen worden of niet toereikend zijn. 19

20 3B) WERKEN: Zij-instroom Doel / Visie Een significant deel van de vervangingsvraag wordt opgevangen door zijinstroom. De technieksector biedt potentiële werknemers de kans om via bijscholing een carrière op te bouwen binnen de techniek. Ambitie In 2020 is de zijinstroom in de techniek sterk toegenomen. Mensen krijgen de kans via her en omscholing een carrière in de techniek op te bouwen. Wat is er nu Binnen Limburg wordt er samengewerkt binnen Werkgever Service Punten (WSP) waarin UWV, gemeenten, branches etc. samenwerken. Daarnaast is er in Zuid-Limburg een Servicepunt techniek. Aan de WSP zijn voor bouw en installatietechniek schakelpunten SROI ingericht. Op projectbasis zijn er goede ervaringen opgedaan met zijinstroom in verschillende projecten. De provincie heeft brede ambities in het Limburgs Werk(t) Akkoord. In dit kader zijn werkervaringsplaatsen van groot belang. Wat is er nodig Afstemming tussen bedrijven en WSP ten behoeve van het inzichtelijk krijgen van de vervangingsvraag en mogelijkheden voor zijinstroom. Het is belangrijk dat hier een koppeling wordt gemaakt met 2B) Topfaciliteiten en Toponderwijs. Postinitieel onderwijs (bij en herscholing vindt idealiter plaats op de gezamenlijke faciliteiten); Genoemde faciliteiten kunnen ook gebruikt worden t.b.v. bijscholing voor zij-instromers. Een positief imago van technieksectoren is belangrijk zodat meer mensen via zijinstroom worden toegeleid naar de techniek. Waar zetten we op in Activiteiten gericht op het implementeren van het bevorderen van zijinstroom richting de technische sectoren. Mensen krijgen de kans via her en omscholing, in te stromen in genoemde sectoren. Eigenaarschap Eigenaren kunnen zijn samenwerkingsverbanden van bedrijven / branches, partijen verenigd in de Werkgevers Servicepunten (UWV, Gemeenten, Sociale Werkvoorziening SW). Ondersteuning Projecten en initiatieven kunnen worden ondersteund indien: 1) Initiatieven vraaggericht zijn; 2) Initiatieven gericht zijn op het toeleiden van mensen naar de technische sectoren en het op peil houden van de juiste kwalificaties van de werknemers; 3) Initiatieven die aansluiten op een gezamenlijke onderwijsinfrastructuur onderwijs en bedrijfsleven (PPS) en reguliere onderwijs infrastructuur. Een eerste verantwoordelijkheid met betrekking tot zij-instroom ligt bij het bedrijfsleven en bij de partijen verenigd in Werkgeversservicepunten (UWV, Gemeenten, Sociale Werkvoorziening). Daarom is het 20

21 aannemelijk dat activiteiten in eerste instantie worden gefinancierd uit O&O fondsen (en of middelen van branches) en/of ESF (mits beschikbaar) en/of middelen van gemeenten en UWV. Provinciale ondersteuning kan alleen worden gevraagd indien aannemelijk is gemaakt waarom eerder genoemde financieringsbronnen niet zijn aangesproken of aangesproken kunnen worden of niet toereikend zijn. 21

22 5) Uitvoering en afstemming De verantwoordelijkheid en het eigenaarshap voor de uitvoering van de onderliggende acties ligt bij de partners in het veld. De provincie heeft een faciliterende rol. Onderwijs, bedrijfsleven en arbeidsmarktpartijen zijn in de lead. Er is geen behoefte aan nieuwe overlegstructuren, er is een groot aantal overlegtafels actief op dit vlak (zie figuur 1). Nieuwe structuren zullen vooral zorgen voor meer bestuurlijke drukte. Voor de uitvoering van techniekplan Limburg wordt daarom zoveel mogelijk aangesloten op bestaande structuren en overlegtafels. Om de afstemming tussen de diverse overlegtafels optimaal te laten verlopen en het totaaloverzicht te behouden op de drie actielijnen en randvoorwaarden zal op de volgende wijze worden afgestemd (zie ook figuur 2). We benoemen hierbij de posities, rollen en verantwoordelijkheden voor de verschillende onderdelen. Bestuurlijke realisatieplatforms (Regionaal Zuid-Limburg en Noord- en Midden-Limburg). Het Bestuurlijk realisatieplatform geeft sturing op een regionale uitvoeringsagenda op gebied van techniekonderwijs. Hierbij is de regio aan zet. In het realisatieplatform stemmen onderwijs, bedrijfsleven en gemeenten de lange termijn koers af. In Zuid-Limburg sluiten Gemeenten, Bedrijfsleven en Provincie periodiek aan bij TOZL en in Noord- en Midden-Limburg bij de Techniekketen. Projectteam (regionaal): Het projectteam verschaft inzicht in en houdt overzicht op nieuwe en lopende initiatieven van PO tot HO en van bedrijfsleven. Tevens wordt nauw afgestemd met Triple Helix organisaties binnen Limburg en op Brainport Network schaal. Tot slot is er directe afstemming met landelijke organisaties als platform bètatechniek, SBB, etc. Op deze wijze wordt focus gehouden op kernontwikkelingen en middelen concentratie, zoals deze zijn uitgezet in de uitvoeringsagenda. Het projectteam komt één keer per maand bij elkaar. Afstemming Limburg breed In het advies: Eindverslag, Verkenning Techniekplan Limburg; Samen programmeren, samen slagen, wordt gewezen op het inrichten van een Limburg brede structuur in light vorm : strategisch beraad. Hierin kunnen Limburg brede vraagstukken als zoals: vervoer, huisvesting, regelruimte (lobby) worden opgepakt. Daarnaast kunnen in het beraad Limburg brede vraagstukken worden besproken zoals spreiding en macrodoelmatigheid en sectorale afstemming. Vooralsnog kiest de provincie niet voor het inrichten van een Limburg breed beraad. Daar waar er knelpunten zijn zal de provincie de problematiek op Limburgse schaal agenderen. Dit kan op verschillende overlegtafels, waaronder bijvoorbeeld op het MBO overleg (Limburg breed). Alsook ad hoc bijvoorbeeld met sectoraal bedrijfsleven. Daarnaast stimuleert de provincie onderlinge uitwisseling, zo mogelijk door periodiek een Limburg brede bijeenkomst te organiseren. Monitoring Monitoring van processen, projecten en acties vindt per overlegtafel plaats. Communicatie Successen in Limburg worden gecommuniceerd, gezamenlijk met de partijen in het veld, in lijn met de branding strategie van de provincie Limburg. 22

23 Rollen en taken Afhankelijk van de fase van uitvoering, zal de organisatie van de uitvoering worden herijkt. Provinciale cofinanciering van initiatieven en projecten Indien nieuwe projecten worden geïnitieerd door de verschillende partners en er een cofinanciering nodig is van de provincie, kunnen de partners een formele aanvraag indienen bij de subsidieafdeling. Gedeputeerde Staten nemen hierover een besluit. 23

24 Bijlage 1 Overlegtafels Kiezen Leren Werken PO VO MBO HBO Bedrijfsnetwerken / Branche W&T Netwerk ZO NL PO Zuid Limburg PO Midden Limburg PO Noord Limburg VO Tafel Alliantie overleg (MBO) TOZL (PO-VO-MBO- HBO) Techniekketen NML (PO-VO-MBO-HBO) SBB VNCI (Chemie) FME Kleinmetaal Koninklijke Metaal Unie Bouwend Nederland UNETO VNI Etc. O&O Fondsen Arbeidsmarkt platforms Zuid Limburg Midden Limburg Noord Limburg Techniektalent.nu

25 Bijlage 2 Uitvoering Techniekplan REGIONAAL Strategisch + Uitvoering + Monitoren PO VO MBO HBO Bedrijfsleven PO VO MBO HBO Bedrijfsleven Gemeenten Gemeenten Boven regionaal light Afstemming Informeren Monitoren PO-VO-MBO-HBO Bedrijfsleven Gemeenten / Arbeidsmarktpartners Provincie 25