J.G. ter Meer Privaatrechtelijke aspecten van de sleep- en duwvaart W.E.J. TJEENKWILLINK ZWOLLE
Inhoudsopgave AFKORTINGEN VERKORT AANGEHAALDE UTERATUUR, WET- EN VERDRAGSTEKSTEN XVII XIX Hoofdstuk 1 INLEIDING 1 1.1 Algemeen 1 1.2 Zeevaart 1 1.3 Binnenvaart 2 1.3.1 Algemeen 2 1.3.2 Sleepvaart 2 1.3.3 Duwvaart 3 1.3.4 Assistentie 4 1.3.5 Gekoppeid varen 4 1.3.6 Statistische gegevens 4 1.4 Toekomst 5 1.5 Zee- en binnenvaartrecht 5 1.5.1 Algemeen 5 1.5.2 Zeerecht 6 1.5.3 Binnenvaartrecht 6 1.6 Doel van het onderzoek 7 1.7 Inhoud van de volgende hoofdstukken 7 1.8 Rechtsvergelijking 8 1.9 Slotopmerkingen 10 Hoofdstuk 2 FEITELIJKE VERSCHIJNINGSVORMEN 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Defmities 11 2.3 Het beweegkracht overbrengende schip 14 2.4 De voortbewogen of geassisteerde zaak 17 2.4.1 Algemeen 17 2.4.2 Zaken anders dan schepen (categorie A) 18 2.4.3 Schepen zonder eigen voortstuwings- en manoeu- 18 vreermiddelen (categorie B) 2.4.4 Schepen zonder eigen voortstuwingsmiddelen, doch 19 met eigen manoeuvreermiddelen (categorie C) VII
2.5 2.6 2.4.5 Schepen met eigen voortstuwings- en manoeuvreer- 20 middelen (categorie D) 2.4.6 Schepen die in gevaar verkeren (categorie E) 20 Sleep (trein); duweenheid 20 Conclusie 21 Hoofdstuk 3 JURIDISCHE KWALIFICATIES 3.1 Schrijvers 3.1.1 Sleepvaart 3.1.2 Duwvaart 3.2 Jurisprudentie 3.2.1 Sleepvaart 3.2.2 Duwvaart 3.3 Eigen opvatting voor het oude recht 3.3.1 Arbeidsovereenkomst, aanneming van werk of overeenkomst sui generis 3.3.2 Vervoerovereenkomst en het verrichten van enkele diensten 3.3.2.1 Inleiding 3.3.2.2 De vereisten voor het bestaan van een vervoerovereenkomst onder het oude recht 3.3.2.3 De vereisten voor het bestaan van een overeenkomst tot het verrichten van enkele diensten 3.3.2.4 Toepassing van die vereisten op slepen, duwen en assisteren 3.3.3 Slepen, duwen of assistentie onder het oude recht tijd- of reisbevrachting 3.3.4 Conclusie voor het oude recht 3.4 Het huidige recht 3.4.1 Vervoer c.q. opdracht of terbeschikkingstelling 3.4.2 Tijd-of reisbevrachting 3.4.3 Slotopmerkingen 3.4.3.1 Ondervervoer 3.4.3.2 Onderterbeschikkingstelling 3.4.3.3 Gemengde overeenkomst 3.5 De benaming van de overeenkomst en de daarbij betrokken partijen 3.6 Conclusie 3.7 Rechtsvergelijking 3.7.1 Engeland 3.7.2 Duitsland 3.7.3 Belgie 3.7.4 Frankrijk 3.8 Slotconclusie 24 24 24 29 30 30 33 33 33 34 34 34 36 36 38 39 40 40 42 46 46 46 47 47 48 49 49 50 52 53 55 VIII
Hoofdstuk 4 INHOUD VAN DE OVEREENKOMST NAAR OUD 56 RECHT 4.1 Inleiding 56 4.2 Het oude zeerecht 56 4.2.1 Algemeen 56 4.2.2 Rechtstreekse toepassing vervoersbepalingen 57 4.2.3 Analoge toepassing vervoersbepalingen 60 4.2.4 Conclusie 61 4.3 Het oude binnenvaartrecht 61 4.3.1 Algemeen 61 4.3.2 De sleepovereenkomst onder het oude binnenvaart- 62 recht 4.3.3 De duwovereenkomst onder het oude binnenvaart- 65 recht 4.3.4 De sleepagent 67 4.4 De sleepovereenkomst in het binnenvaartrecht en het oor- 67 spronkelijk ontwerp voor boek 8 BW 4.4.1 Algemeen 67 4.4.2 De inhoud van het ontwerp 68 4.5 Conclusie 70 Hoofdstuk 5 INHOUD VAN DE OVEREENKOMST NAAR 71 HUIDIG RECHT 5.1 Algemeen 71 5.2 Vervoer 72 5.3 Terbeschikkingstelling 81 5.4 Samenloop met vordering uit hoofde van aanvaring 83 5.5 De expediteur 85 5.6 Conclusie 87 5.7 Rechtsvergelijking 87 5.7.1 Engeland 87 5.7.2 Duitsland 90 5.7.3 Belgie 91 5.7.4 Frankrijk 92 5.8 Slotconclusie 96 Hoofdstuk 6 ALGEMENE VOORWAARDEN 97 6.1 Inleiding 97 6.1.1 Algemeen 97 6.1.2 Historie 98 6.2 Wettelijke bepalingen omtrent algemene voorwaarden 99 6.3 Algemene aspecten toepasselijkheid sleep- en duwcondities 101 6.4 Inhoud sleep-en duwcondities 104 6.4.1 Inleidende opmerkingen 104 6.4.2 Toepassingsgebied 104 6.4.2.1 Algemeen 104 6.4.2.2 Algemeene Sleepconditien 105 IX
6.5 6.6 6.7 fi.8 6.4.2.3 Nederlandse Sleepdienst Conditien 1951 6.4.2.4 Sleepconditien 1965 6.4.2.5 Conditien voor het assisteren van duweenheden 6.4.2.6 Algemene Duwconditien 1988 6.4.2.7 Algemene voorwaarden voor de huur en verhuur van sleep- en duwboten in het baggerbedrijf 1980 6.4.2.8 Conclusie 6.4.3 Toepasselijkheid krachtens gewoonte 6.4.3.1 Inleiding 6.4.3.2 Algemeene Sleepconditien 6.4.3.3 Nederlandse Sleepdienst Conditien 1951 6.4.3.4 Sleepconditien 1965 6.4.3.5 Algemene Duwconditien 1988 6.4.3.6 Overige condities 6.4.3.7 Bij welke activiteiten vormen zij een gewoonte 6.4.3.8 Conclusie 6.4.4 Aansprakelijkheidsregeling 6.4.4.1 Algemeene Sleepconditien 6.4.4.2 Nederlandse Sleepdienst Conditien 1951 6.4.4.3 Sleepconditien 1965 6.4.4.4 Conditien voor het assisteren van duweenheden 6.4.4.5 Algemene Duwconditien 1988 6.4.4.6 Algemene voorwaarden voor de huur en verhuur van sleep- en duwboten in het baggerbedrijf 1980 6.4.4.7 Vergelijking metwettelijke regeis en conclusie 6.4.5 Overige bepalingen 6.4.6 Toetsing aan 'zwarte' en 'grijze' lijst Conclusie Enkele internationale regelingen 6.6.1 Standaardcontracten voor de zeesleepvaart 6.6.2 Internationale duwcondities voor de binnenvaart Rechtsvergelijking 6.7.1 Engeland 6.7.2 Duitsland 6.7.3 Belgie 6.7.4 Frankrijk 6.7.5 Andere landen Slotcc»nclusie 106 106 107 107 107 108 108 108 108 109 110 110 110 111 112 112 112 116 119 123 123 125 125 126 128 130 131 131 132 134 134 138 139 141 143 144 X
Hoofdstuk 7 DE OVEREENKOMST EN DERDEN 145 7.1 Algemeen 145 7.2 Sleep- of duwloon verschuldigd door een ander dan de con- 146 tractant 7.2.1 Zeerecht 146 7.2.2 Binnenvaartrecht 150 7.3 De positie van de ontvanger 151 7.4 Aansprakelijkheid buiten overeenkomst 154 7.4.1 Algemeen 154 7.4.2 De parallelsprong 156 7.4.3 De paardesprong 157 7.4.3.1 Paardesprong binnen de keten 157 7.4.3.2 Paardesprong door een buitenstaander 158 7.4.3.3 Slotopmerking 162 7.4.4 De Himalaya-clausule 163 7.5 Conclusie 164 Hoofdstuk 8 LADING VAN HET VERVOERDE OF 165 GEASSISTEERDE SCHIP 8.1 Inleiding 165 8.2 Duidelijke wilsverklaring van de sleepduwvervoerder of 165 sleepdienst 8.3 Onduidelijke wilsverklaring van de sleepduwvervoerder of 167 sleepdienst 8.4 Conclusie 170 Hoofdstuk 9 AANVARING - SLEEPVAART 171 9.1 Inleiding 171 9.2 Zeerecht 175 9.2.1 Schuld van sleepboot of gesleept schip 175 9.2.2 Vormt schuld van de sleepboot schuld van het ge- 176 sleepte schip 9.2.3 Aansprakelijkheid indien sleepboot en gesleept 179 schip beide schuld hebben en de aangevaren derde schuldig of onschuldig is ('faute commune' resp. 'faute collective') 9.2.4 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het onschuldige 180 gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot onder het oude recht 9.2.4.1 Inleiding 180 9.2.4.2 Parlementaire geschiedenis artikel 538 K 181 (oud) 9.2.4.3 De schrijvers over artikel 538 K (oud) 183 9.2.4.4 De toepassing van artikel 538 K (oud) 184 9.2.5 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het onschuldige 186 gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot onder het huidige recht XI
9.2.5.1 Algemeen 186 9.2.5.2 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het on- 187 schuldige gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot op grond van artikel 6:170 BW 9.2.5.3 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het on- 190 schuldige gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot op grond van artikel 6:171 BW 9.2.6 Bestaat er een vermoeden van schuld van de sleep- 192 boot indien het onbemande gesleepte schip in aanvaring komt 9.3 Binnenvaartrecht 193 9.3.1 Inleiding 193 9.3.1.1 Algemeen 193 9.3.1.2 Artikel 8:1004 lid 1 BW 194 9.3.1.3 Artikel 8:1004 lid 3 BW 198 9.3.2 Schuld van sleepboot of gesleept schip 204 9.3.3 Vormt schuld van de sleepboot schuld van het ge- 205 sleepte schip; ieder schip in een sleep slechts aansprakelijk voor eigen schuld 9.3.4 Aansprakelijkheid indien sleepboot en gesleept 207 schip beide schuld hebben en de aangevaren derde schuldig of onschuldig is ('faute commune' resp. 'faute collective') 9.3.5 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het onschuldige 209 gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot 9.3.5.1 Algemeen 209 9.3.5.2 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het on- 214 schuldige gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot op grond van art. 6:170 BW 9.3.5.3 Hoofdelijke aansprakelijkheid van het on- 215 schuldige gesleepte schip voor de fouten van de sleepboot op grond van art. 6:171 BW 9.3.6 Bestaat er een vermoeden van schuld van de sleep- 216 boot indien de onbemande sleep in aanvaring komt 9.4 Conclusie 216 9.5 Rechtsvergelijking 217 9.5.1 Engeland 217 9.5.2 Duitsland 218 9.5.2.1 Zeerecht 218 9.5.2.2 Binnenvaartrecht 220 9.5.3 Belgie 222 9.5.3.1 Zeerecht 222 9.5.3.2 Binnenvaartrecht 222 XII
9.5.4 Frankrijk 223 9.5.4.1 Zeerecht 223 9.5.4.2 Binnenvaartrecht 223 9.6 Slotconclusie 223 Hoofdstuk 10 AANVARING - DUWVAART 225 10.1 Inleiding 225 10.2 Het'Jelle'/'E.W.T. 31'-arrest 225 10.2.1 Inleiding 225 10.2.2 Rechtbank Rotterdam 226 10.2.3 Gerechtshof's-Gravenhage 227 10.2.4 Hoge Raad 229 10.3 Kritiek 229 10.4 Eigen opvatting 231 10.4.1 Inleiding 231 10.4.2 Schuld van duwboot of duwbak 233 10.4.3 Vormt schuld van een deel der eenheid schuld van 234 de andere delen 10.4.4 Schuld van duwboot en duwbak(ken) op grond van 237 overtreding van de Politiereglementen 10.4.5 Hoofdelijke aansprakelijkheid van de onschuldige 240 duwbak(ken) voor de fouten van de duwboot op grond van art. 6:170 en 6:171 BW 10.4.6 Bestaat er een vermoeden van schuld van de duwboot 241 indien de onbemande duwbak in aanvaring komt? 10.5 Conclusie 242 10.6 Rechtsvergelijking 243 10.6.1 Duitsland 243 10.6.2 Belgie 250 10.6.3 Frankrijk 251 10.7 Slotconclusie 252 Hoofdstuk 11 BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID 253 11.1 Algemeen 253 11.2 Zeerecht 253 11.2.1 Algemeen 253 11.2.2 Wie kunnen voor welke vorderingen een beroep op 254 de beperkte aansprakelijkheid doen 11.2.3 Wettelijke aansprakelijkheid 255 11.2.4 Contractuele aansprakelijkheid 255 11.2.5 Beperkte aansprakelijkheid in geval het onschuldige 258 gesleepte schip hoofdelijk aansprakelijk is voor de fouten van de sleepboot 11.3 Binnenvaartrecht 259 11.3.1 Uit de wet voortvloeiend recht op beperking 259 11.3.1.1 Het oude recht 259 11.3.1.2 Het huidige recht 263 XIII
11.3.2 Uit overeenkomst voortvloeiend recht op beperking 268 11.4 Conclusie 268 11.5 Rechtsvergelijking 269 11.5.1 Engeland 269 11.5.2 Duitsland 271 11.5.3 Belgie 273 11.5.4 Frankrijk 275 11.6 Slotconclusie 276 Hoofdstuk 12 HULPVERLENING 277 12.1 Inleiding 277 12.2 Feitelijke aspecten van hulpverlening 277 12.3 Juridische aspecten van hulpverlening 279 12.3.1 Algemeen 279 12.3.2 Gevaar 280 12.3.3 De juridische verschallen tussen hulpverlening en 282 sleepduwvervoer c.q. terbeschikkingstelling 12.4 De beloning van de hulpverlener 284 12.5 Hulpverlening aan een gesleept, geduwd of geassisteerd 286 schip 12.6 De hulpverlener heeft de hulpverlening noodzakelijk ge- 290 maakt 12.7 Beperkte aansprakelijkheid 294 12.8 Conclusie 295 12.9 Rechtsvergelijking 295 12.9.1 Engeland 295 12.9.2 Duitsland 299 12.9.3 Belgie 301 12.9.4 Frankrijk 301 12.10 Slotconclusie 302 Hoofdstuk 13 AVARIJ-GROSSE 304 13.1 Inleiding 304 13.2 De grondslag voor de omslag van de avarij-grosse 305 13.3 Het oude recht 307 13.4 Het huidige recht 308 13.4.1 Zeerecht 308 13.4.2 Binnenvaartrecht 309 13.5 De aan de sleep- en duwvaart verbonden bijzonderheden 310 13.6 Wet, rechtspraak en literatuur en de sleep-en duwvaart 311 13.6.1 Wet 311 13.6.1.1 Zeerecht 311 13.6.1.2 Binnenvaartrecht 311 13.6.2 Rechtspraak 314 13.6.3 Literatuur 317 13.7 Eigen opvatting 320 13.7.1 Inleiding 320 xrv
13.7.2 De gemeenschappelijke onderneming 320 13.7.3 Gemeenschappelijke veiligheid en gemeenschappe- 322 lijk gevaar 13.7.4 Conclusie 324 Hoofdstuk 14 VERJARING EN VERVAL 325 14.1 Inleiding 325 14.2 Wettelijke termijnen in het oude recht 325 14.2.1 Vordering uit overeenkomst 325 14.2.1.1 Zeerecht 325 14.2.1.2 Binnenvaartrecht 326 14.2.2 Vordering uit aanvaring 327 14.2.2.1 Zee-en binnenvaartrecht 327 14.2.2.2 Samenloop met een vordering uit overeen- 327 komst 14.3 Wettelijke termijnen in het huidige recht 328 14.3.1 Vordering uit overeenkomst en aanvaring 328 14.3.2 Samenloop van de vordering uit overeenkomst en 329 aanvaring 14.4 Contractuele verjarings- en vervaltermijnen 332 SAMENVATTING SUMMARY ZUSAMMENFASSUNG RESUME 334 340 346 352 BIJLAGEN Bijlage 1 Algemeene Sleepconditien 358 Bijlage 2 Nederlandse Sleepdienst Conditien 1951 359 Bijlage 3 Sleepconditien 1965 363 Bijlage 4 Conditien voor het assisteren van duweenheden 366 Bijlage 5 Algemene Duwconditien 1988 369 Bijlage 6 Allgemeine Bedingungen für Verträge über die Mit- 373 nähme fremder Schubleichter durch Schubboote Bijlage 7 International Ocean Towage Agreement (Lump 382 Sum); code name: 'Towcon' Bijlage 8 International Ocean Towage Agreement (Daily 394 Hire); code name: 'Towhire' Bijlage 9 U.K. Standard Conditions for Towage and Other Ser- 406 vices (Revised 1986) Bijlage 10 Allgemeine Schleppbedingungen 410 Bijlage 11 Conditions Generales de Remorquage Portuaire des 413 Entreprises Francaises XV
UTERATUURLJJST 415 JURISPRUDENTIEREGISTER 423 ARTIKELENREGISTER 432 TREFWOORDENREGISTER 438 XVI