RIVM Rapport 330261001/2008 Registratie voedselifecties e -vergiftigige bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg e de Voedsel e Ware Autoriteit, 2007 Y. Doorduy E. de Boer 1 W. va Pelt 1 Voedsel e Ware Autoriteit, Diest Oost, Zutphe. Cotact: Y. Doorduy Epidemiologie e Surveillace yvoe.doorduy@rivm.l Dit oderzoek werd verricht i opdracht va de Voedsel e Ware Autoriteit (VWA), i het kader va project V/330261, Registratie va voedselifecties e -vergiftigige, product Jaarrapportage voedselifecties 2007. RIVM, Postbus 1, 3720 BA Bilthove, Tel 030-274 91 11 www.rivm.l
RIVM 2008 Dele uit deze publicatie moge worde overgeome op voorwaarde va brovermeldig: 'Rijksistituut voor Volksgezodheid e Milieu (RIVM), de titel va de publicatie e het jaar va uitgave'. RIVM Rapport 330261001 2
Rapport i het kort Registratie va voedselifecties e -vergiftigige bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg e de Voedsel e Ware Autoriteit, 2007 Het aatal gemelde zieke door voedselifecties is i 2007 gestege. Belagrijkste verwekkers va voedselifecties ware i 2007 de bacterië Salmoella e Campylobacter e het orovirus. De meeste patiëte werde getroffe door Salmoella, die ook de meeste ziekehuisopames veroorzaakte. De toeame va het aatal voedselifecties is vooramelijk te verklare door ee aatal omvagrijke uitbrake. Mese kue ee voedselifectie oplope door rauw of ovoldoede gaar voedsel te ete, ee slechte hygiëe e kruisbesmettig tijdes het bereide e beware va voedsel. Blijvede aadacht voor voedselveiligheid is daarom vereist bij overheid, bij producete, voedselleveraciers e -bereiders, e bij cosumete. Dit zij de belagrijkste coclusies uit ee aalyse door het RIVM va de registratiecijfers va de Voedsel e Ware Autoriteit (VWA) e de Ispectie voor de Gezodheidszorg (IGZ). De VWA kreeg i 2007 621 meldige va cosumete over voedselifecties. Dit aatal is hoger da i 2006 (530 meldige) e er zij steeds meer zieke bij betrokke (va 1329 i 2006 aar 1723). Ook bij de IGZ, dat de wettelijk verplichte meldig va artse verzamelt, is deze tred zichtbaar. Het aatal meldige va voedselifecties bij de IGZ bleef ageoeg gelijk, maar het aatal zieke e het aatal ziekehuisopames steeg. Het RIVM schat de werkelijke omvag va voedselifecties e -vergiftigige op 300.000 tot 750.000 gevalle per jaar. Het aatal meldige is lager, omdat iet iedere zieke aar de huisarts gaat of de VWA iformeert. Het RIVM heeft voorlichtigsmateriaal otwikkeld om voedselvergiftigige te voorkome. Vaaf medio jui 2008 stelle oder adere de GGD e e Postbus 51 deze iformatie beschikbaar voor ee breed publiek. I dit materiaal ligt de adruk op hygiëe tijdes het bereide e beware va voedsel. Trefwoorde: voedselifecties, uitbrake, Salmoella, Campylobacter, orovirus RIVM Rapport 330261001 3
Abstract Registry of foodbore ifectios ad -itoxicatios at the Health Care Ispectorate ad the Food ad Cosumer Product Safety Authority, 2007 The umber of people reported ill due to a foodbore ifectio icreased i 2007. The most importat causative agets of foodbore ifectios were Salmoella, orovirus, ad Campylobacter. Most patiets were ifected with Salmoella which was also the cause behid most of the hospital admissios. The icrease i the umber of ifectios is maily due to a umber of large outbreaks i the Netherlads. Cosumers ca acquire a foodbore ifectio by eatig raw or udercooked food, through poor hygiee or cross cotamiatio durig hadlig or stockig of food. Cotiuous attetio should be paid to food safety by the govermet, producers, suppliers, hadlers of food ad by cosumers. These are the mai coclusios from a aalysis made by the RIVM based o registratio data from the Food ad Cosumer Product Safety Authority (VWA) ad the Health Care Ispectorate (IGZ). I 2007, the VWA received 621 reports from cosumers about foodbore ifectios. This umber is higher tha the 530 reports i 2006, ad the umber of patiets ivolved has icreased from 1,329 i 2006 to 1,723 i 2007. This tred has also bee oted by the IGZ where the madatory reports from physicias are registered. Here, the umber of reported foodbore ifectios remaied stable, but the umber of patiets ivolved ad the umber of hospitalised patiets icreased. The RIVM estimates the actual umber of foodbore ifectios ad itoxicatios to be betwee 300,000 ad 750,000 cases per year. The umber of reports is lower because ot all ifected patiets visit their GP or iform the VWA. The RIVM had developed iformatio material o how to prevet foodbore ifectios. From mid 2008, the Dutch local public health services (GGD) ad the govermetal public service iformatio Postbus 51 will make this iformatio available to the geeral public. This iformatio stresses the eed for proper hygiee durig hadlig or stockig of food products. Key words: foodbore ifectios, outbreaks, Salmoella, Campylobacter, orovirus RIVM Rapport 330261001 4
Ihoud Samevattig 6 1 Ileidig 7 2 Methode 8 2.1 Methode Voedsel e Ware Autoriteit 8 2.2 Methode Ispectie voor de Gezodheidszorg 9 3 Resultate 2007 10 3.1 VWA 10 3.2 IGZ 17 3.3 Overeekomstige meldige VWA/IGZ 19 4 Discussie 21 Literatuur 25 Bijlage Stadaardtabelle 2007 28 RIVM Rapport 330261001 5
Samevattig I deze rapportage worde de gegeves gepreseteerd va geregistreerde voedselifecties e voedselvergiftigige i Nederlad i 2007. De resultate zij gebaseerd op meldige door cosumete aa de Voedsel e Ware Autoriteit (VWA) e op wettelijk verplichte meldige va behadeled artse bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg (IGZ). De VWA kreeg i 2007 621 meldige va cosumete over voedselifecties, waarva 315 uitbrake. Dit aatal is hoger da de 530 meldige i 2006 (295 uitbrake). Het aatal betrokke zieke steeg va 1329 zieke i 2006 aar 1723 zieke i 2007. Dit suggereert ee stijgede tred va het aatal zieke door voedselifecties. Ook bij de IGZ, dat de wettelijk verplichte meldig va artse verzamelt, is deze tred zichtbaar. Het aatal meldige va voedselifecties bij de IGZ bleef ageoeg gelijk: 93 meldige (89 i 2006). Dit betrof 44 meldige va uitbrake (2 of meer gerelateerde zieke) e 49 patiëte met ee verzorged of verpleged beroep of werkzaam i de levesmiddelesector. Echter, te opzichte va 2006, trad i 2007 ee stijgig op i het aatal betrokke zieke (2006: 476, 2007: 759) e het aatal patiëte opgeome i het ziekehuis (2006: 27, 2007: 120). Deze stijgig wordt verklaard door ee aatal omvagrijke uitbrake met veel ziekehuisopames. I voorgaade jare bleve dergelijke omvagrijke uitbrake door de lage omlooptijd vaak uiteidelijk buite de registraties. Bij de IGZ werd voor 77% va de uitbrake ee verwekker aagegeve, met ame Salmoella (36%), Campylobacter (23%) e orovirus (16%). Salmoella zorgde i 2007 voor de meeste zieke (298 patiëte). Salmoella was teves veratwoordelijk voor 64% va de 120 ziekehuisopames door voedselifectie. Hierbij moet worde aageteked dat odaks toegeome aadacht e oderzoek bij de GGD e de VWA, het orovirus og te weiig wordt gerapporteerd als oorzaak va de voedselifectie. Sids 2006 worde meldige door de VWA, et als meldige bij de IGZ, via ee olieregistratiesysteem (geaamd OSIRIS) gedaa. I 2007 werd bij de VWA i 9% va de meldige ee mogelijke oorzaak gevode. Dit percetage is lager da i 2006 (11%). Bacillus cereus (3,7%) werd et als i voorgaade jare het meest frequet gezie, gevolgd door Staphylococcus aureus (2,3%) e icidete waarbij twee of meer ziekteverwekkers werde aagetood (1,0%). Hoewel slechts bij drie meldige orovirus werd gevode, werd idirect geschat dat 7,6% va de bij de VWA gemelde uitbrake viraal va oorsprog was. De registraties door de VWA e de IGZ ligge fors lager da het werkelijke voorkome, dat wordt geschat op 300.000 tot 750.000 gevalle per jaar. Dit beteket dat blijvede aadacht voor voedselveiligheid is vereist bij overheid, bij producete, leveraciers e bereiders va voedsel e bij cosumete. Cosumete kue ee voedselifectie oplope door het ete va rauw of ovoldoede gaar voedsel, ee slechte hygiëe e kruisbesmettig bij het bereide e beware va voedsel. Het RIVM adviseert om gerichte voorlichtig te bevordere. Vaaf jui 2008 stelt het RIVM i het Dowloadceter Ifectieziektebestrijdig ee toolkit beschikbaar voor professioals met materiaal dat zij kue gebruike bij publieksvoorlichtig over voedselifecties. Oder adere GGD e e Postbus 51 zulle deze iformatie verspreide oder ee breed publiek. I dit materiaal ligt de adruk op hygiëe tijdes het bereide e beware va voedsel. Eerder verschee i het Dowloadceter de toolkits Griep e Verkoudheid, Teke e Lyme e Hoofdluis. Het Dowloadceter is toegakelijk via http://dowloadceter.ifectieziekte.eu. RIVM Rapport 330261001 6
1 Ileidig I Nederlad worde icidete va voedselifecties e -vergiftigige oderzocht e geregistreerd door de Voedsel e Ware Autoriteit. Daaraast zij alle behadeled artse coform de Ifectieziektewet verplicht om gevalle va voedselifectie of -vergiftigig te melde aa de plaatselijke GGD. Officieel geeft de GGD de biegekome meldige door aa de Ispectie voor de Gezodheidszorg (IGZ). I de praktijk is dit gedelegeerd aa het Cetrum voor Ifectieziektebestrijdig (CIb) va het RIVM. Bij oderzoek va icidete richt de GGD zich vooramelijk op de persoe die mogelijk zij blootgesteld aa besmet voedsel, terwijl de VWA het mogelijk besmette voedsel e de plaats va bereidig als uitgagsput heeft. De registratie va meldige bij de VWA e de meldige aa de IGZ, die elkaar gedeeltelijk overlappe, omvatte de surveillace va voedselifecties e -vergiftigige i Nederlad beschreve i dit rapport. Het doel va deze surveillace is het volge va treds i voedselifecties voor zover beked bij de verschillede istaties, waarbij izicht wordt verkrege i veroorzakede agetia, de risicovolle settigs, e de betrokke voedselproducte. Idie verschuivige optrede i aatal of type voedselifectie, zal eerst agegaa moete worde of het effect berust op ee artefact (veraderige i het systeem va registratie). Idie ee werkelijke verschuivig aaemelijk is, zal specifiek oderzoek moete uitwijze welke factore (bijvoorbeeld productie- of bereidigsprocesse) bijdrage aa deze otwikkelig e waar prevetiemaatregele geome kue worde. Bij de surveillace va icidete c.q. uitbrake va voedselifecties zal er doorgaas selectie optrede aar grote uitbrake, restauratgeassocieerde uitbrake, uitbrake gekoppeld aa sociale eveemete e uitbrake die leide tot serieuze ziekte, ziekehuisopame of sterfte 1. Ook zulle uitbrake met ee korte icubatietijd seller opgemerkt worde da uitbrake met ee lage icubatietijd (zoals bijvoorbeeld hepatitis A) e blijve uitbrake met ee boveregioaal karakter e ee lage omlooptijd soms te orechte buite de registraties. Desaliettemi is het zivol de uitbrake die beked zij te oderzoeke, omdat uitbrake disproportioeel bijdrage aa de ophelderig va de trasmissie va ee verwekker: terwijl sporadische ifecties vaak va obekede oorsprog blijve, kue uitbraakgerelateerde zieke relatief vaak worde getraceerd tot ee bepaalde bro 2. Redee voor het uitvoere va uitbraakoderzoek is allereerst het voorkome va verdere ziektegevalle (door het doorbreke va de trasmissie door bijvoorbeeld selle idetificatie va verdacht voedsel e het terughale va ee besmet product va de commerciële markt) 1,2. Daaraast draagt keis over de trasmissie bij aa bestrijdigsprogramma s voor de lage termij (bijvoorbeeld het corrigere va foute i voedselproductie- e bereidigsprocesse of het bijstelle va protocolle voor voedselveiligheid op plaatse waar voedsel wordt geproduceerd, bewaard, bereid e/of behadeld). Ook zij uitbrake (met miimale omvag va 15-20 blootgestelde e zowel zieke als gezode) vaak bij uitstek geschikt voor het verzamele va kwatitatieve iformatie over de relatie tusse dosis (de hoeveelheid met voedsel opgeome pathogee) e respos (het optrede va ifectie, ziekte e de erst daarva), hetgee belagrijke iputiformatie oplevert voor kwatitatieve risk assessmets 2. Te slotte ka uitbraakoderzoek ook de oodzaak weergeve va veldstudies aar de fysiologie e de (optimale) groeiomstadighede va ee micro-orgaisme, alsmede de ivloed va bepaalde specifieke behadelige va voedsel op overlevig e afdodig va het micro-orgaisme 1,2. I deze rapportage worde de resultate va 2007 weergegeve. RIVM Rapport 330261001 7
2 Methode 2.1 Methode Voedsel e Ware Autoriteit De wijze waarop klachte bij de VWA worde behadeld is uitgebreid beschreve 3. Hieroder volgt ee korte weergave. Persoe met klachte va gastro-eteritis die vermoede dat deze veroorzaakt zij door voedsel kue cotact opeme met de gratis Wareklachtelij (0800-0488) va de Meldkamer va de VWA. Volges de istructies voor de Meldkamer worde i pricipe allee klachte geregistreerd e i behadelig geome als er voldoede feite e/of bewijze zij, of als er ee redelijk vermoede bestaat va ee strafbaar feit. Als dit iet het geval is maar de klacht wel uttig ka zij i het kader va de hadhavig, ka deze als meldig aa de regio worde doorgegeve. De Meldkamer (de frotofficemedewerker) registreert met behulp va ee klachteformulier de gegeves va de klager e het bedrijf waarover geklaagd wordt, e ee korte omschrijvig va de aard va de klacht. Ook wordt aa de had va de iformatie va de klager (door ee ihoudsdeskudige backofficemedewerker) ee aamese afgeome met betrekkig tot cotact met huisarts, opgetrede ziekteverschijsele, geuttigd voedsel, gegeves over evetuele adere betrokkee e wordt er gevraagd aar bezwaar tege doorgeve va gegeves door de VWA aa de GGD. Vervolges wordt deze iformatie via het elektroisch meldkamersysteem doorgegeve aa de betreffede regioale diest, die verder zorg draagt voor het oderzoeke va de klacht. Er ware i 2007 vijf regioale dieste, te wete de Diest Noord-West voor de provicies Noord- Hollad e Utrecht, de Diest Noord voor Groige, Frieslad, Drethe e Overijssel, de Diest Oost voor Gelderlad e Flevolad, de Diest Zuid voor Limburg e Noord-Brabat e de Diest Zuid-West voor Zeelad e Zuid-Hollad. Elke regioale diest bestaat uit ee afdelig beheer e odersteuig, ee hadhavigsafdelig (met ee buitediest e ee microbiologisch laboratorium) e ee afdelig sigalerig e otwikkelig. De afdelig hadhavig houdt toezicht op het aleve va de wette e voorschrifte e is belast met de opsporig va overtredige va het ispectiegebied e zal op grod daarva ook de afdelig zij die primair betrokke is bij het oderzoek va de gemelde voedselifecties e -vergiftigige. Ee cotroleur voert de ispectie uit e eemt, waar mogelijk, voedsel- e keukemosters op de vermoedelijke plaats va besmettig voor laboratoriumoderzoek. De bevidige va de cotroleur, de resultate va het laboratoriumoderzoek e de eidcoclusie worde vervolges teruggerapporteerd aa de Meldkamer, waara de Meldkamer ee afhadeligsbrief schrijft aa de klager. Het Expertisecetrum voedselvergiftigig, ee groep va VWA-deskudige, fugeert als keiscetrum e adviesbureau op het gebied va voedselifecties e -vergiftigige bie de VWA. Het expertisecetrum is daarvoor ook buite katoorure bereikbaar (tel. 0575-58 82 88). Sids 1979 meldt de VWA jaarlijks de gegeves over de oderzochte meldige aa het Rijksistituut voor Volksgezodheid e Milieu (RIVM). Sids 2006 gebeurt dit via ee olieregistratiesysteem (geaamd OSIRIS) e is ook de ihoud va de gemelde gegeves grotedeels veraderd. De igebruikame va het ieuwe meldigssysteem leidde ertoe dat de tabelle e figure (iclusief de stadaardtabelle i de bijlage) i de jaarrapporte vaaf 2006 kue afwijke va de tabelle e figure die i eerdere jaarrapportages werde gehateerd. De iformatie va de VWA betreft zowel uitbrake als ekele gevalle. De hiervoor gebruikte defiities zij als volgt. RIVM Rapport 330261001 8
Uitbraak: ee icidet waarbij twee of meer persoe a (ogeveer) dezelfde tijd a het ete va eezelfde soort voedsel ziek zij geworde met (ogeveer) dezelfde ziekteverschijsele. Ekel geval: ee (schijbaar) op zichzelf staad ziektegeval, (vermoedelijk) als gevolg va het ete va besmet voedsel. Icidet: ee uitbraak of ekel geval. I het kader va het WHO Surveillace Programme for Cotrol of Foodbore Ifectios ad Itoxicatios i Europe wordt verslag gedaa va de gegeves va de deelemede lade, waari voor Nederlad aast de IGZ-meldige ook de VWA-gegeves worde gepreseteerd. Het laatste rapport, gecoördieerd vauit het Budesistitut für Risikobewertug (BfR) te Berlij, rapporteert over de periode 1999-2000 e is toegakelijk via Iteret (mei 2005): http://www.euro.who.it/foodsafety/surveillace/20020903_3. Ee WHO-rapportage over 2001-2004 is i voorbereidig. Met igag va 2007 worde aast de IGZ-meldige over voedselifecties e - vergiftigige ook VWA-meldige doorgegeve aa de Europea Food Safety Authority (EFSA). 2.2 Methode Ispectie voor de Gezodheidszorg Sids 1976 bestaat er voor alle artse ee aagifteplicht voor persoe met ee voedselifectie of - vergiftigig idie: - zij werkzaam zij i de levesmiddele- of horecasector, da wel beroepsmatig zij belast met de behadelig, verplegig of verzorgig va adere persoe (ekel geval); - zij behore tot ee groep va twee of meer persoe die bie ee tijdvak va 24 uur ziek zij geworde a hetzelfde te hebbe gegete e/of gedroke (uitbraak). De verplichte meldige worde sids 2002 door alle GGD e direct elektroisch igevoerd i OSIRIS. Meldige worde vervolges goedgekeurd (wat betreft meldigscriteria, ihoudelijke cosistetie e volledigheid) door het Cetrum voor Ifectieziektebestrijdig (CIb) va het RIVM e automatisch verwerkt i de OSIRIS-database. I OSIRIS is oder adere iformatie opgeome over meldede GGD, meldigsdatum, lad va besmettig, al da iet voorkome va meerdere patiëte uit dezelfde bro, specificatie va de vermoedelijke bro e va de idexpatiët, datum diagose, datum eerste ziektedag, geboortejaar, geslacht, postcode, ziekehuisopame (ja/ee), overlijde (ja/ee), beroepsmatige betrokkeheid bij bereidig/behadelig va voedsel of bij behadelig/verzorgig va adere. Daaraast ka i geval va ee uitbraak iformatie worde igevoerd over aatal zieke, aatal blootgestelde, aatal ziekehuisopames, aatal sterftegevalle, evetueel microbiologisch of epidemiologisch oderzoek, evetuele aawezigheid va ee ziekteverwekker i patiëte of i voedsel e type locatie waar besmettig plaatsvod. De huidige Ifectieziektewet zal sel, aar verwachtig medio jui 2008, vervage worde door de Wet Publieke Gezodheid. I de Wet Publieke Gezodheid zulle allee uitbrake va voedselifecties meldigsplichtig blijve. Ekele gevalle va ee voedselbereider of verzorger zulle iet lager meldigsplichtig zij, omdat deze vaak moeilijk toe te schrijve zij aa ee mogelijke voedselbro. Ekele gevalle waarbij er gevaar voor verspreidig is (zoals shigellose e tyfus) zij als aparte ziekte i de wet opgeome. I de ieuwe wet zulle de volgede meldigscriteria gelde voor persoe met ee voedselifectie of -vergiftigig: idie het twee of meer patiëte betreft met dezelfde ziekteverschijsele of -verwekker e ee oderlige epidemiologische of microbiologische relatie wijzed op voedsel als bro. RIVM Rapport 330261001 9
3 Resultate 2007 3.1 VWA De vijf regioale VWA-dieste leverde via OSIRIS de gegeves va meldige va voedselifecties e -vergiftigige i 2007. Het aatal meldige varieerde per diest va 95 tot 177. I totaal werde 621 icidete gemeld (Tabel 1). De stadaardtabelle voor 2007 zij opgeome i de Bijlage (Tabel B1-8). Tabel 1. Aatal meldige va voedselifecties e -vergiftigige bij de VWA, 2002-2007. 2007 2006 2005 2004 2003 2002 Aatal meldige Totaal persoe ziek Gemiddeld aatal persoe ziek per meldig Gemiddeld aatal persoe ziek per uitbraak 621 1723 2,8 4,5 530 1329 2,5 3,7 535 1431 2,7 4,0 601 1545 2,6 3,8 582 1655 2,8 4,3 585 1784 3,0 4,4 Het aatal meldige was i 2007 hoger da i voorgaade jare, eveals het totale aatal zieke betrokke bij deze icidete (Tabel 1). Tot 2006 was ee dalede tred zichtbaar va het totale aatal zieke betrokke bij de icidete, die vooral veroorzaakt werd door ee lager aatal zieke per uitbraak. I 2007 ware het gemiddeld aatal zieke per meldig e het gemiddeld aatal zieke per uitbraak relatief hoog te opzichte va eerdere jare, maar dit is voor ee groot deel toe te schrijve aa ee omvagrijke uitbraak va Clostridium perfriges, waarbij 200 zieke ware betrokke. Voor de overige meldige geldt ee gemiddeld aatal zieke va respectievelijk 2,5 e 3,9. I Tabel 2 is te zie dat i 2007 vooramelijk ekele ziektegevalle werde gemeld e dat de uitbrake relatief klei ware. Gecocludeerd ka worde dat de stijgig va het totale aatal zieke i 2007 vooramelijk werd veroorzaakt door de stijgig i het aatal meldige, met ame va ekele ziektegevalle, e ee ekele omvagrijke uitbraak. Va de zieke had 80% diarree e 75% moest brake. Bij 62% va de uitbrake bestode de klachte uit zowel diarree als brake, bij 25% hadde de betrokkee diarreeklachte, maar gee braakklachte e bij 15% ware er braakklachte, maar gee diarree. De icubatietijd was gemiddeld 8 uur (variëred va 1 tot 60 uur). Bij uitbrake waarbij de patiëte uitsluited braakklachte hadde, was de icubatietijd korter (gemiddeld 4 uur; variëred va 1 tot 20 uur). Bij grote uitbrake (>10 ziektegevalle) was de icubatietijd lager (19 uur; variëred va 2 tot 36 uur). Tabel 2. Aatal zieke betrokke bij icidete gemeld bij de VWA, 2002-2007. 2007 2006 2005 2004 2003 2002 Aatal icidete % % % % % % Aatal zieke 1 2-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 >34 Totaal 306 265 32 7 2 1 3 5 621 49,3 42,7 5,2 1,1 0,3 0,2 0,5 0,8 100 43,0 44,0 7,0 1,6 1,2 1,2 1,2 1,0 100 43,7 50,3 3,4 0,9 0,4 0,4 0,4 0,6 100 43,9 48,3 4,5 1,5 0,8 0,3 0,3 0,3 100 44,3 48,1 5,2 0,7 0,2 0,2 0,5 0,9 100 40,3 48,4 5,6 2,9 0,7 0,5 0,7 0,9 100 RIVM Rapport 330261001 10
I OSIRIS kue per meldig gegeves va maximaal 3 oderzochte voedselmosters worde igevoerd. I 2007 ware mostergegeves va 583 icidete beschikbaar. Dit betrof i totaal 1337 mosters. Voor 121 icidete (19%) werde éé of meerdere restate (totaal 173 restatmosters) va door de melder gecosumeerde voedselproducte oderzocht. Te opzichte va 2006 is dit percetage iets hoger (19%, 16% i 2006), maar vergeleke met de jare daarvoor, waari dit varieerde va 19% tot 39%, blijft het aa de lage kat. Bij 434 icidete (70%) waarbij gee restatmoster geome ko worde, werde éé of meerdere mosters geome va hetzelfde type voedselproduct als gecosumeerd door de melder (totaal 952 mosters). Bij 17 icidete (3%) werde uitsluited adere voedselproducte da de gecosumeerde producte of omgevigsmosters oderzocht. Voor 11 icidete (2%) was obeked wat de relatie was tusse de oderzochte mosters e de door de melder gecosumeerde voedselproducte. percetage va alle oderzochte mosters 35 30 25 20 15 10 5 0 vlees vis schaal/schelpdiere eiere zuivel groete/fruit grae/deegware sauze/soepe 2006 2007 asi/bami overige gerechte overig voedsel Figuur 1. Oderzochte voedselproducte bij icidete va voedselifecties of -vergiftigig gemeld bij de VWA, 2006 e 2007. I Figuur 1 worde de verschillede voedselproducte die i 2007 werde bemosterd weergegeve als percetage va alle oderzochte mosters. Hieruit blijkt dat vlees e vleesproducte (iclusief pluimvee) het meest werde oderzocht, maar ook sauze, soepe, grae e deegware (zoals rijst e loempiadeeg) werde relatief vaak op micro-orgaisme oderzocht. I 2007 is het aadeel sauze e soepe toegeome, eveals het aadeel schaal- e schelpdiere, eiere e groete e fruit. Vlees-, vise zuivelproducte werde i 2007 mider vaak oderzocht da i 2006. Va de i totaal 1337 igevoerde mosters, werd 88% getest op Bacillus cereus, 75% op Clostridium perfriges, 71% op Staphylococcus aureus, 56% op Salmoella e 21% op Listeria moocytogees. Va de mosters werd 13% ook getest op adere pathogee, zoals Campylobacter, Shiga-toxie producerede E. coli O157 e orovirus. Naast teste op specifieke ziekteverwekkers werd ee deel va de mosters ook getest op idicatore, vooramelijk aeroob kiemgetal, eterobacteriaceae e E. coli. Het aatal teste uitgevoerd per moster varieerde va 1 tot 8 teste; gemiddeld ware het er 3,6. I totaal werde i 71 mosters geome aar aaleidig va 57 icidete (9,2% va alle gemelde icidete) ee of meerdere pathogee micro-orgaisme aagetood (Tabel 3). Eveals i eerdere RIVM Rapport 330261001 11
jare werde bij deze icidete Bacillus cereus e Staphylococcus aureus het meest frequet gevode e was het aatal icidete waarbij Salmoella, Campylobacter of orovirus werd aagetood laag. Het aatal icidete va Staphylococcus aureus was i 2007 hoger da i eerdere jare. Bij de icidete waarbij meerdere verwekkers werde gevode, werd i 2007 altijd ee combiatie va Bacillus cereus met ee ader micro-orgaisme aagetood, amelijk S. aureus (2 icidete), Listeria (2 icidete), C. perfriges e Salmoella. Bij 13 icidete werd het micro-orgaisme aagetood i éé of meerdere restatmosters (11% va alle icidete waarbij restate werde oderzocht). Daaraast werd bij 36 icidete i éé of meerdere mosters va hetzelfde voedselproduct maar gee restat, ee mogelijke verwekker aagetood (7% va alle icidete waarbij gee restat, maar wel eezelfde voedselproduct werd oderzocht). Bij 7 icidete werd ee micro-orgaisme gevode i ee ader voedselproduct (da door de melder gecosumeerd) of werd orovirus aagetood i ee swab va keukeoppervlakke. Bij 1 icidet werde Bacillus cereus e Clostridium perfriges aagetood i kaas, maar was obeked of deze kaas ee restat was va de kaas die gecosumeerd was door de zieke of uitsluited hetzelfde product betrof. De voedselproducte waari ee mogelijke verwekker werd aagetood ware met ame rijst e rijstgerechte e vleesproducte. De verscheidee voedselpathogeerelaties zij weergegeve i Tabel 4. I 2007 werd eemaal histamie aagetood i toijsalade (iet getood i Tabel 4). RIVM Rapport 330261001 12
Tabel 3. Aatal meldige bij de VWA va voedselifecties e -vergiftigige, 2003-2007, aar etiologie. 2007 2006 2005 2004 2003 uitbrake patiëte ekele alle alle icidete alle icidete alle icidete alle icidete i uitbrake gevalle icidete micro-orgaisme % % % % % % % % Bacillus cereus 8 2,5 70 4,9 15 4,9 23 3,7 22 4,1 19 3,6 17 2,8 24 4,1 S. aureus 10 3,2 35 2,5 4 1,3 14 2,3 8 1,5 8 1,5 4 0,7 5 0,9 Salmoella 0 0,0 0 0,0 1 0,3 1 0,2 3 0,6 5 0,9 6 1,0 8 1,4 C. perfriges 2 0,6 202 14,3 1 0,3 3 0,5 3 0,6 3 0,6 3 0,5 2 0,3 Norovirus 3 1,0 66 4,7 0 0,0 3 0,5 4 0,7 3 0,6 1 0,2 1 0,2 Campylobacter 1 0,3 2 0,1 0 0,0 1 0,2 2 0,4 1 0,2 0 0,0 2 0,3 E. coli 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 0,4 0 0,0 1 0,2 L. moocytogees 0 0,0 0 0,0 5 1,6 5 0,8 5 1,0 2 0,4 0 0,0 0 0,0 Giardia 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 0,2 0 0,0 0 0,0 Overige 0 0,0 0 0,0 1 0,3 1 0,2 - - 101 18,9 63 10,5 29 4,8 2 of meer agetia 5 1,6 12 0,8 1 0,3 6 1,0 9 1,7 3 0,6 1 0,2 5 0,9 Totaal beked 29 9,2 387 27,3 28 9,2 57 9,2 56 10,6 148 27,7 95 15,8 77 13,2 Obeked 286 90,8 1030 72,7 278 90,8 564 90,8 474 89,4 387 72,3 506 84,2 505 86,8 Totaal 315 100,0 1417 100,0 306 100,0 621 100,0 530 100,0 535 100,0 601 100,0 582 100,0 RIVM Rapport 330261001 13
Tabel 4. Overzicht va 71 mosters geome aar aaleidig va meldige va voedselifecties e -vergiftigige waari ee pathogee micro-orgaisme werd aagetood door de VWA i 2007. B. cereus S. aureus Overige micro-orgaisme Positieve mosters Oderzocht moster Totaal overig Salmoella Listeria Clostridium Campylobacter Norovirus % % % % Rauwe groete, rauwkost 2 6 1 6 0 0 3 4 Eiere e eiproducte 1 3 0 0 0 0 1 1 Zuivel 3 9 1 6 1 4 1 4 6 Grae e deegware Bereide rijst 1 3 1 6 1 4 1 2 3 Bereide pasta 1 3 3 17 0 0 4 6 Paekoekbeslag 0 0 1 6 0 0 1 1 Loempiavel 2 6 2 11 0 0 4 6 Vlees (bereid bemosterd) Kip 0 0 3 17 1 4 1 4 6 Varkesvlees 1 3 2 11 1 8 1 4 6 Shoarma 2 6 1 6 0 0 3 4 Overig 1 3 0 0 5 17 2 2 1 6 8 Vlees (rauw bemosterd) Kip 0 0 0 0 1 4 1 1 1 Paardevlees 0 0 0 0 1 4 1 1 1 Samegestelde producte Nasi/bami 13 38 2 11 2 8 2 16 23 Overig 0 0 0 0 2 8 2 2 3 Vis 1 3 0 0 2 8 1 2 3 Schaal- e schelpdiere 1 3 0 0 1 4 1 1 1 Soepe 2 6 0 0 0 0 2 3 Sauze 3 9 0 0 0 0 3 4 Overige voedselproducte 0 0 1 6 1 4 1 2 3 Moster va oppervlakke 0 0 0 0 5 21 5 5 7 Totaal 34 100 18 100 24 100 4 7 5 1 6 71 100 N.B.: I ee aatal mosters werd meer da éé pathogee micro-orgaisme aagetood. Het totaal aatal positieve mosters is daarom gee optellig va het aatal aagetoode micro-orgaisme. RIVM Rapport 330261001 14
I ogeveer de helft va de icidete werd het voedsel i ee Nederladse keuke bereid e bij 7,7% werd ee mogelijke veroorzaker aagetood (Tabel 5). De Chiese keuke was betrokke bij 22% va de icidete e adere buiteladse keukes bij 23% va de icidete. Bij voedsel bereid i ee Chiese keuke werd vaker ee mogelijke oorzaak aagetood da i de Nederladse keuke of ee adere buiteladse keuke (12,9% respectievelijk 7,7% e 9,0%) (Tabel 5). Dit percetage is lager da i 2006: toe werd bij 19% va de icidete i Chiese keukes ee mogelijke oorzaak aagetood. Tabel 5. Icidete va door voedsel overgebrachte ifecties gemeld bij de VWA, aar atioaliteit va keuke va bereidig, 2007, aar etiologie. Nederlads Chiees Ader buitelads Totaal Campylobacter 1 0 0 1 Salmoella 1 0 0 1 S. aureus 5 5 4 14 Bacillus cereus 11 8 4 23 Cl. perfriges 0 1 2 3 E. coli 0 0 0 0 L. moocytogees 2 1 2 5 Giardia 0 0 0 0 Norovirus 3 0 0 3 Histamie 1 0 0 1 2 of meer agetia 2 3 1 6 Totaal beked 26 18 13 57 Obeked 311 121 132 564 Totaal 337 139 145 621 I Tabel 6 staat de plaats va bereidig va het verdachte voedsel voor de jare 2003-2007 weergegeve. I 2007 werd i meer da de helft va de gemelde voedselifecties e -vergiftigige het voedsel bereid i ee restaurat. Sids 2005 is ee dalig zichtbaar i het aatal meldige va voedselifecties e -vergiftigige door voedsel bereid i restaurats, terwijl het aatal icidete waarbij het voedsel bereid werd i ee cafetaria steeg. Wikels worde relatief vaak als bereidigsplaats geoemd. Meestal gaat het da om meldige over voedselproducte die bij aakoop klaar zij voor cosumptie, zoals yoghurt, ijs, broodjes, vleesware e kaas. I ee klei deel va de icidete werd het voedsel bereid i de thuissituatie of i ee istellig. Klachte over voedsel bereid i de thuissituatie worde door de Meldkamer VWA doorgaas allee i behadelig geome als dit past bie hu toezichtstaak op de juiste alevig va wette e uitvoerigsbesluite. Bij voedsel gecosumeerd i de thuissituatie ka de besmettig e/of uitgroei va pathogee ook het gevolg zij va de werkwijze va de cosumet zelf bij het beware e bereide erva. Dergelijke klachte worde da ook weiig oderzocht, behalve als er meer meldige verwijze aar eezelfde leveracier, bijvoorbeeld ee slager of supermarkt. De laatste jare is het aatal icidete va voedsel bereid i de thuissituatie hoger da voorhee, wat suggereert dat dergelijke meldige door de VWA vaker i behadelig worde geome. Overige bereidigsplaatse, zoals sport- of bedrijfskaties, hotels, marktkrame, caterigbedrijve, boerderije e ijssalos, werde i 2007 mider vaak geoemd da i 2006. RIVM Rapport 330261001 15
Tabel 6. Icidete va voedselifecties of -vergiftigig gemeld bij de VWA, aar plaats va bereidig va het verdachte voedsel, 2003-2007. 2007 2006 2005 2004 2003 Bereidigsplaats % % % % % Restaurat 358 57,6 327 61,7 374 69,9 394 65,6 376 64,6 Cafetaria 104 16,7 66 12,5 36 6,7 98 16,3 86 14,8 Wikel 87 14,0 57 10,8 - - - - - - Thuis 16 2,6 15 2,8 3 0,6 7 1,2 7 1,2 Istellig 6 1,0 6 1,1 2 0,4 6 1,0 6 1,0 Overig 37 6,0 47 8,9 114 21,3 80 13,3 82 14,1 Obeked 13 2,1 12 2,3 6 1,1 16 2,7 25 4,3 Totaal 621 100 530 100 535 100 601 100 582 100 I 2007 werd voor 21% va de meldige aagegeve wat de meest waarschijlijke oorzaak was voor het icidet. Dit percetage was lager da i 2006 (Tabel 7). Ovoldoede hygiëe va de kat va de voedselbereider was de belagrijkste risicofactor. Daaraast werde cotamiatie door ee geïfecteerd persoo e iadequate koelig relatief vaak geoemd. I tegestellig tot 2006 speelde de bereidig va te grote hoeveelhede voedsel bij icidete i 2007 ee bescheide rol. Tabel 7. Meest waarschijlijke oorzake va icidete va voedselifecties of -vergiftigig gemeld bij de VWA, 2006 e 2007. 2007 2006 Meest waarschijlijke oorzaak % % Bereidig va te grote hoeveelhede 3 0,5 29 5,5 Chemische cotamiatie 2 0,3 1 0,2 Cotamiatie door ee geïfecteerd persoo 12 1,9 5 0,9 Cotamiatie va keukegerei 2 0,3 3 0,6 Cotamiatie va opslagfaciliteit 1 0,2 2 0,4 Gebruik va besmette igrediëte i ee ogekoeld of 1 0,2 1 0,2 overhit product Iadequaat afkoelproces 3 0,5 17 3,2 Iadequate koelig 11 1,8 20 3,8 Iadequate opslag 9 1,4 7 1,3 Iadequate verhittig 4 0,6 20 3,8 Ovoldoede desifectie 1 0,2 0 0,0 Ovoldoede hygiëe door voedselbereider 69 11,1 38 7,2 Rauw voedsel besmet; cosumptie va rauw voedsel 1 0,2 3 0,6 Rauw voedsel is giftig 1 0,2 0 0,0 Voedsel te lag va tevore bereid 2 0,3 1 0,2 Overige oorzake 11 1,8 15 2,8 Totaal beked 133 21,4 162 30,6 Obeked 488 78,6 368 69,4 Totaal 621 100,0 530 100,0 RIVM Rapport 330261001 16
3.2 IGZ Via OSIRIS werd i 2007 door 26 GGD e ee voedselifectie of -vergiftigig gemeld aa de IGZ. I totaal werde 93 meldige gedaa, waarva 44 meldige va ee uitbraak e 49 meldige va ekele gevalle va persoe die werkzaam ware i de verzorgig of i de levesmiddele- of horecasector (Tabel 8). Bij acht uitbrake was ook ee voedselbereider of verzorger betrokke. Sids 2004 blijft het aatal meldige ogeveer gelijk. Na ee afame va het aatal zieke bij uitbrake i 2005 e 2006 is i 2007 het aatal zieke gestege tot ee vergelijkbaar iveau als i 2004. I 2007 was het aatal ziekehuisopames als gevolg va ee voedselifectie of -vergiftigig uitzoderlijk hoog: 120 patiëte (15%) werde i het ziekehuis opgeome. Het gestege aatal ziektegevalle bij uitbrake e het hoge aatal ziekehuisopames wordt verklaard door twee omvagrijke uitbrake: bij de Salmoella Typhimurium-uitbraak i 2006-2007, veroorzaakt door besmette boerekaas i Twete 4, werde aar schattig 225 mese ziek, waarva 62 werde opgeome i het ziekehuis. Verder werd i de zomer ee orovirusuitbraak gemeld op ee scoutigkamp i Limburg, vermoedelijk a het drike va besmet water, waarbij 37 kidere vooramelijk uit voorzorg werde opgeome i het ziekehuis. Tabel 8. Aatal voedselifecties e -vergiftigige gemeld bij de IGZ, 2002-2007. 2007 2006 2005 2004 2003 2002 Meldige bij de IGZ 93 90 88 87 130 122 Uitbrake 44 49 44 48 86 81 Aatal zieke bij uitbrake 759 476 357 649 1076 1016 / 76 # Verzorgers/bereiders 49 41 44 45 64 53 Aatal ziekehuisopames 120 27 15 39 51 25 Aatal overledee 0 1 0 0 1 0 # I 2002 was va respectievelijk 76 uitbrake aavullede iformatie via het vrijwillige meldigsformulier beschikbaar. Sids 2003 worde alle meldige i OSIRIS gedaa e zij bij alle meldige de vrijwillige vrage beschikbaar. Tabel 9. Overzicht va micro-orgaisme aagetood bij patiëte betrokke bij uitbrake va voedselifecties e ekele gevalle va persoe werkzaam i de verzorgig of i de levesmiddeleof horecasector, 2005-2007. Micro-orgaisme patiëte ( uitbrake) Voedselbereiders/verzorgers 2007 2006 2005 2007 2006 2005 Campylobacter spp. 23 (10) 13 (5) 63 (10) 34 22 16 Bacillus cereus 0 7 (2) 0 0 0 0 Clostridium perfriges 180 (1) 0 0 0 0 0 Giardia lamblia 0 0 0 0 0 0 Norovirus 183 (7) 280 (11) 21 (3) 0 0 0 Salmoella spp. 298 (16) 57 (18) 106 (15) 15 19 27 Yersiia 0 1 Histamie-itoxicatie 0 2 (1) 7 (1) 0 0 0 Totaal verwekker beked # 684 (34) 352 (37) 177 (28) 49 41 43 Verwekker obeked 75 (10) 117 (12) 180 (16) 0 0 1 Totaal # 759 (44) 476 (49) 357 (44) 49 41 44 # Patiëte bij wie meerdere ziekteverwekkers zij gevode, worde i de tabel bij elk va deze ziekteverwekkers meegeteld, maar i de totale tellig worde deze patiëte maar éé keer meegeteld. I 2007 werd bij 34 va de 44 uitbrake (77%) ee verwekker gevode (Tabel 9). Net als i eerdere jare werd het grootste aatal uitbrake veroorzaakt door Salmoella (16 uitbrake, 36%). Na Salmoella, ware Campylobacter (23%) e orovirus het meest betrokke bij uitbrake (16%). Salmoella was veratwoordelijk voor ogeveer 39% va alle bij uitbrake betrokke ziektegevalle. Ook orovirus e Clostridium perfriges veroorzaakte veel ziektegevalle i 2007 (elk 24%). Va RIVM Rapport 330261001 17
de 120 ziekehuisopames i 2007, waaroder 5 va voedselbereiders, werde er 77 (64%) veroorzaakt door Salmoella, 37 (31%) door orovirus, 2 door Campylobacter e 1 door ee obeked gebleve ziekteverwekker. Bij voedselbereiders of verzorgers werd Campylobacter i 2007 het vaakst aagetroffe. Va deze 49 ekele gevalle va voedselifecties ware er 11 (22%) opgelope i het buitelad. I Figuur 2 staat het aatal zieke bij de gemelde uitbrake i 2004-2007 weergegeve. I 2007 varieerde de omvag va de uitbrake va 2 tot 225 zieke. Het gemiddelde aatal zieke was 17,7 per uitbraak (mediaa 4). Bij 52% va de uitbrake ware twee tot vier patiëte betrokke. Het totale aatal zieke betrokke bij uitbrake is i 2007 hoger da i 2005 e 2006 e vergelijkbaar met 2004 (Tabel 8). Figuur 2 laat zie dat dit vooramelijk komt doordat i 2007 opieuw vaker grote uitbrake (meer da 19 patiëte) voorkwame. Percetage va alle uitbrake 60 50 40 30 20 10 0 2007 (44 uitbrake) 2006 (49 uitbrake) 2005 (44 uitbrake) 2004 (48 uitbrake) 2 tot 4 5 tot 9 10 tot 14 15 tot 19 >19 Aatal zieke per uitbraak Figuur 2. Verdelig va het aatal zieke bij uitbrake gemeld bij de IGZ i 2004-2007. De vermoedelijke besmettigsplaats (Tabel 10) was i 2007 i veel gevalle (43%) ee commerciële gelegeheid. De bereidig vod bij zevetie uitbrake (39%) plaats i ee restaurat. I totaal werde 355 patiëte ziek a het ete va voedsel bereid i ee commerciële gelegeheid, waarva 180 zieke betrokke ware bij éé uitbraak veroorzaakt door Clostridium perfriges i verschillede maaltijdcompoete va ee buffet. Bij twaalf uitbrake (27%) werd de maaltijd thuis bereid e drie uitbrake vode plaats i ee istellig. Zeve uitbrake (16%) vode plaats i ee adere settig, waarva vier zeer omvagrijke uitbrake: ee uitbraak va Salmoella Typhimurium Ft507 (26 zieke) vermoedelijk veroorzaakt door filet américai uit ee locale supermarkt 5, de Salmoella Typhimurium Ft560-uitbraak (225 zieke) veroorzaakt door boerekaas va ee zuivelboerderij 4, de orovirusuitbraak oder scouts (37 zieke) a het drike va verotreiigd water e ee orovirusuitbraak oder verschillede groepe gaste va éé restaurat (24 zieke), vermoedelijk verspreid via ziek persoeel. I totaal ware 320 zieke betrokke bij uitbrake i overige settigs. RIVM Rapport 330261001 18
Tabel 10. Vermoedelijke besmettigsplaats bij uitbrake va voedselifecties e -vergiftigige, IGZ, 2002-2007. Besmettigsplaats 2007 (%) 2006 (%) 2005 (%) 2004 (%) 2003 (%) 2002 (%) Gezi 12 (27) 18 (37) 9 (20) 10 (21) 14 (16) 23 (30) Commerciële gelegeheid 19 (43) 27 (55) 29 (66) 23 (48) 44 (51) 27 (36) Istellig 3 (7) 2 (4) 0 3 (6) 9 (10) 10 (13) Overig 7 (16) 2 (4) 2 (5) 8 (17) 13 (15) 0 (0) Obeked 3 (7) 0 4 (9) 4 (8) 6 (7) 16 (21) Totaal 44 (100) 49 (100) 44 (100) 48 (100) 86 (100) 76 (100) 3.3 Overeekomstige meldige VWA/IGZ De resultate va het jaarrapport voedselifecties e -vergiftigige zij gebaseerd op twee gescheide registratieroutes, amelijk ee route via de VWA e ee route via de GGD e. I 2007 zij 621 meldige va voedselifecties e -vergiftigige biegekome bij de VWA (waarva 315 uitbrake), e 93 meldige bij de IGZ (waarva 44 uitbrake). Bij ee uitbraak met veel betrokkee zulle vaak zowel de VWA als de GGD oderzoek doe. I de registratie va de VWA ka worde aagegeve of er cotact is geweest met de GGD e zo ja, met welke GGD. De GGD e melde soms spotaa dat er cotact is opgeome met de VWA. Bij 34 meldige bij de VWA (5,5%; 4,9% i 2006) werd igevuld dat er cotact was geweest met de GGD. Bij 11 icidete betrof dit ee ekel geval. Ekele gevalle hoeve door de GGD iet gemeld te worde volges de criteria va de meldigsplicht, behalve als het ee voedselbereider of ee verzorger betreft. Va de overige 23 uitbrake werde er 10 (43%, 39% i 2006) teruggevode i de GGD-meldige. Bij 15 uitbrake gemeld bij de GGD (34%, 29% i 2006) werd spotaa geoemd dat de VWA was igeschakeld. Va deze meldige werde er 10 (67%, 71% i 2006) teruggevode i de VWA-gegeves. I totaal werde i 2007 16 icidete gezamelijk gemeld door de VWA e de GGD. Dit betrof met ame grote uitbrake ( 10 zieke); vier keer werd gezamelijk gemeld over uitbrake met mider da vijf betrokkee. Bij zes meldige gig het om grote orovirusuitbrake, die waarschijlijk werde veroorzaakt door ee besmette kok of besmet keukepersoeel. Eé omvagrijke uitbraak met aar schattig 180-200 zieke a ee uitgebreid buffet werd veroorzaakt door Clostridium perfriges, dat i meerdere voedselproducte werd aagetood. Het meest verdachte voedselproduct was soep die lag va tevore werd bereid e daara ovoldoede gekoeld werd bewaard. De overige meldige werde veroorzaakt door Salmoella (3 meldige), Campylobacter jejui e Bacillus cereus. Bij drie meldige werd gee ziekteverwekker aagetood, vooramelijk omdat er gee (feces-)mosters bij de patiëte werde afgeome. I totaal werde i 2007 31 grote uitbrake ( 10 zieke) gemeld. Hierva zij er 15 iet gezamelijk door de VWA e de GGD gemeld, maar uitsluited door éé va beide istaties. Va ekele va deze uitbrake is beked dat de VWA e de GGD wel gezamelijk oderzoek hebbe gedaa, zoals de uitbraak va Salmoella Typhimurium faagtype 560 door boerekaas i 2006/2007 4 e de uitbraak va Salmoella Typhimurium faagtype 507 vermoedelijk door cosumptie va filet américai 5, die beide allee door de GGD i OSIRIS werde gemeld. Daaraast meldde de VWA ook grote uitbrake waarbij cotact was geweest met de GGD, die iet door de GGD zij gemeld, waaroder 2 uitbrake met ruim 30 betrokke ziektegevalle. Daaraast ware de VWA e de GGD same betrokke bij ee uitbraak va Campylobacter a cosumptie va rauwe melk op ee bedrijfsuitje op ee boerderij 6. Dit icidet werd echter door beide istaties iet i OSIRIS gemeld. Gecocludeerd ka worde dat bij RIVM Rapport 330261001 19
grote uitbrake de VWA e de GGD vaak beide actief zij, maar dat de bevidige iet altijd door beide istaties worde geregistreerd i OSIRIS. Nu zowel de GGD e als de regioale VWA-dieste gebruikmake va hetzelfde registratiesysteem (OSIRIS) zou het i de toekomst mogelijk moete zij om de twee gescheide registratieroutes te koppele, waarbij GGD e e VWA-dieste icidete die gezamelijk zij oderzocht, ook gezamelijk kue melde e daarbij izage hebbe i elkaars gegeves. Deze mogelijkheid is i 2007 uitgetest i ee pilotoderzoek i VWA-regio Oost e i de komede tijd zal dit verder worde oderzocht voor ladelijke toepassig. I september 2007 werd i de ladelijke surveillace va Shiga toxie producerede Escherichia coli (STEC) O157 ee stijgig gezie i het aatal zieke. I diezelfde periode werd ook i IJslad ee uitbraak va STEC O157 opgemerkt, die met moleculaire typerig gerelateerd ko worde aa de Nederladse zieke. Deze uitbraak betrof 41 zieke i Nederlad e 9 zieke i IJslad. De uitbraak ko worde herleid tot voorverpakte sla uit Nederlad die i verschillede supermarkte werd aagebode e werd geëxporteerd aar IJslad 7. Dergelijke ladelijke uitbrake blijve vaak te orechte buite de registratie va voedselifecties. Er zal door de verschillede istaties (RIVM, VWA e GGD) op moete worde toegezie dat ook deze uitbrake i OSIRIS worde geregistreerd als ee voedseluitbraak. RIVM Rapport 330261001 20
4 Discussie I 2007 was het aatal gemelde uitbrake va voedselifecties e -vergiftigige bij de VWA hoger da i 2006, wat resulteerde i ee stijgig va het totale aatal betrokke zieke. Hoewel het aatal uitbrake bij de IGZ vergelijkbaar was met 2006, ware het aatal betrokke zieke e het aatal ziekehuisopames fors hoger. Dit ka worde verklaard door ee aatal omvagrijke uitbrake waarbij veel patiëte werde opgeome i het ziekehuis. Het aatal idividueel gemelde voedselbereiders e verzorgers met ee laboratorium-bevestigde voedselifectie bleef i 2007 ageoeg gelijk. Deze otwikkelige i de tred op basis va zowel de IGZ als de VWA suggerere ee recete toeame i het aatal persoe met voedselifecties i Nederlad. Eige voorzichtigheid bij de iterpretatie va deze tred is echter wel gebode, aagezie met zekerheid ka worde gesteld dat de bie de beide registraties opgeome voedselifecties e -vergiftigige ee sterke oderschattig geve va het werkelijke vóórkome i Nederlad. De meest recete schattig (uit 2002) geeft ee aatal va ruim 300.000 tot 750.000 gevalle per jaar 8. Norovirus, Campylobacter, Salmoella e C. perfriges zij i deze schattig i volgorde de belagrijkste verwekkers. Bij de icidete va de VWA werd i 2007 bij slechts 9% va de meldige ee mogelijke veroorzaker aagetood. Het otbreke va ee restat va het verdachte voedsel is ee belagrijke rede voor het iet kue aatoe va ee mogelijke ziekteverwekker door de VWA. I 2007 was bij 19% va de icidete ee restat va het gecosumeerde voedsel voorhade. I 11% va de icidete met ee restatmoster werd ee mogelijke veroorzaker aagetood, wat hoger is da bij icidete waarbij gee restat oderzocht ko worde (7%). Ee tijdige meldig va het optrede va ziekte aa de VWA e ee tijdig bezoek aa de plaats va bereidig door ee ispecteur vergroot de kas dat ee restat va het gecosumeerde voedsel op dat momet og aawezig is. I het geval dat ee cosumet het voedsel thuis heeft bereid of gecosumeerd, is het va belag de cosumet te vrage ee evetueel restat te beware voor verder oderzoek. Eveals i eerdere jare werde B. cereus e S. aureus bij de VWA het meest frequet gevode. Verder werd frequet meer da éé ziekteverwekker gevode. Dit betrof vooramelijk B. cereus i combiatie met ee adere ziekteverwekker. Salmoella e Campylobacter kode door de VWA slechts i ekele gevalle worde aagetood i voedsel. Daaraast werde drie uitbrake va orovirus door de VWA gerapporteerd. Idie gebruik wordt gemaakt va beschikbare kliischepidemiologische iformatie zoals icubatietijd, klachte va brake e de afwezigheid va bacterië, kue schattige worde gemaakt over de mogelijke rol va virusse als verwekker va de ietverklaarde uitbrake. Op deze maier is jaarlijks aar schattig 6-10% va de bij de VWA overklaarde uitbrake veroorzaakt door orovirus (schattig 2007: 6,7%). Iclusief de wél etiologisch verklaarde uitbrake i 2007, zou het percetage uitbrake veroorzaakt door orovirus oder alle uitbrake i 2007 lager zij da i 2006, maar hoger da i de voorgaade jare (7,6%; 2006: 11,2%; 2005: 4,7%; 2004: 5,6%). I de VS werd aa de had va kliische symptome va de zieke e de factore die bijdroege aa voedseluitbrake met ee bekede ziekteverwekker ee kliisch profiel gemaakt, waardoor uitbrake met obekede oorzaak kode worde geclassificeerd als mogelijk veroorzaakt door orovirus, Salmoella, E. coli, of toxies. Terwijl Salmoella i 65% va de uitbrake met ee bekede oorzaak werd gevode, was ee orovirus-achtig kliisch profiel aawezig i 54% va de uitbrake met obekede oorzaak. Aa de had hierva werd geschat dat orovirus veratwoordelijk was voor 38% va alle voedseluitbrake i de VS i de periode 1982-1997 9. Dit wijst erop dat de rol va orovirus i Nederlad og steeds oderschat wordt 10-14. I de VWA-registratie via OSIRIS kue per icidet de gegeves va maximaal drie mosters worde igevoerd. Vlees- e vleesware, iclusief pluimvee, betroffe 29% va alle vermelde RIVM Rapport 330261001 21
mosters e zij daarmee de meest geoemde voedselsoort bij de VWA-icidete. Dit percetage is lager da i 2006, toe 32% va de gemelde mosters uit vlees- e vleesware bestod. Daaraast worde sauze e soepe e grae e deegware relatief vaak oderzocht. Te opzichte va 2006 werde i 2007 vaker schaal- e schelpdiere, eiere e groete e fruit oderzocht op ziekteverwekkers. Vooramelijk i grae e deegware (zoals rijst e rijstgerechte, loempiavel e bereide pasta) e vlees werde ziekteverwekkers aagetood. Norovirus werd vrijwel uitsluited aagetood i swab-mosters va keukeoppervlakke. I het Vereigd Koikrijk werde risico s op ziekte door verschillede voedselsoorte geschat (1996-2000) e vergeleke 15. Hiervoor werd gebruikgemaakt va ee selectie uit de reguliere surveillace va uitbrake, amelijk de uitbrake met laboratorium-bevestigde verwekker e ee uiek betrokke voedselproduct of éé samegestelde maaltijd. Hieruit bleek dat besmet kippevlees de belagrijkste oorzaak is va voedselifecties (hoogste aatal ziektegevalle per jaar) met ee risico va 111 ziektegevalle per miljoe gecosumeerde porties. Alhoewel het risico va besmet rood vlees i het algemee lager was (24/1.000.000 porties), droeg dit wel sterker bij aa het aatal sterfgevalle door voedselifecties. Te slotte werd het hoogste risico op ziekte gezie bij cosumptie va schelpdiere (646/1.000.000 porties). Echter, omdat het hierbij om ee luxeproduct gaat, is de totale cosumptie, e daarmee het aatal ziektegevalle, laag. Het aatal bij de IGZ gemelde uitbrake waarvoor de verwekker beked is, bleef i 2007 hoog (77%). I de laatste jare wordt Salmoella cosequet het meest frequet gevode als oorzaak (i 2007 bij 36% va de uitbrake). De relatieve rol va Campylobacter steeg va 10% i 2006 aar 23% i 2007. Norovirus werd op basis va fecesoderzoek als derde i de ragorde va verwekkers gezie bij de uitbrake i 2007 (16% versus 22% i 2006). Salmoella was veratwoordelijk voor de meeste zieke (39%), gevolgd door orovirus (24%). Daaraast veroorzaakte Clostridium perfriges i 2007 ee omvagrijke uitbraak met ruim 180 zieke. Salmoella was veratwoordelijk voor 64% va de ziekehuisopames. I het algemee wissele door de jaarlijkse fluctuaties i virale activiteit orovirus e Campylobacter regelmatig va positie als de tweede of derde belagrijkste verwekker va de voedselgerelateerde uitbrake. Resultate va het explosieproject uitgevoerd i 2002 geve aa dat orovirus i werkelijkheid waarschijlijk de belagrijkste verwekker va voedselgerelateerde uitbrake is 16. De eerste resultate over 2005 va the Foodbore Diseases Active Surveillace Network (FoodNet) i de Vereigde State bevestige dit: orovirus was de oorzaak va 49% va de voedselgerelateerde uitbrake e Salmoella va 18% 17. I ee hiervoor geoemd oderzoek i de VS werd de bijdrage va orovirus op basis va kliische profiele igeschat op 38%, met ee zekere mate va oderschattig, aagezie de kliische profiele ee relatief lage sesitiviteit hadde 9. Dit laat zie dat odaks toegeome aadacht e oderzoek bij de GGD e VWA, het orovirus als oorzaak va de voedselifectie toch og te weiig wordt gerapporteerd. I 2006 werde drie uitbrake va orovirus beschreve i het Ifectieziekte Bulleti 18-20, die werde veroorzaakt door ee voedselbereider die tijdes of kort a zelf ziek te zij geweest, was gaa werke. Bija alle gemelde uitbrake bij de VWA e de GGD i 2007 waarbij orovirus als verwekker werd gevode, werde veroorzaakt door ee geïfecteerde voedselbereider. I ee rapport va de WHO werd geschat dat 4-5% va alle voedseluitbrake wordt veroorzaakt door ee geïfecteerde voedselbereider 21. Er zij echter verschillede redee waarom ee voedselbereider iet zal melde dat hij ziek is geweest. Zo ka schaamte ee rede zij, of de wes te verbloeme dat het Warewetbesluit iet is ageleefd. Dit Besluit bepaalt amelijk dat ee zieke voedselbereider iet mag werke. Ook ka de voedselbereider slechts milde symptome hebbe e daarom iet deke dat hij verdere verspreidig va de ziekte heeft veroorzaakt. Daaraast ka ee werkemer ook asymptomatisch geïfecteerd zij, maar wel besmettelijk zij voor zij omgevig. Het werkelijke percetage va de voedseluitbrake dat veroorzaakt wordt door ee geïfecteerde voedselbereider ligt daardoor waarschijlijk hoger. I ee recet oderzoek i de VS waarbij restaurats waari ee voedselifectieuitbraak was opgetrede, werde vergeleke met restaurats zoder uitbrake, bleke het bereide va voedsel door ee geïfecteerd persoo e hadcotact met voedsel de grootste risicofactore voor het RIVM Rapport 330261001 22