II 2014B10981 Seniorenvoorlichting gemeente Oisterwijk 2013 Uitgave: Tekst: ContourdeTwern Liesbeth Lautenschutz Augustus 2013
1. Inleiding Voor u ligt het verslag van het programma Seniorenvoorlichting gemeente Oisterwijk 2013. Vanaf 2005 worden senioren in de gemeente bezocht volgens de methode Preventief Huisbezoek. Het programma is één van de interventies die door de gemeente wordt ingezet in het kader van preventie eenzaamheid Oisterwijk. ContourdeTwern heeft met medewerking van de gemeente Oisterwijk, 12 senioren voorlichters en 1 vrijwilliger voor de verwerking van de vragenlijsten, het programma seniorenvoorlichting uitgevoerd. Er zijn met 187 ouderen van 75, 80, 85 en 90 jaar gesprekken gevoerd in 2013. Alle ouderen in voorgenoemde leeftijdsjaren zijn schriftelijk uitgenodigd mee te werken aan het preventief huisbezoek. Ouderen van 75 jaar zijn verzocht zelf contact op te nemen voor gesprek. De ouderen met de leeftijdsjaren 80, 85 en 90 jaar zijn actief benaderd door de seniorenvoorlichters. In dit verslag is deze groep verder aangegeven als y doelgroep'. Het betreft zelfstandig wonende ouderen in de gemeente Oisterwijk. In dit verslag vindt u de uitwerking van de vragenlijsten van deze doelgroep. Doelstelling Het zolang mogelijk handhaven van de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de doelgroep senioren, ondanks de beperkingen die optreden als gevolg van het ouder worden:» waar mogelijk signaleren van (structurele) problemen onder ouderen en het bevorderen van oplossingen;» het informeren over diverse voorzieningen en mogelijkheden die er in de gemeente zijn voor ouderen;» het verkrijgen van inzicht in de individuele woon- en leefsituatie van de ouderen;» ouderen informeren over voor hun relevante onderwerpen;» signaleren en opsporen van risico ouderen;» het terugbrengen van niet/gebruik van voorzieningen bij ouderen. Nevendoel: 'Senioren inzetten voor senioren'. Functie seniorenvoorlichter De functie van de seniorenvoorlichter is tweeledig: 1. Wegwijsfunctie:» informeren van senioren en hun mantelzorgers;» senioren met een hulpvraag doorverwijzen naar de coördinator. 2. Signaleringsfunctie: «signalen doorspelen naar de coördinator; «registreren van hulpvragen en de afhandeling daarvan. Beoogd resultaat Van de doelgroep nam 42 Vo deel aan de seniorenvoorlichting. In 2011 nam 50 o Zo van de ouderen deel aan de voorlichting, in 2012 hadden we een bereik van 54 0 Zo. Conclusie: er is minder belangstelling van ouderen om deel te nemen aan het aanbod seniorenvoorlichting. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 1
2. Project aanpak 2.1 Werkwijze Voorbereiding De methode, het preventief huisbezoek als semigestructureerd gesprek met gebruik van een vragenlijst, is wederom toegepast. De vragenlijst telt acht onderwerpen, te weten:» Bezigheden» Gezondheid» Voorzieningen * Mobiliteit» Woonsituatie en woonwensen * Veiligheid in en om de woning» Inkomen en financiële regelingen en subsidies» Sociale contacten en welbevinden. De informatiemap is geüpdatet en de sociale kaart in de vorm van een placemat is na bezoek uitgereikt aan de ouderen. Totaal hebben 12 voorlichters de bezoeken uitgevoerd. Twee voorlichters zijn door ziekte en verhuizing een periode afwezig geweest. In 2013 zijn de voorlichters vijf keer bijeen geweest voor terugkoppeling van ervaringen en casusbespreking. In augustus en december was er informeel contact in de vorm van en spelmiddag met barbecue en kerstborrel. Eén vrijwilliger ondersteunt de ouderenwerker bij de administratieve verwerking van het programma zoals het versturen van brochures naar ouderen en het verwerken van vragenlijsten. De uitvoering van de seniorenvoorlichting is alleen mogelijk met vrijwilligers. Ze zijn betrokken bij de ouderen en denken mee in de uitvoering van het werk. De ouderenwerker coördineert het programma en draagt zorg voor begeleiding, training, verslaglegging en vervolgacties. De gemeente stuurt een uitnodiging tot deelname aan seniorenvoorlichting. In het kader van de privacy krijgen deelnemers een nummer toebedeeld. Voor verzending van folders en/of verwijzing tekent men voor gebruik van persoonsgegevens. 2.2 Verantwoording Folders zijn verstuurd, verwijzingen geregeld en instanties zijn benaderd. In een aantal situaties heeft de projectleider nog nader contact gehad met de senioren. Met de informatie welke is verstrekt door de voorlichters en de projectleider konden vrijwel alle senioren hun weg vinden naar de activiteiten en diensten. In 6 situaties zijn er vervolgacties geweest. Het projectverslag 2013 wordt gecommuniceerd met de gemeente en voorlichters. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 2
3. Resultaten en bevindingen 2013 Niet iedereen die bezocht is heeft alle vragen beantwoord. Het gaat in dit verslag niet over absolute getallen maar deze zijn indicatief. Bij een aantal vragen zijn meerdere antwoorden mogelijk. Als we het in de rapportage hebben over ouderen dan bedoelen we ouderen die hebben deelgenomen aan de voorlichting en waarvan een vragenlijst is ingevuld. 3.1 Samenvatting registratie klant-contacten 2013 In 2013 hebben er totaal 187 ouderen in de leeftijd van 80 jaar en ouder meegedaan aan het gesprek seniorenvoorlichting waarbij er een enquêteformulier is ingevuld. Het aantal senioren dat door de voorlichters telefonisch is benaderd is 238. 3.2 Opleiding. Het aantal ouderen met alleen een lagere school opleiding, daalt. Bedroeg het percentage ouderen in 2007 meteen Lagere schoolopleiding 45 0 zo, in 2013 bedraagt het percentage 21 0 Zo. Het percentage ouderen met een lagere beroepsopleiding bedraagt 26Vo en is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 3
4. Leefsituatie van deelnemers aan het huisbezoek i í i i C m r i I 4.1 Bezigheden Naast het huishouden is televisie kijken favoriet. Fietsen en puzzelen eindigen, met gemiddeld 8 0 Zo van de ouderen, op de tweede plaats. Ook in 2013 is ruim 1/3 van de 80 plussers actief met beweegactiviteiten zoals sporten, tuinieren, fietsen, zwemmen en wandelen. We constateren een lichte verhoging van het percentage ouderen wat vrijwilligerswerk doet, namelijk 3,4 0 Zo t.o.v. 3 0 Zo vorig jaar. Het percentage ouderen dat de dag invulling als goed ervaart is t.o.v. de voorgaande jaren gestegen, te weten; van 84 0 Zo in 2010 tot 86,7 0 Zo in 2013. In 15 situaties geven ouderen aan dat ze mantelzorgen. Anderen geven aan dat ze muziek maken, toneelspelen, golfen en graag in de natuur zijn. Een oudere voert het mentorschap uit. Het aantal ouderen die aangeven de dag invulling als matig en/of slecht te beoordelen is afgenomen van 19 personen in 2012 naar 10 personen in 2013. 4.2 Gezondheid Beleving van de gezondheid Het ondervinden van beperkingen hoeft nog niet te betekenen dat iemand zichzelf als 'niet gezond ' bestempelt. Op de vraag naar de beleving van gezondheid geeft meer dan 52 0 Zo van de ouderen aan de gezondheid als goed te ervaren. In 2011 bedroeg dit percentage 57 0 Zo en in 2010 was het percentage gelijk aan dit jaar, namelijk 52 0 Zo. Het aantal ouderen wat de gezondheid als slecht ervaart is t.o.v. 2010 gelijk gebleven, namelijk 4,l 0 Zo. Volgens de** GGD Hart voor Brabant gezondheidsmonitor 2012 Ouderen -65-plussers-, geven 19 0 Zo van de ouderen aan niet die dingen te kunnen doen die ze willen. Positief is te noemen dat mensen de afgelopen jaren minder beperkt worden door hun gezondheid. Ongeveer 6,3 0 Zo van de ouderen geeft aan zich niet lichamelijk te kunnen verzorgen. In 2011 lag dit percentage lager, namelijk op 5,6 0 Zo.. Van de doelgroep heeft 31,5 van de ouderen problemen met het zelfstandig uitvoeren van de huishouding. Het percentage ouderen dat gebruik maakt van een particuliere hulp is 25 0 Zo. Boodschappen doen vormt voor 11 ouderen een probleem. Volgens de **GGD monitor is het verontrustend dat 1 op de 5 ouderen in Oisterwijk aangeeft niemand in de omgeving te hebben die hulp kan bieden in geval van gezondheidsproblemen. 4.3 Voorzieningen Naast het gebruik van personenalarmering, wordt relatief veel gebruik gemaakt van de maaltijdenvoorziening en Klus 8t Dienst. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 4
Behoefte aan informatie over voorzieningen Van de respondenten kregen 12 0 Zo informatie over de voorziening Klus 81 Dienst en 15 0 Zo over de maaltijdvoorziening. Van de mantelzorgers wil 7 0 Zo verwezen worden naar de mantelzorgconsulent. De dementieconsulent is bij 4 ouderen in beeld. 4.4 Mobiliteit Van de respondenten geeft ruim 9 0 Zo aan gebonden te zijn aan huis. De afgelopen 3 jaar is dit percentage nauwelijks gewijzigd. Het percentage ouderen wat gebruik maakt van eigen vervoer blijft ongewijzigd, zo'n 50 o Zo. 4.5 Wonen Zes ouderen geven aan dat het huis 'te groot' is. Het percentage ouderen dat binnen 1 jaar wil verhuizen is 5,3 0 Zo. Genoemde redenen voor verhuizen zijn:» huidige woning te groot;» woningaanpassing noodzakelijk;» van koop naar huurhuis;» dichterbij voorzieningen. 4.6 Veiligheid Ruim 88 0 Zo van de ouderen geeft aan zich veilig in en om huis te voelen. Ouderen geven veel reacties op de vraag hoe de eigen veiligheid te vergroten. Totaal 8 ouderen maken melding van een ongeluk in huis. In het algemeen geeft men aan voldoende veiligheidsmaatregelen te hebben genomen om valincidenten en/of inbraak te voorkomen. Ouderen vragen aandacht voor:» slechte stoepen;» slechte straatverlichting;» buurtpreventie;» 's winters meer aandacht voor gladheid in de buurten waren ouderen wonen. 4.7 Inkomen Van de ouderen heeft ruim 75 0 Zo een AOW met pensioen. Op de vraag; "heeft u moeite om rond te komen", antwoorden 13 ouderen daar moeite mee te hebben. Een aantal van hen zijn doorverwezen naar de KBO-ouderenadviseurs. In 2 situaties is ook hulp verleend bij de thuisadministratie. Voor 2 ouderen is een beroep gedaan op Charitas. 4.8 Sociale contacten Van de ouderen geeft 10 0 Zo aan gevoelens te hebben van eenzaamheid. Dit wordt m.n. veroorzaakt door het verlies van familieleden en vrienden Een vrouw gaf aan "er gaan alleen nog contacten af er komt niets meer bij". Volgens de **GGD monitor is 12 0 Zo van de 65 plussers ernstig eenzaam. Deze trend is al een aantal jaren stabiel. In 6 situaties is na één of meerdere gesprekken verwezen naar: sociaal huisbezoek; informele hulp; de KBO-ouderenadviseur, de dementieconsulent en de mantelzorgconsulent. 4.9 Risicogroepen Van de ouderen geven 26 0 Zo ouderen aan mantelzorger te zijn. Daarvan voelt 16 0 Zo zich zwaar belast. **GGD onderzoek; in 2009 gaven circa 1 op de 11 mensen aan mantelzorg te verlenen en in 2012 is dit gestegen naar 1 op de 7 mantelzorgers die aangeven zich (tamelijk) zwaar belast voelen. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 5
Eigen kracht, of zelfredzaamheid, betekent o.a. dat je voor jezelf kunt zorgen. In Oisterwijk heeft 20 o Zo van de ouderen moeite om eigen regie te voeren. 4.10 Nut van het huisbezoek Voor een het merendeel, 62 0 zb, van de ouderen heeft de voorlichting nieuwe informatie opgeleverd. Ouderen weten steeds beter de bronnen van informatie te vinden, zoals websites van bijv. Oisterwijk nieuws en schriftelijke nieuwsbronnen als gemeentenieuws en de nieuwsbrieven van de KBO's en het mantelzorgsteunpunt. Tevens leest men de lokale bladen zoals de Uitstraling, Nieuwsklok met de Seniorenpagina en Moergestel nieuws. Meer dan voorheen gebruiken ouderen de computer en vinden zelf de informatie die ze nodig hebben. De voorlichters gaven aan dat de noodzaak tot voorlichting is afgenomen. Ouderen zijn soms al eerder bezocht door een voorlichter. Veel informatie wordt op voorhand aangevraagd. Daar wet- en regelgeving en de uitvoering daarvan zijn sterk aan verandering onderhevig. De informatie is snel verouderd. Geconstateerd is dat na 9 jaar seniorenvoorlichting de urgentie voor deze vorm van informatieverstrekking is afgenomen. De voorlichters kregen meer dan voorheen te horen dat bezoek/voorlichting niet nodig was. We constateren een daling van het aantal deelnemers aan het programma van 12 0 7o. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 6
5. Conclusie en aanbevelingen 5.1 Conclusies:» de daginvulling wordt door 87 0 Zo van de ouderen als positief ervaren;» 52 0 Zo van de ouderen beleeft de gezondheid als goed;» een stijgend aantal ouderen -6,3 0 Zo t.o.v. 5,6 0 Zo in 2010- geeft aan zich lichamelijk niet te kunnen verzorgen;» 1 op de 5 ouderen in Oisterwijk geeft aan niemand in de omgeving te hebben die hulp kan bieden in geval van gezondheidsproblemen;» ongeveer 1/3 van de ouderen geeft aan problemen te ondervinden bij het zelfstandig uitvoeren van de huishouding;» informatie is m.n. verstrekt over de maaltijdenvoorziening en Klus&Dienst;» 6 ouderen willen verhuizen vanwege een te groot huis en onderhoud daaraan;» ruim 88 0 Zo van de ouderen voelen zich veilig in en om de woning;» 13 Ouderen geven aan financiële problemen te hebben;» gevoelens van eenzaamheid door verlies van vrienden en familieleden;» ouderen halen meer informatie op door gebruik te maken van de computer;» minder deelname aan seniorenvoorlichting. We constateren een daling van 12 0 Zo t.o.v. vorig jaar. 5.2 Signalen en aanbevelingen, op grond van de enquête en uit het werkveld ouderen, mantelzorg en informele zorg:» Meer ouderen dan voorheen geven aan zich lichamelijk niet te kunnen verzorgen. We constateren onrust bij de ouderen over hulp bij douchen in 2015. Vanuit Thebe is aangegeven dat zij 8 helpsters in de ondersteunende functies ingaande 2015 ontslaan. Dat betekent dat zeker 25 cliënten, m.n. chronische zieken, geen hulp meer ontvangen bij het opstarten van de dag. Eenvoudige douchebeurten en toezichthoudend activiteiten vervallen daardoor. Er zijn ouderen die aangeven pertinent niet geholpen te willen door eigen kinderen. Ouderen met beginnende dementie die alleen wonen zijn afhankelijk van iemand die op gezette tijden binnen loopt en hand-en spandiensten verricht. Vraag is; hoe gaan we met elkaar deze aandacht en zorg inzetten en begeleiden? «1 op de 5 ouderen in Oisterwijk geeft aan niemand in de omgeving te hebben die hulp kan bieden in geval van gezondheidsproblemen**ggd monitor 2012. «Er wordt intensiever samengewerkt tussen organisaties om 'maatwerk' te leveren aan ouderen. Daarbij is aan te bevelen de 'plaats' van de vrijwilliger daarin mee te nemen;» er is een toenemende vraag naar ondersteuning door mantelzorg- en dementieconsulent;» buurtbewoners worden meer dan voorheen uitgenodigd hand- en spandiensten te verlenen aan ouderen;.» Aanpak is gewenst voor het onderhouden van de stoepen in de winterperiode. 5.3 -Beëindiging seniorenvoorlichting en transformatie naar buurt- en vraaggerichte inzet vrijwilligers. Het uitvoeren van het programma seniorenvoorlichting, was niet mogelijk zonder de inzet van deskundige vrijwilligers met een groot hart voor ouderen en welzijn. Vrijwel alle vrijwilligers participeren vanaf de start van de huisbezoeken, zijn 60 plus en voeren naast vrijwilligerswerk dikwijls zelf oppastaken en/of mantelzorg uit. Zonder hen was 9 jaar seniorenvoorlichting niet mogelijk geweest. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 7
Met dank aan Jacqueline van Abeelen, Miny Selten, Piet Gelden, Hetty Boon, Hetty Extra, Petra Verheijen (staat niet op de foto), Els Mommers, Ineke Struben, Maria Klijn, Henriette Verhees, Enny van Helden, Marion Nieuwland en Mia Canters. De ervaringen en bevindingen van de seniorenvoorlichting 2013 zijn met de voorlichters en de gemeente besproken. Besloten is de seniorenvoorlichting is deze vorm te beëindigen om de volgende redenen:» minder deelname aan de voorlichting;» meer ouderen maken gebruik van de computer als informatiebron;» bij 80 plussers is de voorlichter al eens op bezoek geweest. Zij weten meer dan voorheen de weg naar instanties;» 80 plussers zijn, door de TFI of andere screening, meer in beeld bij de huisartsen die in veel gevallen samen werken met de wijkverpleging;» 80 plussers zijn door ziekte/cchronischeĵaandoening dikwijls in beeld van hulpverleners;» ervaring leert; hulp of informatie dient bij voorkeur in de directe woonomgeving van de ouderen te worden aangeboden;» organisaties en ouderen kunnen een verzoek om gesprek/advies zelf regelen met ContourdeTwern, die voor de uitvoering een buurtgenoot of welzijnsbezoeker kan inschakelen. De voorlichters hebben zich opgesplitst in 2 groepen:» De vrijwilligers Moergestel vormen, onder leiding van de coördinator Piet Gelden, de Buurtgenoten Moergestel.» De vrijwilligers Oisterwijk, vormen onder leiding van de ouderenwerker, de groep Welzijnsbezoekers. Doel van de Buurtgenoten is om ouderen die hulp of informatie zoeken en die niet kunnen vinden, in contact te brengen met de organisaties die de gevraagde hulp of informatie kunnen leveren. Zij fungeren als contactpersoon en luisterend oor en zijn aanspreekpunt voor anderen die zich willen inzetten in de eigen leefomgeving. Ouderen in Moergestel worden benaderd met een brief van de gemeente over de ondersteunende activiteit Buurtgenoten. Seniorenvereniging Moergestel en de seniorenvoorlichters hebben hun bundeld en starten medio 2014. buurtgenoten krachten ge Seniorenvoorlichting 2013 14699 LL AD 8
Welzijnsbezoekers: Door het aanbod 'welzijnsbezoek' willen we ouderen de mogelijkheid bieden voor een gesprek van mens tot mens. Het doel van het gesprek kan divers zijn. Het kan variëren van verstrekking van informatie en advies, tot het zoeken van contact i.v.m. vermoede eenzaamheid. Zowel ouderen, organisaties, buren en familieleden kunnen een verzoek tot welzijnsbezoek indienen bij ContourdeTwern. Indien nodig vindt er overleg plaats met derden en/of vindt er verwijzing plaats. De ouderenwerker coördineert de uitvoering. ContourdeTwern faciliteert de Buurtgenoten en Welzijnsbezoekers en draagt zorg voor begeleiding, ondersteuning en scholing van de vrijwilligers. Het project welzijnsbezoek en Buurtgenoten wordt ondersteund en mogelijk gemaakt door de gemeente Oisterwijk. Seniorenvoorlichting 2013 14699-LL-AD 9