Mantelzorgbeleid Inovum

Transcriptie

1 Paginanummer: 1 / 5 Mantelzorgbeleid Inovum 1. Doel Geven van duidelijkheid over wie mantelzorgers zijn, wat het verschil is tussen mantelzorgers en vrijwilligers en hoe Inovum en mantelzorgers elkaar kunnen helpen bij de zorg aan de cliënt. Het document beschrijft de veranderde rolverdeling tussen cliënt, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals en biedt duidelijkheid over wat zij van elkaar kunnen verwachten en voor elkaar kunnen betekenen en waar (juridische) grenzen liggen. 2. Toepassingsgebied Alle medewerkers zorg, specifiek de contactverzorgenden Behandelaren en medewerkers welzijn Leiding zorgteams en leden MT Mantelzorgers 3. Zorg is steeds meer een coproductie De cliënt, mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten leveren ieder hun aandeel in de zorg. In de thuissituatie was dit altijd al het geval. Daar wordt de meeste zorg door mantelzorgers geleverd en vullen beroepskrachten deze zorg aan daar waar dat nodig is. Als een cliënt naar een zorginstelling verhuisd verandert deze verhouding. Beroepskrachten leveren dan het merendeel van de zorg, waar mogelijk in samenwerking met mantelzorgers en vrijwilligers. De tijd dat een zorginstelling alles doet en mantelzorg alleen op bezoek komt is niet meer. De visie is dat het leven in een zorginstelling zoveel mogelijk aansluit bij de manier waarop de cliënt zijn leven had ingericht voor zijn verhuizing. Het daar waar mogelijk in stand houden van het sociale netwerk van de cliënt moet juist gestimuleerd worden. Het samenspel tussen mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten levert een positieve bijdrage aan de kwaliteit van leven van een cliënt. Belangrijk voor alle partijen is te weten wat er van elkaar verwacht mag worden en hoe je elkaar vindt. Deze spelregels staan centraal in de nota. 4. Overeenkomsten en verschillen tussen mantelzorgers en vrijwilligers Vrijwilliger Een vrijwilliger is iemand die op basis van een overeenkomst met de zorgaanbieder aanvullende werkzaamheden verricht op het terrein van de zorgen dienstverlening aan cliënten, zonder daarvoor aanspraak te maken op betaling van loon. De vrijwilliger kiest zelf voor vrijwilligerswerk en in overleg met de zorgaanbieder wordt gekeken waar de vrijwilliger werkzaam is in de organisatie. Mantelzorger Een mantelzorger is iemand die langdurende zorg verleent die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden aan een hulpbehoevende (thuis of in een zorginstelling). Een mantelzorger is een persoon uit de directe omgeving van de hulpbehoevende, waarbij zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie tussen mantelzorger en hulpbehoevende. Het zijn van mantelzorger is niet zozeer een keuze maar door de situatie ontstane relatie. Een overeenkomst tussen vrijwilliger en mantelzorger is dat zij beiden zorg verlenen aan de cliënt en daarmee een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven van de cliënt. Een verschil is dat een vrijwilliger werkt voor de zorgaanbieder en een mantelzorger niet. Daarnaast verleent een vrijwilliger vaak aan meerdere cliënten zorg en een mantelzorger aan een specifieke cliënt. In de nota vrijwilligers beleid staat beschreven wat de spelregels zijn voor vrijwilligers. Deze nota gaat in op samenwerking tussen Inovum en mantelzorgers. Mantelzorgbeleid pagina 1

2 Paginanummer: 2 / 5 5. Wanneer is iemand een mantelzorger bij Inovum Mantelzorgers zijn vaak familieleden van de cliënt maar mantelzorgers kunnen ook de buren zijn of vrienden of kennissen. Het zijn mensen die op een actieve manier een bijdrage willen en kunnen leveren in de zorg aan een cliënt thuis of in één van de intramurale locaties van Inovum. Een actieve bijdrage wil zeggen dat men regelmatig bij de cliënt op bezoek komt met als doel bij te dragen aan de behoefte of wensen van die cliënt. Deze behoeften kunnen variëren van het bieden van sociale steun (denk aan gezelschap, maken van een wandeling of het samen doen van een activiteit) tot hulp in de huishouding (bijvoorbeeld bij het schoonmaken of het doen van boodschappen) of hulp bij de persoonlijke verzorging (zoals hulp bij het wassen en kleden). 6. Waarom vindt Inovum mantelzorg zo belangrijk In tegenstelling tot beroepskrachten en vrijwilligers maken mantelzorgers veelal al een hele lange tijd deel uit van het dagelijks leven van de cliënt. Hierdoor kennen zij de cliënt goed, zij hebben een sterke band en weten waar de cliënt wel en geen behoefte aan heeft. Bovendien kunnen mantelzorgers samen met de cliënt initiatieven nemen die een beroepskracht of vrijwilliger niet of minder vaak kan nemen. Denk aan initiatieven als samen wandelen, boodschappen doen, bij familie op bezoek, een uitstapje naar het museum, uit eten etc. Beide aspecten van de mantelzorger vormen een belangrijk onderdeel van het totale zorgpakket aan een cliënt. 7. Partnerschap Partnerschap veronderstelt een goede relatie. Aan het partnerschap in de zorg tussen mantelzorgers en professionals van Inovum ligt dan ook een goede relatie ten grondslag. Het gemeenschappelijke doel is goede zorg aan de cliënt. Door met elkaar samen te werken kan beter tegemoet gekomen worden aan de behoeften en wensen van de cliënt. Belangrijk is elkaars behoeften en mogelijkheden te weten en te erkennen. Professionals moeten weten wat de mantelzorg wil en kan en de mantelzorgers moeten weten wat zij van de medewerkers mogen en kunnen verwachten. Dit vraagt continuïteit in contact in de vorm van een vast aanspreekpunt in de zorg, de contactverzorgende van de cliënt, en in persoonlijke aandacht. Gewoon vragen hoe het met iemand gaat. Wederzijds persoonlijke aandacht biedt ruimte de situatie rondom de zorg aan de cliënt in de gaten te houden en op tijd bij te stellen waar nodig. Op deze manier blijft de zorg afgestemd op de behoefte en wensen van de cliënt en wordt de mantelzorger gesteund en grenzen bewaakt. Het partnerschap tussen mantelzorgers en professionals in de thuissituatie en in een verpleeg-of verzorgingshuis is in de basis hetzelfde. In de praktijk is er dit verschil dat in het verpleeg- of verzorgingshuis, waar medewerkers 24-uur per dag aanwezig zijn, zij verantwoordelijk zijn voor de basiszorg en -behandeling. Met mantelzorgers wordt gekeken waar zij bij de zorg en welzijn voor de cliënt wat kunnen betekenen. In de thuissituatie is de situatie min of meer omgedraaid. De cliënt en zijn mantelzorger(s) leveren de 24-uurs zorg en thuiszorg Inovum ondersteunt hen daarbij. De kern is dat het samenspel tussen de professionals en mantelzorgers berust op samenwerken, elkaar ondersteunen, faciliteren en afstemmen (sofa). De mantelzorger heeft vaak verschillende rollen: als partner in de zorg aan de cliënt, als naaste van de cliënt, als ervaringsdeskundige en is soms zelf ook cliënt. Inzicht in deze rollen geeft de professional een goed beeld van de mantelzorger en wat de mantelzorger kan betekenen in het samenspel. Rol van contactpersoon van de cliënt Voor de professional is de eerste contactpersoon van de cliënt het aanspreekpunt voor allerlei zaken met betrekking tot de zorg aan cliënt. Wie de contactpersoon is en wat zijn rol is, is vastgelegd in het formulier cliënt vertegenwoordiger. Deze contactpersoon kan ook mantelzorger zijn maar dat hoeft niet. Daarom is het van belang om als professional niet alleen aandacht te hebben voor de contactpersoon maar ook voor andere mantelzorger(s) rondom de cliënt. Mantelzorgbeleid pagina 2

3 Paginanummer: 3 / 5 8. Mantelzorg is vrijwillig maar niet vrijblijvend Mensen zorgen in eerste instantie voor zichzelf en anderen om hen heen. Dit geldt ook voor de cliënt en mantelzorger. Zij hebben de regie. De inzet van Inovum, de professional, is aanvullend, ondersteunend en faciliterend van aard waarbij de mate van deze inzet verschilt in het verpleeghuis en in de thuiszorg. De mate waarin de mantelzorg betrokken is bij en een bijdrage levert aan de zorg rondom de cliënt is afhankelijk van veel factoren. Mantelzorg geven kan veel tijd en inspanning kosten en familie, vrienden zijn niet altijd in staat om mantelzorg te geven. Bijvoorbeeld omdat men ver weg woont, het lastig te combineren is met het werk of omdat men het persoonlijk of fysiek niet aan kan. Dit betekent dat de ene mantelzorger meer kan doen dan de ander. Er is geen gouden regel voor de wijze waarop mantelzorgers hun betrokkenheid vorm geven. Feit is wel dat Inovum van mantelzorgers betrokkenheid vraagt en verwacht daar waar dat mogelijk is. Er zijn vele mogelijkheden. Mantelzorg is vrijwillig maar niet geheel vrijblijvend. Omdat Inovum als zorgaanbieder in eerste instantie alleen die zorg kan leveren waarvoor de cliënt een indicatie heeft, vinden wij inzet van mantelzorgers en vrijwilligers onmisbaar voor de cliënt. We streven gezamenlijk hetzelfde doel na: het welbevinden van de cliënt. Aanvullend op de zorg volgens de indicatie biedt Inovum ook mogelijkheden tot het particulier inkopen van aanvullende zorg. Wat Inovum op dit terrein te bieden heeft, staat aangegeven in het boekje particuliere diensten van Inovum. 9. Wat kunnen mantelzorgers doen bij Inovum Mantelzorgers kunnen de cliënt ondersteunen bij vele taken en werkzaamheden. Bij een cliënt in de thuissituatie zal de invulling soms anders zijn dan bij een cliënt in het verpleeghuis. Maar in de kern kunnen mantelzorgers dezelfde werkzaamheden verrichten: Mee helpen bij de persoonlijke (lichamelijke) verzorging. Variërend van het helpen bij het wassen en aankleden tot haarverzorging of make-up. Mee helpen bij de huishoudelijke verzorging. Variërend van het schoonmaken van de woonruimte, tot het verzorgen van de was of het doen van boodschappen. Mee helpen bij de maaltijd. Variërend van het samen invullen van de menulijst, gezelschap bij de maaltijd of het helpen bij het eten. Het leveren van een bijdrage aan het welbevinden van de cliënt. Dit kan op zeer veel verschillende manieren zoals het samen deelnemen aan een activiteit, samen lezen of muziek luisteren, wandelen, kopje koffie drinken, uitstapje naar het museum of op bezoek bij familie, maken van een levensboek etc. Ondersteunen bij allerlei regelzaken zoals financiële zaken, het regelen van een geldig ID-bewijs, verzekeringszaken maar ook meegaan naar de tandarts of artsbezoek. Het informeren van medewerkers over gewoonten en waarden van de cliënt daar waar de cliënt dat zelf niet meer goed kan als ook het mee helpen signaleren van mogelijke zorgproblemen. Zodat de zorg blijft aansluiten op de situatie van de cliënt. Een willekeurige lijst van activiteiten en werkzaamheden die niet compleet is maar wel laat zien wat de mogelijkheden zijn. De mantelzorger verleent die zorg die hij kan en wat de cliënt wenst. Indien nodig kan de medewerker daarbij begeleiden. Aansprakelijkheid Zoals eerder aangegeven heeft een mantelzorger geen arbeidscontract met de zorgaanbieder zoals een medewerker dat heeft. Inovum is als zorgaanbieder daarom niet verantwoordelijk voor het handelen van een mantelzorger. Wel heeft Inovum als zorgaanbieder een zogeheten bijzondere zorgplicht t.o.v. haar cliënten. En dit houdt in dat Inovum tekortkomingen bij de uitvoering van mantelzorg signaleert en zich inzet om deze te voorkomen dan wel te verhelpen. Mantelzorgbeleid pagina 3

4 Paginanummer: 4 / 5 Maakt een mantelzorger een fout, dan is hij dus zelf aansprakelijk voor de schade die daardoor ontstaat. De zorgaanbieder is pas aansprakelijk als hij tekortschiet als toezichthouder 1. Mantelzorgers zijn bij de uitvoering van hun werkzaamheden niet gebonden aan regels die gelden voor beroepskrachten. Een mantelzorger kan bijvoorbeeld een injectie geven aan degene die hij verzorgt, ondanks dat injecteren een voorbehouden handeling is. Echter, maakt de mantelzorger een fout bij het injecteren, dan is hij daar zelf verantwoordelijk voor. Schade aan eigendom van een mantelzorger ontstaan in een intramurale locatie van Inovum wordt afgehandeld conform de procedure aanmelding schade eigendom cliënt of medewerker. 10. Maken van afspraken Voor zowel cliënt, mantelzorger als professional is het van belang dat duidelijk is welke rol en taken ieder heeft. Het is de taak van de professional om hierin duidelijkheid te scheppen en afspraken vast te leggen. Dit is onmisbaar voor een goed samenwerking. Wederzijdse verwachtingen en grenzen moeten helder zijn. Elke cliënt van Inovum beschikt over een persoonlijk zorgplan waarin afspraken over de zorgen dienstverlening vastgelegd zijn. In dit zorgplan worden ook belangrijke afspraken die gemaakt zijn met mantelzorgers genoteerd zodat iedereen hiervan op de hoogte is. Het zorgplan wordt minimaal twee keer per jaar geëvalueerd met de cliënt en de contactpersoon van de cliënt samen met de contactverzorgende. Alle drie nemen zij relevante informatie van de mantelzorgers mee in deze evaluatie. De professional heeft ook de rol om te bewaken dat de wensen en behoeften van de mantelzorger niet strijdig zijn of worden met de belangen van de cliënt of medecliënten. 11. Wat heeft Inovum mantelzorgers te bieden Inovum vraagt niet alleen inzet van mantelzorgers maar heeft mantelzorgers ook wat te bieden. Wij weten ook dat het geven van mantelzorg soms zwaar kan zijn. Niet altijd willen mantelzorgers dit erkennen waardoor zij kans lopen overbelast te raken met alle gevolgen van dien voor henzelf maar ook voor de cliënt. Daarom is het belangrijk dat de mantelzorger een vast aanspreekpunt heeft bij Inovum waar hij zijn verhaal kwijt kan en waar hij informatie kan krijgen over wat er is aan ondersteuning voor mantelzorgers. De contactverzorgende is het eerste aanspreekpunt voor de mantelzorger en vervult deze rol. Wat Inovum te bieden heeft is: Informatieve ondersteuning Het geven van informatie over Inovum, wat wij te bieden hebben en wat de cliënt en mantelzorger van Inovum kunnen verwachten. Het geven van informatie over ziektebeelden en hoe je als mantelzorger daar het beste mee om kan gaan. Het geven van informatie over het zorgplan en de werkwijze. Psychosociale ondersteuning Medewerkers hebben niet alleen oog en oor voor wat er bij de cliënt speelt maar zeker ook bij de mantelzorger. Er is ruimte voor contact en overleg. De medewerker let op signalen van overbelasting bij de mantelzorger en heeft oog voor de draaglast en draagkracht van de mantelzorger. 1 Hoever dit toezicht behoort te gaan en welke maatregelen ter voorkoming van het toebrengen van schade de toezichthouder behoort te nemen is niet eenduidig aan te geven maar afhankelijke van voorkomend geval. Mantelzorgbeleid pagina 4

5 Paginanummer: 5 / 5 Praktische ondersteuning Er is informatie relevant voor de mantelzorg beschikbaar. Dit betreft informatie over allerlei instanties, steunpunten en verenigingen waar naar verwezen kan worden. Er is veel hulp en ondersteuning beschikbaar voor cliënt en mantelzorger maar je moet wel de weg weten te vinden. Inovum kan deze weg wijzen. Zowel thuiszorg Inovum als de locaties Beukenhof, Gooiers Erf en Veenstaete beschikken over deze informatie. Mantelzorgbijeenkomsten Inovum organiseert op de verschillende locaties op verschillende manieren gespreksgroepen en familieavonden voor mantelzorgers. Vaak aan de hand van een thema. De bijeenkomsten zijn bedoeld om te informeren en om ervaringen te kunnen delen met andere mantelzorgers. Iedere locatie en thuiszorg Inovum doet dat op zijn eigen manier. Deze bijeenkomsten worden aangekondigd middels posters en / of nieuwsbrieven of een persoonlijke uitnodiging. 12. Onvrede of klachten Inovum beschikt over een klachtenregeling cliënten. Hierin staat vermeld op welke wijze cliënten maar ook mantelzorgers hun onvrede of klacht bij Inovum kunnen bespreken. 13. Referenties Notitie Grenzen verleggen; belemmeringen en mogelijkheden voor samenspel tussen informele en formele zorg van Vilans, maart Notitie Juridische aspecten van informele zorg, van Actiz, januari 2012 Nota Vrijwilligersbeleid Inovum Klachtenregeling cliënten Procedure aanmelding schade eigendom cliënt of medewerker Boekje Particuliere diensten van Inovum Mantelzorgbeleid pagina 5